Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα διαφθορά. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα διαφθορά. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου 2017

Επικίνδυνη Κοινωνία – Διαφθορά, Βία και Παγκοσμιοποίηση

Φωτεινή Μαστρογιάννη 

«Στην κοινωνία όπου δεν συνυπάρχουν μεγάλος πλούτος και μεγάλη φτώχεια διαμορφώνονται τα πιο υγιή ήθη, γιατί εκεί δεν ευδοκιμούν ούτε η αλαζονεία, ούτε η αδικία ούτε ο φθόνος».

Πλάτων

Η «ανάπτυξη» είναι μία λέξη της μόδας στη χώρα μας και θεωρείται ως η λύση στο οικονομικό της πρόβλημα. Τι είδους ανάπτυξη όμως έχει επιτευχθεί στις διάφορες χώρες του κόσμου;  Η «ανάπτυξη» ενίσχυσε το εισόδημα κάποιων  (λίγων) σε παγκόσμια κλίμακα ενώ αντίθετα μείωσε το εισόδημα των περισσότερων. Αυτού του τύπου «ανάπτυξη» δημιούργησε τον καταναλωτισμό, την αστικοποίηση, το μεγαλύτερο διαχωρισμό των κοινωνικών τάξεων αλλά και την αδικία, την ανισότητα,  τη βία και τη διαφθορά. 

Στην Ελλάδα αυτή η ανισότητα, η αδικία και η διαφθορά είναι μία παλιά ιστορία. Γράφει ο Κυριάκος Σιμόπουλος: «Το κυριότερο γνώρισμα της ελληνικής κοινωνίας είναι το χαμηλό αναπτυξιακό επίπεδο και οι μεγάλες ανισότητες, φυσική συνέπεια των εθνικών περιπετειών, των επεμβάσεων και της εξάρτησης.Το ελληνικό κοινωνικό τοπίο: μια μικρή ομάδα προνομιούχων που κυριαρχεί επί ενάμισι αιώνα σε ένα κόσμο μαζικής φτώχειας. Αυτή η προκλητική ανισότητα, με τη συνεπικουρία εξωγενών παραγόντων, διαιώνισε τη στασιμότητα της κοινωνίας και τις εσωτερικές βίαιες αντιπαραθέσεις».



Παράλληλα με αυτή την ανάπτυξη των λίγων, ο Ούλριχ Μπεκ (1992) ανέφερε ότι αναπτύσσεται μία «επικίνδυνη κοινωνία», μία κοινωνία που χαρακτηρίζεται από ολοένα και αυξανόμενη αβεβαιότητα και εργασιακή ανασφάλεια καθώς και από έλλειψη γνώσης για το περίπλοκο πλέον περιβάλλον της καθημερινότητας (βλ.χρήση έξυπνων κινητών, Η/Υ κοκ).

Σε μία τέτοια κοινωνία αναπτύσσεται η διαφθορά που οφείλεται στην κακού τύπου «ανάπτυξη» με την αυξημένη ανισότητα και κοινωνική αδικία, στη βία που δημιουργεί η καταπιεστική καθημερινότητα του ατόμου αλλά και στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και στη Νέα Τάξη Πραγμάτων.



Η βία αναπτύσσεται ιδιαίτερα σε κοινωνίες που δέχονται γρήγορες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές (όπως η Ελληνική γι’αυτό και η αύξηση της εγκληματικότητας). Τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι δείγμα αυτής της βίας  αλλά βία είναι και η διαρκής αστυνόμευση της κοινωνίας ως αντίδραση για τα χτυπήματα αυτά (και όχι μόνο). Βία είναι και ο κατευθυνόμενος κοινωνικός αυτοματισμός όπου οι κοινωνικές ομάδες έρχονται σε αντιπαράθεση. Δεν υπάρχει αλληλεγγύη και η βία υπερισχύει της ηθικής και της αίσθησης της κοινότητας («ο καθένας για την πάρτη του»). 


