Ο Θάνατος του Ανθρωπάκου

Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ

«Τί συμβαίνει με τον δρόμο που ακολουθεί  τώρα η εποχή μας; Δεν φαίνεται να τον γνωρίζει πολύ καλά ή να επιθυμεί να τον γνωρίσει και οι σπάνιοι διαβάτες που θέλουν όχι να φωτίσουν τα βήματά μας αλλά να εξιχνιάσουν το μυστικό της διαδρομής, συνήθως αποβάλλονται από τους άλλους οδοιπόρους».

Κώστας Αξελός – Σε αναζήτηση του α-διανόητου

Η ανθρωπότητα, θα λέγαμε,  περιμένει με ανακούφιση την καταστροφή της. Οι διαβάτες που επιθυμούν να φωτίσουν τα βήματά μας, εάν και ελάχιστοι, αποβλήθηκαν. Δεν δημιουργήθηκε, η κατά Ράιχ, «σύνδεση της συνείδησης της επαναστατικής πρωτοπορίας με τη συνείδηση του μέσου πολίτη», δεν θα μπορούσε όμως να γίνει και διαφορετικά.

Ο μέσος άνθρωπος, καταπιεσμένος ιστορικά, οικογενειακά, σεξουαλικά, οικονομικά και κοινωνικά δεν μπορεί να δεχτεί κάποια διαφορετική πρόταση.  Έχει εκπαιδευτεί να είναι υπόδουλος, να υπηρετεί την κάθε εξουσία ενώ παράλληλα επιζητεί  με κάθε μέσο να αποκτήσει εξουσία. Ως μιμητικό ον αναπαράγει πιστά, με γκροτέσκο τρόπο, ότι κάνουν οι εξουσιαστές, αναπαράγοντας έτσι τον σαδισμό τους. Είναι φοβερή η χαρά του όταν βασανίζει τους άλλους, το πως θέλει να εκμεταλλευθεί  τον συνάνθρωπό του όταν βρίσκεται σε ανάγκη, όπως ακριβώς κάνει και η εξουσία σε αυτόν.
«Η τάση να θαυμάζουμε, σχεδόν να λατρεύουμε, τον πλούσιο και τον ισχυρό, και να περιφρονούμε ή τουλάχιστον να παραμελούμε τους φτωχούς και τους άθλιους, συνιστά τη μεγαλύτερη και καθολικότερη αιτία της διαφθοράς των ηθικών μας αισθημάτων» είχε γράψει σοφά ο Ανταμ Σμιθ στη Θεωρία των Ηθικών Συναισθημάτων.

Ο μέσος αυτός άνθρωπος, κατά τον Ελλύλ, είναι ο αστός (χωρίς τις κοινωνιολογικές διαφοροποιήσεις σε μικροαστό, μεσοαστό και μεγαλοαστό). Δεν αγαπά τις τέχνες και τα γράμματα, αναζητά μόνο το κέρδος με κάθε τρόπο. Είναι χυδαίος. «Ονομάζω αστό, όποιον σκέφτεται χυδαία» είχε γράψει ο Φλωμπέρ.

Αυτός ο χυδαίος άνθρωπος δεν θα μπορούσε λοιπόν να δεχτεί κάποια πρωτοπόρο σκέψη εκτός εάν αυτή αφορά την τεχνολογία που η χρήση της πιθανόν να του έφερνε κέρδη (ως γνωστόν ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος, γι’αυτό και πάσχει από οικονομισμό δηλαδή τον ενδιαφέρει μόνον ότι αφορά την οικονομία και τίποτε άλλο).

Φευ, έπεσε όμως στην παγίδα! Η τεχνολογία δεν τον χρειάζεται πλέον. Λειτουργεί αυτόνομα όπως αυτόνομα λειτουργεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Του υπόσχονται θέσεις εργασίας και ανάπτυξη ενώ κατά βάθος καταλαβαίνει ότι ούτε το ένα ούτε το άλλο πρόκειται να υπάρξουν. Η τεχνολογία τον έχει καταστήσει άχρηστο, περιττό. Η ανάπτυξη θα είναι μόνο για τα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών και τραπεζών όπως προτάσσει η παγκοσμιοποίηση που τόσο φανατικά είχε υποστηρίξει. "Όποιος έχει, σ'αυτόν θα δοθεί, και μάλιστα με το παραπάνω. Όποιος όμως δεν έχει, κι αυτό που έχει θα του το πάρουν". (Κατά Ματθαίον 13:12).

Η παράλογη φύση της κοινωνίας του ανθρώπου – ζώου καταστρέφει τον ίδιο. Ο άνθρωπος – ζώο προσπαθεί να ξεφύγει από την οδυνηρή αυτή μοίρα απευθυνόμενος στους εξουσιαστές  που μοιάζουν με αυτόν και δεν τους ενδιαφέρει η επιβίωσή του. Είναι έτοιμος να δεχθεί τον καινούριο αφέντη αρκεί να τον σώσει, ξεχνώντας όμως ότι ο καινούριος αφέντης υπάρχει και δεν τον χρειάζεται, ο χυδαίος άνθρωπος είναι περιττός, έχουμε και θα έχουμε το ρομπότ και τον βιονικό άνθρωπο. Έχουν πέσει και οι τελευταίες μάσκες της δημοκρατίας – παρωδίας. Δεν χρειάζονται πλέον την κοροϊδία της ανά τετραετία ψήφου του, δεν υπάρχει λόγος. Γίνεται αυτό που επιθυμεί η εξουσία χωρίς περιττές μάσκες.

Ο χυδαίος άνθρωπος-ζώο βρίσκεται πλέον σε αδιέξοδο. Διαισθανόμενος, εάν όχι κατανοώντας, τον αφανισμό του, συμπεριφέρεται ως άτομο προσπαθώντας να σωθεί. Δεν έχει μάθει διαφορετικά ούτε μπορεί να σκεφθεί διαφορετικά. Η περιπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου αυξάνει την κακία του, προσπαθεί να σωθεί, καταστρέφοντας τους άλλους ακόμα και τα ίδια του τα παιδιά αλλά η καταστροφή του είναι θέμα χρόνου και το γνωρίζει.

Πιθανόν θα ήταν καλύτερα, έστω και την τελευταία στιγμή, εάν άφηνε τους σπάνιους διαβάτες να βγουν μπροστά. Θα το κάνει;

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Αξελός, Κ. 2012. Σε αναζήτηση του α-διανόητου. Αθήνα: Εστία.

Ελλύλ, Ζ. 1967. Μεταμόρφωση του αστού. Αθήνα: Νησίδες.

Ράιχ, Β. 1933. Η μαζική ψυχολογία του φασισμού. Αθήνα: Μπουκουμάνης.

Σμιθ, Α. Η θεωρία των ηθικών συναισθημάτων. Αθήνα: Παπαζήσης.