Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση

Δευτέρα 14 Δεκεμβρίου 2020

Υποταχθείτε Ομοιόμορφα

 


Φωτεινή Μαστρογιάννη

 

Στο κείμενό μου ο Ασυμβίβαστος είχα αναφερθεί στο πως η ομάδα μπορεί να εκδιώξει όσους δεν συμβιβάζονται με τις ιδέες της, όσους διαφοροποιούνται από αυτή. Γενικότερα, η ομοιομορφία ιδεών ακόμα και ένδυσης στην οποία θα αναφερθώ σε αυτό το κείμενο είναι δείγμα της νοοτροπίας της αγέλης που ενδυναμώνεται σε περιόδους που κυριαρχεί ο αυταρχισμός.

Ποιες είναι όμως οι συνθήκες που χαρακτηρίζουν μία αυταρχική χρονική περίοδο; 

Η οικονομική κρίση και η κοινωνική απειλή (μία επιδημία/πανδημία στις ημέρες μας έχει καταστεί κοινωνική απειλή) (Staub, 1989;Sales, 1972) είναι κάποιες από τις βασικές συνθήκες που δημιουργούν αυταρχισμό. 

Σύμφωνα με τους Doty, Peterson & Winter (1991) στις αυταρχικές περιόδους έχουμε προβολή θεμάτων επίδειξης ισχύος στην τηλεόραση (π.χ. εικόνες αστυνομικής καταστολής) και αύξηση της λογοκρισίας (κάτι που παρατηρούμε στις ημέρες μας να γίνεται κατά κόρον από τα κοινωνικά μέσα). 

Οι αυταρχικοί (ή αυτοί που αποδέχονται τον αυταρχισμό) δέχονται άκριτα τις ιδεολογίες ειδικότερα εάν αυτές προωθούνται από πηγές που θεωρούνται νόμιμες και αξιόπιστες (Sekulić, 2010). Άλλωστε και η αυταρχική ηγεσία προσπαθώντας να νομιμοποιήσει τον αυταρχισμό της προβάλλει τις δικές της πηγές πληροφόρησης ως αξιόπιστες ενώ συκοφαντεί την εγκυρότητα και αξιοπιστία των πηγών που δεν ακολουθούν τη γραμμή της.

Ο αυταρχισμός επιδιώκει την ομοιομορφία και η ένδυση δεν είναι εξαίρεση γιατί η ομοιόμορφη ένδυση οδηγεί σε ομοιόμορφη συμπεριφορά.

Όταν μία ομάδα ντύνεται με στολή τότε μπορεί να προβεί σε βίαιες πράξεις (πράξεις που το κάθε μέλος δεν θαμπορούσε να κάνει μόνο του), ανταγωνισμό (εμείς και οι άλλοι) και ναδημιουργήσει ταυτότητα της ομάδας που θα είναι ξεχωριστή από την προσωπική ταυτότητα (Gribble, 2020).

H στολή έχει ως στόχο να καταπιέσει την ατομικότητα και να δηλώσει την υποταγή στην ιεραρχία. Για παράδειγμα, η στολή της αστυνομίας μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα που κυμαίνονται από τον σεβασμό μέχρι τον φόβο και τον θυμό (Johnson, 2005).

Όσον αφορά την πολιτική δραστηριοποίηση, ο George Ciccarielo-Maher, ένας καθηγητής πολιτικών επιστημών που μελετά τους Αντίφα αναφέρει: «Όσον αφορά την ένδυση ένα μέρος αυτής δηλώνει ότι είσαι μέλος ενός κινήματος αλλά και από την άλλη δηλώνει ότι διαφοροποιείς τον εαυτό σου από τον υπόλοιπο πληθυσμό με έναν αποκλειστικό τρόπο» (Segran, 2017)

Η ομοιομορφία στο ντύσιμο, λοιπόν, δείχνει ότι αποτελούμε μέρος ενός συνόλου και ότι δεν είμαστε διαφορετικοί. Το παρατηρούμε αυτό στη μαζική μόδα όπου όλοι ντύνονται με παρόμοιο τρόπο. Στις συνθήκες αυτές του αυταρχισμού η ομοιομορφία επιβάλλεται και εξοβελίζεται η ατομικότητα.

«Δεν θα υπάρχει πλέον μεμονωμένη αυθαίρετη βούληση, ούτε σφαίρες στις οποίες το άτομο θα ανήκει στον εαυτό του. Ο καιρός της ευτυχίας ως ιδιωτικής υπόθεσης έχει τελειώσει» είχε πει ο Χίτλερ.

Στη ναζιστική Γερμανία, σχεδόν όλοι φορούσαν «στολές» ακόμα και οι γυναίκες. Τα μαλλιά έπρεπε να είναι τακτοποιημένα και μακριά από το πρόσωπο, τα κορίτσια σε πλεξίδες και οι γυναίκες σε κότσο. Τα καλλυντικά αποφεύγονταν ως μη φυσικά και μη απαραίτητα.

Στη Μαοϊκή Κίνα η μόδα έγινε πολιτικό εργαλείο. Η χήρα του πολιτικού αντιπάλου του Μάο Λιου Σαόκι, Γουάνγκ Γουανγκμέι ανακρίθηκε, γελοιοποιήθηκε μπροστά στον όχλο εξαναγκαζόμενη να φορέσει μία γκροτέσκα έκδοση του φορέματος που φορούσε όταν επισκέφθηκε την Ινδονησία. «Οποιαδήποτε έκφραση διαφορετικότητας σήμαινε πολιτική απιστία» (Peron, 2020).


Φωτεινή Μαστρογιάννη
Φωτεινή Μαστρογιάννη
Σ
υνεπώς οποιαδήποτε επιβαλλόμενη ομοιομορφία είτε αυτή επιβάλλεται με άμεσο (βλ. νομοθετικό) είτε με έμμεσο (βλ. επιρροή μέσω της προπαγάνδας) έχει ως στόχο την εξαφάνιση της ατομικότητας και την υποταγή στην ιεραρχία με στόχο όπως είχα γράψει στο κείμενό μου «Η άνοδος του σύγχρονου απολυταρχισμού» τη χειραγώγηση 
συνειδήσεων.



 

Πηγές

Doty, Richard M., Peterson, Bill E. and Winter, David G. (1991). “Threat and Authoritarianism in the United States, 1978–1987”, Journal of Personality and Social Psychology, 61 (4): 629–640.

Encyclopedia.com (2020). Fascist and Nazi Dress. Διαθέσιμο στο: https://www.encyclopedia.com/fashion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/fascist-and-nazi-dress

Gribble, David (2020). Uniforms and Uniformity. Διαθέσιμο στο: https://www.authoritarianschooling.co.uk/index.php/uniforms-and-uniformity

Johnson, Richard R. (2005). The psychological influence of the police uniform. Διαθέσιμο στο: https://www.police1.com/police-products/apparel/uniforms/articles/the-psychological-influence-of-the-police-uniform-bhN9cdehTsvjzbMh/

Peron, James (2020). The Fashion of Fascism: Authoritarianism and Uniformity. Διαθέσιμο στο: https://medium.com/the-radical-center/the-fashion-of-fascism-authoritarianism-and-uniformity-ea137693dd8f

Sales, Stephen M. (1972). “Economic Threat as a Determinant of Conversion Rates in Authoritarian and Nonauthoritarian Churches”, Journal of Personality and Social Psychology, 23 (3): 420–428.

Segran, Elizabeth (2017). The Meaning Behind Neo-Nazi and Antifa Uniforms. Διαθέσιμο στο: https://www.fastcompany.com/40455758/how-neo-nazis-and-antifa-are-creating-the-uniforms-of-the-revolution

Sekulic, Dusko (2010). The Authoritarian Dynamics: Areas of Peace and Conflict and the Theory of Authoritarian Dynamics. Διαθέσιμο στο: https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.887.2441&rep=rep1&type=pdf

Staub, Ervin (1989). The Roots of Evil: The Origins of Genocide and Other Group Violence. Cambridge, UK: Cambridge University Press.

