Σχολιασμός καθ. Γιώργου Κασιμάτη για το κείμενο «Θεωρία Διαχείρισης του Τρόμου και Κορωνοϊός»

Φ. ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΗ: Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Γ. ΚΑΣΙΜΑΤΗ

Αγαπητή κυρία Μαστρογιάννη,

Μετά την προχθεσινή τηλεφωνική συνομιλία μας, θα μου επιτρέψετε να διατυπώσω μερικές σκέψεις μου για το πολύ σημαντικό διαδικτυακό άρθρο σας σχετικά με τη θεωρία διαχείρισης του τρόμου, που στηρίζεται στην επιστημονική γνώση της Κοινωνικής Ψυχολογίας. 

Είναι ιδιαίτερα σημαντική η επιστημονική επιβεβαίωση της σύνδεσης του τρόμου με τον θάνατο και, συγκεκριμένα, με την έννοια του θανάτου ως συνειδητοποίησης από τον κάθε άνθρωπο του φυσικού του τέλους. Αυτά σε παλαιότερες εποχές αποτελούσαν σκέψεις και θέσεις της φιλοσοφίας. 

Πράγματι, όπως αναφέρετε,  οι άνθρωποι συμβιβάζονται με την πλειονότητα και με το κατεστημένο σύστημα εξουσίας. Η ζωική τους υπόσταση τους μετατρέπει σε αγέλη μπροστά στον φόβο, στο άγνωστο, στο σκοτάδι, γιατί αυτό τους δίνει το αίσθημα της ασφάλειας ζωής. Το μαντρί προστατεύει. Είναι ο εύκολος δρόμος για να επιβιώσουμε. Αν οδηγείται το κοπάδι στον γκρεμό, θέλει γνώση που δεν είναι εύκολο πράγμα. Ο Χάρος κυνηγά τα άτομα. Ο θάνατος είναι ατομικός. Η συλλογικότητα δεν πεθαίνει. Ως ένωση, δίνει το αίσθημα της δύναμης. 

Άλλο μέσο που έχει σκοπό να απαλλαγούμε από τον φόβο, όπως σωστά αναφέρετε, είναι η υπέρβαση της γήινης ζωής με την κατασκευή υπερβατού κόσμου μεταθανάτιας ζωής, ενός πολυεύσπλαχνου θεού, που θα μας χαρίσει την αιωνιότητα, που δε γνωρίζει θάνατο. Αυτό είναι λειτουργία της πίστης, που δίνει τη βάση της ύπαρξης. Όμως, η πίστη αυτή νοθεύτηκε από την εκκλησία, ιδίως τη χριστιανική, η οποία, ως γήινη, για να εδραιώσει την εξουσία της στη γη, δημιούργησε το αμάρτημα και την μεταθανάτια αιώνια τιμωρία με τιμωρό τον θεό, ο οποίος από «πολυεύσπλαχνος» γίνεται εδώ «δίκαιος», με τη γήινη αντίληψη της δικαιοσύνης ως εκδίκησης. 

Γι’ αυτό οι πιστοί τρέμουν τον θάνατο, όχι σαν τέλος ζωής, αλλά σαν πέρασμα για αιώνια καταδίκη. Για να ξεφύγουν από αυτό τον τρόμο, μεταβάλλονται σε αγέλη πίστης προς κάθε ποιμένα, με την πατρική φροντίδα του οποίου διασφαλίζεται η συγχώρηση των αμαρτημάτων και η αιώνια ευτυχία.  Αυτό το γνωρίζουν σήμερα πολύ καλά -με πλήρη, μάλιστα, επιστημονική θεμελίωση-  όλοι οι μεγάλοι ποιμένες μας για να οδηγήσουν, όποιο μέρος του ποιμνίου και όποτε θέλουν, σε εκτροφεία κατάλληλα για άρμεγμα και για σφαγή. 

Αυτή η διαχείριση του τρόμου, που τόσο παραστατικά αναφέρετε στο δημοσίευμά σας, έχει γίνει σήμερα το μεγάλο όπλο κατάλυσης της αξίας του ανθρώπου, της ελευθερίας και της δημοκρατίας,  που χρησιμοποιούν οι ποιμένες μας για ενίσχυση της αντικοινωνικής και απάνθρωπης εξουσίας τους: η αγελοποίηση του ανθρώπου. Το θαυματουργό μέσο για τη δημιουργία αγέλης που έχουν σήμερα ολοκληρωτικά στα χέρια τους, είναι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Τη διαχείριση του τρόμου και τη δημιουργία κοινωνικού σοκ τα ζήσαμε και το 2010 για την υποδούλωσή μας και σήμερα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, τα ζούμε δε κάθε μέρα και για τα δύο. Η οργουελική αυτή επιδίωξη των εκάστοτε ποιμένων δεν πετυχαίνει ποτέ να ευοδωθεί, γιατί η ιστορία θανατώνει τους ποιμένες, έστω και με καθυστέρηση. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει θάνατος της ζωής, ούτε μακροζωία της απάνθρωπης εξουσίας -ούτε τέλος της ιστορίας.

