Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ναρκισσισμός. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ναρκισσισμός. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Σάββατο 16 Δεκεμβρίου 2023

Η Ναρκισσιστική Οικογένεια - Μία συνέντευξη με τη Δρ. Κέρυλ Μάκ Μπράιντ

 Φωτεινή Μαστρογιάννη




Το 2017 η Δρ. Κέρυλ Μακ Μπράιντ (Dr Karyl McBride), θεραπεύτρια γάμου και οικογένειας με έμφαση στα παιδιά των ναρκισσιστικών οικογενειών, μου είχε δώσει μία συνέντευξη με βάση το παγκοσμίως ευπώλητο βιβλίο της "Will I ever be good enough?" 
Έκτοτε μεσολάβησαν πολλά σε όλο τον κόσμο. Βιβλία της μεταφράστηκαν στα Ελληνικά και ετοίμασε το καινούριο της βιβλίο 
Δρ. Κέρυλ Μακ Μπράιντ
Δρ. Κέρυλ Μακ Μπράιντ


(ελεύθερη απόδοση τίτλου στα Ελληνικά 
«Θα τελειώσει ποτέ το δράμα
Ξεδιπλώνοντας και θεραπεύοντας τις 
βλαβερές συνέπειες του 
γονικού ναρκισσισμού»)

H Δρ. Κέρυλ Μακ Μπράιντ μου έκανε την τιμή να συζητήσει για άλλη μία φορά μαζί μου για τον ναρκισσισμό με βάση το καινούριο της βιβλίο.

Φ.Μ. Κέρυλ στο καινούριο σου βιβλίο «Θα τελειώσει ποτέ το δράμα;» αναφέρεις ότι η δυναμική του οικογενειακού ναρκισσισμού περνάει από τη μία γενιά στην άλλη. Γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής οικογένειας;

 

ΚΜΒ: Ναρκισσιστική οικογένεια σημαίνει ότι στην οικογένεια υπάρχει ένας νάρκισσος γονέας. Στη ναρκισσιστική οικογένεια αυτό κυριαρχεί είναι ότι οι ανάγκες του γονέα προηγούνται τις ανάγκες των παιδιών. 

Ο νάρκισσος γονέας ηγείται της οικογένειας ενώ ο άλλος γονέας  που τον υποστηρίζει και έτσι τα παιδιά είναι συναισθηματικά «ασυνόδευτα». 

Ο ακρογωνιαίος λίθος της ναρκισσιστικής οικογένειας είναι η έλλειψη ενσυναίσθησης και η αδυναμία συντονισμού με τον συναισθηματικό κόσμο των άλλων. Εάν η «κληρονομιά» δεν σπάσει με τη θεραπεία,  και την επίγνωση, η ναρκισσιστική δυναμική μπορεί να μεταδοθεί από γενιά σε γενιά με έναν αθέλητο τρόπο. Οι άνθρωποι συχνά γίνονται  γονείς προερχόμενοι από γονείς που δεν τους είχαν φροντίσει συναισθηματικά.

 

Φ.Μ. Ο ρόλος του γονέα που υποστηρίζει τον ναρκισσιστή γονέα είναι πολύ ενδιαφέρων. Αυτός ο γονέας, στην ουσία, βοηθά τον ναρκισσιστή. Μπορείς, σε παρακαλώ, να εξηγήσει τον ρόλο αυτού του «υποστηρικτή» γονέα; Πρόκειται περί ενός κεκαλυμμένου ναρκισσιστή; Αυτή η δυναμική του «υποστηρικτή» περνά από τη μία γενιά στην άλλη;

 

ΚΜΒ: Ο ρόλος του «υποστηρικτή» είναι να υποστηρίξει τον ναρκισσιστή πάση θυσία ακόμα και εις βάρος της ευημερίας των παιδιών. 

Η δουλειά του «υποστηρικτή» είναι να κάνει τον ναρκισσιστή να εμφανίζεται ως καλός και να διατηρήσει τα ψέματα, τον χειρισμό, την ανέντιμη επικοινωνία ή οτιδήποτε άλλο. 

Συχνά ο υποστηρικτής πιστεύει ότι εάν αγαπά αρκετά τον ναρκισσιστή, ο ναρκισσιστής θα αλλάξει. Ο υποστηρικτής μπορεί να είναι και ο ίδιος ναρκισσιστής αλλά τις περισσότερες φορές δεν είναι. Ο υποστηρικτής διδάσκει τη συν-εξάρτηση που σημαίνει να φροντίζουμε τους άλλους εις βάρος των δικών μας αναγκών. 

Η συν-εξάρτηση μπορεί να περάσει από τη μία γενιά στην άλλη εάν δεν γίνει κατανοητή. Οι ναρκισσιστικές οικογένειες αποτελούν ένας εξαιρετικός χώρος διδασκαλίας της συν-εξάρτησης.

 

Φ.Μ. Υπήρξες παιδί ναρκισσιστών που δεν σε ενθάρρυναν να επιτύχεις. Πώς κατάφερες να ξεφύγεις από τον κύκλο της αποτυχίας; Πώς μπορεί ένα παιδί να προστατευθεί από τους ναρκισσιστές γονείς ιδιαίτερα εάν το ζηλεύουν;

 

ΚΜΒ. Αρκετά συχνά, τα παιδιά έχουν στον περίγυρό τους ένα άτομο που τα διδάσκει πως να αγαπούν και ότι τα ίδια αξίζουν και είναι αξιαγάπητα. Το άτομο αυτό μπορεί να είναι ένας δάσκαλος, ένας παππούς ή γιαγιά, η θεία, ο θείος ή κάποιος άλλος. 

Όταν ήμουν παιδί είχα αναλάβει υπερβολικές ευθύνες και έμαθα από πολύ νωρίς πως να φροντίζω τον εαυτό μου και να εργάζομαι σκληρά.  Η γονική ζήλεια είναι επώδυνη και το παιδί δύσκολα μπορεί να την αντιμετωπίσει. Πολλά παιδιά δεν καταλαβαίνουν ότι υπάρχει ζήλεια, θεωρούν ότι κάτι πάει στραβά με αυτά.