 

 

 

 

 

 

 


Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2020

Θα Πεθάνουμε Ολοι!

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Επανέρχομαι στον φόβο του θανάτου γιατί η περιρρέουσα ατμόσφαιρα κυριαρχείται από αυτόν, θα έλεγα ότι είναι το θέμα των ημερών.

Είναι φυσιολογικό ο άνθρωπος να φοβάται τον θάνατο αλλά και να επιθυμεί την αθανασία. Κάποιοι θα θυμούνται το παλιό γκράφιτι στους τοίχους των Αθηνών «Δεν θα πεθάνουμε ποτέ κουφάλα νεκροθάφτη»  που με χιούμορ εξέφραζε και τον φόβο για τον θάνατο αλλά και την επιθυμία για την πολυπόθητη αθανασία.

Ο φόβος του θανάτου ,ακόμα και πριν την επιδημία του κορωνοϊού, είναι ισχυρός (εάν και στους περισσότερους ασυνείδητος) και ασκεί μεγάλη επίδραση, πολύ μεγαλύτερη από αυτή που φανταζόμαστε. 

Είναι ένας φόβος που δεν εγκαταλείπει ποτέ τον άνθρωπο και τον οποίο ο άνθρωπος προσπαθεί να τον αντιμετωπίσει ατομικά, ιστορικά και πολιτισμικά. Αυτή η καταπίεση ισχυροποιεί τον φόβο, έναν φόβο για το άγνωστο και προσπαθούμε να βρούμε νόημα στη ζωή μας και να αφήσουμε το στίγμα μας σε αυτό τον κόσμο αλλά και να παλέψουμε ενάντια σε αυτούς οι οποίοι έχουν διαφορετική αντίληψη για τον θάνατο από εμάς. Άλλωστε κάτι τέτοιο δεν παρατηρούμε στα μεταφορικά μέσα όπου οι φορώντες μάσκα μάχονται αυτούς που δεν την φορούν ή δεν την φορούν «σωστά» κατ’αυτούς;

Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο φόβος του θανάτου αποτελεί τη βάση από τους περισσότερους φόβους μας καθώς και τη βάση πολλών ασθενειών όπως είναι η υποχονδρία, οι κρίσεις πανικού, η αγοραφοβία, το μετατραυματικό στρες, η κατάθλιψη και η μανιοκατάθλιψη (Iverach et al., 2014).

Ως Έλληνες θα έπρεπε όμως να ήμασταν περισσότερο εξοικειωμένοι με τον θάνατο άλλωστε ο Επίκουρος ήταν αυτός που επινόησε την «Συμμετρία του Θανάτου».  

Ο Επίκουρος υποστήριξε ότι όλοι φοβόμαστε τον θάνατο και το απόλυτο τίποτα που αυτός εμπεριέχει αλλά δεν φοβόμαστε το απόλυτο τίποτα πριν γεννηθούμε. Με άλλα λόγια, δεν φοβόμαστε τη γέννηση τότε γιατί πρέπει να φοβόμαστε τον θάνατο; Και πριν την γέννηση αλλά και μετά τον θάνατο υπάρχει το απόλυτο τίποτα συνεπώς δεν θα έπρεπε να φοβόμαστε τον θάνατο γιατί όταν θα είμαστε νεκροί απλά δεν θα υπάρχουμε.

«Άρα είναι ανόητος αυτός που λέει ότι φοβάται το θάνατο,
όχι γιατί θα τον κάνει να υποφέρει όταν έρθει,
αλλά επειδή υποφέρει με την προσδοκία του θανάτου.
Γιατί ότι δεν σε στεναχωρεί όταν εί­ναι παρόν,
δεν υπάρχει λόγος να σε στεναχωρεί όταν το προσδοκείς».


Ο ψυχίατρος Ιρβιν Γιάλομ υποστήριξε ότι ο φόβος του θανάτου μπορεί να εκδηλωθεί ως:


  • ·  Γενικευμένη ανησυχία, μία αίσθηση ότι κάτι δεν είναι σωστό.

  • · Ένα συνεχές άγχος για τον θάνατο. Φέρνοντας ως παράδειγμα την επιδημία του κορωνοϊού, συνεχές άγχος για τον θάνατο έχει κάποιος που παρακολουθεί συνεχώς και εμμονικά τις ειδήσεις με τα κρούσματα, τους διασωληνωμένους και τους νεκρούς κοκ.

  • · Τρόπος που αρνείται την ευτυχία. Είναι όταν ο άνθρωπος αισθάνεται ότι υπάρχει ο θάνατος παντού γύρω του και δεν ευχαριστιέται την καθημερινότητά του. Αλλωστε και αυτό το έχουμε παρατηρήσει στις μέρες μας. Ανθρωποι που λόγω του φόβου του κορωνοϊού αρνούνται να έρθουν σε επαφή με φίλους τους, αποφεύγουν συναναστροφές, σκέφτονται μόνο την επιδημία αρνούμενοι να σκεφθούν οτιδήποτε άλλο.

Ο Γιώργος Κίσσας (2019, σσ. 38-39) στο κείμενό του «Ναρκισσισμός και μέσα κοινωνικής δικτύωσης» παραθέτει μία ενδιαφέρουσα σύνδεση της θνητότητας με τον ναρκισσισμό. Παραθέτω αυτούσιο απόσπασμα από το κείμενό του: 

«Η άρνηση της θνητότητας είναι κατ’εξοχήν ναρκισσιστικό χαρακτηριστικό. Βέβαια, η απώθηση της θνητότητας αποτελούσε κοινό χαρακτηριστικό της νεωτερικής κοινωνίας. Ο θάνατος έχει εξοριστεί από τη ζωή μας. Ολες οι παραδοσιακές τελετουργίες που αφορούσαν στη φροντίδα του νεκρού και που μας έφερναν σε επαφή με τη μόνη σίγουρη πραγματικότητα της ζωής μας , τον θάνατο, έχουν εξοστρακιστεί από το βίο μας. Σε πολλές πολυκατοικίες των Αθηνών απαγορεύεται, βάσει του κανονισμού των, η παραμονή του νεκρού στο σπίτι του. Το ίδιο και στους ναούς των νεκροταφείων η κηδεία γίνεται με κλειστό φέρετρο. 

Αν κάποτε ταμπού ήταν το σεξ, τώρα ταμπού είναι ο θάνατος. Η εικονιστική κοινωνία, απωθεί την θνητότητα μέσω της εξεικόνισης. Η θνητότητά μας αποδεικνύει την παροδικότητα όλων των ανθρωπίνων. Αλλά η απώθηση της θνητότητας χαρίζει μια ψευδαίσθηση αιωνιότητας».

Ο φόβος του θανάτου όμως σχετίζεται και με ατομικούς παράγοντες όπως είναι η ηλικία (οι ηλικιωμένοι φοβούνται τη διαδικασία του θανάτου ενώ οι νεότεροι φοβούνται τον ίδιο τον θάνατο) και το φύλο (οι γυναίκες φοβούνται πιο πολύ από τους άντρες τον θάνατο των αγαπημένων τους και τις συνέπειες του θανάτου τους) (Iverach et al., 2014).

Πώς όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτός 

ο φόβος;


Το βασικό είναι να αποδεχτούμε με ψυχραιμία ότι ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, θα συμβεί σε όλους μας και να συμβιβαστούμε με την ιδέα. Ο Λόρδος Κέυνς το είχε θέσει εύστοχα: «Μακροπρόθεσμα όλοι θα πεθάνουμε». Στο εντωμεταξύ, μπορούμε να ζήσουμε βάζοντας στόχους στην ζωή μας, απολαμβάνοντας την ζωή με ανθρώπους που έχουν τις ίδιες αντιλήψεις με εμάς και αποκτώντας μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση.