Θα μπορούσε κανείς να αναφέρει άπειρες σε αριθμό στάσεις ζωής του ανθρώπου-ζώου, που υπαγορεύονται από τον φόβο του θανάτου και άπειρες μορφές αγέλης που σημάδεψαν την ιστορία της ανθρωπότητας. Θα περιοριστώ, όμως, στη διατύπωση δύο μόνο θέσεων, που έχουν μέχρι σήμερα εδραιωθεί μέσα μου: 

Η πρώτη είναι η υπέρβαση του «θανάτου»: Αυτό επιτυγχάνεται, κατά τη γνώμη μου, με τη συνειδητή «δημιουργία». Να δημιουργούμε συνειδητά το κάθε τι που μπορούμε από το πιο απλό (φύτεμα ενός δέντρου) μέχρι το πιο σημαντικό για την κοινωνία έργο και να ζούμε τη διάρκειά του. Η κοινωνία και η ζωή δεν πεθαίνουν, πεθαίνει, όποιος δε δημιουργεί, δεν χτίζει κάτι, έστω ένα λιθαράκι, που θα μείνει για την κοινωνία. «Θάνατος» είναι το σταμάτημα του να ζει κανείς, το σταμάτημα να  δημιουργεί, γεννά. Η δημιουργία είναι πάντοτε γέννα, διαιώνιση της ζωή. 

Η δεύτερη θέση μου είναι ότι ο άνθρωπος, ως «ζώον πολιτικόν» (= κοινωνικό ζώο με αυτοσυνειδησία) πρέπει να συμμετέχει στη διαλεκτική της ιστορίας. Η συμβολή του είναι μόνο η κάθε μορφής «αντίσταση» (κριτικός λόγος, πράξη, δράση),  κατά του «κακού» και υπέρ του «καλού», σύμφωνα με τις αξίες και τις αξιολογήσεις της ιστορίας, και όχι τις ατομικές μας αξιολογήσεις με βάση τις ατομικές μας επιθυμίες και τα ατομικά μας συμφέροντα. Εδώ ο άνθρωπος πρέπει να λειτουργεί ως συνειδητό μέλος της κοινωνίας. Η πραγμάτωση των δύο αυτών θέσεων είναι πολύ δύσκολη. Προϋποθέτουν τη δύναμη της ελευθερίας, όπως την διατύπωσε ο Καζαντζάκης, που στηρίζεται στην απαλλαγή από τον φόβο και από την μοιρολατρική ελπίδα.

Κυρία Μαστρογιάννη, σας ευχαριστώ ειλικρινά για τις σκέψεις που μου προσφέρατε με το δημοσίευμά σας.

Γιώργος Κασιμάτης

Το κείμενο «Θεωρία Διαχείρισης του Τρόμου και Κορωνοϊός» μπορείτε να διαβάσετε εδώ: http://mastroyanni.blogspot.com/2020/05/blog-post.html

Ιδρυματισμός – Οι Ψυχολογικές Συνέπειες της Στέρησης της Ελευθερίας

Φωτεινή Μαστρογιάννη 

Σύμφωνα με τον Goffman (1961) ιδρυματισμός είναι όταν ένας μεγάλος αριθμός ατόμων αποκόπτεται από την κοινωνία για μία αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο και ζει πλέον μία έγκλειστη ζωή.

Ο Barton (1960) όρισε την ιδρυματική νεύρωση ως μία ασθένεια που έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: 

• Απάθεια, 
• Ελλειψη πρωτοβουλίας, 
• Ελλειψη ενδιαφέροντος για τα πάντα εκτός από τα τετριμμένα, υποταγή στην εξουσία και κάποιες φορές καμία εκδήλωση αισθημάτων περιφρόνησης σε σκληρές και άδικες εντολές,
• Ελλειψη ενδιαφέροντος για το μέλλον και πρακτικών σχεδίων γι’αυτό, 
• Χειροτέρευση των προσωπικών συνηθειών υγιεινής και αισθητικής, 
• Ελλειψη ατομικότητας και αποδοχή ότι τα πράγματα έτσι θα κυλούν χωρίς αλλαγές, ότι όλα είναι αναπόφευκτα και αόριστα. 

