Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα εξουσία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα εξουσία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τετάρτη 17 Φεβρουαρίου 2021

O Σαδιστής της Διπλανής Πόρτας

 


Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ο  Εριχ Φρομ, ένας από τους γνωστότερους ψυχαναλυτές του 20ου αιώνα,  στο βιβλίο «Η ανατομία της Ανθρώπινης Καταστροφικότητας»  που έγραψε το 1973 αναλύει το θέμα της ανθρώπινης καταστροφικότητας που εξακολουθεί να είναι επίκαιρο μέχρι σήμερα. Ενα κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται στον σαδιστικό χαρακτήρα και το θεωρώ ιδιαίτερα επίκαιρο σε μία εποχή που χαρακτηρίζεται από ναρκισσισμό που μαζί με την ψυχοπάθεια, τον μακιαβελλισμό και τον σαδισμό αποτελούν τη ΣκοτεινήΤετράδα των αρνητικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας. Στην ψυχολογικά βίαιη εποχή που ζούμε η μελέτη της Σκοτεινής Τετράδας αποκτά ενδιαφέρον γιατί τα χαρακτηριστικά της είναι μάλλον τα επικρατέστερα στη σύγχρονη κοινωνία και τα συναντάμε ιδιαίτερα σε όσους κατέχουν θέσεις εξουσίας.

Σύμφωνα με τον Φρομ, ο σαδιστής είναι αυτός που θέλει να ελέγχει, να πληγώνει και να εξευτελίζει ένα άλλο άτομο. Σε αντίθεση με τον καταστροφέα που θέλει να καταστρέψει τη ζωή, ο σαδιστής θέλει να ελέγχει τη ζωή των άλλων.  Θαυμάζει τη δύναμη γιατί ο ίδιος είναι αδύναμος και δειλός, υποτάσσεται στους ανώτερούς του γιατί θέλει να κρύψει την αδυναμία του υπακούοντας σε μία ανώτερη από αυτόν δύναμη και καταδυναστεύει τους υφιστάμενούς του. Φοβάται και δεν αγαπά τη ζωή γιατί είναι απρόβλεπτη και γι’αυτό επιζητά τη δύναμη σε αντίθεση με αυτούς που έχουν ισχυρό χαρακτήρα αγάπης για τη ζωή.

Η δύναμη της κοινωνικής δομής είναι σημαντική για τον περιορισμό της ανάδειξης σαδιστικών ατόμων στην εξουσία υπό την έννοια ότι η κοινωνία είναι αυτή που μπορεί να ελέγξει ή να περιορίσει τη δύναμη των ανωτέρων. Εάν αντίθετα η κοινωνία βασίζεται στον εκμεταλλευτικό έλεγχο τότε ο Φρομ υποστηρίζει ότι «τείνει να αποδυναμώσει την ανεξαρτησία, την ακεραιότητα, την κριτική σκέψη και την παραγωγικότητα όλων εκείνων που υποτάσσει…Η σύγχρονη κοινωνία προσφέρει παρόμοια θεάματα με τη μορφή των ρεπορτάζ στις εφημερίδες, και την τηλεόραση γύρω από εγκλήματα, πολέμους, αγριότητες όπου το περιεχόμενο δεν είναι ανατριχιαστικό, δεν είναι και θρεπτικό. Αυτή η πολιτιστική τροφή δεν προσφέρει ενεργοποιητικά ερεθίσματα αλλά προωθεί την παθητικότητα και την αδράνεια. Στην καλύτερη περίπτωση προσφέρει διασκέδαση και συγκίνηση αλλά σχεδόν ποτέ τη χαρά κι αυτό γιατί η χαρά απαιτεί ελευθερία, χαλάρωση των χαλινών του ελέγχου, πράγμα που είναι πολύ δύσκολο για τον πρωκτοερωτικό σαδιστικό τύπο».