 

 


  

Πηγές

 

Iverach, L., Menzies, R.G., Menzies, R.E.2014. Death anxiety and its role in psychopathology:Reviewing the status of a transdiagnostic construct. Clinical Psychology Review, pp. 580-593.

Κίσσας, Γ., π.Βασίλειος Θερμός, π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος (Λίβυος).2019, Ναρκισσισμός και Αυτοθεματοποίηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βόλος: Εκδοτική Δημητριάδος.

Μαστρογιάννη, Φ. 2020. Θεωρία Διαχείρισης του Τρόμου και Κορωνοϊός. Διαθέσιμο στο: https://mastroyanni.blogspot.com/2020/05/blog-post.html

https://www.medicalnewstoday.com/articles/321939#causes-and-types

http://www.nspb.net/index.php/nspb/article/view/124

https://evolutioncounseling.com/facing-death-anxiety/

https://theawarenesscentre.com/death-anxiety/

https://ellaniapili.blogspot.com/2016/02/o.html

https://www.psychologytoday.com/us/blog/science-choice/202002/how-do-people-manage-death-anxiety

https://www.psychologytoday.com/us/blog/out-the-darkness/201402/the-psychology-death


 

Πέμπτη 16 Ιουλίου 2020

Δαβίδ εναντίον Γολιάθ ή Πως Η Μειοψηφία Νικά Την Πλειοψηφία

gray mini figure under white sneaker

Φωτεινή Μαστρογιάννη


Η μειοψηφία μπορεί και αυτή να επηρεάσει και να φέρει κοινωνική αλλαγή, η ιστορία το έχει άλλωστε αποδείξει. Πώς μπορεί όμως η μειοψηφία να γίνει ισχυρή;  

Ο Μοσκοβισί (1967,1970), με πείραμά του, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μειοψηφία μπορεί να επηρεάσει την πλειοψηφία και επισήμανε τέσσερις βασικούς παράγοντες που είναι το στυλ συμπεριφοράς, το στυλ σκέψης, η ευελιξία και η ταυτοποίηση.

Το στυλ συμπεριφοράς περιλαμβάνει με τη σειρά του τέσσερα στοιχεία. 
Το πρώτο από αυτά είναι η συνέπεια δηλαδή η μειοψηφία θα πρέπει να έχει συνέπεια στην άποψή της,να μην παρεκκλίνει από αυτή και είναι το στοιχείο που,κατά τον Μοσκοβισί ,είναι και το πλέον σημαντικό. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι συνέπεια δεν σημαίνει και επανάληψη. Ο Mugny (1982) επισήμανε επίσης ότι συνέπεια δεν σημαίνει αυστηρότητα και έλλειψη ευελιξίας γιατί η ευελιξία είναι αυτή που μπορεί να πείσει και όχι η αυστηρότητα.

Η συνέπεια δείχνει ότι η μειοψηφία πιστεύει στις θέσεις της και όταν τις υποστηρίζει ακλόνητα τότε οι άλλοι θεωρούν ότι έχει δίκιο γιατί μόνο κάποιος που έχει δίκιο εμμένει στις απόψεις του. Η συνέπεια της μειοψηφίας στις θέσεις της μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση, αμφιβολίες, αβεβαιότητα αλλά και συγκρούσεις και έτσι η πλειοψηφία αναγκάζεται να τη λάβει σοβαρά υπόψη της.

Η Nemeth (2010) ανέφερε ότι όταν οι άνθρωποι εκτίθενται στην άποψη της μειοψηφίας θεωρούν ότι η μειοψηφία κάνει λάθος ωστόσο, εάν η μειοψηφία δείχνει συνέπεια στις θέσεις της τότε οι άνθρωποι επανεξετάζουν το θέμα πιο προσεκτικά, ψάχνοντας να βρουν τον λόγο που η μειοψηφία έχει τέτοιες θέσεις και εάν έχει την αυτοπεποίθηση να συνεχίζει να υποστηρίζει τη θέση της.

Για να επανέλθουμε όμως στα άλλα στοιχεία του στυλ συμπεριφοράς του Μοσκοβισί πέραν της συνέπειας αλλά και της αυτοπεποίθησης, η μειοψηφία θα πρέπει να είναι σε θέση να αντισταθεί στην κοινωνική πίεση και να παρουσιάζεται ως αμερόληπτη.

Ο άλλος παράγοντας επιρροής είναι το στυλ σκέψης. Εάν η μειοψηφία καταφέρει να κάνει την πλειοψηφία να σκεφθεί ένα θέμα και ειδικότερα εάν μπορεί να προκαλέσει συζήτηση με επιχειρήματα για το συγκεκριμένο θέμα τότε η επιρροή της θα είναι μεγαλύτερη.

Η ευελιξία και ο συμβιβασμός είναι ο τρίτος παράγοντας. Η σημασία της ευελιξίας αναφέρθηκε προηγουμένως σε αντιδιαστολή με την αυστηρότητα. Εάν η μειοψηφία είναι ευέλικτη και συμβιβαστική τότε θα εμφανίζεται ως πιο λογική και συνεργάσιμη και ως εκ τούτου, έχει περισσότερες πιθανότητες να αλλάξει τις θέσεις της πλειοψηφίας.

Ο τέταρτος παράγοντας είναι η ταυτοποίηση. Οι άνθρωποι τείνουν να ταυτίζονται με ανθρώπους που τους μοιάζουν και να ακούν μηνύματα που προέρχονται από ομοίους τους.

Η Nemeth (1986) υποστήριξε ότι η μειοψηφία θα πρέπει να κάνει θυσίες γιατί η επιρροή της μεγαλώνει όταν δείχνει αφοσίωση στις θέσεις της, αφοσίωση που μπορεί να φτάσει  ως το σημείο της θυσίας π.χ. μέσω φυλάκισης, θανάτου κτλ.  

Η πλειοψηφία θα προσπαθήσει να αντισταθεί στην επιρροή της μειοψηφίας. Οι καινοτόμες όμως θέσεις της μειοψηφίας μπορεί να φέρουν την πλειοψηφία σε αμυντική θέση και να προσπαθήσει να απομονώσει τη μειοψηφία μέσω αυστηρής ιδεολογικής αντίθεσης και ηθελημένης στιγματοποίησης των θέσεων της μειοψηφίας ή κάποιων από τους εκφραστές της (π.χ. στη χώρα μας θεωρείται συνωμοσιολόγος όποιος είναι αντίθετος στην κρατούσα άποψη, παλαιότερα «ψεκασμένος», «αμόρφωτος» κτλ.) προκειμένου να αποδυναμωθούν οι προσπάθειες επιρροής της μειοψηφίας. Ωστόσο, εάν η μειοψηφία είναι δυναμική και  μέσω της συλλογικής δράσης αντιταχθεί τότε μπορεί να ανατρέψει την κατάσταση. Εάν η μειοψηφία δείξει ότι υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις τότε η σύγκρουση που προκαλείται με την πλειοψηφία μπορεί να επιτύχει κοινωνική πρόοδο αλλά και πολιτική αλλαγή. 

Το μήνυμα της μειοψηφίας θα πρέπει να είναι σαφές και να κάνει τους λήπτες του να εστιάσουν σε αυτό και όχι σε αυτόν που το λέει. Η μειοψηφία θα πρέπει να είναι συνεπής, όπως προαπαναφέρθηκε, στο μήνυμά και στις θέσεις της. Οι θέσεις της δεν θα πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τις επικρατούσες απόψεις γιατί έτσι η πλειοψηφία θα την περιθωριοποιήσει παρουσιάζοντάς την ως ακραία. 

Αυτό είναι και το δύσκολο. Ο ρόλος της μειοψηφίας είναι να μην διαφέρει ριζικά αλλά ταυτόχρονα να είναι διαφορετική.