Η Μήτση (2013) αναφέρει: «Σύµφωνα µε τον Grunhut, χαρακτηριστικό του ιδρυµατισµού αποτελεί η διανοητική κενότης (mental vacuity), µε συµπτώµατα τη χαοτική µνήµη, την αδυναµία συγκέντρωσης, την ανάπτυξη ψευδαισθήσεων, την αυτοαπογοήτευση. Οι Unkovic και Albin υποστήριξαν πως αναπτύσσεται µια τακτική προσαρµογής στο νέο περιβάλλον που θεµελιώνεται στη «φιλοσοφία της ελάχιστης προσδοκίας». Ο Pinatel εισάγει τον όρο της «δεσµωτηριοφιλίας», προβάλλοντας την περίπτωση που το ίδρυµα γίνεται αντιληπτό στη συνείδηση πλέον ως το «φυσικό πλαίσιο» του έγκλειστου και καθιστώντας τη ζωή εκτός του ιδρύµατος αδιανόητη». 

O Haney (2002) στο πολύ ενδιαφέρον κείμενό του για τις φυλακές αναφέρει ότι οι φυλακισμένοι συνηθίζουν την ζωή της φυλακής. 

Στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των φυλακισμένων εντάσσεται η εξάρτησή τους από τη δομή της φυλακής απαρνούμενοι πλήρως την ελευθερία και την αυτονομία τους και δεν αντιστέκονται πλέον. Οι κρατούμενοι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις αποφάσεις των δεσμωτών τους. Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις οι κρατούμενοι αισθάνονται δυσάρεστα όταν αποφυλακίζονται. 

Οι φυλακές εξαναγκάζουν τους κρατούμενους να ακολουθήσουν πολύ συγκεκριμένους κανόνες και θέτουν όρια τα οποία όποιος τα παραβεί τιμωρείται γρήγορα και αυστηρά. 

Ο ιδρυματισμός εξαναγκάζει τα άτομα να εξαρτώνται από εξωτερικούς περιορισμούς και βαθμιαία χάνουν την ικανότητα αυτοοργάνωσης και αυτοπεριορισμού. Σε κάποιες δε περιπτώσεις κάποιοι αποφυλακισμένοι δεν γνωρίζουν να κάνουν πράγματα από μόνοι τους ή να απέχουν από συνθήκες που είναι αυτοκαταστροφικές. 

Ο φυλακισμένος είναι συνέχεια σε αφύπνιση προκειμένου να αντιμετωπίσει σημάδια απειλής ή προσωπικού κινδύνου, φοβάται και δυσπιστεί απέναντι στους άλλους και μαθαίνει να τους κρατά σε απόσταση. Μαθαίνει να γίνεται σκληρός για να μπορεί να αποφεύγει τις απειλές των άλλων και να προστατεύει τη σωματική του κατάσταση. 

Αλλα χαρακτηριστικά των φυλακισμένων είναι ο συναισθηματικός υπερβολικός έλεγχος, η αποξένωση και η ψυχολογική απόσταση προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω τους. Τα χαρακτηριστικά αυτά αναπτύσσονται σε τέτοιο βαθμό που σε κάποιες περιπτώσεις απομονώνονται τελείως από οποιαδήποτε κοινωνική αλληλεπίδραση . Φοβούνται ότι εάν δείξουν ευάλωτοι θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης. 

Οι φυλακισμένοι μαθαίνουν ότι όσο πιο κοινωνικά απαρατήρητοι είναι τόσο πιο ασφαλείς θα είναι. Η απομόνωση τους αναγκάζει να κλειστούν στον εαυτό τους, να μην εμπιστεύονται κανέναν και να ζουν μία απομονωμένη ζωή σε απόγνωση. 

Ο χωροταξικός περιορισμός που υφίστανται οι κρατούμενοι τους κάνει να αισθάνονται ότι δίκαια τιμωρούνται και η αυτοεκτίμησή τους είναι ιδιαίτερα χαμηλή. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Η φυλάκιση δημιουργεί σε πολλές περιπτώσεις μετατραυματικό στρες που όμως δεν εμφανίζεται αμέσως μετά την αποφυλάκισή. 

