Διαφθορά: Η Νέα Ηθική

 

                                                                Φωτεινή Μαστρογιάννη

«Πας γαρ ο φαύλα πράσσων μισεί το φως και ουκ έρχεται προς το φώς, ίνα μη ελεγχθή τα έργα αυτού»

Κατά Ιωάννην 3:20

Η εξουσία και η καταπίεση ως εργαλείο βίας

Η εξουσία και η καταπίεση ως εργαλείο επιβολής της μέσω ανοιχτής ή κρυφής βίας και η σύνδεση τους με τους κοινωνικούς μηχανισμούς αποτελούν πεδίο συνεχούς διερεύνησης. Η εξουσία δημιουργεί αλληλοσυγκρουόμενους κοινωνικούς κύκλους καταπίεσης. Οι διάφορες επαγγελματικές «συντεχνίες» συγκρούονται η μία με την άλλη για την επιβολή των δικών τους συμφερόντων χρησιμοποιώντας και τη διαφθορά ως μέσο. Οι άντρες συγκρούονται με τις γυναίκες αλλά και οι άντρες μεταξύ τους, όπως και οι γυναίκες μεταξύ τους για την επιβολή των δικών τους συμφερόντων.

Η διαφθορά ως μέσο επιβίωσης

Ο πολίτης, είτε άντρας είτε γυναίκα, χρησιμοποιεί τη διαφθορά έτσι ώστε να ξεφύγει από τις επιμέρους συγκρούσεις και να επιβιώσει. 

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή η στάση προσομοιάζει της ηθικής των δούλων που περιέγραψε ο Νίτσε.

Η εσωτερικευμένη καταπίεση και διαφθορά

Κατ’αυτό τον τρόπο η καταπίεση και η διαφθορά εσωτερικεύονται και γίνονται ευρύτερα αποδεκτές. Αυτό πλέον είναι το νέο φυσιολογικό, ενώ οτιδήποτε διαταράσσει αυτή την ανώμαλη και όμως ισορροπία  καθίσταται επικίνδυνο. Δεν μπορεί ο πολίτης να λειτουργήσει χωρίς τη διαφθορά γιατί είναι modus vivendi. Ακόμα και η χρήση των προφανώς ελλιπών νόμων καθίσταται απαγορευτική από τον ίδιο, γιατί φοβάται την εφαρμογή τους, ακόμα και στη μικρή περίπτωση που μπορεί να τον ευνοήσει. Η εξουσία κανονικοποιείται, όπως υποστήριξε ο Φουκώ, επιβάλλοντας ως πρότυπο συμπεριφοράς τη διαφθορά.

Η μάταιη αντίσταση και η αυθεντική ύπαρξη

Ο αγώνας είναι μάταιος και φευ, κουραστικός… Η αυθεντική ύπαρξη του Σαρτρ απαιτεί προσπάθεια, η ελευθερία έχει ευθύνη.

Θεσμική αποδοχή της διαφθοράς και καταπίεσης

Η αποδοχή αυτή καθίσταται θεσμική, η διαφθορά και η καταπίεση δεν έχουν ιδεολογικό χρώμα ούτε φύλο. Έτσι είναι το παιχνίδι το οποίο ακόμα και οι αδύναμοι κρίκοι της κοινωνίας, όπως είναι οι γυναίκες, το αποδέχονται με την ελπίδα να αποτελέσουν μέρος αυτού του συστήματος εξουσίας αποδεχόμενες όλα τα κριτήρια που αυτό θέτει. Οι απόλυτα ταυτισμένες με το σύστημα εξουσίας εσωτερικεύουν και τον μισογυνισμό του προκειμένου να γίνουν, μάταια όμως, αποδεκτές.

Η εκμετάλλευση των γυναικών από το σύστημα εξουσίας

Ήδη το σύστημα τις εμπαίζει, τους δίνει περισσότερα «δικαιώματα», ενώ από την άλλη αυξάνεται η καθημερινή βία εναντίον τους. 

Η εκπόρνευση δεν θεωρείται δυστυχία αλλά ικανότητα, η χρήση τους ως αναπαραγωγικών εργαλείων (βλ. παρένθετη μητρότητα και όχι μόνο) θεωρείται προοδευτικότητα. 

Από την άλλη, η θέσπιση εργαλείων συμμετοχής τους στην πολιτική και στα υψηλότερα επίπεδα εξουσίας είναι υποκριτική. Και σε αυτά μπορούν να φθάσουν ορισμένες, οι οποίες θα έχουν τις «σωστές» προδιαγραφές, όπως είναι οι πολιτικές γνωριμίες και ένας ισχυρός σύζυγος ή εραστής. Όταν δε φθάσουν σε αυτά τα επίπεδα, θα υιοθετήσουν πλήρως το σύστημα εξουσίας με τον τρόπο που θεωρείται ως ορθός. Οι γυναίκες λοιπόν αποτελούν μέρος της ρευστής νεωτερικότητας του Μπάουμαν προκειμένου να επιτύχουν αποδοχή και «ασφάλεια».

Η κοινωνική απάθεια ως έγκριση της καταπίεσης

Η γενική απάθεια αποτελεί, στην ουσία, έγκριση της καταπίεσης, της βίας και της διαφθοράς που αυτή συνεπάγεται. Οτιδήποτε άλλο είναι υποκριτικό. 