Η βία γίνεται χρόνια όταν το κράτος είναι αδύναμο (το παρατηρούμε όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα όπου ο οπορτουνισμός και ο ατομικισμός αλλά και το μίσος και ο φθόνος για τους άλλους αυξάνεται διαρκώς) αλλά και όταν το κράτος είναι πολύ δυνατό αλλά έχει προκληθεί αντίθεση εντός του (βλ. την εσωτερική κατάσταση των ΗΠΑ με τις διαμαρτυρίες εναντίον του Τραμπ και πιθανολογώ και της Γερμανίας εντός σύντομου χρονικού διαστήματος).

Σε τέτοιες συνθήκες, η διαφθορά αποτελεί μέρος του συστήματος όπως το έχουμε βιώσει πολύ καλά στην Ελλάδα πριν και κατά διάρκεια της κρίσης. Αποτελεί μέρος του συστήματος γιατί ειδικά για τα άτομα που δεν έχουν μεγάλη δύναμη αποτελεί τρόπο επιβίωσης βλ. «γρηγορόσημο» για την πιο γρήγορη διευθέτηση ζητημάτων και παράκαμψη της εχθρικής προς τον πολίτη γραφειοκρατίας, φακελάκια γιατρών, ρουσφέτι στον βουλευτή κοκ. 


Η διαφθορά αποκτά τους άτυπους πλην ισχυρούς κανόνες της π.χ. εάν δεν δώσει ο πολίτης φακελάκι στον γιατρό η εγχείρηση θα καθυστερήσει, ο γιατρός δεν θα προσέξει μετεγχειρητικά τον ασθενή, ο γιατρός του ΕΟΠΥΥ δεν θα εξετάσει αλλά εμμέσως πλην σαφώς θα παραπέμψει τον ασθενή στο ιδιωτικό του ιατρείο κοκ. Το φακελάκι εάν δεν είναι υπό την μορφή χρημάτων θα είναι υπό την μορφή «δώρου». Υπόψη ότι η διαφθορά κατ’αυτό τον τρόπο συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα και αποτελεί άλλο ένα από τα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης.

Η παγκοσμιοποίηση και η «ανάπτυξη» αυτού του τύπου έχουν ως βάση τους τον νεοφιλελευθερισμό ο οποίος στηρίζεται από κέντρα όπως είναι το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα σε συνεργασία με τις τοπικές (οικονομικοπολιτικές) ελίτ οι οποίες κάποιες φορές εμφανίζονται και ως «σοσιαλιστικές». 

Η παγκοσμιοποίηση καταστρέφει την τοπική κουλτούρα και την οικονομική δομή π.χ. οι συνεταιριστικές και κοινοτικές μορφές οικονομίας εξαφανίζονται όπως και οι μικρές επιχειρήσεις, οι άνθρωποι ενστερνίζονται αντιλήψεις όπως είναι το κυνήγι του χρήματος διαβρώνοντας έτσι τις υπάρχουσες ηθικές αξίες και δημιουργώντας την «ηθική» του καταναλωτισμού, της ανισότητας και της αδικίας όπου επιτυχημένος θεωρείται ο αποκτών με κάθε τρόπο, ακόμα και ανήθικο, χρήματα.



Η διαφθορά λοιπόν είναι το σύμπτωμα και όχι η αιτία της αρρώστιας όπως πολλοί υποστηρίζουν, αποκτά δε δομική μορφή σε «αποτυχημένα» κράτη όπως κατέστη η Ελλάδα όπου οι έννοιες της αλληλεγγύης και της πραγματικής φιλίας δεν υφίστανται χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υφίσταται και σε κράτη που βρίσκονται σε καλύτερη οικονομικο-πολιτική κατάσταση. 