Στην ανάλυσή του ο Φρομ για τον Χίμλερ ανέφερε ότι υπάρχει η κατηγορία των ανθρώπων που υποτάσσονται, όχι επειδή η εξουσία τους τρομάζει αλλά γιατί φοβούνται τη ζωή και γυρεύουν μία εξουσία να υποταχτούν. O Φρομ αναλύει και την περίπτωση του Στάλιν. Παρατηρούμε λοιπόν ότι αρκετοί σαδιστές αναρριχώνται σε θέσεις εξουσίας και συνήθως ανήκουν στην κατηγορία των επιβλητικών σαδιστών που είναι αυτοί που αισθάνονται ότι πρέπει να ελέγχουν τους άλλους και να τους τιμωρούν όταν παραβιάζουν τους κανόνες και τους νόμους, γι’αυτό θεσπίζουν διαρκώς καινούριους νόμους όλο και πιο περιοριστικούς που τους δίνουν την χαρά της αστυνόμευσης και τη διαρκούς τιμωρίας των υφισταμένων τους.

Οι σαδιστές αυτού του τύπου θεωρούν ότι λειτουργούν για το κοινό καλό στην πραγματικότητα όμως τα κίνητρά τους είναι άλλα (τα συμπλέγματα κατωτερότητας και ο φόβος για τη ζωή όπως προαναφέρθηκε).  Εάν η κοινωνία τους επιλέξει όπως για παράδειγμα στην περίπτωση των πολιτικών, τότε οι πράξεις τους δεν θεωρούνται άδικες και διαθέτουν μεγαλύτερη ελευθερία για να κυριαρχήσουν και να καταστρέψουν τους άλλους. Ίσως αυτό και να εξηγεί την παθητικότητα της κοινωνίας στη δράση των σαδιστών πέραν της διαρκούς τροφοδότησής της με πνευματικά σκουπίδια όπως υποστήριζε ο Φρομ.

Οι σαδιστές σε θέσεις εξουσίας όσο περισσότερο επιβάλλονται και τιμωρούν τους άλλους τόσο πιο ισχυροί και ικανοποιημένοι αισθάνονται.  Η αίσθηση του τιμωρού  ενδυναμώνει τον εγωϊσμό τους και όσο πιο πολύ τιμωρούν τόσο δεν μπορούν να σταματήσουν τη συμπεριφορά τους και χάνουν κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Οι πράξεις τους κινούνται πάντα στα νόμιμα πλαίσια (άλλωστε αυτοί καθορίζουν τον νόμο) της εξουσίας τους ενώ στην καθημερινή τους ζωή συμπεριφέρονται φυσιολογικά.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ε
ίναι εκ των ων ουκ άνευ ότι η παρουσία ενός σαδιστή σε θέση εξουσίας δεν θα είναι ελαφρά τη καρδία για όσους τον υφίστανται. Δυστυχώς η ιστορία έχει δείξει ότι η κοινωνία τους αναδεικνύει και τους ανέχεται μέχρι τη στιγμή που οι συνθήκες αλλάζουν και τους απομακρύνει (πολλές φορές με βίαιη ανατροπή τους). Δεν έχει όμως καταφέρει να τους εξαλείψει αλλά αντίθετα στις ημέρες μας μικροί και μεγάλοι σαδιστές βρίσκονται παντού, ίσως γιατί η κοινωνία μας έχει πάψει να αγαπά πλέον την ουσιαστική και ελεύθερη ζωή.

 



Προτεινόμενη βιβλιογραφία

 

Φρομ, Ε. (1973). Η Ανατομία της Ανθρώπινης Καταστροφικότητας, Τόμος Α και Β. Αθήνα: Εκδ. Μπουκουμάνη.

Buckels, E., Jones, D., & Paulhus, D. (2013). Behavioural confirmation of everyday sadism. Psychological Science, 24, 2201–2209. 

HxBenefit Editorial Team. Sadistic Personality Disorder. Διαθέσιμο στο: https://www.hxbenefit.com/sadistic-personality-disorder.html

Meyers, S. (2016). The Disturbing Link Between Narcissism and Sadism. Διαθέσιμο στο: https://www.psychologytoday.com/us/blog/insight-is-2020/201607/the-disturbing-link-between-narcissism-and-sadism

 

 

Πέμπτη 7 Σεπτεμβρίου 2017

Γιατί είμαστε απαθείς;

Φωτεινή Μαστρογιάννη

«Όλοι οι μηχανισμοί του σημερινού αντιπροσωπευτικού συστήματος – κόμματα, εκλογές, κοινοβούλιο – έχουν χρεοκοπήσει στη συνείδηση των πολιτών. Οι μείζονες πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται από εξωκοινοβουλευτικούς παράγοντες – συχνά εξωεθνικούς. Τα κόμματα εξουσίας υπηρετούν τα συμφέροντα των χρηματοδοτών τους. Και οι παντοιοτρόπως χειραγωγούμενοι πολίτες προσέρχονται στις κάλπες και προσεπικυρώνουν τη σκηνοθεσία».

