Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση

Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου 2018

Ηλικιακές Διακρίσεις και ο Εξοβελισμός των Ηλικιωμένων


Φωτεινή Μαστρογιάννη


Ο γέρων νέος εγένετο, ο δε νέος άδηλον ει εις γήρας αφίξεται.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Απόδοση στη νέα ελληνική: Ο γέρος υπήρξε νέος αλλά ο νέος δεν είναι σίγουρο ότι θα φτάσει να γίνει γέρος.


Στις μέρες μας αλλά και στο πρόσφατο παρελθόν ( η πρόταση του Ανδρέα Λοβέρδου «οι άνθρωποι δεν πεθαίνουν κιόλας, ζούνε πολλά χρόνια μετά τη σύνταξή τους» σοκάρισε την ελληνική κοινή γνώμη και έχει μείνει αξέχαστη) οι πολιτικοί ταγοί με δηλώσεις τους στράφηκαν εναντίον των ηλικιωμένων υπονοώντας ότι ο θάνατός τους (των ηλικιωμένων) θα είναι μία λύση για το ασφαλιστικό σύστημα. 

Όχι μόνο αυτό αλλά και με πρόσφατα μέτρα οι άνω των 74 ετών (στερώντας τους πολύτιμους βαθμούς ελευθερίας και δυσχεραίνοντας στο μέγιστο βαθμό την καθημερινότητά τους χωρίς αντίστοιχα να υπάρχει καμία κρατική μέριμνα για τη διευκόλυνσή τους) θα πρέπει να αποδείξουν ότι ξέρουν να οδηγούν και να περνούν τις αντίστοιχες εξετάσεις (οι οποίες θα επαναλαμβάνονται κάθε τρία και δύο χρόνια) παρά το γεγονός ότι μπορεί να είναι έμπειροι οδηγοί. Θα πρέπει να υποστούν λοιπόν το χρηματικό και ψυχικό κόστος της επανάληψης εξετάσεων οδήγησης ενώ θα αρκούσε μία ιατρική εξέταση για την κατάσταση των αντανακλαστικών τους.  Για τους νέους όμως που οδηγούν υπό την επήρεια αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών ή οδηγούν με μεγάλη ταχύτητα δεν γίνεται κανένας λόγος εξέτασης της υγείας τους και επανάληψης εξετάσεων. 

Man Wearing Blue Jacket Holding a Brown Stick Towards the Heart Drawn on Sand

Οι δηλώσεις και τα μέτρα αυτά είναι ενδεικτικά του άκρατου καπιταλισμού που έχει κυριαρχήσει στη χώρα μας και διεθνώς όπου όποιος δεν δημιουργεί χρήμα καθίσταται περιττός δηλαδή «περιττοί» είναι οι ηλικιωμένοι, οι μητέρες που δεν εργάζονται, οι ανάπηροι αλλά και τα παιδιά. 

Το πογκρόμ αυτό κατά των ηλικιωμένων αποτελεί δείγμα ρατσισμού όπως είναι ο σεξισμός κτλ. Δεν είναι μόνο οι πολιτικοί ταγοί που στρέφονται εναντίον τους αλλά και όλο το οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον παρά την ύπαρξη του Ν. 4443/2016, άρθρο 2 όπου η διάκριση με βάση την ηλικία θεωρείται έμμεση διάκριση. Το αστείο είναι λοιπόν ότι οι πολιτικοί με αυτές τις δηλώσεις τους εναντιώνονται σε έναν ήδη υπάρχοντα νόμο

Man Sitting on Chair Beside Table
Οσον αφορά το επιχειρηματικό περιβάλλον είναι δύσκολο εάν όχι αδύνατον να βρει κάποιος εργασία εάν είναι μεγαλύτερος των 45 ετών (εάν και με βάση το προσδόκιμο ζωής δεν θα χαρακτηρίζαμε ηλικιωμένο κάποιον που είναι 45 ετών). Φυσικά για τις γυναίκες αυτής της ηλικίας η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη. Οι νέοι θεωρούνται πιο μορφωμένοι ενώ παραβλέπεται το γεγονός ότι υπάρχουν μεγαλύτεροι το ίδιο ή και περισσότερο μορφωμένοι και σίγουρα με μεγαλύτερη επαγγελματική εμπειρία. 