Η παγκοσμιοποίηση είναι ο κυριότερος λόγος μαζί με την χαοτική κατάσταση που επικρατεί την οποία πολλές φορές προκαλούν οι ίδιοι οι κυβερνώντες με την υποστήριξη που λαμβάνουν από το αδιαφανές τραπεζικό σύστημα και την υποστήριξη κάποιων λίγων πλούσιων χωρών. Τα εγκλήματα που πραγματοποιούνται εις βάρος των λαών είναι υπερεθνικά ως αποτέλεσμα του οικονομικού συστήματος της παγκοσμιοποίησης ενώ η εθνική κυριαρχία εξαφανίζεται συνεχώς. Την εξαφάνιση της εθνικής κυριαρχίας επεσήμανε και  ο Μακρόν πρόσφατα στην ομιλία του στην Πνύκα (χώρο που ως νέοι υποτελείς παραχωρήσαμε) «Η πραγματική εθνική κυριαρχία πρέπει να δημιουργηθεί μέσα στην Ευρώπη».

Η διαφθορά λοιπόν αποτελεί μέρος του συστήματος το οποίο με την αυξανόμενη ανισότητα και φτώχεια για το μεγάλο μέρος του πληθυσμού και τον άκρατο καταναλωτισμό για το άλλο όχι μόνο υποβαθμίζει τη δημοκρατία και επιβάλλει τον απολυταρχισμό αλλά και δημιουργεί μία παγκοσμιοποιημένη εγκληματική κοινωνία (Bauman,2004).

Oποιαδήποτε μέτρα για την καταπολέμησή της διαφθοράς βλ. νέοι νόμοι, καλύτερη αστυνόμευση κτλ. είναι ημίμετρα γιατί το πρόβλημα είναι το ίδιο το σύστημα, το οποίο μπορεί να αλλάξει μόνο εάν οι άνθρωποι καταλάβουν το πρόβλημα και θελήσουν να το αλλάξουν όχι όμως ακολουθώντας κάποιες ξεπερασμένες ιδεολογίες.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Η συστημική προσέγγιση, κατά πολλούς, αποτελεί το ιδανικό μέσο για την καταπολέμηση της διαφθοράς και το ίδιο ισχύει για την πολλά υποσχόμενη ωστόσο ανέφικτη, με το υπάρχον νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, «ανάπτυξη».




Προτεινόμενα Αναγνώσματα

Μαστρογιάννη, Φ. Ραγιαδισμός και Νεοαποικιοκρατία. 
Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/11/blog-post_21.html>
Μαστρογιάννη, Φ. Η Ανοδος του Σύγχρονου Απολυταρχισμού. Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/05/blog-post_25.html>
Μαστρογιάννη, Φ. Χάος και ΕΕ. Διαθέσιμο στο:
<http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/03/blog-post_24.html>
Μαστρογιάννη, Φ. Ελλάδα και Εξάρτηση. 
Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/12/blog-post_26.html>
Σιμόπουλος, Κ. Η διαφθορά της εξουσίας. Εκδ. Πιρόγα.
TheToc.  Το μανιφέστο Μακρόν από την Πνύκα για τη «νέα Ευρώπη». Διαθέσιμο από: http://www.thetoc.gr/politiki/article/to-manifesto-makron-apo-tin-pnuka-gia-tin-nea-eurwpi

Bauman, Zygmunt. (2004). Wasted lives: modernity and its outcasts. Cambridge: Polity Press.
Beck, Ulrich. (1992). Risk society: towards a new modernity. London: Sage.
Clammer, John. Corruption, Development, Chaos and Social Disorganisation: Sociological reflections on corruption and its social basis. Διαθέσιμο στο:
<http://press-files.anu.edu.au/downloads/press/p191341/pdf/ch07.pdf>

Παρασκευή 26 Μαΐου 2017

Η Άνοδος του Σύγχρονου Απολυταρχισμού

Φωτεινή Μαστρογιάννη

«Είναι μια εποχή όπου το να αναρωτιέσαι φθίνει απειλώντας σοβαρά τον δημοκρατικό μας διάλογο».
Eloi Laurent