Κυριάκος Σιμόπουλος  «Η διαφθορά της εξουσίας»


Ο Κυριάκος Σιμόπουλος αναφέρονταν στη χρεοκοπία του πολιτικού συστήματος αποδίδοντας την στις σχέσεις εξάρτησης της Ελλάδας και στη διαφθορά της εξουσίας.

Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Τσαλς Ράιτ Μιλς (C. Wright Mills) αποδίδει την πολιτική απάθεια και την πολιτική υποταγή των πολιτών στην εξουσία των ελίτ. Οι ελίτ αποτελούνται αποτελείται από τους συνδικαλιστές που είναι πλέον οι άνθρωποι του συστήματος και οι οποίοι στερούν από τους εργαζόμενους την ανεξαρτησία της σκέψης μετατρέποντάς τους σε χαζοχαρούμενα ρομπότ. Οι άλλες ελίτ είναι η στρατιωτική, η πολιτική και η οικονομική.

Ο Σιμόπουλος αναφέρει χαρακτηριστικά: « Η εξουσία επιθυμεί τον εκφυλισμό του πολίτη σε άβουλο καταναλωτή που απολαμβάνει αποχαυνωμένος τα τηλεοπτικά θεάματα. Χρειάζεται πολίτη που ελαύνεται αποκλειστικά από το προσωπικό του συμφέρον, πολίτη με ατομικιστικό πνεύμα και φρόνημα, πολίτη που ανέχεται τα πάντα. Με τα ΜΜΕ και τη διαφημιστική βιομηχανία επιδιώκει την πλήρη υποταγή του στο σύστημα, τον συμβιβασμό, την παραδοχή. Να μη διαμαρτύρεται ποτέ. Να λέει πάντα «ναι». Χωρίς καταναγκασμό, χωρίς άσκηση βίας. Με τη μαζική πλύση εγκεφάλου και τη χειραγώγηση. Καλλιεργεί τις καταναλωτικές του μανίες, την απληστία για υλικά αγαθά και κυρίως το πάθος της απόλαυσης, που γίνεται αποκλειστικός σκοπός ζωής…Αντικειμενικός σκοπός του συστήματος, να περιορίσει τον πολίτη στον ιδιωτικό χώρο. Να παραιτηθεί από το δικαίωμα συμμετοχής στη διαχείριση των κοινών και στον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας».

«Γραμμή Παραγωγής»- πίνακας του Γεράσιμου Γερολυμάτου

Αναφέρεται σαφώς λοιπόν στην πολιτική υποταγή του Ράιτ Μιλς. Ο Μιλς ορίζει την πολιτική υποταγή ως την άρνηση ύπαρξης αντι-ιδεολογιών («όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εχθρός μας»), πολιτικών θεσμών και τρόπων ζωής που θα βοηθούσαν στη διαμόρφωση πολιτικών στόχων και στην αντίστοιχη δράση.  

Η πολιτική υποταγή υλοποιείται σε κοινωνίες που η κυρίαρχη στάση είναι ο ατομικισμός, τα πολιτικά κόμματα δεν διαφέρουν το ένα από το άλλο όσον αφορά τα πολιτικά τους προγράμματα και η όλη πολιτική περιορίζεται στα εκλογικά αποτελέσματα. Η πολιτική βρίσκεται σε απόσταση από την καθημερινότητα του πολίτη, η οποία δεν αποτελεί πλέον αντικείμενο πολιτικού προβληματισμού. Συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι να μην «χτυπιέται το κακό στη ρίζα του» και ως εκ τούτου, η πολιτική ανάλυση να είναι ελλειμματική αλλά και να μην υπάρχει καμία έξυπνη στρατηγική.

Τα ΜΜΕ δεν προάγουν τον διάλογο και την ανταλλαγή ιδεών, τα πανεπιστήμια γίνονται κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης και όχι φυτώρια κριτικής σκέψης. Ο πολίτης μένει αβοήθητος, στο έλεος των ελίτ και των πολυεθνικών και θύμα χειραγώγησης. 