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Η μειοψηφία θα πρέπει να έχει ξεκάθαρη ταυτότητα, συλλογική πολιτικοποιημένη στρατηγική και «φωνή» που να προτείνει εναλλακτικές. Εάν το μήνυμα της γίνει αποδεκτό τότε θα διαχυθεί πιο εύκολα και η μειοψηφία τότε θα γίνει η νέα πλειοψηφία και η δυναμική της κοινωνικής αλλαγής θα συνεχισθεί.







Ενδεικτικές πηγές 







Πέμπτη 11 Ιουνίου 2020

Δημοσιογραφία της Υγείας και Πανδημίες



coronavirus, covid, covid-19


Φωτεινή Μαστρογιάννη

Η αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού είναι σίγουρο ότι θα μελετηθεί από τους επιστήμονες διαφορετικών επιστημονικών πεδίων για πολλά χρόνια.

Το παρόν κείμενo αποτελεί μία προσέγγιση και αναφορά στη δημοσιογραφία της υγείας και πως η δημοσιογραφία χειρίστηκε το θέμα της πανδημίας του κορωνοϊού στην Ελλάδα.

Η διεθνής ακαδημαϊκή κοινότητα αμέσως αντιλήφθηκε την αναγκαιότητα της έρευνας για την καταπολέμηση του ιού αλλά και της επικοινωνίας και μέσω 100 υπογραφών από το Welcome Trust του Λονδίνου υποστηρίχτηκε η πρόσβαση στα δεδομένα και τα αποτελέσματα των ερευνών έτσι ώστε να πληροφορείται το κοινό. Οι εκδότες του British Medical Journal (2020) υποστήριξαν ότι ενώ οι επιστήμονες και το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό εργάζονται ακατάπαυστα για να καταπολεμήσουν τον νέο κορωνοϊό, οι πολιτικοί επιστήμονες, οι οικονομολόγοι και οι κοινωνιολόγοι θα πρέπει επίσης να είναι έτοιμοι για γρήγορη αντίδραση.

Στη δημοσιογραφία υπήρχε και υπάρχει καταιγιστική ενημέρωση που αφορά τα θύματα του ιού, τα νέα κρούσματα και τις νέες εξελίξεις στην επιστημονική θεώρηση για τον ιό και όλες αυτές τις εξελίξεις είναι αρκετά δύσκολο να τις παρακολουθήσουν οι δημοσιογράφοι αλλά και το κοινό. Τα δεδομένα αλλάζουν συνεχώς, κάτι που ισχύει σήμερα μπορεί να μην ισχύει αύριο και ως αποτέλεσμα το κοινό να έχει συνεχείς ερωτήσεις. Πολλές φορές οι ειδικοί αλλάζουν τη γνώμη τους και τις συστάσεις τους και ως εκ τούτου, δύσκολα δημιουργείται εμπιστοσύνη μεταξύ του κοινού και των ειδικών. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η χρήση μασκών όπου ο επικεφαλής λοιμωξιολόγος Τσιόδρας άλλαξε την αρχική θέση του σχετικά με τις μάσκες η οποία δέχτηκε σημαντικές επικρίσεις (Pressproject 2020).

Οι Briggs & Hallin (2010) πρότειναν τρία διαφορετικά μοντέλα για την παραγωγή και κυκλοφορία της γνώσης για την υγεία: το μοντέλο της ιατρικής εξουσίας, το μοντέλο ασθενής καταναλωτής και το μοντέλο της δημόσιας σφαίρας. 

Το μοντέλο ιατρικής εξουσίας δίνει περιορισμένο ρόλο σε μη ειδικούς όσον αφορά τη διάδοση της γνώσης για θέματα υγείας και υποστηρίζει ότι μόνο οι γιατροί μπορούν να παρέχουν ιατρική πληροφόρηση. Θα υποστηρίζαμε ότι το μοντέλο αυτό ακολουθήθηκε στην Ελλάδα όπου η κύρια πληροφόρηση ήταν από τον λοιμωξιολόγο Τσιόδρα και την επιτροπή υποστήριξής τους της οποίας τα μέλη ανακοινώθηκαν πρόσφατα (11 Μαΐου 2020). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ανακοίνωση της επιτροπής (TheToc 2020), αρκετά μετά τα μέτρα άρσης της καραντίνας, ήταν ιδιαίτερα καθυστερημένη.

Το μοντέλο ασθενή – καταναλωτή υποστηρίζει ότι λόγω της αυξανόμενης βαρύτητας των σχέσεων της αγοράς στον τομέα της υγείας, πρέπει να δοθεί όλο και μεγαλύτερη έμφαση στην ατομική ευθύνη του κάθε ατόμου  να βελτιώσει τη δική του υγεία. 

Το μοντέλο της δημόσιας σφαίρας προτείνει ότι τα θέματα υγείας θα πρέπει να τίθενται σε διάλογο και η πληροφόρηση που δίνεται από τα ΜΜΕ είναι χρήσιμη γιατί βοηθά τόσο αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις για το δημόσιο συμφέρον όσο και τους πολίτες. Από τη στιγμή που η δημόσια υγεία έχει πολιτικοποιηθεί, τα θέματα υγείας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη δημόσια σφαίρα (το βλέπουμε και στην περίπτωση του κορωνοϊού) λόγω των κοινωνικών κινημάτων αλλά και των ΜΜΕ.  Θα υποστηρίζαμε ότι οι ΗΠΑ ακολουθούν έναν συνδυασμό των δύο αυτών μοντέλων.

Οι Briggs και Nichter (2009) υποστηρίζουν ότι υπάρχει μία μετακίνηση σε νέα συστήματα βιοσυνδεσιμότητας τα οποία προσπαθούν να ρυθμίσουν τη γνώση για τις λοιμώδεις νόσους π.χ. μέσω του Διαδικτύου. Στα συστήματα αυτά τονίζεται ο δημιουργικός ρόλος των δημοσιογράφων όσον αφορά τη δημιουργία καρτογραφικών επικοινωνιών που ενδυναμώνουν το κοινό και ως αποτέλεσμα επηρεάζουν τη συμπεριφορά του όσον αφορά την καλή υγεία. Σύμφωνα με τους Briggs και Hallin (2007) στα συστήματα αυτά επικοινωνίας της υγείας, οι δημοσιογράφοι και οι επαγγελματίες της υγείας συνεργάζονται. Οι δημοσιογράφοι δεν μεταδίδουν απλά την επιστημονική γνώση αλλά δημιουργούν τα πλαίσια τα οποία παρουσιάζουν τα θέματα υγείας με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ειδικότερα όσον αφορά τις πανδημίες, όπως π.χ. συμβαίνει με την περίπτωση του κορωνοϊού, οι δημοσιογράφοι έχουν διαφορετικούς τρόπους πλαισίωσης των ειδήσεων. 

Σύμφωνα με τον Oh (2012), οι δημοσιογράφοι τείνουν να αναφέρουν τις επιδημίες με βάση κύκλους γεγονότων και ειδήσεων που προκαλούν την προσοχή. Η κάλυψη των ειδήσεων σχετικά με μία επιδημία είναι συχνά επεισοδιακή υπό την έννοια ότι εξελίσσεται καθώς τα γεγονότα εξελίσσονται.

Οι Blomlitz και Brezis (2008) στο άρθρο τους για την κακή παρουσίαση των υγειονομικών κινδύνων από τα ΜΜΕ, εξετάζουν τη σχέση μεταξύ της έντασης της κάλυψης των εφημερίδων, της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου και των υγειονομικών κινδύνων όπως είναι ο Πυρετός του Δυτικού Νείλου, του SARS και του AIDS στις ΗΠΑ το 2003 και του κινδύνου που οι επιδημίες αυτές έθεσαν στη δημόσια υγεία για την αξιολόγηση του πλαισίου. Στην έρευνά τους βρήκαν ότι τα ΜΜΕ που βρίσκονταν στο δείγμα τους έτειναν να υπερ-αναφέρουν τους επιλεγμένους κινδύνους, πιο συγκεκριμένα υπερ-ανέφεραν τις αιτίες και την επιδημιολογία αντί να αναφέρονται στους συνολικούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία λόγω του επεισοδιακού χαρακτήρα της κάλυψης. Οι ερευνητές υποστήριξαν ότι ο επεισοδιακός χαρακτήρας είναι συχνά προβληματικός γιατί τείνει να μειώνει την ποιότητα της κάλυψης. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι η καθημερινή αναφορά (Το Βήμα 2020)  στα κρούσματα και τους θανάτους  μείωσε την ποιότητα της ενημέρωσης όσον αφορά το μέγεθος του κινδύνου και ενίσχυσε το κλίμα φόβου.