Κατά την άποψή μου, τα παιδιά των ναρκισσιστών μπορούν να επιλέξουν δύο δρόμους επιβίωσης: 1) Να επιλέξουν τη στάση «θα σου δείξω πόσο καλός είμαι» και μετά να προσπαθήσουν να επιτύχουν και να αποδείξουν την αξία τους 2) Είτε να τα παρατήσουν και να αποφασίσουν ότι ο γονέας είχε δίκιο και ότι δεν είναι αρκετά καλά.

Κάποιες φορές τα παιδιά υιοθετούν και τις δύο στάσεις σε διαφορετικούς χρόνους κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους.

 

Φ.Μ.  Γράφεις στο βιβλίο σου ότι όταν ένας ή και οι δύο γονείς δεν είναι πλήρως παρόντες στις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους, τα παιδιά δεν αναπτύσσουν μία ισχυρή αίσθηση του εαυτού. Τί σημαίνει να έχει κάποιος ισχυρή αίσθηση του εαυτού;

 

ΚΜΒ. Ισχυρή αίσθηση του εαυτού είναι να γνωρίζεις, να αναπτύσσεις και να δημιουργείς τον αυθεντικό εαυτό σου. 

Αυτοί που έχουν ισχυρή αίσθηση του εαυτού, γνωρίζουν ποιοι είναι, ποιες είναι οι αξίες τους, τι πιστεύουν και πως θέλουν να ζήσουν τη ζωή τους. Δεν ελέγχονται από το τι πιστεύουν ή υπαγορεύουν οι άλλοι.  Πιστεύουν στον εαυτό τους.


Φ.Μ. Οι ναρκισσιστές γονείς μπορεί να αγνοούν ή να καταπνίγουν τα παιδιά τους. Θα μπορούσες, παρακαλώ, να το εξηγήσεις; Το ίδιο ισχύει και με τους «υποστηρικτικούς» στον ναρκισσιστή γονείς;

KMB.  Οι ναρκισσιστές γονείς που «καταπνίγουν» τα παιδιά τους είναι αυτοί που αναλαμβάνουν τη ζωή του παιδιού υπαγορεύοντάς του τι να πιστεύει, τι να κάνει, τι να λέει, τι να φορά και πως να συμπεριφέρεται. Προσδοκούν το παιδί να ανταποκριθεί στο δικό τους καλούπι τελειότητας. 

Οι ναρκισσιστές γονείς που αγνοούν, παραμελούν και δεν είναι συντονισμένοι με το παιδί τους. Το παιδί που αγνοείται ξοδεύει την ψυχική του ενέργεια προσπαθώντας να προσελκύσει την προσοχή του γονιού, να αποκτήσει την έγκρισή του και δεν εργάζεται στο να δημιουργήσει τον εαυτό του.  

Από την άλλη, το «πνιγμένο» παιδί βομβαρδίζεται από τον γονιό και δεν μπορεί να αναπτύξει τον εαυτό του. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο! Κανένα παιδί δεν μπορεί να αναπτύξει την έννοια του εαυτού.

Φ.Μ. Γιατί στη ναρκισσιστική οικογένεια χρησιμοποιείται η επικοινωνία ως όπλο;

ΚΜΒ. Το σύστημα επικοινωνίας στη ναρκισσιστική οικογένεια είναι αυτό της ανεντιμότητας. Η έμμεση επικοινωνία χρησιμοποιείται για να κρατήσει το σύστημα εκτός ισορροπίας και για να δημιουργήσει σύγχυση και για να πληγώσει. 

Αυτό διατηρεί την οικογένεια σε άρνηση, κρατά κρυμμένα τα οικογενειακά μυστικά και θέτει τα μέλη της οικογένειας υπό τον έλεγχο του ναρκισσιστή.

Φ.Μ. Γράφεις ότι: «Το τραύμα στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να προκαλέσει διαταραγμένη προσκόλληση, γνωστικές καθυστερήσεις και μειωμένη συναισθηματική ρύθμιση». Θα μπορούσες, παρακαλώ, να μας εξηγήσεις αυτή σου την πρόταση σου; Τί επίπτωση μπορεί να έχει σε ένα παιδί; Μπορεί να προκαλέσει άλλου είδους ψυχικές ασθένειες στα παιδιά;


KMB. Το τραύμα που προκαλείται σε όσους μεγάλωσαν μέσα σε μία ναρκισσιστική οικογένεια είναι μεγάλης διάρκειας. 

Συνήθως, οι ασθένειες που παρατηρούμε στα παιδία είναι:  μετα-τραυματικό στρες, άγχος, κατάθλιψη και πολλά άλλα συμπτώματα που χρειάζονται θεραπεία. 

Το δεύτερο και τρίτο μέρος του βιβλίου μου « Will the Drama Ever End? Untangling and Healing from the Harmful Effects of Parental Narcissism» (ελεύθερη απόδοση τίτλου στα Ελληνικά «Θα τελειώσει ποτέ το δράμα; Ξεδιπλώνοντας και θεραπεύοντας τις βλαβερές συνέπειες του γονικού ναρκισσισμού»), αναλύει τις βλαβερές συνέπειες και παρέχει ένα Πρόγραμμα Ανάρρωσης 5 Βημάτων.



Φωτεινή Μαστρογιάννη
Φωτεινή Μαστρογιάννη
Φ.Μ. Κέρυλ, σε ευχαριστώ. Εύχομαι καλή επιτυχία στο βιβλίο σου.