Κανέναν δεν ενδιαφέρει ούτε η φυγή των Ελλήνων στο εξωτερικό, ούτε η καθημερινή βία, ούτε η οικονομική ανέχεια των περισσότερων. Ουσιαστικά, ο πολίτης βοηθά την εξουσία να τον καταστρέψει θεωρώντας ότι έτσι προστατεύεται.

Η ψυχοπαθητική κοινωνία και η ανακύκλωση της εξουσίας

Η κοινωνία λοιπόν καθίσταται μαζικά ψυχοπαθητική (δημιουργείται μία συστημική ψυχοπάθεια), ανακυκλώνοντας τον φαύλο κύκλο της εξουσίας, γιατί αυτό είναι το αποδεκτό. 

Η ψυχοπαθητική κοινωνία κυβερνάται από άτομα που επιδεικνύουν χαρακτηριστικά ψυχοπάθειας, όπως είναι η έλλειψη ενσυναίσθησης, η χειριστική συμπεριφορά και η μανία για έλεγχο. Τα άτομα αυτά ενδιαφέρονται μόνο για τα δικά τους συμφέροντα, δημιουργώντας μία κοινωνία που λειτουργεί με βάση την καταπίεση και τη διαφθορά, οι οποίες καθίστανται πλέον νόρμες.

Η εντατικοποίηση της βίας και η παρακμή του συστήματος

Το σύστημα όμως φαίνεται ότι δεν μπορεί να επιβιώσει παρά μόνο με την ακόμα μεγαλύτερη ένταση της βίας και της διαφθοράς. Στα πλαίσια αυτά, η πλήρης εξάλειψη της παιδείας και της κριτικής σκέψης, όπως και οι συνεχείς οικονομικές και υγειονομικές κρίσεις αποτελούν ένα ακόμα εργαλείο. 

Όπως αναφέρει και ο Θουκυδίδης, η κρίση που προκάλεσε η επιδημία στην Αθήνα οδήγησε σε ηθική κατάπτωση παρόμοια με αυτή των ημερών μας, με  μία, όμως, βασική διαφορά. Στην περίπτωση της αρχαίας Αθήνας αφορούσε τις ακόλαστες απολαύσεις, ενώ σήμερα η βία έχει καταστεί η ίδια μία ακόλαστη απόλαυση (βλ. κακοποίηση παιδιών, ζώων, γυναικών), θα τη λέγαμε και ακόλαστη βία. Η μπαναλιτέ του κακού εδραιώνεται λοιπόν, όπως υποστηρίζει η Χάνα Αρεντ, λόγω της παντελούς έλλειψης κοινωνικής συνείδησης.

Η ενίσχυση της βίας από την αλαζονεία των εξουσιαστών

Γιατί όμως εντείνεται η βία και η διαφθορά; Η ήδη υπάρχουσα δεν ήταν αρκετή για την επιβολή της εξουσίας; 

Η απάντηση πιθανόν να είναι η ψυχοπαθητική αλαζονεία των εξουσιαστών που όμως συντηρείται, γίνεται αποδεκτή και σε αρκετές περιπτώσεις αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού από τον μέσο άνθρωπο. Η αλαζονεία αυτή πλέον δεν αρκείται στην επιβολή της εξουσίας αλλά σαδιστικά επιδιώκει την εξόντωση του ανθρώπινου είδους.

Η λύση: Η αυτοκατάρρευση του συστήματος

Ποια είναι η λύση; Όσο η εξουσία θα συντηρεί με μικρές χάρες και εύνοιες την κατάσταση, δεν θα υπάρχει λύση. Ο άνθρωπος θα αρκείται σε αυτά ή θα ελπίζει εναγωνίως για μία μικρή ακόμα χάρη, ακόμα και εάν είναι εις βάρος των άλλων. 

Οι λίγοι αντιδρώντες θα εγκαταλειφθούν στη σιωπή της απομόνωσης, ενώ οι πολλοί θα αφεθούν στα χέρια του εξουσιαστή «πατερούλη», ελπίζοντας ότι θα μείνουν αλώβητοι. 

Όταν όμως το σύστημα καταρρεύσει, όταν η καταπίεση γίνει υπερβολική και η βία ακραία, μόνο τότε θα γίνει μία νέα αρχή, από ποιούς όμως και με ποιο τρόπο παραμένει άγνωστο.

 

Πηγές

Αρεντ, Χ. (2009) Ο Αιχμαν στην Ιερουσαλήμ. Έκθεση για την κοινοτοπία του κακού. Εκδόσεις Νησίδες.

Ζαχαράκης, Μ. (2020) Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, του Ζαν-Πολ Σαρτρ. Διαθέσιμο στο: https://bookpress.gr/kritikes/idees/11651-sartre-jean-paul-nobel-1964-doma-o-uparxismos-einai-enas-anthropismos-zaharakis?utm_source=chatgpt.com

Μπέζα - Τσουρουπάκη, Α.(2021)  Ο Θουκυδίδης, ο λοιμός των Αθηνών και η εποχή μας. Διαθέσιμο στο: https://www.metarithmisi.gr/content/o-thoukydidis-o-loimos-ton-athinon-kai-i-epochi-mas-41023?utm_source=chatgpt.com

Μπάουμαν, Ζ. (2011) Ρευστή αγάπη. Για την ευθραυστότητα των ανθρώπινων δεσμών. Εκδόσεις Εστία.

Νίτσε, Φ. (2006) Γενεαλογία της ηθικής. Εκδόσεις Πανοπτικόν.

Φουκώ, Μ. (2011) Επιτήρηση και Θεωρία. Η γέννηση της φυλακής. Εκδόσεις Πλέθρον.