 Αρκετοί (εάν και ο αριθμός τους μειώνεται διαρκώς) θεωρούν ότι ζούμε σε δημοκρατικό καθεστώς ή πιο σωστά σε ένα καθεστώς κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Είναι όμως έτσι;

Τα βασικά χαρακτηριστικά μίας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας είναι: η διενέργεια εκλογών με διαφανή τρόπο, όλοι οι ενήλικες να έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, να υπάρχει ελευθερία λόγου  και κριτικής της κυβέρνησης χωρίς τον φόβο αντιποίνων και τέλος οι εκλεγμένοι να είναι ελεύθεροι να κυβερνήσουν.

Στις ημέρες μας όμως έχουμε την άνοδο αυτού που καλείται ανταγωνιστικός απολυταρχισμός ή κατ’άλλους ψευδοδημοκρατία όπου τα παραπάνω συχνά παραβιάζονται και εάν και διενεργούνται εκλογές χωρίς νοθεία ή χωρίς εκτεταμένη νοθεία, οι ταγοί καταχρώνται συνεχώς την κρατική περιουσία, αρνούνται στις αντιπολιτευτικές φωνές να έχουν επαρκή κάλυψη από τα ΜΜΕ, παρενοχλούν και «ρίχνουν λάσπη» στους πολιτικούς αντιπάλους και στους οπαδούς τους και σε κάποιες περιπτώσεις παραβιάζουν τα εκλογικά αποτελέσματα. Οι αντιπολιτευτικές φωνές μπορεί να παρακολουθούνται και σε κάποιες περιπτώσεις να συλλαμβάνονται και να δολοφονούνται.


Μία χώρα καταλήγει στον σύγχρονο απολυταρχισμό εάν υπήρξε θύμα συνεχών πολιτικών και οικονομικών κρίσεων (η ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους είναι κλασικό παράδειγμα). Οι σύγχρονες απολυταρχικές κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τη διαφθορά (δωροδοκίες) αλλά και διαφόρων ειδών «νόμιμες» διώξεις προκειμένου να διατηρηθούν στην εξουσία χωρίς όμως να προκαλέσουν αντιδράσεις στο εσωτερικό και διεθνή κατακραυγή. Όσο πιο έντονη δε είναι η οικονομική κρίση τόσο μεγαλύτερα ποσά δαπανούν στην προπαγάνδα και στη λογοκρισία.

Τα ΜΜΕ διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στο πνίξιμο των αντιδράσεων αλλά θα μπορούσαν να αποτελέσουν και παράγοντα ανατροπής αυτού του καθεστώτος εάν ήταν ανεξάρτητα, δεν είναι όμως.
Στα καθεστώτα αυτού του τύπου τα ΜΜΕ ελέγχονται από την κυβέρνηση ή από φίλα προσκείμενους συμμάχους της κυβέρνησης (βλ. επιχειρηματίες). Ωστόσο σε αντίθεση με τα πλήρως αυταρχικά καθεστώτα όπου οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι διώκονται, στα καθεστώτα του σύγχρονου απολυταρχισμού, οι κυβερνώντες προσπαθούν με τη δωροδοκία, την ανάθεση κρατικών διαφημίσεων σε έντυπα, τη διαγραφή των χρεών των ΜΜΕ και με τους περιοριστικούς νόμους στην ελευθεροτυπία να θέτουν σοβαρά εμπόδια έκφρασης στους ελεύθερους και ανεξάρτητους δημοσιογράφους.  Άλλα εμπόδια που θέτουν είναι και η πρόσληψη χάκερς για επιθέσεις στις αντιπολιτευόμενες ιστοσελίδες αλλά και η δωροδοκία ιδιοκτητών και δημοσιογράφων «ανεξάρτητων» μέσων προκειμένου να σταματήσουν να αρθρογραφούν εναντίον τους. Ο ρόλος των φιλικά προσκείμενων προς την κυβέρνηση επιχειρηματιών/επενδυτών είναι επίσης σημαντικός γιατί αυτοί αγοράζουν ΜΜΕ και τα αποδυναμώνουν μετατρέποντάς τα σε κούφια κελύφη. Είναι δε κανόνας, οι εξαγορές αυτές να γίνονται με χρήματα των φορολογούμενων (στην Ελλάδα το βιώνουμε συνεχώς).


Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα απολυταρχικά καθεστώτα τα οποία βασίζονται σε μία επαναστατική/προοδευτική ιδεολογία τείνουν να είναι πιο καταπιεστικά από ότι τα παραδοσιακά απολυταρχικά καθεστώτα (Kirkpatrick, 1979).
Χρησιμοποιούν τη βία μεν για να σταματήσουν διαδηλώσεις και αντιδράσεις αλλά όχι τόσο έντονα όσο θα έκανε ένα παραδοσιακό απολυταρχικό καθεστώς. Στόχος τους δεν είναι η τρομοκράτηση αλλά η χειραγώγηση των πεποιθήσεων (γι’αυτό και ο σημαντικός ρόλος των ελεγχόμενων ΜΜΕ και του διαδικτύου μέσω τρολς).

Ωστόσο παρατηρούμε ότι ξεκάθαρη και σαφής ιδεολογία δεν υπάρχει σήμερα στον απολυταρχισμό νέου τύπου και ως εκ τούτου δεν προσπαθούν να εξάγουν την ιδεολογία τους γι’αυτό και δεν θεωρούνται απειλητικά. Δεν προσπαθούν να επιβάλλουν κάποια ιδεολογία αλλά προβάλλουν ως προσόν την ικανότητα διακυβέρνησης (βλέπε μέτρα, ανάπτυξη κτλ.). Επικρατεί μία οικονομική ρητορική που έχει παραγκωνίσει πλήρως τον πολιτικό λόγο. Ο οικονομισμός παρουσιάζεται λοιπόν ως κυρίαρχο στοιχείο και ως λύση στα προβλήματα παραγνωρίζοντας εσκεμμένα το γεγονός ότι στην οικονομία δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια αλλά προτάσεις και δοκιμές επί των προτάσεων.
Τη δήθεν "ικανότητα"  οικονομικής διακυβέρνησης του σύγχρονου απολυταρχισμού,  προβάλλουν τα ΜΜΕ κυρίως μέσω της παραπληροφόρησης και της ελλιπούς πληροφόρησης.
Λόγω της έλλειψης ιδεολογίας, οτιδήποτε υποστηρίζει ο σύγχρονος απολυταρχισμός δεν θεωρείται απειλητικό γι’αυτό και η αντίσταση από τους λαούς είναι ανύπαρκτη.  
Ένας άλλος λόγος μη αντίστασης είναι η μετανάστευση συγγενικών ατόμων και έτσι οι εναπομείναντες (που είναι ως επί το πλείστον μεσήλικες και ηλικιωμένοι) δεν βρίσκουν λόγο να αντιδράσουν. Πολλοί επίσης από τους εναπομείναντες βρίσκουν λύση στα κοινωνικά μέσα και στο διαδίκτυο που καθηλώνουν (θα έλεγα και αποχαυνώνουν) και πολλές φορές μέσω των τρολς παραπληροφορούν όπως κάνουν άλλωστε κατά κόρον και τα κυρίαρχα ΜΜΕ

Συνεπώς, δεν υπάρχει, δυστυχώς,η κρίσιμη μάζα που θα προκαλούσε την αλλαγή όσο και εάν πολλοί ευελπιστούν σε κάτι τέτοιο χωρίς όμως να αποκλείονται οι θετικές εκπλήξεις που, κατά την άποψή μου, θα προκύψουν μόνο από μία φωτισμένη πρωτοπορία, διαφορετικά, στην αντίθετη περίπτωση, ο απολυταρχισμός θα γιγαντωθεί και θα θεωρείται πλέον νομοτέλεια.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Eloi, L. 2016. Οι οικονομικοί μας μύθοι. Αθήνα: Εκδ. Πατάκη.