 


Την προηγούμενη συνέντευξη μου με την Δρ. Κέρυλ Μάκ Μπράιντ μπορείτε να διαβάσετε εδώ:

https://mastroyanni.blogspot.com/2017/05/blog-post_15.html

Μπορείτε να ανατρέξετε στην ιστοσελίδα της Δρ. Κέρυλ Μάκ Μπράιντ για επιπλέον υλικό για τον ναρκισσισμό :

                                     www.willieverbegoodenough.com  




Τρίτη 16 Μαΐου 2017

Η διάσημη ψυχολόγος Κέρυλ Μακ Μπράιντ συζητά με τη Φωτεινή Μαστρογιάννη για τη ναρκισσιστική οικογένεια

 H Δρ. Κέρυλ Μακ Μπράιντ (Dr. Karyl McBride) είναι διάσημη ψυχολόγος και οικογενειακή σύμβουλος με πολυετή επαγγελματική εμπειρία. Τα τελευταία δεκαοκτώ χρόνια ερευνά τα παιδιά ναρκισσιστικών γονέων εστιάζοντας στις κόρες των ναρκισσιστικών μητέρων.  Έχει γράψει το παγκόσμιο μπεστ σέλλερ «Will I ever be good enough?» το οποίο σύντομα θα μεταφρασθεί και στα Ελληνικά. Ακολουθεί η συνέντευξη την οποία έδωσε στη Φωτεινή Μαστρογιάννη.



ΦΜ: Ο ναρκισσισμός είναι ψυχική ασθένεια; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ναρκισσιστή;

ΚΜΜ: Η Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας αναφέρεται στο Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (ΔΣΕ). Περιγράφεται ως μία διαταραχή της προσωπικότητας η οποία έχει εννέα χαρακτηριστικά/γνωρίσματα. 
Δρ. Κέρυλ Μακ Μπράιντ
(Dr. Karyl McBride) 

Ο Ναρκισσισμός είναι μία διαταραχή φάσματος που σημαίνει ότι έχει ένα συνεχές που κυμαίνεται από την ύπαρξη μερικών ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών έως την πλήρη ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας. Τα εννέα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που παρατίθενται στο ΔΣΕ για την πλήρη ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας είναι τα ακόλουθα:

1. Το άτομο έχει μεγαλειώδη αίσθηση του εαυτού του π.χ. υπερβάλλει για τα ταλέντα και τα επιτεύγματά του και απαιτεί από τους άλλους να τον θεωρούν ανώτερο χωρίς όμως να έχει τα αντίστοιχα επιτεύγματα.
2.  Έχει φαντασιώσεις απέραντης επιτυχίας, δύναμης, ευφυΐας, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης.
3.  Πιστεύει ότι είναι «μοναδικός/ή» και ξεχωριστός και μπορούν να τον/την καταλάβουν ή να σχετίζονται μαζί του/της μόνο ξεχωριστοί άνθρωποι ή άνθρωποι και οργανισμοί υψηλού κύρους.
4.  Επιζητά τον υπερβολικό θαυμασμό.
5.  Έχει αίσθηση δικαιώματος δηλ. έχει αδικαιολόγητες προσδοκίες για λήψη εξαιρετικά ευνοϊκής μεταχείρισης ή απαιτεί την αυτόματη συμμόρφωση με τις προσδοκίες του/της.
6. Εκμεταλλεύεται τους άλλους για να επιτύχει τους σκοπούς του/της.
7. Δεν έχει ενσυναίσθηση. Είναι απρόθυμος να αναγνωρίσει τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
8. Συχνά ζηλεύει τους άλλους ή πιστεύει ότι οι άλλοι τον φθονούν.
9. Είναι αλαζόνας, έχει ακατάδεκτη συμπεριφορά και τρόπους.

ΦΜ: Μπορεί μία κοινωνία να είναι ναρκισσιστική;

ΚΜΜ: Η ατομική διαταραχή της προσωπικότητας και ο κοινωνικός ναρκισσισμός μοιάζουν αλλά, εντούτοις, διαφέρουν.  Τα κοινωνικά ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά σχετίζονται με συμπεριφορές τύπου «τα πάντα περιστρέφονται γύρω από εμένα», με την εστίαση στην εικόνα, στην ομορφιά και στη δύναμη. Για παράδειγμα, στην αμερικανική κουλτούρα ενθουσιαζόμαστε με το «τι» αντί με το «ποιος». Το αποκαλώ νοοτροπία «λάμψης». Εάν η ζωή είναι μόνο το τι κάνουμε αντί του ποιοι πραγματικά είμαστε τότε είναι μία ζωή άδεια και συναισθηματικά αποσυνδεδεμένη.

ΦΜ: Πώς μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι μία μητέρα είναι ναρκισσίστρια;

ΚΜΜ: Ο ακρογωνιαίος λίθος του μητρικού ναρκισσισμού είναι η έλλειψη ενσυναίσθησης και η αδυναμία συντονισμού με τον συναισθηματικό κόσμο των άλλων, ιδιαίτερα των παιδιών. Μία ναρκισσιστική μητέρα ενδιαφέρεται περισσότερο για το τι σκέφτεται κάποιος και όχι για το πως αισθάνεται κάποιος γι’αυτή. Εάν το παιδί κάνει αυτό που αυτή πιστεύει ότι πρέπει να κάνει τότε αισθάνεται καλά. Δεν ενδιαφέρεται για την ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού.

ΦΜ: Γιατί οι ναρκισσιστικές μητέρες εστιάζουν περισσότερο στις κόρες και όχι στους γιους τους;

ΚΜΜ: Μπορεί βέβαια να εστιάσουν και στους δύο αλλά φαίνεται ότι με τις κόρες τους είναι περισσότερο ανταγωνιστικές και τις ζηλεύουν όσον αφορά τη συμπεριφορά, την ομορφιά και τη γενικότερη εικόνα τους. Μεταφέρουν στις κόρες ένα διπλό μήνυμα του τύπου «δείξε στον κόσμο πόσο καλή είσαι έτσι ώστε να φαίνομαι εγώ καλή μητέρα αλλά να μην είσαι τόσο καλή που να με επισκιάσεις».


Φωτεινή Μαστρογιάννη
ΦΜΠώς γίνεται μία μητέρα ναρκισσιστική; Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά των ναρκισσιστικών μητέρων όπως είναι π.χ. κοινωνική τάξη, προέλευση κτλ.;



ΚΜΜ: Η κοινωνική τάξη ή η προέλευση δεν αποτελούν κοινά χαρακτηριστικά. Αυτό που γνωρίζουμε,από έρευνες που έχουν γίνει μέχρι στιγμής, είναι ότι ο ναρκισσισμός συνήθως δημιουργείται από το προσωπικό τραύμα που έχει η ίδια η μητέρα και από μία δύσκολη παιδική ηλικία που μπορεί να είχε. Από το τραύμα αυτό δεν έχει αναρρώσει και η κληρονομιά της παραμορφωμένης αγάπης μεταφέρεται από τη μία γενιά στην άλλη.