Οι αρνητικές συνέπειες του εγκλεισμού είναι το εσωτερικό χάος, η αποδιοργάνωση, η κοινωνική απόσυρση, η μειωμένη αυτοεκτίμηση, ο φόβος και το άγχος τα οποία δυστυχώς υφίστανται και στην καθημερινή «κανονική» ζωή του αποφυλακισμένου.  

Πηγές 

Barton, R. (1960) Institutional Neurosis Stonebridge Press, Bristol 

Goffman, E. (1961) Asylums: Essays on the social situation of mental patients and other inmates London, Penguin 

Haney, G. (2002). The Psychological Impact of Incarceration: Implications for Post-Prison Adjustment. Διαθέσιμο στο: 

https://www.urban.org/sites/default/files/publication/60676/410624-The-Psychological-Impact-of-Incarceration.PDF

Μήτση, Ε. (2013). Η πανούκλα του Αλμπέρ Καμύ και το φαινόμενο του ιδρυματισμού. Διαθέσιμο στο: http://www.epekeina.gr/a_files/2013/Idricamus.pdf

Η Eποχή της Aνοησίας – H Bουλή των Φαυλοτήτων

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Το 2018 τελείωσε και το 2019 προοιωνίζεται συνταρακτικό και με μεγάλες αλλαγές ιδιαίτερα στο πολιτικό σύστημα σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν γνωρίζω κατά πόσο οι αλλαγές αυτές θα είναι καλύτερες για την πλειοψηφία των ανθρώπων ή όχι. Το πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε παρακμή πάρα πολλά χρόνια τώρα. Ο Χέρμπερτ Ρηντ ήδη από το 1940 έγραψε κάτι που το βρίσκω απόλυτα επίκαιρο. «Η σημερινή Βουλή των Κοινοτήτων μας έχει πέσει κάτω και από μετριότητα, σε ένα απόλυτο μηδέν χυδαιότητας και ανικανότητας. Βουλή των Φαυλοτήτων θα έπρεπε να λέγεται. Το λέω αυτό θυμούμενος όλα όσα έλεγε ο Μπέιτζχοτ προς υπεράσπιση της βλακείας στα υψηλά αξιώματα. Όμως ο νεότερος πολιτικός δεν είναι βλάκας: είναι μια τερατώδης μορφή που μοιάζει να το έχει σκάσει από κάποιο τσίρκο, και αναδίδει την απαίσια αύρα του κλόουν».

Το γεγονός ότι η ομοιότητα των παραπάνω με τη σημερινή κατάσταση δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αισιόδοξες σκέψεις αλλαγής προς το καλύτερο. Γιατί όμως; Αρκετοί ρίχνουν τα βάρη στους πολίτες για τη διαμόρφωση αυτής της κατάστασης, πολίτες που έχουν μετεξελιχθεί σε άβουλα όντα, απαθή, χωρίς κριτική σκέψη, αμαθή και φθονερά. Ο Ρηντ το αποδίδει στην πολιτική της ισοπέδωσης των ανθρώπων που προβάλλεται ως ισότητα από τη δημοκρατική θεωρία και πρακτική εάν και κατά την άποψή μου πρόκειται περί ψευδοδημοκρατίας. Παραθέτει δε, εύστοχα, τη ρήση του Νίτσε (Πέρα από το καλό και το κακό) που δυστυχώς και αυτή είναι άκρως επίκαιρη. «Η υψηλή πνευματική ανεξαρτησία, η θέληση να στέκεσαι μόνος σου, η μεγάλη διάνοια θεωρούνται επικίνδυνες – καθετί που ανεβάζει το άτομο πάνω από την αγέλη και προκαλεί φόβο στον πλησίον του ονομάζεται στο εξής κακό , η έντιμη , μετριοπαθής, υπάκουη, εξομοιωτική διάθεση, το μετρημένο και μέτριο στους πόθους, αποκτούν ηθικό όνομα και υπόληψη».

Ήδη, προφητικά σχεδόν, ο Ρηντ είχε προβλέψει τη καταδυνάστευση της πολιτικής ορθότητας και της απολυταρχικής εξομοίωσης των πάντων. «Η φυσική ποικιλομορφία των αναγκών, των προτερημάτων, των ικανοτήτων, αγνοήθηκε, και οι άνθρωποι στριμώχτηκαν σε κοινά καλούπια, σε πάγιες ρουτίνες, σε τυποποιημένα πρότυπα κάθε είδους. Όχι μόνο τα σώματα, αλλά και τα μυαλά και οι ευαισθησίες των ανθρώπων στρατολογήθηκαν από το κράτος, και όλα στο όνομα της δημοκρατικής δικαιοσύνης».

