 |
Φωτεινή Μαστρογιάννη
Στο κείμενό μου ο Ασυμβίβαστος
είχα αναφερθεί στο πως η ομάδα μπορεί να
εκδιώξει όσους δεν συμβιβάζονται με τις ιδέες της, όσους διαφοροποιούνται από
αυτή. Γενικότερα, η ομοιομορφία ιδεών ακόμα και ένδυσης στην οποία θα αναφερθώ σε
αυτό το κείμενο είναι δείγμα της νοοτροπίας της αγέλης που ενδυναμώνεται σε περιόδους
που κυριαρχεί ο αυταρχισμός.
Ποιες είναι όμως οι συνθήκες που χαρακτηρίζουν μία αυταρχική χρονική περίοδο;
Η οικονομική κρίση και η κοινωνική απειλή (μία επιδημία/πανδημία στις ημέρες μας έχει καταστεί κοινωνική απειλή) (Staub, 1989;Sales, 1972) είναι κάποιες από τις βασικές συνθήκες που δημιουργούν αυταρχισμό.
Σύμφωνα με τους Doty, Peterson & Winter (1991) στις αυταρχικές περιόδους έχουμε προβολή θεμάτων επίδειξης ισχύος στην τηλεόραση (π.χ. εικόνες αστυνομικής καταστολής) και αύξηση της λογοκρισίας (κάτι που παρατηρούμε στις ημέρες μας να γίνεται κατά κόρον από τα κοινωνικά μέσα).
Οι αυταρχικοί (ή αυτοί που αποδέχονται τον αυταρχισμό) δέχονται άκριτα τις
ιδεολογίες ειδικότερα εάν αυτές προωθούνται από πηγές που θεωρούνται νόμιμες
και αξιόπιστες (Sekulić,
2010). Άλλωστε και η αυταρχική ηγεσία προσπαθώντας να νομιμοποιήσει τον
αυταρχισμό της προβάλλει τις δικές της πηγές πληροφόρησης ως αξιόπιστες ενώ
συκοφαντεί την εγκυρότητα και αξιοπιστία των πηγών που δεν ακολουθούν τη γραμμή
της.
Ο αυταρχισμός επιδιώκει την
ομοιομορφία και η ένδυση δεν είναι εξαίρεση γιατί η ομοιόμορφη ένδυση οδηγεί σε
ομοιόμορφη συμπεριφορά.
Όταν μία ομάδα ντύνεται με στολή
τότε μπορεί να προβεί σε βίαιες πράξεις (πράξεις που το κάθε μέλος δεν θαμπορούσε να κάνει μόνο του), ανταγωνισμό (εμείς και οι άλλοι) και ναδημιουργήσει ταυτότητα της ομάδας που θα είναι ξεχωριστή από την προσωπική ταυτότητα (Gribble,
2020).
H στολή έχει ως
στόχο να καταπιέσει την ατομικότητα και να δηλώσει την υποταγή στην ιεραρχία.
Για παράδειγμα, η στολή της αστυνομίας μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα που
κυμαίνονται από τον σεβασμό μέχρι τον φόβο και τον θυμό (Johnson, 2005).
Όσον αφορά την πολιτική
δραστηριοποίηση, ο George Ciccarielo-Maher, ένας καθηγητής
πολιτικών επιστημών που μελετά τους Αντίφα αναφέρει: «Όσον αφορά την ένδυση ένα μέρος αυτής δηλώνει ότι είσαι μέλος ενός κινήματος αλλά και από την άλλη δηλώνει ότι διαφοροποιείς τον εαυτό σου από τον υπόλοιπο πληθυσμό με έναν αποκλειστικό τρόπο» (Segran, 2017)
Η ομοιομορφία στο ντύσιμο,
λοιπόν, δείχνει ότι αποτελούμε μέρος ενός συνόλου και ότι δεν είμαστε διαφορετικοί.
Το παρατηρούμε αυτό στη μαζική μόδα όπου όλοι ντύνονται με παρόμοιο τρόπο. Στις
συνθήκες αυτές του αυταρχισμού η ομοιομορφία επιβάλλεται και εξοβελίζεται η
ατομικότητα.
«Δεν θα υπάρχει πλέον μεμονωμένη
αυθαίρετη βούληση, ούτε σφαίρες στις οποίες το άτομο θα ανήκει στον εαυτό του.
Ο καιρός της ευτυχίας ως ιδιωτικής υπόθεσης έχει τελειώσει» είχε πει ο Χίτλερ.
Στη ναζιστική Γερμανία, σχεδόν
όλοι φορούσαν «στολές» ακόμα και οι γυναίκες. Τα μαλλιά έπρεπε να είναι
τακτοποιημένα και μακριά από το πρόσωπο, τα κορίτσια σε πλεξίδες και οι
γυναίκες σε κότσο. Τα καλλυντικά αποφεύγονταν ως μη φυσικά και μη απαραίτητα.
Στη Μαοϊκή Κίνα η μόδα έγινε
πολιτικό εργαλείο. Η χήρα του πολιτικού αντιπάλου του Μάο Λιου Σαόκι, Γουάνγκ
Γουανγκμέι ανακρίθηκε, γελοιοποιήθηκε μπροστά στον όχλο εξαναγκαζόμενη να φορέσει
μία γκροτέσκα έκδοση του φορέματος που φορούσε όταν επισκέφθηκε την Ινδονησία. «Οποιαδήποτε έκφραση διαφορετικότητας σήμαινε πολιτική απιστία»
(Peron, 2020).
 |
| Φωτεινή Μαστρογιάννη |
Πηγές
Doty, Richard M., Peterson, Bill E. and Winter,
David G. (1991). “Threat and Authoritarianism in the United States, 1978–1987”,
Journal of Personality and Social Psychology, 61 (4): 629–640.
Encyclopedia.com (2020). Fascist and Nazi
Dress. Διαθέσιμο στο: https://www.encyclopedia.com/fashion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/fascist-and-nazi-dress
Gribble, David (2020). Uniforms and Uniformity.
Διαθέσιμο στο: https://www.authoritarianschooling.co.uk/index.php/uniforms-and-uniformity
Johnson, Richard R. (2005). The
psychological influence of the police uniform. Διαθέσιμο στο: https://www.police1.com/police-products/apparel/uniforms/articles/the-psychological-influence-of-the-police-uniform-bhN9cdehTsvjzbMh/
Peron, James (2020). The
Fashion of Fascism: Authoritarianism and Uniformity. Διαθέσιμο στο: https://medium.com/the-radical-center/the-fashion-of-fascism-authoritarianism-and-uniformity-ea137693dd8f
Sales, Stephen M. (1972). “Economic Threat as a
Determinant of Conversion Rates in Authoritarian and Nonauthoritarian
Churches”, Journal of Personality and Social Psychology, 23 (3): 420–428.
Segran, Elizabeth (2017). The Meaning Behind
Neo-Nazi and Antifa Uniforms. Διαθέσιμο στο: https://www.fastcompany.com/40455758/how-neo-nazis-and-antifa-are-creating-the-uniforms-of-the-revolution
Sekulic, Dusko (2010). The Authoritarian
Dynamics: Areas of Peace and Conflict and the Theory of Authoritarian Dynamics.
Διαθέσιμο στο: https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.887.2441&rep=rep1&type=pdf
Staub, Ervin (1989). The Roots of Evil: The
Origins of Genocide and Other Group Violence. Cambridge, UK: Cambridge
University Press.