ΦΜ: Ποιες είναι οι επιπτώσεις της συμπεριφοράς μίας ναρκισσιστικής μητέρας στη ζωή της κόρης και/ή του γιου της;

ΚΜΜ:  Η απάντηση αυτής της ερώτησης είναι ένα ολόκληρο βιβλίο. Συστήνω το Will I Ever Be Good Enough? Healing the Daughters of Narcissistic Mothers (Θα είμαι ποτέ αρκετά καλή; Θεραπεία των θυγατέρων ναρκισσιστικών μητέρων – σημ πρόκειται για το βιβλίο της που θα μεταφρασθεί στα Ελληνικά). 



Τα παιδιά ναρκισσιστικών γονέων μεγαλώνουν με το αίσθημα ότι δεν τα αγαπάνε και ότι είναι «άδεια». Οι συναισθηματικές τους ανάγκες δεν καλύφτηκαν στην παιδική τους ηλικία και τα συναισθήματά τους δεν αναγνωρίστηκαν. Το γεγονός αυτό προκαλεί αμφιβολίες για το ποια πραγματικά είναι, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αισθάνονται ότι αξίζουν μόνο γι’αυτά που κάνουν και όχι για το ποια είναι.

Αρκετά συχνά το παιδί ενός ναρκισσιστή που είναι πλέον ενήλικας αισθάνεται συναισθηματικά ακινητοποιημένο και είναι αδύνατο να εξατομικευθεί σωστά από την οικογένεια προέλευσης. Τα αποτελέσματα αυτής της κατάστασης μπορούν να παρατηρηθούν όταν το παιδί αυτό γίνεται γονέας, στις δυσκολίες δημιουργίας φιλικών και συναισθηματικών σχέσεων ακόμα και στις αποφάσεις που πρέπει να λάβει για την καριέρα του.

ΦΜ: Πώς μπορεί μία κόρη να θεραπευτεί από τις πληγές που της έχει προκαλέσει η ναρκισσιστική μητέρα;

ΚΜΜ:  Έχω αναπτύξει ένα πρόγραμμα ανάρρωσης πέντε σταδίων για τα ενήλικα παιδιά ναρκισσιστικών γονέων. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την αποδοχή της διαταραχής, τη θλίψη για τον γονέα που δεν είχαν, την ανάπτυξη του δικού τους εαυτού, το να μάθουν πώς να θέτουν όρια και να σταματούν την κακοποίηση αλλά και το πώς να εμποδίζουν τα αποτελέσματα της ναρκισσιστικής συμπεριφοράς των γονέων να επηρεάζουν τη δική τους τη ζωή. Το πρόγραμμα των πέντε σταδίων ισχύει και για τους άντρες. Το διδάσκω σε ένα ηλεκτρονικό εργαστήριο και το οποίο μπορείτε να βρείτε στον ακόλουθο σύνδεσμο:

Προσφέρουμε επίσης και εντατική θεραπεία ατόμου αλλά και ομαδική θεραπεία για τα ενήλικα παιδιά ναρκισσιστικών γονέων. Έχει σημασία να γνωρίζει κάποιος ότι δεν είναι μόνος του και παρέχεται μεγάλη υποστήριξη από τη θεραπευτική μας κοινότητα. Υποστηρίζω πάντα ότι η αντί – θέση στον ναρκισσισμό είναι η ενσυναίσθηση και το να δείχνουμε ενσυναίσθηση στους άλλους αποτελεί καθημερινή πρακτική στο θεραπευτικό μας έργο.

ΦΜ: Μία τελευταία ερώτηση. Στην περίπτωση που μία κοινωνία είναι ναρκισσιστική πώς μπορεί κάποιος που δεν είναι ναρκισσιστής να επιβιώσει σε αυτή;

ΚΜΜ: Η απάντηση είναι να προσπαθούμε να θεραπευτούμε, να δείχνουμε ενσυναίσθηση στους άλλους, να αγαπάμε και να συμπονάμε τον εαυτό μας, να γίνουμε «γονείς» του εαυτού μας, να μάθουμε πώς να θέτουμε όρια σε οποιαδήποτε κακοποιητική συμπεριφορά, να επιλέγουμε προσεκτικά τους φίλους και τις σχέσεις μας. Να επιλέγουμε τη ζωή που είναι κατάλληλη για εμάς και όχι να κάνουμε αυτό που οι άλλοι θέλουν ή πιστεύουν ότι πρέπει να κάνουμε. Η δουλειά αυτή με τον εαυτό μας δεν σταματά ποτέ, παίρνει χρόνο αλλά αξίζει τον κόπο.

ΦΜ: Σας ευχαριστώ πολύ!


Επιπρόσθετες πηγές:

Ιστοσελίδες

Βιβλία και Οπτικοακουστικό Υλικό:



Εργαστήρια:
Healing the Daughters of Narcissistic Mothers Virtual Workshop. Θεραπεία από το σπίτι σας με οπτικοακουστικές παρουσιάσεις και προτεινόμενες ενέργειες.

Therapist Training for Healing the Daughters of Narcissistic Mothers.  Για τον ψυχολόγο. Μοιραστείτε αυτό το μοντέλο θεραπείας πέντε σταδίων με τους πελάτες σας.

Εντατικά:
Small group therapy intensives.

Daughter & Son weekend intensives. One on one sessions with Dr. Karyl McBride.