Guriev, S., Treisman, D. 2015. How Modern Dictators Survive: An Informational Theory of the New Authoritarianism. Διαθέσιμο στο:

Kirkpatrick, 1979. Dictatorships & Double Standards. New York: Simon & Schuster.

Levitsky, S. , Way.L.A. 2002. The rise of competitive authoritarianism. Διαθέσιμο στο: https://scholar.harvard.edu/levitsky/files/SL_elections.pdf




Σάββατο 22 Απριλίου 2017

Καπιταλισμός και Διαφθορά

 Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ

Ο καπιταλισμός, όπως τουλάχιστον τον βιώνουμε τις τελευταίες δεκαετίες, έχει άμεση σχέση με τη διαφθορά και όχι με κάποια μορφή δίκαιης ελεύθερης αγοράς.

Η σχέση αυτή βασίζεται στην ίδια τη θεωρητική του βάση, όπως την εξέφρασαν οι Ρέηγκαν και Θάτσερ, σύμφωνα με την οποία, σημαντικό είναι το άτομο και όχι η κοινωνία. Κατ’αυτό τον τρόπο η έννοια της οποιαδήποτε συλλογικότητας καταρρίπτεται και σημασία έχει μόνο το τι κάνει το ίδιο το άτομο, ακόμα και παράνομες και εγκληματικές πράξεις αρκεί να ενεργεί προς ίδιον όφελος,αδιαφορώντας για το κοινωνικό σύνολο. Λόγω του ότι όμως ο «άνθρωπος είναι ον κοινωνικό»  («ζώον κοινωνικόν» κατά Αριστοτέλη), η υιοθέτηση του ακραίου ατομισμού  είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση (που είναι συλλογική) γιατί εντείνει τον ανταγωνισμό και επικρατεί ο νόμος της ζούγκλας συνοδεία των αντίστοιχων συλλογικών νευρώσεων (βλ. άρθρα μου για τον ναρκισσισμό).

Η κατάργηση οποιασδήποτε έννοια συλλογικότητας φαίνεται και από τις εργασιακές σχέσεις, όπου πέραν των ατομικών συμβάσεων, αυτό που κυρίως προωθείται για το άμεσο μέλλον είναι ο εργαζόμενος να είναι ο ίδιος επιχειρηματίας ενοικίασης της εργατικής του δύναμης σε μισθό κατώτερο όμως από αυτόν που θα έπαιρνε εάν ήταν μισθωτός με τις προηγούμενες υφιστάμενες εργασιακές σχέσεις.  Δεν είναι τυχαίο ότι π.χ. στις ΗΠΑ από το 2007 μέχρι σήμερα ο πλούτος του μέσου αμερικανικού νοικοκυριού μειώθηκε κατά 40% ενώ το 0,1% του πληθυσμού αντίστοιχα αύξησε τον πλούτο του. Στο σημείο αυτό πρέπει  να επισημανθεί ότι οι σύγχρονοι πλούσιοι δεν είναι οι επιχειρηματίες της παλαιάς μορφής δηλαδή άνθρωποι που δημιουργούσαν επιχειρήσεις της παραγωγικής οικονομίας από τις οποίες πλούτιζαν αλλά τα στελέχη των τραπεζών και των μεγάλων επιχειρήσεων τα οποία αμείβονται με υπέρογκους μισθούς ακόμα και εάν χρεοκοπούν τις επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονται.