Το να είσαι νέος και ει δυνατόν και ωραίος θεωρείται ένα προσόν που με τις κατάλληλες γνωριμίες μπορεί να σου προσφέρει και υπουργικές θέσεις όπως έχουμε δει πολλαπλώς στη χώρα μας (καταπατώντας για άλλη μία φορά τον Ν.4443/2016 άρθρο 2 που ορίζει ότι ως «διάκριση λόγω νομιζόμενων χαρακτηριστικών» νοείται η λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση ενός προσώπου που εικάζεται ότι διαθέτει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης, σε ξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτη ριστικών φύλου), με άλλα λόγια η προτίμηση σε νέους και ωραίους (;) είναι διάκριση λόγω νομιζόμενων χαρακτηριστικών

Ο ρατσισμός έναντι των μεγαλυτέρων τονίζεται και από τη μετανάστευση νέων επιστημόνων. Το μήνυμα που μεταφέρεται είναι ότι φεύγουν τα «καλύτερα μυαλά» υπονοώντας ότι όσοι μεγαλύτεροι ηλικιακά αλλά και νέοι επιμένουν να ζουν σε αυτή τη χώρα και να αγωνίζονται για ένα καλύτερο μέλλον είναι βλάκες συλλήβδην αφού τα «καλύτερα μυαλά» έχουν φύγει. Αποτελεί λοιπόν έμμεση «προτροπή» να εγκαταλείψει κάποιος την Ελλάδα αφού εδώ μόνο βλάκες παραμένουν ενώ στο εξωτερικό είναι όλα τέλεια (εικόνα που απέχει βέβαια πολύ της πραγματικότητας) ειδικά για τα «καλύτερα μυαλά». Φυσικά αποκρύπτεται το γεγονός ότι η μεταναστευτική αυτή εκροή δεν συνοδεύεται από την αντίστοιχη μεταναστευτική εισροή «καλύτερων μυαλών» αλλά αυτό είναι θέμα ενός άλλου κειμένου. 

Old Couple Walking While Holding Hands
Οι ρατσιστικές διακρίσεις που υφίστανται οι ηλικιωμένοι εκτείνονται και στα θέματα εμφάνισης («δεν ντύνεσαι όπως αρμόζει στην ηλικία σου» λες και η ηλικία καθορίζει με γραπτούς κανόνες τα χρώματα και το είδος ένδυσης κάποιου) αλλά και στο γενικότερο τρόπο ζωής. Πρέπει να καταβάλλουν προσπάθειες να μοιάζουν νέοι (κάνουν χρυσές δουλειές οι πλαστικοί χειρουργοί, δερματολόγοι, γυμναστές, αισθητικοί κτλ) συνοδευόμενες από το αντίστοιχο άγχος του να φαίνονται διαρκώς νέοι αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μιλούν, να ντύνονται ή να συμπεριφέρονται ως νέοι. Άλλο ένα δείγμα της σχιζοφρενικής κατάστασης της σύγχρονης κοινωνίας. 

Η ηλικιακή διάκριση κατά των ηλικιωμένων αποτελεί άλλη μία ρατσιστική διάκριση που δεν διαφέρει από τον σεξισμό εναντίον των γυναικών, τη διάκριση λόγω αναπηρίας, φυλής κτλ. Οι ηλικιωμένοι αποτελούν ένα τμήμα του πληθυσμού που διαρκώς μεγαλώνει και η αντιμετώπιση του ρατσισμού εναντίον τους δεν πρέπει μόνο να περιορίζεται σε νομοθετήματα αλλά να γίνεται διαρκής ενημέρωση του κοινού και αλλαγή νοοτροπίας. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Θα πρέπει να συνοδεύεται επίσης και από αλλαγή του οικονομικού συστήματος με ένα νέο που δεν θα προάγει τον ακραίο ατομισμό και την πλήρη ιδιωτικοποίηση των πάντων καθιστώντας έτσι δύσκολη, εάν όχι αδύνατη, την πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας, υγείας και εκπαίδευσης για την πλειονότητα των ανθρώπων. Αντίθετα, το οικονομικό σύστημα θα πρέπει να είναι τέτοιο που να προάγει την ευημερία και όχι την άκρατη και καταστροφική πολλές φορές ανάπτυξη που γίνεται εις βάρος των πιο ευπαθών τμημάτων του πληθυσμού, μεταξύ αυτών και οι ηλικιωμένοι. 