Κοινωνικά Μέσα:

Συμμετοχή σε Έρευνες:




Δευτέρα 17 Απριλίου 2017

Έθνη και Ναρκισσισμός

 Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ

«Ο βάρβαρος, όπως το θηρίο, είναι κακός, αλλά δεν έχει την κακία του πολιτισμένου ανθρώπου. Η κακία είναι η εκδίκηση του ανθρώπου απέναντι στην κοινωνία για τους περιορισμούς που επιβάλλει. Αυτή η εκδικητικότητα ενθαρρύνει τον επαγγελματία μεταρρυθμιστή και τον μηχανορράφο…
Οι πιο δυσάρεστες συνήθειες και η πιο κακή ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου, ο δόλος του, η δειλία του, η έλλειψη σεβασμού έχουν γεννηθεί από την ελλιπή προσαρμογή του σε έναν σύνθετο, συμπλεγματικό πολιτισμό. Είναι το αποτέλεσμα της πάλης ανάμεσα στα ένστικτα και στην κουλτούρα μας».
Σίγκμουντ Φρόιντ από τη συνέντευξη που έδωσε το 1930 στον Τζωρτζ Σιλβέστερ Βίρεκ και δημοσιεύτηκε στο βιβλίο Glimpses of the Great.

Ο ναρκισσισμός  έχει λάβει πλέον διαστάσεις επιδημίας. Εάν και πρόκειται για διαταραχή της προσωπικότητας για την οποία έχουν αναφερθεί στο παρελθόν πολλοί κορυφαίοι ψυχολόγοι, εν τούτοις, από τη δεκαετία του 1980, άρχισε να λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις και να πλήττει πλέον  και τις γυναίκες ενώ παραδοσιακά έπληττε κυρίως τους άντρες (το 75% των ναρκισσιστών είναι άντρες). Πλήττει όμως και ολόκληρες κοινωνίες μεταξύ αυτών και η ελληνική.Ο ναρκισσισμός όπως ανέφερα στο κείμενό μου «Ναρκισσισμός, οικονομία και οικονομικές κρίσεις» θεωρείται και ως μία βασική αιτία δημιουργίας οικονομικών κρίσεων.

Τί είναι όμως ο ναρκισσισμός και πώς δημιουργείται; Η American Psychiatric Association (1994) ορίζει τον ναρκισσισμό ως το αίσθημα μεγαλείου, την ανάγκη για θαυμασμό και την παντελή έλλειψη ενσυναίσθησης που μπορεί να έχει κάποιος.  Για τους ψυχολόγους, ο ναρκισσισμός θεωρείται διαταραχή της προσωπικότητας.Δημιουργείται στην παιδική ηλικία ως αποτέλεσμα της παιδικής κακοποίησης – στο σημείο αυτό οι ψυχολόγοι επισημαίνουν, ότι κακοποίηση είναι και η υπερβολική παροχή των πάντων σε ένα παιδί (όπως κάνουν πολλοί γονείς τα τελευταία σαράντα σχεδόν χρόνια στην Ελλάδα, κάτι που μου ανέφερε και η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα σε συνέντευξή της μαζί μου). Οι γονείς παρέχοντας τα πάντα στα παιδιά τους, δεν αναγνωρίζουν ούτε αποδέχονται την ατομικότητα του παιδιού. Δεν υπάρχουν όρια στη σχέση τους μαζί του, γίνονται  «φιλαράκια» με τα παιδιά τους αντί για γονείς.

Αυτός πιθανόν, να είναι άλλος ένας λόγος της απάθειας και αδιαφορίας των σύγχρονων Ελλήνων για τα τεκταινόμενα. Όταν κάποιος έχει αποκτήσει τα πάντα χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια και θεωρεί φυσιολογική την ήσσονα προσπάθεια, τότε είναι αδύνατον να προσπαθήσει για μία καλύτερη ζωή γιατί απλά περιμένει να του προσφερθεί η καλύτερη ζωή από κάποιον άλλο (ο άλλος μπορεί να είναι ο μεσσίας – πολιτικός που τάζει αλλά δεν πραγματοποιεί). Η καλύτερη ζωή όμως δεν του προσφέρεται γιατί όπως υποστήριξε και η Σχολή της Φρανκφούρτης η μάζα με την ψευδαίσθηση της ικανοποίησης όχι μόνο δεν έχει ερέθισμα για να βελτιώσει το πολιτιστικό της επίπεδο αλλά δεν έχει κανένα πλέον ιδεολογικό στόχο και δέχεται με παθητικό τρόπο τη μείωση του ευρύτερου βιοτικού της επιπέδου σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής.

 Όπως προείπαμε, το φαινόμενο του ναρκισσισμού είναι πλέον τόσο μαζικό ώστε να μιλάμε πλέον για μία ναρκισσιστική κοινωνία όπου αυτό που ενδιαφέρει τα άτομα είναι η αυτοπροβολή και ο ατομισμός  (« κοιτώ την πάρτη μου» έκφραση δηλωτική της αρρωστημένης αυτής κατάστασης ) . Η ναρκισσιστική αυτή κοινωνία δημιουργεί την εχθρότητα και την κακία που προαναφέρθηκε από τον Φρόιντ και είναι σε πλήρη αντίθεση με τη συλλογικότητα και την αίσθηση του ανήκειν που είναι φυσικά χαρακτηριστικά του ατόμου. 


Το τραγελαφικό είναι ότι στις επιχειρήσεις όπου ο ναρκισσισμός είναι πραγματική λαίλαπα, προωθείται παράλληλα η έννοια της ομαδικής εργασίας (!!!) δημιουργώντας παρανοϊκές καταστάσεις στους εργαζόμενους που από την μία πρέπει να είναι υπέρ του δέον ανταγωνιστικοί με τους συναδέρφους τους και από την άλλη απαιτείται από την επιχείρηση να δείξουν επαρκή υποκρισία και να συνεργασθούν με τους άλλους. Δεν είναι να απορούμε λοιπόν για την ψυχική «ασθένεια» του σύγχρονου επιχειρησιακού περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους που είναι εξειδικευμένοι στα θέματα των επιχειρήσεων, στις επιχειρήσεις συναντάμε ένα μείγμα ψυχοπάθειας, ναρκισσισμού και μακιαβελικής συμπεριφοράς.  Οι εταιρικοί ψυχοπαθείς χρησιμοποιούν το κουτσομπολιό για να πλήξουν τη φήμη κάποιου, «γλύφουν» τους ανώτερους και παρενοχλούν τους κατώτερους στην ιεραρχία. Μόλις επιτύχουν τον σκοπό τους, πετούν πλέον με περιφρόνηση στον κάλαθο των αχρήστων όσους «χρησιμοποίησαν».