Ο ατομισμός που προωθείται φαίνεται και από τη διάλυση της οικογένειας. Ο σύντροφος θεωρείται αναλώσιμος και υπάρχει η αγωνία για εύρεση καινούριου και καλύτερου. Ως αποτέλεσμα, τα διαζύγια αυξάνονται όπως και οι μονογονεϊκές οικογένειες που είναι αυτές που αποτελούν και τα φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού.

Ο Κέυνς έλεγε ότι "μακροπρόθεσμα όλοι θα πεθάνουμε", ο σύγχρονος ατομιστής νοιάζεται για τη σύντομη επιβίωσή του αδιαφορώντας για το μέλλον, γνωρίζει ότι δεν θα ζει στο μέλλον αλλά όμως θα ζουν τα παιδιά του, αδιαφορώντας για το μέλλον αδιαφορεί λοιπόν και για τα ίδια του τα παιδιά, κάτι που δυστυχώς βλέπουμε συχνότατα στις μέρες μας. Η αδιαφορία όμως για τα παιδιά δεν αφορά το μέλλον αλλά και το παρόν. Πολλοί σύγχρονοι ατομιστές γονείς ενδιαφέρονται περισσότερο για το ντύσιμό τους, το μοντέλο του κινητού τους, τις εξόδους τους παρά για την ορθή ανατροφή των παιδιών τους. Απαλλάσσονται από τις ευθύνες τους προσφέροντας υλικά αγαθά μόνο, κακοποιώντας τα ψυχολογικά κατ'αυτό τον τρόπο (βλ. κείμενό μου "Έθνη και ναρκισσισμός"). Μεγαλώνει έτσι μία γενιά παιδιών που γίνονται ατομιστές για να επιβιώσουν γιατί δεν τους έχει προσφερθεί άλλος τρόπος.  

Τα άτομα ως αντίδραση στους περιορισμούς που τους επιβάλλει το οικονομικό σύστημα αυξάνουν τις πράξεις βίας. Παράλληλα, η βιομηχανία του εγκλήματος αυξάνεται.  Όπως είπε και ο Μάικλ Μουκάσεϊ (Michael Mukassey) πρώην γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ, είναι άκρως ανησυχητική η διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος στον τομέα της ενέργειας (!) καθώς και σε άλλους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας (!). Η δε πολυπλοκότητα των νόμων αλλά και η ίδια η πολυνομία διευκολύνει τη διαφθορά και την αποφυγή της τιμωρίας. Ο νόμος προστατεύει τους πλούσιους και τιμωρεί τους πιο αδύναμους ενώ οι πολιτικοί υπερασπίζονται τα συμφέροντα των ισχυρών και όχι των αδυνάμων.

Όλα αγοράζονται και όλα πωλούνται, όλα έχουν μία τιμή και όπως λέει η Μαφία «ότι δεν αγοράζεται με χρήμα, αγοράζεται με πολύ χρήμα». Τα παιδιά αγοράζονται είτε από παρένθετες μητέρες, είτε απευθείας με στόχο την πώληση οργάνων ή ως σκλάβοι- εργάτες σε εργοστάσια. Στο Ιράκ κατά τη δεκαετία του 1990 τα όργανα παιδιών κόστιζαν $7.000 έναντι των $15.000 που κόστιζαν στην Ινδία.