Το κείμενο γράφτηκε για τη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» του ηλεκτρονικού περιοδικού Writers Gang

Σάββατο 15 Σεπτεμβρίου 2018

Γυναίκες και Εργασία στην Αττική

Φωτεινή Μαστρογιάννη


Τα μέτρα που εφαρμόζονται στην Ελλάδα κατ’εντολή των δανειστών έχουν, ως γνωστόν, προκαλέσει τεράστια ύφεση στην οικονομία. Ένα από τα μέτρα αυτά είναι η απορρύθμιση της εργασίας που έχει πλήξει ιδιαίτερα τις γυναίκες.

Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον νομό Αττικής βλέπουμε ότι ο αριθμός των ανέργων γυναικών αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης (από 100.427 το 2006 σε 198.455) το 2017. Σε σχέση με τους άντρες η ανεργία και στα χρόνια πριν την κρίση αλλά και κατά τη διάρκεια της κρίσης πλήττει κυρίως τις γυναίκες.

Εντυπωσιακό όμως είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία, η ανεργία πλήττει κυρίως τις γυναίκες μεταλυκειακής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, δηλαδή με άλλα λόγια γυναίκες ανώτερου εκπαιδευτικού επιπέδου θέτοντας έτσι πολλά εύλογα ερωτήματα όπως γιατί δεν αξιοποιείται κατάλληλα το γυναικείο ανθρώπινο δυναμικό αλλά και το τι είδους στρατηγική ανάπτυξης ακολουθείται όταν το εκπαιδευμένο προσωπικό ωθείται στην ανεργία. Τίθεται όμως και ένα άλλο βασικό ερώτημα που είναι αυτό της ίσης πρόσβασης των γυναικών στην εργασία.

women's white and black polka-dot cap-sleeved top

Αυξάνεται όμως και ο αριθμός των γυναικών στην Αττική που απασχολούνται σε θέσεις μερικής απασχόλησης. Σημειωτέον ότι αντίθετα με τα όσα προσπαθούν να υποστηρίξουν οι διάφορες νεοφιλελεύθερες πολιτικές, δηλαδή ότι οι γυναίκες επιδιώκουν να εργάζονται σε θέσεις προσωρινής απασχόλησης γιατί κατ’αυτό τον τρόπο θα μπορούν να ανταποκρίνονται καλύτερα στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (έρευνα Εργατικού Δυναμικού, τρίτο τρίμηνο 2017), οι γυναίκες στρέφονται στην προσωρινή απασχόληση γιατί δεν μπορούν να βρουν θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης και όχι γιατί θέλουν ανταποκριθούν καλύτερα στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις ή για να επιτύχουν την περιβόητη ισορροπία ζωής – εργασίας που τόσο διαφημίζεται

woman standing outside door while holding hair
Η συνεχής δε μείωση του υποτυπώδους κράτους πρόνοιας που υπήρχε στην Ελλάδα, λόγω των νεοφιλελεύθερων πολιτικών λιτότητας που επιβάλλονται στη χώρα μας από τους δανειστές, εξαναγκάζει τις γυναίκες στην Ελλάδα να θέσουν ως αποκλειστική τους προτεραιότητα τον ρόλο τους ως σύζυγοι και μητέρες αντί του να αναζητούν μία θέση εργασίας ή να θέλουν να εξελιχθούν επαγγελματικά.

Οι θέσεις μερικής απασχόλησης είναι συνήθως θέσεις με πολύ χαμηλές αμοιβές, χαμηλών εκπαιδευτικών απαιτήσεων, οι οποίες δεν απαιτούν κάποια εξειδίκευση – θέσεις που είναι περισσότερο «γυναικείες» π.χ. φροντίδα ηλικιωμένων, τηλεφωνήτριες κτλ. 


woman sitting beside stair near two women passing by during daytimeΩς εκ τούτου, η απασχόληση των γυναικών σε τέτοιες θέσεις, ενδυναμώνει το χάσμα στην αγορά εργασίας μεταξύ ανδρών και γυναικών και έχουμε μία επιστροφή της γυναίκας σε πιο «παραδοσιακούς» ρόλους όπως είναι η ανατροφή παιδιών, η οικιακή εργασία, η φροντίδα των ηλικιωμένων. Το δε εισόδημα που αποκτά από την εργασία της θεωρείται συμπληρωματικό στο οικογενειακό εισόδημα ενώ η συμμετοχή της στην παραγωγή κρίνεται ως περιστασιακή. 