Ο άνθρωπος λοιπόν δεν είναι ελεύθερος αλλά άκρως καταπιεσμένος. Όπως γράφει ο Ρηντ «ελευθερία είναι η θέληση να είσαι υπεύθυνος για τον εαυτό σου». Οι μαζικές κινητοποιήσεις στη Γαλλία με τα κίτρινα γιλέκα αποδεικνύουν ότι μεγάλα τμήματα του πληθυσμού επιθυμούν πραγματικά να είναι υπεύθυνα για τον εαυτό τους. Στην Ελλάδα υπήρξαν όντως πολλά κινήματα ειρηνικής αντίστασης αλλά όχι πολιτικής ανυπακοής. Υπάρχει έντονη κριτική, σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, στη «Βουλή των Φαυλοτήτων» η οποία διαρκώς προκαλεί το κοινό αίσθημα με συνεχείς υποτιμητικές δηλώσεις εναντίον του λαού που έχουν ξεπεράσει τα όρια του γελοίου (εκτός από την Ελλάδα, υποτιμητικές δηλώσεις εναντίον του λαού διαβάζουμε ότι γίνονται και στη Γαλλία από τον Μακρόν και πιθανολογώ ότι το νέο αυτό στυλ «υπεροπτικής» πολιτικής θα εφαρμόζεται και αλλού), κριτική όμως που δεν μετουσιώνεται σε ουσιαστικές κινήσεις για πολιτική και κοινωνική αλλαγή. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Η έλλειψη κινήσεων για ουσιαστική αλλαγή, όσον αφορά την Ελλάδα, μπορεί να οφείλεται στη διαρκή καταπίεση των ανθρώπων ως αποτέλεσμα των εξαρτήσεων της χώρας από τις ξένες δυνάμεις, μπορεί να οφείλεται στην προαναφερθείσα αλλοτρίωση που έχει επιβάλλει η πολιτική της ισοπέδωσης, στην εκτεταμένη κομματοκρατία που λειτουργεί ως τρόπος ελέγχου της σκέψης και των ανεξάρτητων πολιτικών δράσεων ή, για να κλείσω με μία νότα αισιοδοξίας, μπορεί να οφείλεται στο ότι η αλλαγή αυτή εκκολάπτεται και απλά περιμένει τον κατάλληλο χρόνο. Ας ευχηθούμε, το 2019 να είναι ο χρόνος που η Ελλάδα και η ανθρωπότητα στο σύνολό της, θα απαλλαχθούν από τις εξαρτήσεις και την ισοπεδωτική «λογική» και θα αναδυθεί ένας καινούριος καλύτερος κόσμος.

Herbert Read – Αλυσίδες ελευθερίας. Σκέψεις για τη φιλοσοφία του αναρχισμού. Εκδ.Ηριδανός.

Το κείμενο γράφτηκε για τη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» του ηλεκτρονικού περιοδικού Writer's Gang.

Είσαι Απείθαρχος; Είσαι Ελεύθερος

Φωτεινή Μαστρογιάννη

«Μιὰ σειρὰ ἀπὸ διαψεύσεις ἐλπίδων ἦταν ἡ ζωή του. Εἶχε ἐλπίσει τότε,…

Εἶχε ἐλπίσει ὕστερα…

Κάποτε, πρὶν ἀπὸ χρόνια, εἶχε ἐλπίσει στὸν κομμουνισμό. Μὰ εἶχε διαψευσθεῖ κι ἐκεῖ. Τώρα δὲν εἶχε ἐλπίδα σὲ καμιὰ ἰδεολογία!»


Αντώνης Σαμαράκης – Ζητείται Ελπίς

Γιατί ο άνθρωπος υπακούει σε πολιτικές ιδεολογίες και μένει απαθής; Το ερώτημα αυτό είναι πιο σύγχρονο από ποτέ. Τα δοκίμια του ψυχολόγου, κοινωνιολόγου και φιλοσόφου Εριχ Φρομ στο βιβλίο «Πειθαρχία και Ελευθερία» δίνουν αρκετές απαντήσεις.