Η τοξικότητα του σύγχρονου επιχειρησιακού περιβάλλοντος  είναι εξαιρετικά δύσκολο να αλλάξει και προκειμένου να αλλάξει θα χρειαστεί συνεχείς νομοθετικές παρεμβάσεις για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα (βλ. παρεμβάσεις για την παρενόχληση στον χώρο εργασίας, τα ίσα δικαιώματα κτλ.).

Το φαινόμενο όμως του ομαδικού ναρκισσισμού δεν το βλέπουμε μόνο στις επιχειρήσεις αλλά και στην πολιτική. Η πλειοψηφία των πολιτικών, κατά γενική ομολογία, είναι της άποψης και της πράξης του «όσο πιο πολλά αρπάξουμε» αδιαφορώντας πλήρως για το μέλλον της χώρας και των πολιτών της.

Πέραν όμως των παραπάνω, ενδιαφέρουσα είναι και η άποψη του Vaknin (1999) ο οποίος, βασιζόμενος στην εθνοψυχολογία, εξηγεί το πως ο ναρκισσισμός δημιουργείται σε φτωχές χώρες όπως είναι η Ελλάδα. Πέραν του ότι θεωρεί ότι για τις χώρες των Βαλκανίων καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ναρκισσισμού τους  ήταν η μακραίωνη Τουρκοκρατία και η αντίστοιχη καταπίεση και υποδούλωση των λαών αυτών από τους Τούρκους, δίνει έμφαση και στην οικονομική εξαθλίωση των χωρών αυτών και τη μόνιμη φτώχεια τους (σε σύγκριση με τη Δυτική Ευρώπη). Η φτώχεια και η υποδούλωση όπως έχω αναφέρει και στο κείμενό μου «Ραγιαδισμός και νεοαποικιοκρατία» δημιουργεί μία εσωτερικευμένη πολιτισμική και εθνική κατωτερότητα.

Ο Vaknin (1999) θεωρεί ότι οι λαοί σε αυτές τις χώρες ανέπτυξαν ψυχολογικούς μηχανισμούς άμυνας για να προστατεύσουν το Εγώ τους που υπέφερε από την κακουχία της καθημερινότητας.
Οι λαοί αυτοί πιστεύουν στα θαύματα και στους μεσσίες γι’αυτό και παραμένουν αδρανείς ελπίζοντας ότι ένα θαύμα ή ένας «μεσσίας» θα τους σώσει. Οι ηγέτες των χωρών αυτών τους λένε διαρκώς ψέματα  (στη χώρα μας είναι ο κανόνας και μάλιστα το ψέμα διαχέεται και στα πιο χαμηλά σκαλοπάτια της κοινωνίας και έτσι οι πάντες λένε ψέματα για το παραμικρό). 

Ο λαός από την άλλη θέλει μία έντιμη ηγεσία που θα τον γλιτώσει από τις κακουχίες, η δε λαχτάρα του είναι τόσο έντονη, που με την κατάλληλη προπαγάνδα από τα ΜΜΕ μπορεί να πιστέψει τον οποιονδήποτε του τάξει οτιδήποτε. Είναι έτοιμος να πιστέψει ακόμα και την πιο παρανοϊκή προσωπικότητα πολιτικού, τον Πατερούλη ή τη Μητερούλα που τα ΜΜΕ θα τον έχουν κάνει να πιστέψει ότι είναι ο σωτήρας-μεσσίας του. Κατ'αυτό τον τρόπο, σημειώνεται άνοδος του αυταρχισμού , γιατί αυτός ο παρανοϊκός/η Πατερούλης/Μητερούλα θα ισχυρίζεται ότι υποστηρίζει τη δημοκρατία, στην πραγματικότητα όμως, την περιφρονεί πλήρως.  Ο Πατερούλης αυτός είναι εκείνος που θα φτιάξει κομματικούς στρατούς στο δημόσιο τομέα από φίλους και συγγενείς (πάγια και δοκιμασμένη τακτική στον τόπο μας) και θα αποκαλεί όσους εναντιώνονται σε αυτόν «φασίστες» (προσφιλής έκφραση τελευταία που στρέφεται εναντίον όποιου διαφωνεί μαζί μας ακολουθώντας το «όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας»). 

Στις φτωχές αυτές χώρες, σύμφωνα με τον Vaknan, έχουμε διαστρέβλωση της πραγματικότητας  που επιτυγχάνεται με τα ψέματα στον πολιτικό λόγο (βλ. υποσχέσεις που δόθηκαν, δεν τηρήθηκαν αλλά κανείς από τους πολιτικούς δεν έχει την ευθιξία να παραιτηθεί, τουναντίον με θράσος συνεχίζουν να παραμένουν στη θέση τους) και τη διαφθορά (στην οποία η κυριαρχούσα οικογενειοκρατία στον πολιτικό βίο συντελεί τα μάλα). Η διαστρέβλωση αυτή της πραγματικότητας, δημιουργεί ένα περιβάλλον ψευδαίσθησης και αρρωστημένης φαντασίας το οποίο είναι επιδεκτικό στους ψευδοσωτήρες κάθε τύπου.

Η ηγεσία στις χώρες αυτές αντί να παραδεχτεί ότι τα λάθη και οι αποτυχίες της είναι αυτά που δημιούργησαν μεγάλες δυσχέρειες και χαμηλή αυτοεκτίμηση στον λαό, αντίθετα τα αντιστρέφει και θεωρεί τον λαό υπεύθυνο για τις αποτυχίες της («μαζί τα φάγαμε», οι κακοί δημόσιοι υπάλληλοι, ο τεμπέλης Έλληνας κτλ. ) προκειμένου οι ίδιοι (η πολιτική ηγεσία) να μην φέρουν καμία ευθύνη και να συνεχίσουν ανενόχλητοι το έργο της διαφθοράς. Όσοι δε αντιμάχονται της κατάστασης αυτής θεωρούνται γραφικοί (στην καλύτερη περίπτωση).