Στην περίπτωση που διαθέτει ακόμα εργασία, συνήθως μισθωτή, ο αγώνας για την επιβίωση τον ωθεί σε ακόμα μεγαλύτερη απομόνωση και σε αρκετές περιπτώσεις το νόημα της ζωής και η προσωπική  του αξία «βρίσκεται» στον χώρο εργασίας του, έναν χώρο στον οποίο είναι πλήρως εξαρτημένος από μία αυταρχική ιεραρχία. 

Η ερώτηση «τι δουλειά κάνεις;» είναι σημαντική γιατί προσδιορίζει το τυχόν κύρος του στην κοινωνία ενώ η έλλειψη κύρους του δημιουργεί πανικό. Το κύρος αυτό συνδέεται αποκλειστικά με τον χώρο εργασίας και όχι σε άλλες δραστηριότητες που βρίσκονται έξω από αυτόν. Ο άνθρωπος αποξενώνεται και μεταμορφώνεται σε επιδεικτικό καταναλωτή – το χρήμα ως ένδειξη προσωπικής αξίας. 

Η ανασφάλειά του όμως δεν παύει. Το μήνυμα που του μεταφέρεται είναι ότι πρέπει να έχει μία εργασία βαρετή και κακοπληρωμένη στην οποία δεν πρόκειται να έχει καμία εξέλιξη (η εξέλιξη είναι για τους λίγους και εκλεκτούς) και μπορεί να ξεχάσει τη μιζέρια του μόνο μέσω της κατανάλωσης και των εφήμερων καταναλωτικών σχέσεων, έχοντας πάντα τον φόβο ότι μπορεί να απολέσει τη δουλειά του και συνεπώς και την κατανάλωσή του, οπότε σε αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με τα κοινωνικά πρότυπα θα είναι «άχρηστος» και «περιττός». 

Μετατρέπεται λοιπόν σε έναν ανεύθυνο, απομονωμένο και χαζοχαρούμενο πολίτη που ενδιαφέρεται μόνο για την προσωρινή διασκέδαση προκειμένου να ξεχάσει την κούραση της δουλειάς του.  Η έλλειψη συλλογικότητας τον κάνει εύκολο θύμα χειραγώγησης, είναι ένας απαθής πολίτης. Εάν ασχολείται με την πολιτική το κάνει μόνο ως τρόπο απόκτησης εξουσίας και κύρους και όχι γιατί επιθυμεί την αλλαγή προς το καλύτερο.

Ποια είναι η λύση; Πώς μπορεί να καταπολεμηθεί η απάθεια; Ο Μιλς θεωρεί ότι θα πρέπει να επαναδιαμορφωθεί η ψυχολογία και η δομή της κοινωνίας μέσω της βελτίωσης της θέσης της γυναίκας (σημ. δική μου δηλαδή να μην θεωρείται σκεύος ηδονής), της διευθέτησης του χώρου εργασίας (καλύτερες συνθήκες εργασίας), της ποιότητας της διασκέδασης (σημ. όχι άλλα τηλεσκουπίδια, τηλεπερσόνες της συμφοράς, σκυλάδικα κτλ.), της ασφάλειας της κατοικίας (σημ. να μην φοβάται ο άνθρωπος ότι θα μείνει στον δρόμο), της αύξησης της αυτοεκτίμησης (μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων και όχι μέσω του τίτλου εργασίας) και τέλος μέσω της κατάργησης της χειραγώγησης.  



Η επίλυση αυτών των πολιτικών προβλημάτων θα σταματήσει και την πολιτική απάθεια. Σημαντικό όμως είναι να το κατανοήσει και ο ίδιος ο πολίτης ή είναι τόσο αλλοτριωμένος που δεν πρόκειται να το κατανοήσει;




Προτεινόμενα αναγνώσματα

Κυριάκος Σιμόπουλος. Η διαφθορά της εξουσίας. Εκδ. Πιρόγα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Υποταγή ή αλλαγή; Το ερώτημα των Ελλήνων. Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/10/blog-post_22.html>

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Απάθεια και Συλλογική Δράση. Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/11/blog-post_27.html>