Η ανεργία των γυναικών μεταλυκειακής εκπαίδευσης και αποφοίτων πανεπιστημίου στην Αττική συνεχίζει να αυξάνεται αντί να μειώνεται ενώ αντίθετα η ανεργία των γυναικών αποφοίτων λυκείου από το 2014 αρχίζει να μειώνεται γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι οι θέσεις μερικής απασχόλησης δεν απαιτούν κάποια εξειδίκευση.

Εάν απεικονίσουμε αυτή την ανισότητα με πιο γλαφυρούς όρους, βλέπουμε ότι οι γυναίκες προορίζονται για θέσεις μερικής εργασίας χαμηλής εξειδίκευσης και χαμηλών απολαβών (και έτσι καθίστανται περισσότερο ευάλωτες στην κρίση λόγω της οικονομικής ανασφάλειας) ενώ οι άντρες προορίζονται για θέσεις πλήρους απασχόλησης, υψηλής εξειδίκευσης και υψηλών απολαβών (πάντα στο πλαίσιο που μπορεί να βρει κάποιος εργασία στην Ελλάδα του σήμερα).

Οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι φθηνό εργατικό δυναμικό. Ο μισθός των γυναικών που απασχολούνται σε πλήρη απασχόληση αντιστοιχεί στο 87,18% του μέσου ανδρικού μισθού, ωστόσο, όσον αφορά τη μερική απασχόληση παρατηρούμε μία σύγκλιση δηλαδή ο μέσος μισθός των γυναικών που απασχολούνται με μορφή μερικής απασχόλησης αντιστοιχεί στο 97,27% των ανδρών. Με άλλα λόγια, οι άντρες που θα απασχοληθούν σε τέτοιες μορφές απασχόλησης θα έχουν και αυτοί χαμηλές αποδοχές.

Μία από τις λύσεις που προτείνονται για τη μείωση της ανεργίας των γυναικών είναι και η λεγόμενη γυναικεία επιχειρηματικότητα. Τίθεται το εύλογο ερώτημα για το τι είδους επιχειρηματικότητα μιλάμε όταν οι επιχειρήσεις κλείνουν συνεχώς ενώ η κυριαρχία των πολυεθνικών θέτει ακόμα μεγαλύτερα εμπόδια για το επιχειρείν. Οι δε νέες επιχειρήσεις που ανοίγουν είναι συνήθως πολύ μικρές ή δεν έχουν καθόλου εργαζόμενους. Πρόκειται δε για επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας και όχι για κάποιες τεχνολογικά εξελιγμένες επιχειρήσεις. Συνεπώς, πρόκειται και για τεχνολογική οπισθοδρόμηση παρά τις πολλές εξαγγελίες για επιχειρηματικότητα σε συνδυασμό με την καινοτομία.

woman looking side way
Στην Αττική σκιαγραφείται πλέον το προφίλ της άνεργης γυναίκας που είναι (κυρίως) ηλικίας 30-44 ετών, μεταλυκειακής εκπαίδευσης ή απόφοιτης πανεπιστημίου. 

Ο περιορισμός δε της πρόσβασης στο δημόσιο τομέα χειροτερεύει την ανεργία των γυναικών όπως και οι πολιτικές που ακολουθούνται που είναι ουδέτερες ως προς το φύλο αντί του να προσαρμόζονται στο φύλο και έτσι να λαμβάνουν υπόψη τους τις ανάγκες των γυναικών, να περιορίζουν τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις εναντίον των γυναικών στην αγορά εργασίας αλλά και να αυξάνουν τις κοινωνικές δομές που είναι απαραίτητες για τις γυναίκες βλ. παιδικοί σταθμοί κτλ. 

Το σύγχρονο δε φεμινιστικό κίνημα διαπνέεται από νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις. Υποστηρίζει ότι η γυναίκα πρέπει να φροντίσει μόνη της για τη ζωή της (ως και η ζωή και η ευημερία να είναι ανεξάρτητες από το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον) και δεν ασκεί καμία κριτική για τις χαμηλές απολαβές , την εργασιακή ανασφάλεια , την αύξηση των ωρών εργασίας ανά νοικοκυριό (που σε συντριπτικό ποσοστό δεν αμείβονται), την αύξηση της φτώχειας των γυναικών και των μονογονεϊκών οικογενειών αλλά αντίθετα απασχολείται με θέματα όπως είναι η ταυτότητα του φύλου.


Φωτεινή Μαστρογιάννη
Όπως βλέπουμε λοιπόν, η κρίση και οι πολιτικές που ακολουθούνται για την εργασία έχουν χειροτερεύσει τη ζωή όλων των Ελλήνων και ειδικότερα των γυναικών και δυστυχώς δεν έχει προταθεί οτιδήποτε ουσιαστικό για τη βελτίωση των άσχημων συνθηκών διαβίωσης. Αντίθετα, το μόνο που βλέπουμε είναι μία εμμονική προσήλωση σε αποτυχημένες οικονομικές πολιτικές




Tο κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά με τον τίτλο «Γυναίκες της Αττικής - Θύματα της κρίσης» στη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» του ηλεκτρονικού περιοδικού Writers Gang.

Οι πηγές στις οποίες βασίστηκε το παραπάνω κείμενο μπορούν να δοθούν μέσω ηλεκτρονικού μηνύματος σε όποιον αναγνώστη τις ζητήσει.



Σάββατο 1 Σεπτεμβρίου 2018

Να Έχεις ή Να Είσαι;

Φωτεινή Μαστρογιάννη



Ένα γνώρισμα των ανθρώπων της εποχής μας είναι η απάθεια, η πλήρης αδιαφορία. Η αδιαφορία αυτή δεν αφορά μόνο την προσωπική ζωή αλλά εκτείνεται στους πάντες και στα πάντα ακόμα και σε ό,τι αφορά τα παιδιά και τα εγγόνια. Δεν είναι όμως, δυστυχώς, ένα τωρινό φαινόμενο.

Ο Εριχ Φρομ έδωσε τη δική του ερμηνεία γι’αυτό το φαινόμενο ήδη από το μακρινό 1976 στο βιβλίο του «Να έχεις ή να είσαι;».

Θεωρεί ότι αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος ακόμα και για τα μέλη της ίδιας της οικογένειας είναι αποτέλεσμα του ανθρώπου της «αγοράς», ενός ανθρώπου που δεν έχει εγγύτητα με τον εαυτό του, ενός ανθρώπου που αλλάζει σύμφωνα με όσα του επιτάσσουν, δεν ενδιαφέρεται για τη φιλοσοφία ούτε για θρησκευτικά θέματα, αποφεύγει τα αισθήματα είτε αυτά είναι κακά είτε καλά, ενός ανθρώπου που ενδιαφέρεται μόνο για την εκτέλεση των καθηκόντων του με τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα, ένας άνθρωπος μηχανή. Ακόμα και ο καταναλωτισμός του γίνεται με αδιαφορία, καταναλώνει τα αντικείμενα όπως καταναλώνει φίλους, εραστές κτλ.


don't think do't ask pay tax vote for us text

Αναφέρεται δε στην έρευνα του Μισέλ Μακόμπι «Gamesman – The New Corporate Leader». Ο Μακόμπι ανέλυσε τον χαρακτήρα 250 διοικητικών υπαλλήλων και μηχανικών μία από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες. Τα συμπεράσματα ήταν εντυπωσιακά.

Οι άνθρωποι αυτοί έδιναν υπερβολική σημασία στη «λογική» και θεωρούσαν την εργασία είτε ως μέσο για την απόκτηση οικονομικής ασφάλειας είτε ότι δεν τους προκαλούσε ενδιαφέρον που να  διατηρείται από μόνο του. Οσον αφορά την «κλίμακα αγάπης» έδειχναν είτε ένα περιορισμένο ενδιαφέρον ή δεν μπορούσαν καθόλου να αγαπήσουν. 

man holding red pen marker
Πρόκειται λοιπόν για άτομα που χαρακτηρίζονται από αυτό που ο Φρομ αποκαλεί 
«συναισθηματική ατροφία».

Παραθέτει επίσης κάποια πολύ ενδιαφέροντα χωρία από το έργο του Αλβερτ Σβάιτσερ «Die Schuld der Philosophie an dem Nierdergang der Kultur» το οποίο εκδόθηκε το 1923. Θα σταθώ σε ένα απόσπασμα ενός από αυτά «Έχουμε έτσι μπει σε έναν νέο μεσαίωνα. Μέσα από μία πράξη γενικής αποδοχής, η ελευθερία της σκέψης τέθηκε εκτός λειτουργίας καθώς πολλοί άνθρωποι παραιτούνται μόνοι τους από το να σκέφτονται ως άτομα ελεύθερα και άγονται από την ομάδα στην οποία ανήκουν…Θυσιάζοντας όμως την ανεξαρτησία της σκέψης μας, χάσαμε – και αυτό ήταν αναπόφευκτο – την πίστη μας στην αλήθεια».

Ο Φρομ υποστηρίζει ότι για να μπορέσει να επιβιώσει η δυτική κοινωνία και η ανθρώπινη φυλή γενικότερα θα πρέπει οι άνθρωποι να επιβληθούν στην τεχνολογία αλλά και στις «παράλογες κοινωνικές δυνάμεις και θεσμούς» αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να έχουν ένα όραμα και να μπορούν να καταλάβουν πως μπορεί να πραγματοποιηθεί βήμα προς βήμα

Πέραν των φωτισμένων μυαλών που πρέπει να δημιουργήσουν και να στηρίξουν το όραμα, οι άνθρωποι πρέπει να δημιουργήσουν εκατοντάδες χιλιάδες μικρές ομάδες οι οποίες θα λαμβάνουν αποφάσεις για τα προβλήματα σε όλους τους τομείς της ζωής από την οικονομία μέχρι την παιδεία και την εξωτερική πολιτική. Συμπίπτει, σε αυτό το σημείο, με το Τάο Τε Κινγκ, το κλασικό βιβλίο του Ταοϊσμού, σύμφωνα με το οποίο το μεγάλο κατόρθωμα γίνεται με μία σειρά μικρών πράξεων

Για να πραγματοποιηθεί όμως αυτό, ο άνθρωπος θα πρέπει να αποκεντρωθεί τόσο στη βιομηχανία όσο και στην πολιτική και να σκέπτεται. Ιδιαίτερα επικριτικός είναι στο θέμα των εκλογών. Αναφέρει χαρακτηριστικά (πολύ επίκαιρο κατά τη γνώμη μου) ότι «από μία άποψη, το να ψηφίζεις στις πολιτικές εκλογές είναι ακόμη χειρότερο από το να απαντάς στις δημοσκοπήσεις, καθώς στις εκλογές, η σκέψη θολώνει μέσα από υπνωτικές, κατά κάποιο τρόπο, τεχνικές. Οι εκλογές γίνονται μία μελοδραματική σαπουνόπερα, όπου σημασία δεν έχουν τα πολιτικά ζητήματα αλλά οι ελπίδες και οι προσδοκίες των υποψηφίων. Στο μελόδραμα αυτό οι ψηφοφόροι έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν δίνοντας την ψήφο τους στον υποψήφιο που επιλέγουν. Και, παρότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού αρνείται να παίξει αυτό το παιχνίδι, η πλειονότητα γοητεύεται με αυτά τα σύγχρονα ρωμαϊκού τύπου θεάματα, όπου, αντί για μονομάχους, κατεβαίνουν στην αρένα οι πολιτικοί».

Κλείνοντας αυτή την πολύ σύντομη ανασκόπηση στο έργο του Φρομ «Να έχεις ή να είσαι;» θα ήθελα να θέσω κι εγώ το ερώτημα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Σκεπτόμαστε; Καταλαβαίνουμε πλέον τον λόγο της απάθειάς μας; 
Είμαστε σε θέση να οργανωθούμε σε μικρές ομάδες για να αλλάξουμε τη ζωή μας ή περιμένουμε ακόμα σαν ανώριμα παιδιά να μας πάρει κάποιος από το χέρι και ως δια μαγείας να εξαφανισθούν όλα μας τα προβλήματα; Πιθανόν, όταν αρχίσουμε να τα απαντάμε τότε θα κάνουμε και ένα μικρό αλλά σημαντικό βήμα προς μία καλύτερη ζωή.


Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» στο ηλεκτρονικό περιοδικό Writers Gang.