Ο λαός, πλέον, υιοθετεί μία επιθετική ψευδο-αυτοπεποίθηση (φαινόμενα μαζικής κακίας, φθόνου, κουτσομπολιού, αγενούς συμπεριφοράς, πλήρους έλλειψης σεβασμού προς τον συνάνθρωπο)  που είναι πολύ κοντά στον ομαδικό ναρκισσισμό. Η επιθετική αυτή αυτοπεποίθηση δεν είναι πραγματική αλλά λειτουργεί, όπως προαναφέρθηκε, ως μηχανισμός άμυνας. Αποτέλεσμα όμως είναι ότι μία τέτοια στάση δεν επιλύει κανένα πρόβλημα, αντίθετα δημιουργεί εκρηκτικές καταστάσεις.

Καμία οικονομική λύση δεν πρόκειται να επιβιώσει σε μία άρρωστη κοινωνία όπως είναι η ναρκισσιστική.  Η οποιαδήποτε απαλλαγή από το οικονομικό και πολιτικό πρόβλημα προϋποθέτει συστηματική κατανόηση των αιτιών του που θα επέτρεπαν την αλλαγή του, αλλαγή που όμως  θα περιλαμβάνει απαραιτήτως την καταπολέμηση του ομαδικού ναρκισσισμού μας.


Ενδεικτική βιβλιογραφία

Μαστρογιάννη, Φ. 2016. Take the money & run 1 (Συνέντευξη με Κατερίνα Μάτσα). Αθήνα: Εκδ. Αρναούτη.
Μαστρογιάννη, Φ. 2016. Ραγιαδισμός και Νεοαποικιοκρατία. Διαθέσιμο στο: http://mastroyanni.blogspot.in/2016/11/blog-post_21.html

Ξένη

Babiak, P. , Hare, R.D. 2006. Snakes in Suits – When Psychopaths go to Work. HarperCollins.
Boyd, R. 2010. Narcissistic Leaders and their Manipulation in Group Dynamics. Διαθέσιμο στο: http://energeticsinstitute.com.au/narcissistic-group-dynamics/
Burch, J.G., Foo, G. 2010. Schizotypal and dependent personality characteristics and managerial performance, Australian Psychologist, Volume 45, Issue 4
December 2010, σελ. 290–298
Lasch, C. 1979. The Culture of Narcissism. NY: W.W. Norton & Company.
MacDonald. P. 2014. Narcissism in the Modern World. Psychodynamic Practice 
Individuals, Groups and Organisations, Volume 20, No. 2., σελ. 144-153.
Twenge, J. Campell, K. 2009.The Narcissism Epidemic: Living in the Age of Entitlement. UK: Simon and Schuster.
Williams, V. 2016. Me! Me! Me! Are we living through a narcissism epidemic? Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2016/mar/02/narcissism-epidemic-self-obsession-attention-seeking-oversharing
Vaknin, S. 1999. Homo Balkanus.
Διαθέσιμο στο: http://samvak.tripod.com/pp25.html






Σάββατο 11 Φεβρουαρίου 2017

Ναρκισσισμός, οικονομία και οικονομικές κρίσεις

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ, συγγραφέας

Ο ναρκισσισμός θεωρείται από αρκετούς ακαδημαϊκούς ως αιτία της οικονομικής κρίσης. Πολλά πανεπιστήμια περιωπής έχουν κατηγορηθεί ότι αποτελούν εκτροφεία ναρκισσιστών ηγετών οι οποίοι πυροδότησαν με τις ενέργειές τους την κρίση. Δεν είναι όμως μόνο τα πανεπιστήμια αλλά και οι ίδιες οι επιχειρήσεις που εκτρέφουν ναρκισσιστές – γενίτσαρους, άτομα που δεν έχουν προσωπική ζωή και προσπαθούν να ανέλθουν στην ιεραρχία της επιχείρησης ποδοπατώντας τους «κάτω» από αυτούς και γινόμενοι «αρεστοί» στους ανώτερους.

Ο ναρκισσισμός όμως έχει εξαπλωθεί σε σχεδόν ολόκληρη την κοινωνία. 



Η έλλειψη σεβασμού προς τον άλλο που εκδηλώνεται με επιθετικότητα και αδιακρισία, η αποθέωση και επιδίωξη της δημοσιότητας με κάθε τρόπο ακόμα και με αρνητικό, η εκμετάλλευση του σεξ ως μέσου επιδίωξης οικονομικού οφέλους, η αλαζονική συμπεριφορά, η επικέντρωση στο εγώ μέσω σεμιναρίων και ενασχολήσεων αποκλειστικά για την "αυτοβελτίωση", η πλήρης αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, η αίσθηση μιας προσωπικής ανωτερότητας που δεν βασίζεται πουθενά, το ψέμα, η υποτίμηση των γνώσεων που δεν είναι «χρήσιμες» υπό την έννοια του οικονομικού οφέλους που μπορούν να προσκομίσουν στο άτομο,  ο φθόνος και η αίσθηση ότι και οι άλλοι μας φθονούν όλα αυτά είναι ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά που δεν περιορίζονται μόνο στο επίπεδο της ηγεσίας αλλά έχουν εξαπλωθεί ως μολυσματικός ιός σε όλη την κοινωνία.

Ο ναρκισσιστής λοιπόν είναι ένα άτομο χωρίς ηθικές αξίες και εάν ένα έθνος απαρτίζεται από άτομα που δεν έχουν ηθικές αξίες, τότε δεν μπορεί να είναι ένα έθνος που ενδιαφέρεται για την ελευθερία και την ισότητα όλων των μελών του (Dennehy, 2007).