Οι Dudo et al. (2007) που μελέτησαν την ειδησεογραφική κάλυψη της γρίπης των πτηνών στις ΗΠΑ το διάστημα 2000 – 2006 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο επεισοδιακός χαρακτήρας της πλαισίωσης (κάλυψη που συνδέεται με τα γεγονότα) έδειξε ότι οι ιστορίες που  προκαλούσαν υψηλές επιδράσεις είναι αυτές που προκαλούσαν φόβο στο κοινό και περιορισμένη πληροφόρηση για τους κινδύνους της ασθένειας.

Στο σημείο αυτό, θα επισημάνουμε και την επίδραση της πληροφόρησης στη συμπεριφορά των πολιτών. Οι Kamenica & Gentzkow (2011) αναφέρουν ότι όταν τα ΜΜΕ είναι προκατειλημμένα μπορούν να επηρεάσουν τους ανθρώπους ακόμα και εάν οι «καταναλωτές» των ΜΜΕ είναι λογικοί και γνωρίζουν ότι τα ΜΜΕ είναι προκατειλημμένα. Τέτοια συμβάντα πραγματοποιούνται εάν τα ΜΜΕ παραλείπουν μερικά γεγονότα ή παρέχουν σκόπιμα ατελή πληροφόρηση. Στην Ελλάδα παρατηρήσαμε μία μονομερή παρουσίαση του θέματος του κορωνοϊού ψυχολογικά φορτισμένη η οποία δεν παρουσίαζε τις διαφορετικές απόψεις παρά πολύ μεμονωμένα όπως είναι η περίπτωση του «αιρετικού» επιδημιολόγου Ιωάννη Ιωαννίδη (ΤΑΝΕΑ 2020) ενώ σε κάποιες άλλες περιπτώσεις ήταν εχθρικά όπως ήταν στην περίπτωση του καρδιολόγου Φαίδωνα Βόβολη (WePost 2020). Για να απαλλαχθούν οι άνθρωποι από αυτή την προκατάληψη των ΜΜΕ θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης από τις οποίες να αποκτήσουν ολοκληρωμένη πληροφόρηση. Στην κρίση τον ρόλο αυτό, δηλαδή της ολοκληρωμένης πληροφόρησης, έπαιξαν τα ανεξάρτητα ιστολόγια αλλά και ο ξένος τύπος για όσους μπορούσαν να τον παρακολουθήσουν λόγω γλώσσας.

Οι Eyster & Rabin (2009) υποστηρίζουν ότι τα ΜΜΕ ασκούν σημαντική επίδραση στη συμπεριφορά ακόμα και όταν προωθούν παραπλανητική πληροφόρηση ιδιαίτερα εάν οι άνθρωποι δεν δίνουν σημασία στα κίνητρα του αποστολέα της πληροφόρησης δηλαδή με άλλα λόγια δεν είναι πλήρως λογικοί.

Οι DellaVigna & Gentzkow (2010) υποστήριξαν ότι το αποτέλεσμα των ΜΜΕ θα είναι ισχυρότερο όταν οι λήπτες δεν είναι σίγουροι για την αλήθεια και ότι το αποτέλεσμα των ΜΜΕ εξαρτάται από την αξιοπιστία τους. Οι  Chiang & Knight (2009) υποστηρίζουν ότι τα ΜΜΕ μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά ακόμα και όταν δεν μεταφέρουν κάποια πληροφορία και ότι το πιθανό κοινό των ΜΜΕ θα πρέπει να καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για να αποφύγει την πειθώ των ΜΜΕ.

Συζητώντας το κατά πόσο τα ΜΜΕ μπορούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων ή τις αντιλήψεις τους τότε θα πρέπει να δούμε εάν υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ του βαθμού έκθεσης και τις αλλαγές στη συμπεριφορά ή στις πεποιθήσεις. 

Η έρευνα των Signorelli & Morgan (1990) δείχνουν ότι υπάρχει  συσχέτιση εάν και μικρή μεταξύ της έκθεσης και της συμπεριφοράς. Ο βαθμός έκθεσης στις ειδήσεις του κορωνοϊού ήταν συχνή για το ελληνικό κοινό και κρίνοντας από τα επαινετικά σχόλια του ξένου τύπου (Πρώτο Θέμα 2020), η συμπεριφορά του επηρεάστηκε μέσω της συμμόρφωσης στην κυβερνητική πολιτική (Ναυτεμπορική 2020).

Σημαντικό επίσης είναι να εξετασθεί και η αιτιότητα και εδώ υπάρχουν αρκετές ακαδημαϊκές έρευνες που έχουν μελετήσει τη βία.  Ο Huesmann (1982) υποστήριξε ότι αυτοί που παρακολουθούν βίαια προγράμματα στην τηλεόραση τείνουν να είναι πιο επιθετικοί.

Για να συνεχίσουμε με τον κορωνοϊό αυτός  έχει επηρεάσει και άλλους κλάδους πέραν αυτών της υγείας όπως είναι για παράδειγμα ο κλάδος του τουρισμού, των αεροπορικών εταιρειών, των αθλητικών διοργανώσεων. Το χρηματιστήριο επίσης επηρεάστηκε λόγω του φόβου που έχει προκληθεί από τον κορωνοϊό αλλά και πολλοί άνθρωποι είναι πλέον άνεργοι λόγω του κορωνοϊού (Το Βήμα 2020). Ως εκ τούτου, πολλοί δημοσιογράφοι, οι οποίοι δεν ήταν επιστημονικοί δημοσιογράφοι, ασχολούνται με το θέμα και μπορεί να γίνουν ως εκ τούτου πολλά λάθη.

Η παραπληροφόρηση είναι ένα πρόβλημα που ειδικότερα στις ημέρες μας λόγω του φόβου και πανικού που έχει προκαλέσει οδήγησε μεγάλο μέρος του κοινού να ασπάζεται θεωρίες συνωμοσίας. Ο φόβος επίσης οδηγεί αρκετούς να ψάχνει αμφίβολες θεραπείες ενώ από την άλλη οι τιμές των αντισηπτικών και των μασκών (ακόμα και αυτών που δεν είναι κατάλληλες γι’αυτό τον σκοπό) να αυξηθούν υπέρμετρα (Χριστούλιας 2020).

Στην αρχή ο ιός αναφέρονταν ως ιός της Γιουχάν και έτσι είχε λανσαριστεί στο Twitter. Κάτι τέτοιο στιγματίζει μία ολόκληρη περιοχή και τους κατοίκους της αυξάνοντας έτσι τον φόβο και την ξενοφοβία (Powell 2020). Η δημιουργία στίγματος είναι πολύ σημαντική γιατί οι άνθρωποι μπορεί να κρύβουν την ασθένεια για να μην στιγματισθούν και έτσι ο ιός να εξαπλωθεί περαιτέρω.

Τα αξιόπιστα ΜΜΕ δεν θα πρέπει να αγνοούν την παραπληροφόρηση αλλά να προσπαθούν να την αντιμετωπίσουν. Αυτό θα πρέπει να γίνει όχι μέσω διασποράς φόβου και πηγιαίων τίτλων αλλά με πραγματική γνώση για το ποιο είναι το κοινό στο οποίο απευθύνονται, με τη χρήση αξιόπιστων ειδικών, με ενσυναίσθηση για όσους έχουν πληγεί και με την απόδοση σε απλά λόγια της επιστημονικής ορολογίας. Τα ΜΜΕ θα πρέπει να δημιουργήσουν σχέση εμπιστοσύνης με το κοινό (Newhagen & Nass 1989).