Ο Φρομ θεωρεί ότι η εξέλιξη του ανθρώπου οφείλεται στην ανυπακοή, ανυπακοή στον κατεστημένο τρόπο σκέψης , ανυπακοή σε οτιδήποτε αντιμετωπίζει εχθρικά τις νέες ιδέες - εχθρότητα που μπορεί να φθάσει ακόμα και στο σημείο της πλήρους καταστολής τους βλ. λογοκρισία, κοινωνική απομόνωση των ανθρώπων που τις εκφράζουν κοκ.

Πώς όμως ο άνθρωπος μπορεί να δείξει ανυπακοή στην εξουσία;

Ο Φρομ υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος που μπορεί να επιδείξει ανυπακοή είναι αυτός που έχει το θάρρος της μοναξιάς, ένα θάρρος που προκύπτει από την προσωπική ανάπτυξη του ανθρώπου και τον απογαλακτισμό του από τη μητρική και πατρική εξουσία (αλήθεια, πόσους και πόσες γνωρίζουμε που δεν έχουν απογαλακτισθεί ακόμα;).

Αυτή η οικογενειακή εξουσία δημιουργεί και το κοινωνικά επιθυμητό πειθαρχημένο άτομο γιατί οι γονείς είναι φορείς της κοινωνίας που έχει ήδη δημιουργηθεί. Με απλά λόγια, οι «πειθαρχημένοι» γονείς θα μεγαλώσουν δειλά και άβουλα «πειθαρχημένα» παιδιά.

Ο απογαλακτισμός και η προσωπική ανάπτυξη προϋποθέτουν ότι το άτομο δεν φοβάται να είναι ελεύθερο και εάν δεν φοβάται να είναι ελεύθερο τότε μπορεί να μην υποτάσσεται στην εξουσία.

Δεν είναι λοιπόν καθόλου περίεργο ότι στην ανθρώπινη ιστορία η υπακοή, κατά τον Φρομ, ταυτίζεται με την αρετή και η ανυπακοή με την αμαρτία. Συνεπώς, σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, ο άνθρωπος δεν θα πρέπει να αισθάνεται ένοχος γιατί φοβάται την ανυπακοή και είναι δειλός γιατί η υπακοή είναι, όπως είπαμε, αρετή ενώ η ανυπακοή αμαρτία . Θα πρόσθετα ότι αυτό συνέβαινε και συμβαίνει ιδιαίτερα στην προτεσταντική Δύση εάν και η υπόλοιπη Ευρώπη (και η Ελλάδα) αρχίζει να «προτεσταντικοποιείται» πολιτισμικά (γιατί οικονομικά έχει ήδη συμβεί μέσω του άκρατου καπιταλισμού) και είναι μία από τις βασικές αιτίες της παρακμής της. Μην ξεχνάμε ότι από τα πρώτα πράγματα που έθιξαν οι Δυτικοί κατά της Ελλάδας στην αρχή της κρίσης ήταν ότι οι Έλληνες είναι απείθαρχοι και ανυπάκουοι συνεπώς «αμαρτωλοί» που πρέπει να μπουν στον δρόμο της δυτικής «αρετής». Δεν γνωρίζω εάν οι Ελληνες έγιναν πιο «ενάρετοι» κατά τα δυτικά πρότυπα, το σίγουρο όμως είναι ότι καταπνίχτηκε οποιαδήποτε δημιουργία και καταστράφηκε ολοσχερώς η παραγωγική ζωή του τόπου.

Ανέφερα ότι η «αρετή» δεν είναι μόνο μία πολιτισμική έννοια με έντονη θρησκευτική απόχρωση αλλά και οικονομική. Ο καπιταλισμός, που είναι το οικονομικό σύστημα που έχει επικρατήσει χωρίς στη διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας να έχουμε δει οποιαδήποτε άλλη ουσιαστική εναλλακτική, επιθυμεί πειθήνιους ατομιστές καταναλωτές που σκοπός της ζωής τους είναι το κέρδος και η κατανάλωση, πλήρως αδιάφορους, επιθετικούς ακόμα και καταστροφικούς όσον αφορά την ίδια τη ζωή. Καταναλωτές, που όπως λέει ο Φρόμ, πάσχουν από μία ήπια αλλά χρόνια σχιζοφρένεια (κάτι που βλέπουμε στη χώρα μας να εντείνεται όσο εντείνονται τα μέτρα που μας επιβάλλονται προκειμένου να γίνουμε «ενάρετοι»).

Συνεπώς, από τη στιγμή που η υπακοή ταυτίζεται με την αρετή, να μην απορούμε γιατί η προτεσταντική (κυρίως) Δύση δεν παράγει κάτι ουσιαστικά νέο και που σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, κατά την άποψή μου, θα είναι υποτελής νέων πνευματικά δυνάμεων άλλης κουλτούρας και φιλοσοφίας όπως είναι η Ινδική και η Κινεζική.

Η εξουσία επιδιώκει την υπακοή και αυτό το κάνει όχι μόνο με τον φόβο αλλά παρουσιαζόμενη ως Παντογνώστρια. Έχω ακούσει την έκφραση από απλό κόσμο «γιατί τα ξέρει (αυτός/ή) όλα; Πολιτικός είναι;», έκφραση που δείχνει ότι οι πολιτικοί είναι αυτοί που τα ξέρουν όλα (!).

Η παρουσίαση αυτή ως Παντογνώστη προϋποθέτει ότι η εξουσία θα επιδείξει όλα τα σύμβολά της, θα είναι απρόσιτη στον λαό και θα τον μέμφεται περιφρονητικά («έκατσε η στραβή στη βάρδια μου» είπε με απόλυτο κυνισμό και περιφρόνηση όσον αφορά τα θύματα των πυρκαγιών η περιφερειάρχης, ως μια άλλη πριγκίπισσα που και αυτή προέτρεπε τον λαό να φάει παντεσπάνι αφού δεν είχε ψωμί). Η εξουσία δεν έχει ιδεολογία, οι διάφορες ιδεολογίες που παρουσιάζει είναι μία «φτηνή πραμάτεια» για τους ευκολόπιστους. Η πραγματική ιδεολογία εκφράζεται μέσα από τη στάση μας στους άλλους ανθρώπους, στους γείτονές μας, στους συναδέρφους μας. Εκεί φαίνεται κατά πόσο και εάν αυτός που μιλά για μία ιδεολογία την πιστεύει.

Υπάρχει ελπίς;

Μπορεί ο άνθρωπος να γλιτώσει από τον πνευματικό θάνατο που τον απειλεί η σύγχρονη κοινωνία;

Θεωρώ πως ναι. Αλλά θα γλιτώσουν μόνο αυτοί που δεν κρύβουν κακία και βλακεία, δεν είναι διεφθαρμένοι και αλλοτριωμένοι, αυτοί που είναι ανυπάκουοι και σκέπτονται.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Εμείς δε οι Έλληνες οφείλουμε, λόγω του ιστορικού μας βάρους και να είμαστε ανυπάκουοι αλλά κυρίως να ερευνούμε και να σκεπτόμαστε και όχι να φοβόμαστε. Όπως έγραψε και ο Μπερτραντ Ράσελ στις Αρχές της Κοινωνικής Ανοικοδόμησης «Οι άνθρωποι φοβούνται τη σκέψη περισσότερο απ’οτιδήποτε άλλο στον κόσμο – περισσότερο από την καταστροφή και απ’τον θάνατο…Μα για να γίνει η σκέψη χτήμα των πολλών κι όχι προνόμιο των λίγων, θα πρέπει να ξεπεράσουμε τον φόβο.

Ο φόβος είναι εκείνος που κρατάει τους ανθρώπους – ο φόβος πως τα πιο πολύτιμα πιστεύω τους θ’αποδειχτούν αυταπάτες, ο φόβος πως οι θεσμοί που διέπουν τη ζωή τους θα αποδειχτούν βλαβεροί, ο φόβος πως θ’αποδειχτούν κι οι ίδιοι λιγότερο άξιοι σεβασμού απ’όσα φαντάζονταν ότι είπαν».

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο ηλεκτρονικό περιοδικό Writers Gang στη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ».

Τύπος Κρίσης 3: Ο ασφαλισμένος

                                                                                                                     Φωτεινή Μαστρογιάννη 

Ο ασφαλισμένος είναι ο τρίτος τύπος ανθρώπου που παρουσιάζεται στην κρίση σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση των Χαρτ και Νέγκρι. 

Στον τύπο αυτό περιλαμβάνουν τον σημερινό άνθρωπο που παρακολουθείται διαρκώς όπως είχα αναφέρει και στο κείμενό μου «Σε βλέπω» για τον περιορισμό της ατομικής ελευθερίας μέσω του ηλεκτρονικού χρήματος όπου θα καταγράφονται όλες οι κινήσεις του ατόμου με ψευτοδικαιολογία την πάταξη της φοροδιαφυγής αλλά στην ουσία για πλήρη επιτήρηση και απομάκρυνση των αντιιφρονούντων με κλείσιμο των τραπεζικών τους λογαριασμών (Χέρινγκ) και με τη γενικότερη ηλεκτρονική παρακολούθηση όλων των δραστηριοτήτων του ανθρώπου (Ραμονέ).