C.Wright Mills. The Power Elite. Διαθέσιμο στο: <http://www.eindtijdinbeeld.nl/EiB-Bibliotheek/Boeken/The_Power_Elite_-_New_Edition__first_full-scale_study_of_structure_and_distribution_of_power_in_USA___2000_.pdf>

Tom DeLuca. The two faces of political apathy. Διαθέσιμο στο:<https://politicalanthro.files.wordpress.com/2014/09/the-two-faces-of-political-apathy3.pdf>



Κυριακή 21 Μαΐου 2017

Κοινωνική Βία και Φόβος των Ελίτ

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ο φόβος είναι ένα ισχυρότατο συναίσθημα, έχει δε χρησιμοποιηθεί κατά κόρον και στην πολιτική. Ο φόβος δεν είναι μόνο ατομικός αλλά  μπορεί να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την κοινωνία και να γίνει συλλογικός (δεν βιώνουμε άλλωστε κάτι τέτοιο σήμερα;). 

Δεν φοβάται όμως μόνο η «μάζα» αλλά και η ελίτ.  Σύμφωνα με τον  Brown (1997) η μάζα φοβάται όταν αισθάνεται απειλή για την ασφάλειά της. Η δε ασφάλεια μπορεί να είναι σωματική, πολιτική, οικονομική και πολιτιστική/κοινωνική.

Ενδιαφέρον όμως είναι να δούμε τι φοβούνται οι ελίτ σύμφωνα με τον Brown. Αυτό λοιπόν που φοβούνται σχετίζεται με δύο κινδύνους. Ο ένας είναι ο κίνδυνος απώλειας της εξουσίας (νοιάζονται μόνο για τις καρέκλες που λέει ο λαός) και ο άλλος είναι ο κίνδυνος να καταδικασθούν για προγενέστερα εγκλήματα που έχουν διαπράξει.

Από τους δύο φόβους της ελίτ δηλαδή τον φόβο του κινδύνου της απώλειας της εξουσίας και του κινδύνου να καταδικασθούν για προγενέστερα εγκλήματα, ο πιο ισχυρός είναι αυτός της απώλειας της εξουσίας.

Η αντίδραση των ελίτ στους φόβους αυτούς είναι η δημιουργία πόλωσης. Στο παρελθόν το έκαναν με τα έθνη, στο παρόν όπου υπάρχει μία γενικότερη εθνοαποδόμηση λόγω των συμφερόντων της παγκοσμιοποίησης και των παγκοσμιοποιητών, η πόλωση που δημιουργούν είναι μεταξύ κοινωνικών ομάδων ακόμα και οπαδών ποδοσφαιρικών ομάδων όπως είδαμε πρόσφατα στη χώρα μας όπου πρόεδρος ποδοσφαιρικής ομάδας με εμπρηστικές του δηλώσεις προωθούσε την πόλωση (και κατά συνέπεια και την κοινωνική βία). 

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οι ελίτ χρησιμοποιούν την ανασφάλεια της μάζας προκειμένου να διατηρήσουν τη δύναμή τους, παρουσιάζονται  στο πλήθος ως  «προστάτες» (ή "σωτήρες" στα καθ’ημάς). Αυτό που προσπαθούν να κάνουν είναι να βρουν κάτι που να είναι προς το συμφέρον μίας κοινωνικής ομάδας και να το διαμορφώσουν κατά τέτοιο τρόπο που να εξυπηρετεί τα δικά τους συμφέροντα.
Για παράδειγμα, τη δυσαρέσκεια του λαού όσον αφορά τη δυσβάσταχτη φορολογία προσπαθούν να τη στρέψουν στο πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης και της λειτουργίας του όποιου "ελληνικού" κράτους έχει απομείνει και έτσι να διευκολυνθούν οι ιδιωτικοποιήσεις και η πώληση όλης της εθνικής περιουσίας.

Για να επιτύχουν τον σκοπό τους, οι ελίτ στοχοποιούν κάποια άλλη ομάδα π.χ. μπορεί να είναι εθνοτική ομάδα, κοινωνική (π.χ. στη χώρα μας πολλές κοινωνικές ομάδες έχουν γίνει στόχος των ελίτ κυρίως οι δημόσιοι υπάλληλοι γιατί στα πλαίσια του άκρατου νεοφιλελευθερισμού όπου επιδιώκεται η ιδιωτικοποίηση των πάντων, οτιδήποτε δημόσιο αποτελεί στόχος) ή ακόμα και ποδοσφαιρική (όπως είδαμε πρόσφατα, εάν και ο στόχος ήταν άλλες κοινωνικές ομάδες απλά ο φανατισμός των οπαδών χρησιμοποιήθηκε ως μέσο).