Η οικονομία για να μπορεί να λειτουργήσει ομαλά δεν λειτουργεί μόνο με το αόρατο χέρι του Ανταμ Σμιθ και να βασίζεται αποκλειστικά στο οικονομικό και κοινωνικό της κεφάλαιο αλλά έχει ανάγκη από την ύπαρξη αξιών.  Οι επιχειρήσεις, ως μικρότερες οντότητες της κοινωνίας, που έχουν, ναρκισσιστική οργανωσιακή κουλτούρα δηλαδή μία κουλτούρα εγωκεντρική που βασίζεται στην εκμετάλλευση, δεν έχουν ηθική ταυτότητα. Μπορεί να έχουν διάφορα προγράμματα για την ηθική εντός της επιχείρησης αλλά ο τρόπος λειτουργίας τους να λειτουργεί αντίθετα. Είναι η επιτομή του ναρκίσσου που θέλει να φαίνεται ηθικός αλλά δεν είναι υπεύθυνος.

Οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι έδωσαν έμφαση στην αυτονομία και στα ενδιαφέροντα του ατόμου το οποίο παρουσιάζουν ως ορθολογικό ον που επιδιώκει τη μεγιστοποίηση της ωφέλειας και μπορεί να συμμετέχει στη λήψη των οικονομικών αποφάσεων. Το άτομο όμως έχει υποβιβαστεί σε μία οικονομική μονάδα που βρίσκεται σε ανισορροπία μεταξύ αυτών που θέλει και των συναισθημάτων του αλλά και των λόγων για τα οποία τα θέλει. Η ύπαρξη ισορροπίας δημιουργεί αυτό που καλείται ολοκληρωμένη προσωπικότητα κάτι που δεν έχουν οι ναρκισσιστές. Η προσήλωση στο Εγώ που δείχνουν οι ναρκισσιστές τους καθιστά ανίκανους να είναι αλληλέγγυοι στους άλλους ή να φροντίσουν για το κοινό καλό.

Όταν όμως η κοινωνία και το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα προάγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια δηλαδή το άτομο δεν θεωρείται μόνο ως οικονομική μονάδα αλλά θεωρείται άνθρωπος με διάνοια και ελευθερία που μπορεί ελεύθερα να ασκήσει τα δικαιώματά του ως πολίτης, όταν η κοινωνία φροντίζει για το κοινό καλό, για το δικαίωμα στην ευημερία του κάθε ανθρώπου και προάγει την αλληλεγγύη, τότε δημιουργεί ηθικές αξίες.

Αναφορικά με την οικονομία, έχει διαπιστωθεί ότι δεν αρκούν μόνο οι φυσικοί πόροι και ο παράγοντας εργασία για την αύξηση της παραγωγικότητας αλλά ότι το σύστημα της αγοράς ανθεί στην κυριολεξία όταν λειτουργεί εντός ενός ηθικού πλαισίου όπου η ασυδοσία τιμωρείται

Σύμφωνα με τον Colombo (2009), η έλλειψη ηθικών αξιών προκαλεί τις κρίσεις στην οικονομία. Η έλλειψη εμπιστοσύνης δημιουργεί άχρηστα κόστη παρακολούθησης των συναλλαγών, αναλαμβάνεται μεγαλύτερος κίνδυνος από ότι είναι απαραίτητος για τα χρήματα των ανθρώπων (βλ. ανήθικη και ανεύθυνη συμπεριφορά των τραπεζών), πωλούνται προϊόντα που βλάπτουν τους ανθρώπους και αυξάνονται οι απάτες. Φυσικά δεν αρκεί η σύνδεση των ηθικών αξιών με την οικονομία για την επίλυση του προβλήματος αλλά πρέπει να ακολουθηθεί μία ολιστική προσέγγιση η οποία να λαμβάνει υπόψη της την ιστορία, τον πολιτισμό, το πολιτικό σύστημα, την τεχνολογία αλλά και την εταιρική διακυβέρνηση.

Κατά κάποιους ο ναρκισσισμός είναι αποτέλεσμα του καπιταλισμού ενώ για τους υπέρμαχους του καπιταλισμού, το σύστημα της ελεύθερης αγοράς δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά εάν αυτοί που είναι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων δεν έχουν ηθικές αξίες πέραν των τεχνικών τους γνώσεων.

Θεωρείται σημαντική η ύπαρξη τεσσάρων βασικών αξιών: της σύνεσης υπό την έννοια της ικανότητας διάκρισης των ηθικών και τεχνικών πλευρών μίας κατάστασης, της δικαιοσύνης που περιλαμβάνει την έντιμη και ανοικτή επικοινωνία αλλά και την εντιμότητα στις συναλλαγές (παλιά έλεγαν ότι «αυτός/ή έχει πρόσωπο στην κοινωνία», έκφραση που χάθηκε σήμερα), του σθένους  υπεράσπισης του σωστού και αναφοράς των κακώς κειμένων και τέλος της αρχής της εγκράτειας υπό την έννοια ότι το άτομο κρατά τις υποσχέσεις του, είναι υπεύθυνο και έχει προσωπική ακεραιότητα.
Κάποιος πιθανόν να πρόσθετε και περισσότερες ηθικές αξίες από αυτές που αναφέρουν οι μελετητές.

Η συζήτηση για τις ηθικές αξίες είναι πλέον παγκόσμια, δυστυχώς στη χώρα μας είναι περιορισμένη. Η κοινωνία όμως έχει φτάσει σε αδιέξοδο λόγω της έλλειψης αξιών και της ύπαρξης ναρκισσιστικών συμπεριφορών. Θα μπορέσει να τις αποβάλλει και να κάνει μία νέα επανεκκίνηση προς μία υγιέστερη κατεύθυνση ή είναι πλέον πολύ αργά; 


Ενδεικτική βιβλιογραφία

Cessario, R. 2001. Introduction to Moral Theology. Washington, D.C.: Catholic University of America Press.
Cohen, N. 2005. “We All Have Personality Disorders Now.” Newstateman 18:30–31.
Colombo, R. 2009. “A Crisis of Character.” http://www.huffingtonpost.com/.
Dennehy, R. 2007. “The Illusion of Freedom Separated from Moral Virtue.” Journal of Interdisciplinary Studies 19, nos. 1–2:19–39.

Lasch, C. 1991. The culture of Narcissism. UK: Norton