 

Οι καθημερινές δραστηριότητες καταγράφονται και ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά φυλακισμένος και φοβισμένος, είναι και έγκλειστος και φύλακας σε μία κοινωνία-φυλακή. Ακόμα και οι πραγματικοί φυλακισμένοι έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό χωρίς αυτό να εξηγείται από την άνοδο της εγκληματικότητας (τουλάχιστον για τις ΗΠΑ στις οποίες αναφέρονται οι συγγραφείς).

Από τη μία παρατηρείται η αύξηση των φυλακισμένων και η κατ’επέκταση αύξηση των φυλακών και από την άλλη η κοινωνία στρατιωτικοποιείται. Η αρχή έχει γίνει από τις ΗΠΑ και επεκτείνεται σε όλο τον κόσμο. Όπως προαναφέρθηκε, ο άνθρωπος είναι και φυλακισμένος και φοβισμένος – στρατολογημένος. 

Οι Χαρτ και Νέγκρι θεωρούν ότι οι τάσεις αυτές εμφανίζονται τώρα λόγω της νεοφιλελευθερισμού που επιβάλλει την κινητικότητα και την επισφάλεια των εργαζόμενων όπου πλέον δημιουργούνται στρώματα πλεονάζοντος πληθυσμού (δηλαδή πληθυσμού που «περισσεύει»). 

Ο «περισσευούμενος» αυτός πληθυσμός που είναι οι άνεργοι, οι υποαπασχολούμενοι ακόμα και οι φτωχοί εργαζόμενοι, θεωρούνται εν δυνάμει επικίνδυνοι για τα συμφέροντα των ελίτ και ως εκ τούτου πρέπει να «φυλακίζονται» και να λειτουργούν και ως φόβητρο για όσους έχουν απομείνει ακόμα «ελεύθεροι» (βλ. κείμενό μου «Τουρίστες και Αλήτες»  όπου τουρίστες είναι αυτοί που μπορούν και καταναλώνουν (άρα έχουν ακόμα κάποια καλά αμειβόμενη εργασία) ενώ «αλήτες» είναι αυτοί που δεν μπορούν. Οι τουρίστες όμως ζουν διαρκώς με το άγχος (το φόβητρο που προανέφερα) μήπως γίνουν «αλήτες» και έτσι προσπαθούν να κρύψουν το άγχος τους, αγνοώντας τους αλήτες, προσποιούμενοι ότι αυτοί απλά δεν υπάρχουν).

Όπλο για την καθυπόταξη των μαζών είναι ο φόβος – φόβος πολέμου, φόβος τρομοκρατίας, φόβος για να μην χάσει κάποιος τη δουλειά του και δεν μπορεί να πληρώσει τα χρέη του (χρέη που τον έχουν βάλει σε μία άτυπη φυλακή). Όπως είχα γράψει, η κοινωνία επιτηρείται πλέον από παντού και «μία κοινωνία που ξέρει ότι επιτηρείται διαρκώς γίνεται πολύ γρήγορα πειθήνια και δειλή». 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Όπως γράφουν οι Χαρτ και Νέγκρι: «Η ασφαλισμένη κοινωνία που σήμερα λειτουργεί με την ίδια επαίσχυντη λογική αλλά τώρα οι λύκοι είναι ήδη ελεύθεροι, παραμονεύουν στη σκιά, ως μία διαρκής απειλή. Τα φαντάσματα ενός γενικευμένου φόβου μπορούν να δικαιολογήσουν κάθε είδος αδικίας». Κρούεται ο κώδωνας του κινδύνου για τη διαμόρφωση μίας κοινωνίας - ζούγκλας. Θα συνεχίσει ο άνθρωπος να το επιτρέπει προκαλώντας έτσι την εξαφάνισή του;

Προτεινόμενα Αναγνώσματα

Michael Hardt & Antonio Negri. Να πάρουμε τη σκυτάλη. Διακήρυξη. Εκδ. Βιβλιόραμα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Σε βλέπω. 

Διαθέσιμο στο:http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/08/blog-post_14.html

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Τουρίστες και Αλήτες.Διαθέσιμο στο: 

http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/04/blog-post_27.html

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Ο φτωχός εργαζόμενος.  

Διαθέσιμο στο:http://mastroyanni.blogspot.gr/2015/11/blog-post_21.html