Κλειδί για την χειραγώγηση του πλήθους μέσω του φόβου από τις ελίτ είναι και η παροχή περιορισμένης πληροφόρησης. Το βλέπουμε αυτό στον τόπο μας μέσω των κατευθυνόμενων ΜΜΕ και της τηλεόρασης που προβάλλει σκουπίδια τύπου Σαρβάιβορ. Ο έλεγχος των ΜΜΕ από την ελίτ είναι βασικό στοιχείο για τη δημιουργία φόβου στις μάζες. Απτό παράδειγμα είναι ο καθημερινός βομβαρδισμός με τρομακτικές ειδήσεις για την οικονομία που προβάλλουν ακόμα και μέσω διαδικτύου και τις οποίες αρκετοί αφελείς αναπαράγουν μεγαλώνοντας έτσι, άθελά τους, το κλίμα τρόμου και συμβάλλοντας κατ'αυτό τον τρόπο στην επίτευξη του στόχου των ελίτ που δεν είναι άλλος από τη χειραγώγηση.

Στα πλαίσια αυτά της δημιουργίας φόβου, οι ελίτ δημιουργούν ψεύτικες απειλές που προκαλούνται, δήθεν, από κοινωνικές ομάδες. Για παράδειγμα, είδαμε ότι αναφέρθηκαν στους συνταξιούχους με διάφορους τρόπους ότι π.χ. είναι οι συνταξιούχοι αυτοί που προκάλεσαν το έλλειμμα κτλ., ισχυρισμοί που δεν έχουν καμία λογική υπόσταση αλλά είναι αρκετοί για να προκαλέσουν την αντιπάθεια των άλλων κοινωνικών ομάδων προς την ομάδα των συνταξιούχων. Το ίδιο προσπάθησαν να κάνουν και με τους δημοσίους υπαλλήλους.  Σε μεγάλο βαθμό, δυστυχώς, τα κατάφεραν.

Αυτού του είδους οι επικείμενες ψεύτικες απειλές από τις άλλες ομάδες μπορούν να δημιουργήσουν συγκρούσεις, βία, ένα περιβάλλον όπου κανένας δεν εμπιστεύεται κανένα (όπως το σημερινό). Αποτέλεσμα: από τη μία θα υπάρχει μία ομάδα ανθρώπων η οποία θα ακολουθεί τον όποιον δείχνει ότι μπορεί να τους προστατεύσει (π.χ. επιλογή ενός ηγέτη που υπόσχεται ότι θα προστατεύσει τα συμφέροντα των συνταξιούχων αλλά και διάφοροι μισότρελοι "σωτήρες" που έχουν εμφανισθεί κατά καιρούς κτλ.) ή ένα γενικευμένο κλίμα απάθειας και απαξίωσης χωρίς να συνοδεύεται από ενεργητικές πράξεις αλλαγής της κατάστασης.

Η κατάσταση αυτή είναι άκρως ανησυχητική δεδομένου ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να προκληθεί  κοινωνική έκρηξη, η οποία μπορεί κι αυτή να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εκάστοτε ελίτ. Παρατηρώντας τις χυδαίες χειρονομίες, συμπεριφορές και λεκτικές εκφράσεις πολιτικών προσώπων και γνωστών επιχειρηματιών, πιθανόν μία τέτοιου τύπου κοινωνική έκρηξη να επιδιώκεται.


Πηγές

Brown, Michael E. (1997) The Causes of Internal Conflict” in Brown (ed.), “Nationalism and Ethnic Conflict,” p. 19

Gagnon Jr, V.P. “Ethnic Nationalism and International Conflict: The Case of Serbia” International Security, vol. 19, no. 3, (Winter 1994/95) p. 130-166.

Μαστρογιάννη, Φ. Φόβος και Πολιτική. Διαθέσιμο: http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/03/blog-post_8.html

Snyder, Jack. From Voting to Violence: Democratization and Nationalist Conflict, New York, NY: W.W. Norton and Company, (2000), p. 67