Η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ κοινού και ΜΜΕ έχει μελετηθεί ακαδημαϊκά με εντυπωσιακά συμπεράσματα. Οι Newhagen & Nass (1989) υποστήριξαν ότι η εμπιστοσύνη του κοινού σε μία είδηση εξαρτάται από την αντίληψη που έχουν για το άτομο που παρουσιάζει την ιστορία. Οι άντρες θεωρούνται πιο αξιόπιστοι από ότι οι γυναίκες (Balon, Philport & Beadle, 1978). Το δίδυμο λοιπόν δύο αντρών από ένας από αυτούς είναι γιατρός (Χαρδαλιάς και Τσιόδρας) ήταν ένα δίδυμο που δημιουργούσε αξιοπιστία (Γιανναράς 2020).

Σχετικά με τα χαρακτηριστικά του κοινού ο Jones (2004) συμπέρανε ότι οι συντηρητικοί δείχνουν μεγαλύτερη δυσπιστία στα ΜΜΕ σε αντίθεση με τους φιλελεύθερους ενώ ο Gunther (1988) υποστήριξε ότι αυτοί που έχουν πιο ακραίες συμπεριφορές είναι πιο δύσπιστοι από τους μετριοπαθείς. Δυσπιστία στα ΜΜΕ δείχνουν και εκείνοι που είναι οι εμπλεκόμενοι με το θέμα των ειδήσεων π.χ. στο θέμα του κορωνοϊού το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό κτλ. σε αντίθεση με αυτούς που δεν είναι π.χ. όσοι απλώς παρακολουθούν τις ειδήσεις και δεν είχαν κάποιο περιστατικό στην οικογένειά τους κοκ.

Οι Tsfati και Cappella (2003) βρήκαν ότι η εμπιστοσύνη με τα ΜΜΕ συνδέεται με τον βαθμό που το κοινό διαβάζει τα μεγάλα ΜΜΕ ενώ η έλλειψη εμπιστοσύνης για τα μεγάλα ΜΜΕ σχετίζεται με την έκθεση στα μικρά και εναλλακτικά ΜΜΕ. Αρκετοί άνθρωποι διαβάζουν και βλέπουν ειδήσεις από ΜΜΕ που δεν εμπιστεύονται είτε γιατί θέλουν να ικανοποιήσουν διάφορες ανάγκες είτε γιατί κατ’αυτό τον τρόπο έρχονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους είτε ακόμα και γιατί μπορεί να διασκεδάζουν ωστόσο προσπαθούν να φιλτράρουν την πληροφόρηση που βρίσκουν αναξιόπιστη.

Ο Tsfati (2003a, 2003b) υποστήριξε ότι η εμπιστοσύνη του κοινού στα ΜΜΕ εξαρτάται από την αποτελεσματικότητά τους. Για παράδειγμα εάν τα ΜΜΕ δημιουργούν κλίμα για κάτι, τα άτομα που εμπιστεύονταν τα ΜΜΕ ήταν πιο πιθανόν να πιστέψουν αυτό που τους έλεγαν τα μέσα παρά αυτοί που είναι πιο δύσπιστοι.

Δεν έχουν όμως βγει κάποια συμπεράσματα σχετικά με τις επιπτώσεις που έχει η δυσπιστία του κοινού στη δημοκρατία. Οι Έλληνες είναι δύσπιστοι στα μέσα (Τα Νέα 2019) όπως και οι Αμερικάνοι κάτι που από κάποιους ερευνητές θεωρείται πρόβλημα για τη δημοκρατία (Jones 2004) ενώ κάποιοι άλλοι ερευνητές (Gaziano 1988) υποστήριξαν ότι η δυσπιστία στα ΜΜΕ είναι δείγμα υγιούς σκεπτικισμού και υψηλής πολιτικής συμμετοχής και όχι πολιτικής απάθειας (Tsfati 2002, Eveland & Shah 2003). Ωστόσο οι Eveland και Shah (2003) υποστήριξαν ότι το κοινό που είναι δύσπιστο δεν συζητά συχνά πολιτικά και όταν το κάνει το κάνει με άλλους που έχουν παρόμοια ιδεολογία.

Οι Chih-Hsin Sheen et al. (2020) στην μελέτη τους για τον κορωνοϊό στην Κίνα, υποστήριξαν ότι το έλλειμμα αξιοπιστίας μίας αυταρχικής κυβέρνησης μπορεί να μειωθεί εάν επιτρέπεται η ανεξάρτητη δημοσιογραφία των πολιτών. Παρατήρησαν ότι όσο η καμπύλη των κρουσμάτων γινόταν πιο επίπεδη στην Κίνα ενώ τα κρούσματα αυξάνονταν αλλού κατέστη παγκόσμια προτεραιότητα να βρεθεί μία πρακτική λύση μείωσης του ελλείμματος αξιοπιστίας στην επικοινωνία κινδύνου σε άλλες αυταρχικές χώρες έτσι ώστε να εφαρμόσουν με αποτελεσματικό τρόπο προστατευτικά μέτρα όπως είναι η κοινωνική απόσταση και το πλύσιμο των χεριών. Η δημοσιογραφία των πολιτών είχε μέτρια αλλά ουσιαστικά αποτελέσματα. Ακόμα και σε μία αυταρχική χώρα κάποιος θα εμπιστευθεί την κυβέρνηση όταν αντιλαμβάνεται ότι η κυβέρνηση χειρίζεται την κατάσταση με διαφάνεια. Η δημοσιογραφία των πολιτών μπορεί να βοηθήσει μία αυταρχική κυβέρνηση να αυξήσει την αξιοπιστία της τόσο όσον αφορά την λήψη αποφάσεων σε κεντρικό επίπεδο όσο και στην τοπική εφαρμογή πολιτικών δημόσιας υγείας.

Πώς όμως η πληροφόρηση για την υγεία όπως αυτή διαχέεται από τα μέσα επηρεάζει τη συμπεριφορά των πολιτών σχετικά με την υγεία; Τα αποτελέσματα ερευνών δεν είναι ξεκάθαρα. Στην έρευνά  τους, οι Hay, Coups, Ford & DiBonaventura (2009), κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι λευκοί μη ισπανόφωνοι οι οποίοι έκαναν μεγαλύτερη χρήση του Διαδικτύου και των εντύπων όσον αφορά την πληροφορία για την υγεία, είχαν μεγαλύτερη ενημέρωση όσον αφορά τις στρατηγικές πρόληψης του καρκίνου του δέρματος και έκαναν χρήση περισσότερων αντηλιακών αλλά και αναζητούσαν τη σκιά. Η έρευνα της Peña-Purcell (2008) έδειξε ότι οι Ισπανόφωνοι ανέφεραν ότι η διαδικτυακή πληροφόρηση για την υγεία τους έκανε να καταλάβουν καλύτερα τις ιατρικές συνθήκες και τις θεραπευτικές επιλογές, είχαν περισσότερη εμπιστοσύνη όταν μιλούσαν με τους γιατρούς για ιατρικά θέματα και τους βοήθησε να έχουν μία θεραπεία την οποία δεν θα την λάμβαναν διαφορετικά. Ωστόσο, διάφορες μελέτες που έγιναν την δεκαετία του 1990 (Farquhar et al. 1990, Luepker et al. 1994) δεν βρήκαν κάποια σχέση μεταξύ της έκθεσης στην πληροφόρηση στα ΜΜΕ και στην αλλαγή της συμπεριφοράς όσον αφορά την υγεία.

Οι Yanovitzky και Blitz (2000) η ιατρική συμβουλή είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τις γυναίκες που επισκέπτονται τακτικά τον γιατρό τους ενώ τα ΜΜΕ είναι σημαντικά για τις γυναίκες που δεν επισκέπτονται συχνά τον γιατρό τους.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον, λόγω κορωνοϊού, είναι να δούμε πως τα Κέντρα Πρόληψης Λοιμωδών Νοσημάτων όπως είναι το αμερικανικό CDC επικοινωνούν τα θέματα υγείας στο ευρύτερο κοινό. Το CDC (Centers for Disease Control & Prevention 2010a)  χρησιμοποιεί ηλεκτρονικές τεχνολογίες και στρατηγικές για την υγεία και τα κοινωνικά μέσα έτσι ώστε οι χρήστες να έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστη επιστημονική πληροφόρηση για την υγεία. Οι κύριοι χρήστες των ηλεκτρονικών υπηρεσιών του CDC είναι γυναίκες ηλικίας 35 έως 64 ετών (70%). Ο ΕΟΔΥ αντίστοιχα στην Ελλάδα διαθέτει ηλεκτρονική σελίδα  και παρουσία στα κοινωνικά μέσα. Για να επανέλθουμε στο CDC, χρησιμοποιεί τα φόρουμ στα κοινωνικά μέσα και εργαλεία με τα οποία συνδέονται με το κοινό συμπεριλαμβανομένων των Twitter, Facebook, YouTube, Flickr, DailyStrength, iTunes αλλά και σε ιστολόγια, ηλεκτρονικά παιχνίδια, ηλεκτρονικές κάρτες, κονκάρδες, εικονικές κοινότητες όπως είναι το Second Life και σε κείμενα που στέλνονται στα κινητά τηλέφωνα. Το CDC χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό τακτικών δημοσίων σχέσεων στο πρόγραμμά του που ονομάζεται Vital Signs, ένα πρόγραμμα που λανσαρίστηκε τον Αύγουστο του 2010. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του CDC (2011a)  «το CDC θεωρεί ότι εστιάζοντας σε ένα συγκεκριμένο θέμα χρησιμοποιώντας πολλά εργαλεία μέσων, οι πολιτείες μπορούν να εντοπίσουν καλύτερα τα προβλήματα υγείας στην περιοχή τους και να εργασθούν για να τα βελτιώσουν».

Η προσέγγιση των δημοσίων σχέσεων του CDC είναι πολύπλευρη. Το CDC έχει εννέα ιστολόγια που πραγματεύονται θέματα που κυμαίνονται από την υγεία στον χώρος εργασίας μέχρι την πρόληψη και έλεγχο του HIV. Τα ιστολόγιά του τα χρησιμοποιεί «για τον διαμοιρασμό του περιεχομένου κατά τρόπο που να μπορούν οι χρήστες να αφήνουν σχόλια αλλά και να συζητούν» και για να δώσει έναν πιο προσωπικό τόνο από ότι μία συνηθισμένη ιστοσελίδα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Όπως και άλλα θέματα, ο ιός έχει πολιτικοποιηθεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η απόφαση για καραντίνα και εγκλεισμό του πληθυσμού είναι μία απόφαση που αξιολογείται ήδη και θα αξιολογηθεί περαιτέρω μακροπρόθεσμα.  Η  ένταση που έχει δημιουργηθεί στο κοινό και η αγωνία για έγκυρη και ακριβή πληροφόρηση για το θέμα του ιού έτυχε πολιτικής εκμετάλλευσης και πολλές φορές σε διώξεις δημοσιογράφων τόσο στο εξωτερικό (Reliefweb 2020) όσο και στο εσωτερικό (βλ. απομάκρυνση Τράγκα από τα Παραπολιτικά λόγω πολιτικής παρέμβασης – Σοφοκλέους In 2020).

Η δημοσιογραφία της υγείας, τουλάχιστον στην Ελλάδα, έχει δρόμο να διανύσει και αυτό που μας έχει διδάξει η παρούσα κρίση είναι ότι η δημοσιογραφία της υγείας πρέπει να γίνει περισσότερο πλουραλιστική και να συμπεριλαμβάνει τη γνώμη όλων όσων επηρεάζονται τόσο υγειονομικά όσο και κοινωνικά, οικονομικά.


Βιβλιογραφικές Αναφορές

Ελληνική γλώσσα

Γιανναράς, Χ. (2020). Μια «άλλη» Ελλάδα, Διαθέσιμο στο: https://www.kathimerini.gr/1073530/opinion/epikairothta/politikh/mia-allh-ellada, [Πρόσβαση 7 Μαΐου 2020]
Ναυτεμπορική (2020). Γιατί οι Έλληνες πειθαρχούν στα μέτρα; Διαθέσιμο στο: https://m.naftemporiki.gr/story/1591284/giati-oi-ellines-peitharxoun-sta-metra , [Πρόσβαση 15 Μαΐου 2020]
Pressproject (2020). Λάθος η χρήση μάσκας…τώρα όλοι με μάσκες στους κλειστούς χώρους. Διαθέσιμο στο: https://www.pressproject.gr/tsiodras-lathos-i-chrisi-maskas-tora-oloi-me-maskes-stoys-kleistoys-choroys/, [Πρόσβαση 10 Μαΐου 2020]
Πρώτο Θέμα (2020). Κορωνοϊός - Διεθνή Μέσα: Οι Έλληνες βρήκαν τη «συνταγή» - Πώς και γιατί περιόρισαν την πανδημία. Διαθέσιμο στο: https://www.protothema.gr/koronoios-live/article/1004777/koronoios-diethni-mesa-oi-ellines-vrikan-ti-sudagi-pos-kai-giati-periorisan-tin-pandimia/, [Πρόσβαση 15 Μαΐου 2020]
Σοφοκλέους In (2020). «Τελειώνουν» τον Τράγκα από τα Παραπολιτικά 90,1! Διαθέσιμο στο:https://www.sofokleousin.gr/teleionoun-ton-tragka-apo-ta-parapolitika-901, [Πρόσβαση 17 Μαΐου 2020]
Sputniknews (2020). Οι πιο δημοφιλείς θεωρίες συνωμοσίας για τον κορονοϊό. Οι προφητείες, το 5G και άλλα μαργαριτάρια. Διαθέσιμο στο: https://sputniknews.gr/kosmos/202004257145272-koronoios-dimofileis-theories-synomosias/, [Πρόσβαση 8Μαΐου 2020]

TheToc (2020). Αυτή είναι η επιτροπή του Σωτήρη Τσιόδρα: Η "ντριμ τιμ" των λοιμωξιολόγων του Υπουργείου Υγείας. Διαθέσιμο στο: https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/autoi-einai-oi-sunergates-tou-sotiri-tsiodra-i-lista-me-ta-onomata-ton-loimoxiologon-tou-upourgeiou-ugeias/, [ Πρόσβαση 9 Μαΐου 2020]

Το Βήμα (2020). Κορωνοϊός: Ενας ακόμη νεκρός σήμερα, στους 157 συνολικά. Διαθέσιμο στο: https://www.tovima.gr/2020/05/14/society/koronoios-enas-akomi-nekros-simera-stous-157-synolika/, [Πρόσβαση 15 Μαΐου 2020]
Το Βήμα (2020). Κορωνοϊός: Ανεργία, ο νούμερο ένα εφιάλτης των ελληνικών νοικοκυριών. Διαθέσιμο στο: https://www.tovima.gr/2020/05/03/finance/koronoios-anergia-o-noumero-ena-efialtis-ton-ellinikon-noikokyrion/, [Πρόσβαση 15 Μαΐου 2020]
Τα Νέα (2020). Άρθρο – φωτιά για τον κοροναϊό: «Είναι το μεγαλύτερο φιάσκο του αιώνα;» Διαθέσιμο στο: https://www.tanea.gr/2020/03/21/inbox/arthro-fotia-gia-ton-koronaio-einai-to-megalytero-fiasko-tou-aiona/, [Πρόσβαση 8 Μαΐου 2020]

Τα Νέα (2019). Υψηλά ποσοστά δυσπιστίας στα ΜΜΕ - Πώς ενημερώνονται οι Έλληνες. Διαθέσιμο στο: https://www.tanea.gr/2019/06/14/media/ypsila-pososta-dyspistias-sta-mme-pos-enimeronontai-oi-ellines/, [Πρόσβαση 16 Μαΐου 2020]


WePost (2020). Στο πειθαρχικό του ΙΣΑ ο γιατρός Φαίδων Βόβολης μετά τη δήλωση… “κοροϊδεύουν τον κόσμο”. Διαθέσιμο στο:
Χριστούλιας, Δ. (2020). Νέα όπλα στη μάχη κατά της ακρίβειας. Διαθέσιμο στο: https://emvolos.gr/nea-opla-sti-machi-kata-tis-akriveias-grafei-o-dimitris-christoylias/, [Πρόσβαση 7 Μαΐου 2020]

Ξενόγλωσση

Balon , R. E. , Philport , J. C. , & Beadle , C. F. (1978). How gender and race affect perceptions of newscasters. Journalism Quarterly, 55 , pp. 160 – 164 .
Blomlitz, L., Brezis, M. (2008). Misrepresentation of health risks by mass media. Journal of Public Health, Vol.30(2), pp. 202-204.
Briggs, C.L., Hallin,D.C.(2007). The Neoliberal Subject and its Contradictions in News Coverage of Health Issues. Social Text, Vol.25(4), pp.43-66.
Briggs, C.L., Hallin,D.C.(2010). Health Reporting as Political Reporting: Biocommunicability and the Public Sphere. Journalism, Vol.11(2), pp. 149-165.
Briggs, C. L., & Nichter, M. (2009). Biocommunicability and the biopolitics of pandemic threats. Medical Anthropology, Vol. 28(3), pp. 189-198.
Chiang C.F, Knight B.G. 2009. Media bias and influence: evidence from newspaper endorsements.  Brown University.
Chih-Hsin Sheen, G., Tung, H.H, Wu, W.C. (2020). Citizen Journalism and Credibility of Authoritarian Government in Risk Communication Regarding the 2020 COVID-19 Outbreak: A Survey Experiment. Διαθέσιμο στο:
DellaVigna, S. Gentzkow, M. (2010). Persuasion: Empirical Evidence. Working Paper 15298. Διαθέσιμο στο: http://www.nber.org/papers/w15298, [Πρόσβαση 14 Μαΐου 2020]
Dudo, A., Dahlstron, M., & Brossard, D. (2007). Reporting a potential pandemic: A risk-related assessment of Avian Influenza coverage in U.S. newspapers. Science Communication, Vol. 28(4), pp. 429-454.
Eveland , W. P., Jr. , Nathanson , A. I. , Detenber , B. H., McLeod , D. M. (1999). Rethinking the social distance corollary: Perceived likelihood of exposure and the third - person perception. Communication Research, Vol. 26 (3), pp.275 – 302.
Eyster E, Rabin M. (2009). Rational and native herding. Working Paper, University California, Berkeley.
Farquhar, J. W., Fortmann, S. P., Flora, J. A., Taylor, C. B., Haskell, W. L., Williams, P., ... Wood, P. D. (1990). Effects of community wide education on cardiovascular disease risk factors: The Stanford Five-City Project. Journal of the American Health Association, 264, 359–365.
Gaziano, C. (1988). How credible is the credibility crisis? Journalism Quarterly, 65, pp.267 – 278 .
Gunther, A. C. (1988). Attitude extremity and trust in media. Journalism Quarterly, Vol. (65), pp. 279 – 287.
Peña-Purcell, N. (2008). Hispanics’ use of Internet health information:
An exploratory study. Journal of the Medical Library Association,96,

101–107.

Hay, J., Coups, E. J., Ford, J., & DiBonaventura, M. (2009). Exposure to mass media health information, skin cancer beliefs, and sun protection behaviors in a United States probability sample. Journal of the American Academy of Dermatology, 61, 783–792.
Huesmann, L. R. (1982). Television violence and aggressive behaviour. In D. Pearl, L. Bouthilet, & J. Lazar (Eds.), Television and behaviour Washington DC: NIMH.
Jones, D. A. (2004). Why Americans don’t trust the media: A preliminary analysis. International Journal of Press/ Politics, Vol.9 (2), pp. 60 – 77.
Kamenica, E.,Gentzkow, M. (2011). Bayesian Persuasion, American Economic Review, Vol. 101(6), pp. 2590–2615.
Luepker, R. V., Murray, D. M., Jacobs, D. R., Jr., Mittelmark, M. B., Bracht, N., Carlaw, R., ... Folsom, A. R. (1994). Community education for cardiovascular disease prevention: Risk factor changes in the Minnesota Heart Health Program. American Journal of Public Health, 84, 1383–1393.
Newhagen , J. E. , & Nass , C. (1989 ). Differential criteria for evaluating credibility of newspapers and TV news . Journalism Quarterly , Vol. 66 ( 2 ), pp. 277 – 284 .
Oh, S. (2012). The characteristics and motivations of health answerers for sharing information, knowledge, and experiences in online environments. Journal of the American Society for Information Science and Technology, Vol. 63(3), pp. 543-557.
Oh, H. J., et al. (2012). Attention cycles and the H1N1 pandemic: A cross-national study of U.S. and Korean newspaper coverage. Asian Journal of Communication, Vol.22(2), pp. 214-232.
Peña-Purcell, N. (2008). Hispanics’ use of Internet health information: An exploratory study. Journal of the Medical Library Association, 96, 101–107.
Powell, M. (2020). What role can the media play in managing the COVID-19 outbreak? Διαθέσιμο στο: https://www.id-hub.com/2020/03/05/role-can-media-play-managing-covid-19-outbreak/, [Πρόσβαση 29 Απριλίου 2020]
Reliefweb (2020). Crackdown on journalists weakens efforts to tackle COVID-19. Διαθέσιμο στο: https://reliefweb.int/report/world/crackdown-journalists-weakens-efforts-tackle-covid-19 , [Πρόσβαση 28 Απριλίου 2020]
Signorelli, N., Morgan, M. (Ed.). (1990). Cultivation analysis: new directions in media effects research. Newbury Park, California: Sage.
Tsfati, Y. (2002). The consequences of mistrust in the news media: Media skepticism as a moderator in media effects and as a factor influencing news media exposure. Doctoral dissertation presented to the faculty of the Annenberg School for Communication, University of Pennsylvania .
Tsfati, Y. (2003a). Media skepticism and climate of opinion perception . International Journal of Public Opinion Research, Vol.15 (1), pp. 65 – 82.
Tsfati, Y. (2003b). Does audience skepticism of the media matter in agenda setting? Journal of Broadcasting and Electronic Media , Vol.47 ( 2 ), pp.157 – 176.
Tsfati, Y.,Cappella , J. N. ( 2003 ). Do people watch what they do not trust? Exploring the association between news media skepticism and exposure. Communication Research, Vol. 30 (5), pp. 504 – 529.
Viet-Phuong, L., Thanh-Hang, P., Manh-Toan H., Minh-Hoang, N., Khanh-Linh, P. N., Thu-Trang, V., Hong-Kong, T. N., Trung, T., Quy, K., Manh-Tung, H., Quan-Hoang, V. (2020). Policy Response, Social Media and Science Journalism for the Sustainability of the Public Health System Amid the COVID-19 Outbreak: The Vietnam Lessons. Διαθέσιμο στο:
Yanovitzky, I., & Blitz, C. L. (2000). Effect of media coverage and physician advice on utilization of breast cancer screening by women 40 years and older. Journal of Health Communication, Vol. 5, pp. 117–134.


Ιστοσελίδες