Ο σύγχρονος καπιταλισμός προωθεί τον ατομισμό και με τη διάδοση του αγοραίου σεξ μέσω του  Διαδικτύου και της τηλεόρασης. Η συντροφικότητα είναι "ξεπερασμένη".Ο τζίρος της πορνογραφίας είναι εντυπωσιακός. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, γυρίζονται περίπου 10.000 πορνογραφικές ταινίες ετησίως αποφέροντας 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Το πορνογραφικό στυλ προωθείται και από την τηλεόραση μέσω των διαφόρων σειρών και εκπομπών ριάλιτυ αλλά και από τη βιομηχανία μόδας. Το σεξ είναι για γρήγορη ανάλωση με στόχο το κέρδος αλλά και ως τρόπος επιβίωσης γι’αυτό σημειώνεται και σημαντική αύξηση στην πορνεία, στο τράφικινγκ γυναικών αλλά και στα ναρκωτικά. Μάλιστα, το εκπληκτικό του σύγχρονου καπιταλισμού είναι ότι η πορνεία και τα ναρκωτικά θεωρούνται πλέον τομείς που προσμετρώνται στο ΑΕΠ της χώρας, υποδηλώνοντας έτσι την αδυναμία του προσφοράς στην υγιή οικονομική ανάπτυξη αλλά και την έκταση της διαφθοράς που είναι τέτοια έτσι ώστε να έχει καταστεί "επάγγελμα"!

Ο άνθρωπος ενδιαφέρεται μόνο για τη βραχυπρόθεσμη επιβίωση, γίνεται επιφανειακός, ζει για την κατανάλωση, μόνος του. Αποφεύγει τις κοινωνικές επαφές, δεν τηλεφωνεί ούτε βρίσκεται με φίλους, ανταλλάσσει μηνύματα μέσω κινητών ή του Διαδικτύου όταν θέλει κάτι. Αναρτά φωτογραφίες και βίντεο που δείχνουν τον εατό μου στα κοινωνικά μέσα. Παντού επιδεικνύει τον διογκωμένο ναρκισσισμό του. Οι επαφές με τους άλλους περιορίζονται στη "χρησιμότητά" τους, το άτομο θέλει μόνο να παίρνει από τους άλλους - θαυμασμό, χρήματα, χάρες αλλά όχι να δίνει. Έξυπνος θεωρείται όποιος βγάζει πολλά χρήματα ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο τα βγάζει ενώ ο ηθικός και ο ενάρετος θεωρείται γραφικός και ίσως και λίγο βλάκας. Στόχος του εύκολου πλουτισμού δεν είναι η κάλυψη των βασικών αναγκών αλλά του «φαίνεσθαι» που επιτυγχάνεται μέσω του καταναλωτισμού. Ο καπιταλισμός είναι πλέον ο σύγχρονος απολυταρχισμός.  Όπως επεσήμανε η φιλόσοφος Χάννα Αρεντ «Ο απολυταρχισμός δεν τείνει να είναι απλά ένα δεσποτικό σύστημα που επιβάλλεται στα άτομα αλλά ένα σύστημα στο οποίο τα άτομα είναι περιττά».

Μπορεί όμως αυτό το οικονομικό σύστημα να αλλάξει; Είναι οι άνθρωποι πρόθυμοι να επανέλθουν στη συλλογικότητα και να αρνηθούν τον ατομισμό ή είναι πλέον αδύνατον; Θα φέρει ο σύγχρονος καπιταλισμός το τέλος της ιστορίας; Διαθέτει ακόμα ο άνθρωπος υπόλοιπο ευθύνης ώστε να τον αλλάξει ή θα αφεθεί να καταστεί περιττός;

Τα ερωτήματα είναι πολλά, οι παγκόσμιες αντιδράσεις όμως είναι και αυτές πολλές, έστω και εάν στη χώρα μας δεν ακούμε πολλά γι’αυτές, παραμένουν ωστόσο ένα ελπιδοφόρο μήνυμα.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

Μαστρογιάννη, Φ. 2017. Εθνη και ναρκισσισμός. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: <http://mastroyanni.blogspot.in/2017/04/blog-post_17.html>

Μαστρογιάννη, Φ. 2016. Πορνεία και ναρκωτικά. Η "σκιώδης" πλευρά της οικονομίας. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: <http://mastroyanni.blogspot.in/2016/02/blog-post_9.html>

Kempf, H. 2009. Pour sauver la planète, sortez du capitalisme. Éditions du Seuil.
Mauldin, J. 2017. The Median Household's Wealth Has Declined By 40% Since 2007. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: