Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Μεσαία τάξη. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Μεσαία τάξη. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 12 Μαΐου 2017

Λευκά Σκουπίδια


Πώς μπορεί να εξηγηθεί η άνοδος του Τραμπ, το φαινόμενο του Brexit και η άνοδος της Λε Πεν; Έχουμε άνοδο του φασισμού όπως μερικοί ισχυρίζονται (εάν και μάλλον στις μέρες μας θα ήταν παρωχημένο να μιλάμε για φασισμό) ή κάτι άλλο;
Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ποια είναι η σιωπηρή πλειοψηφία που τους ψηφίζει;  Ενώ έχουν γραφτεί αρκετά βιβλία στο εξωτερικό, στη χώρα μας η αναφορά σε αυτή είναι περιορισμένη ή είναι αρκούντως υποτιμητική όπως άλλωστε γίνεται και στο εξωτερικό.

Στην Αμερική τους αποκαλούν λευκά σκουπίδια (white trash) ή "βλάχους" (hillbilly, rednecks). Είναι αυτό που παλαιότερα κάποιοι θα αποκαλούσαν εργατική τάξη ενώ στις ημέρες μας (τι ειρωνεία αλήθεια!) αποκαλείται «λευκό σκουπίδι». 

Τα λευκά σκουπίδια λοιπόν είναι φτωχοί, λευκοί, τόσο φτωχοί που έχουν χαρακτηριστικά των αντίστοιχων μαύρων φτωχών, αρκετοί από αυτούς έχουν αποφοιτήσει από το κολέγιο ή το πανεπιστήμιο (δεν είναι όλοι τους αμόρφωτοι όπως  τα μέσα μαζικής παραπληροφόρησης υποστηρίζουν), ζούνε στις φτωχές περιοχές των πόλεων ενώ ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς και πλέον βρίσκονται και στα παλιά μεσοαστικά προάστια ενώ δεν παίρνουν κοινωνικά επιδόματα γιατί δεν τα δικαιούνται (το ίδιο δεν συμβαίνει και με πολλούς Έλληνες στην Ελλάδα;). Είναι οι σύγχρονοι απόκληροι της εργατικής τάξης αλλά και μίας  πάλαι ποτέ μεσαίας τάξης που ενώ αποτελεί το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει μόνο το 14% του παγκόσμιου πλούτου. Αυτή η μεσαία τάξη βάλλεται συνεχώς και υποβαθμίζεται, η δε κοινωνική της αναβάθμιση είναι μάλλον απίθανη γιατί μέρος αυτής δεν έχει ούτε πλέον τα χρήματα ούτε κυρίως τις κοινωνικές διασυνδέσεις που θα διευκόλυναν την κοινωνική της αναρρίχηση.


Οι εναπομείναντες της μεσαίας τάξης τους αντιπαθούν, φοβούνται μήπως καταλήξουν σαν κι αυτούς (οι τουρίστες και οι αλήτες που ανέφερα σε προγενέστερο άρθρο μου) εάν και αρκετοί από τη μεσαία τάξη  θα γίνουν απόκληροι, θα ενταχθούν στο σύγχρονο πρεκαριάτο λόγω της αυτοματοποίησης της εργασίας και της επακόλουθης εξαφάνισης των θέσεων εργασίας κάτι που αποσιωπάται στη χώρα μας.

Αυτοί οι σύγχρονοι απόκληροι  αποτελούν τμήμα των 2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που το σύστημα θεωρεί περιττούς όπου περιττός θεωρείται αυτός που δεν έχει χρήματα να καταναλώσει τα πραγματικά σκουπίδια που σερβίρουν όλων των ειδών οι βιομηχανίες. Το θέμα είναι βέβαια ποιος θα αποφασίσει ότι οι περιττοί αυτοί θα πρέπει να εξαφανισθούν γιατί το βήμα μεταξύ του ποιος θεωρώ ότι θα εξαφανισθεί και του πότε θα εξαφανισθεί- εξοντωθεί  είναι πολύ μικρό. Αυτή η απόφαση είναι δείγμα του σύγχρονου πραγματικού φασισμού.

Το περίεργο με αυτή τη νέα μαζική τάξη των απόκληρων είναι ότι προσπαθούν να κρατηθούν σε ότι είχε αξία γι’αυτούς στο παρελθόν δηλαδή η οικογένεια, η πατρίδα κτλ., μισούν το κράτος γιατί ούτως ή άλλως δεν επωφελούνται από αυτό, αντίστοιχα επωφελούνται τρίτοι όπως οι μετανάστες  και το θεωρούν έναν από τους λόγους που δεν έχουν εργασία. Η διαφορά τους από την αριστερή πτέρυγα είναι η πολιτισμική. Και οι σύγχρονοι αριστεροί πρεσβεύουν ως οικονομικό μοντέλο τον νεο-φιλελευθερισμό ενώ αντίθετα με τους δεξιούς η διαφορά είναι μόνο στο πολιτισμικό πλαίσιο βλ. ανοικτά σύνορα, ευνοϊκή μεταχείριση των μεταναστών, μειοψηφιών κτλ. και επιδεικτική αδιαφορία για τους εξαθλιωμένους των κρατών τους. Ο ρόλος δε του κράτους περιορίζεται, γι’αυτούς, μόνο στα πλαίσια της κοινωνικής επιδοματικής πολιτικής για τμήματα του πληθυσμού και τίποτε άλλο. Το παράδοξο είναι ότι πάλαι ποτέ αριστερές προτάσεις όπως είναι π.χ. η εθνικοποίηση στρατηγικών επιχειρήσεων δεν πρεσβεύεται από αριστερούς αλλά από πολιτικούς όπως η Λε Πεν (το εάν θα το έκανε όμως εάν έπαιρνε την εξουσία είναι μία άλλη υπόθεση, η εμπειρία με τον Τραμπ δημιουργεί σοβαρές επιφυλάξεις).

Το αποτέλεσμα είναι ότι μία ιδεολογική στήριξη των απόκληρων και όλων των μελλοντικών απόκληρων δεν υπάρχει και είναι ανάγκη να δημιουργηθεί (βλ. κείμενό μου «η επανάσταση του καναπέ») πριν είναι πολύ αργά και τα φαινόμενα μαζικής εξόντωσης ενταθούν μέσω της κατάργησης των κρατών και της δημιουργίας ειδικών οικονομικών ζωνών (όπως έχει αναφερθεί πολλαπλώς για το μέλλον της χώρας μας) όπου οι κυβερνήσεις, κυρίως οι διεφθαρμένες διορισθείσες στα σύγχρονα προτεκτοράτα από τους αποικιοκράτες, θα είναι κι αυτές περιττές ως κοστοβόρες, ενώ οι άνθρωποι θα επιβιώνουν ως φτωχοί εργαζόμενοι ή με κάποια πενιχρά επιδόματα.



Η εικόνα του μέλλοντος φαίνεται ζοφερή ωστόσο είναι αρκετά πιθανή. Η μεσαία τάξη θα ανακτήσει τον πάλαι ποτέ δυναμισμό της ή θα παραμείνει στον γνωστό και καλλιεργούμενο από τους δημαγωγούς αποπροσανατολισμό της; Ο καιρός της μαζικής ύπνωσης και απάθειας πλησιάζει στο τέλος.

Προτεινόμενα βιβλία

Louis, E. En finir avec Eddy Belleguelle. Points.
Vance, J.D. 2016. Hillbilly Elegy. William Collins

Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2015

Η αυταπάτη του αμερικάνικου ονείρου

  
Η μόνιμη επωδός των ΜΜΕ στην Ελλάδα είναι η εξύμνηση του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου όπου σύμφωνα με αυτό η συγκέντρωση πλούτου στα χέρια των κραταιών εχόντων θα διαχυθεί στις κατώτερες τάξεις και έτσι θα δημιουργηθεί πλούτος σε ολόκληρη την κοινωνία. Είναι όμως έτσι;




Η Αμερική είναι μία παγκόσμια υπερδύναμη και απετέλεσε το πρότυπο οικονομικό μοντέλο για πολλές χώρες. Αυτό όμως που πολλοί αγνοούν είναι η συνέπεια της οικονομικής δύναμης της Αμερικής για τον ίδιο τον πληθυσμό της και ειδικότερα για τη μεσαία και εργατική τάξη.

Στην Αμερική ο κερδισμένος είναι οι πολύ πλούσιοι ενώ οι υπόλοιπες τάξεις ανήκουν στους χαμένους. Πιο συγκεκριμένα, για την περίοδο 1979-2006 το εισόδημα της εργατικής τάξης αυξήθηκε μόνο 10% (σε 27 χρόνια) ενώ της μεσαίας τάξης αυξήθηκε κατά 21%. Το 21% δεν είναι τόσο καλό όσο μπορεί να φαίνεται γιατί πρέπει κάποιος να συνυπολογίσει το μικρότερο αριθμό μελών που αριθμεί πλέον η αμερικανική οικογένεια άρα το εισόδημα ανά άτομο παρουσιάζεται μεγαλύτερο ενώ δεν είναι. Στην πραγματικότητα, το εισόδημα της μεσαίας τάξης αυξήθηκε μόνο κατά 0,7% ετησίως.  Στο σημείο αυτό θα πρέπει να συνυπολογισθεί ότι  η μεσαία τάξη εργάζεται πολύ περισσότερες ώρες σήμερα από ότι στο τέλος της δεκαετίας του 1970. Χωρίς αυτές τις επιπλέον ώρες η αύξηση του εισοδήματος των αμερικανικών νοικοκυριών θα ήταν μηδαμινή. Αντίστοιχα, η αύξηση του εισοδήματος των πλουσίων για την ίδια περίοδο αυξήθηκε κατά 260%.

Η κατάσταση για τη μεσαία και την εργατική τάξη είναι ακόμα χειρότερη και με γνώμονα το συνταξιοδοτικό. Οι εργαζόμενοι επιβαρύνονται όλο και περισσότερο με το κόστος της συνταξιοδότησής τους και η εγγυώμενη από το κράτος σταθερή σύνταξη είναι για λίγους. Λόγω του συνταξιοδοτικού συστήματος, οι συντάξεις βασίζονται σε σχήματα συμμετοχής όπως είναι το 401(k) όπου οι Αμερικάνοι εναποθέτουν τις αποταμιεύσεις τους. Τα σχήματα αυτά επενδύουν σε  αμοιβαία κεφάλαια αλλά μπορεί να συμπεριλαμβάνουν επίσης μετοχές, ομόλογα κτλ.  Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν τι επίπτωση μπορεί να έχει στις συντάξεις τους μία πτώση στο χρηματιστήριο όπως αυτή που έγινε το 2007 και 2008 αλλά και αυτή που προοιωνίζεται για το 2016. Ως εκ τούτου, πολλοί Αμερικάνοι διατρέχουν τον κίνδυνο να μην έχουν σχεδόν καθόλου εισόδημα στα συντάξιμα χρόνια τους.

Επιπλέον, το ιατροφαρμακευτικό κόστος είναι άλλος ένας τρόπος που απομυζείται το εισόδημα της μεσαίας και της εργατικής τάξης γιατί επιβαρύνονται με το κόστος ασφάλισης. Το τραγικό στην υπόθεση είναι ότι ενώ οι εργαζόμενοι ξοδεύουν πάρα πολλά για ιατροφαρμακευτική κάλυψη ($7.290 ανά άτομο το 2007), το κράτος διαθέτει τους λιγότερους γιατρούς, νοσοκόμες και νοσοκομεία ανά άτομο σε σχέση με τις υπόλοιπες πλούσιες χώρες. Ως αποτέλεσμα, η θνησιμότητα λόγω έλλειψης έγκαιρης φροντίδας στις ΗΠΑ είναι πολύ υψηλή και οι άνω των εβδομήντα πέντε ετών κινδυνεύουν από θνησιμότητα τέτοιου τύπου.

Θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι υπάρχει το αμερικανικό όνειρο και έτσι κάποιος μπορεί να γεννήθηκε φτωχός αλλά μπορεί να γίνει πλούσιος στην πορεία και έτσι να γλιτώσει από τα προαναφερθέντα προβλήματα. 
Τα στοιχεία όμως κι εδώ είναι απογοητευτικά. Τη δεκαετία του 1970 μόνο ένας στους επτά μπορούσε να ανέβει στην εισοδηματική κατηγορία των πλουσίων ενώ σήμερα είναι ένας στους δέκα. Αυτοί δε που ανήκαν στην υψηλά εισοδηματική κατηγορία που αντιστοιχεί στο 1% του αμερικανικού πληθυσμού ανήκαν στην ίδια κατηγορία και τη δεκαετία του 1970 γεγονός που αποδεικνύει την κληρονομικότητα του πλούτου. Λόγω της συσσώρευσης του πλούτου θα καταστεί ακόμα πιο δύσκολη η κοινωνική κινητικότητα από τις χαμηλές τάξεις στην κατηγορία των πλουσίων.
Η πλήρης αποτυχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου αποδεικνύεται και στην πρώτη χώρα πλήρους εφαρμογής του. Το μοντέλο αυτό πλήρους εξαθλίωσης της μεσαίας και εργατικής τάξης εφαρμόζεται σε όλη την Ευρώπη. Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν τι προδιαγράφεται και για τη χώρα μας.

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος – καθηγήτρια ΜΒΑ

Παραπομπές

Bernstein, J. & Kronbluh, K. (2005) Running Faster to Stay in Place:The Growth of Family Work Hours and Incomes, New America Foundation Work and Family Program research paper (June 2005), 5.

Hacker, J.S., Pierson, P. (2010).Winner-Take-All  Politics. NY: Simon & Schuster Paperbacks.

Miles, G. (2009). Chasing the Same Dream, Climbing Different Ladders:Economic Mobility in the United States and Canada, Economic Mobility Initiative: An Initiative of the Pew Charitable Trusts (January, 2009).

Hacker, J.S. (2008). The New Push for American Health Security in Health at Risk: America’s Ailing Health System – and How to Heal It.NY:Columbia University Press.