Πόσα και
πόσα φτερά Ελλήνων, νέων και όχι και τόσο νέων, με βάθος σκέψης και παιδεία έχουν
μείνει καρφωμένα; Γιατί δεν έχουν ποτέ βρει την αναγνώριση στον τόπο μας αλλά
αντίθετα εξοστρακίζονται; Τι είναι αυτό που πολλαπλασιάζει τη μετριοκρατία και
περιθωριοποιεί την αριστεία του πνεύματος;
Η
απάντηση είναι απλή και σύνθετη ταυτόχρονα. Σίγουρα όμως οι οιμωγές για τη φυγή
των πιο αξιόλογων μυαλών στο εξωτερικό είναι υποκριτικές.
Οι Ρίζες
της Καχυποψίας
Στην
Ελλάδα υπάρχει μία γενικότερη καχυποψία ως προς την αριστεία του πνεύματος. Οι
λόγοι είναι ιστορικοί, κοινωνικοί, αλλά και προϊόντα των κοινωνικών αλλαγών και
της τεχνολογίας.
Ιστορικοί
Παράγοντες
Ας
ξεκινήσουμε από τους ιστορικούς παράγοντες. Η τουρκοκρατία και ο σκοταδισμός
που επικράτησε κατά τη διάρκειά της αποτελούν έναν γνωστό παράγοντα δυσπιστίας
ως προς την εξουσία της γνώσης.
Ακολούθησε
η κομματικοποίηση των διανοουμένων, οι οποίοι συνδέθηκαν με συγκεκριμένα
πολιτικά κόμματα και συμφέροντα. Ο Γκράμσι έχει αποδώσει επιτυχημένα τη
συναίνεση που δημιουργεί η εξουσία μέσω του ελέγχου των διανοουμένων και η
κομματικοποίηση είναι μία πολύ συγκεκριμένη μορφή ελέγχου.
Παράλληλα,
οι επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις δημιούργησαν
κλίμα απογοήτευσης.
Κοινωνικά
Αίτια
Κοινωνικά,
επικρατεί μία τάση εξισωτισμού προς τα κάτω («όλοι είμαστε ίδιοι, ποιος είσαι
εσύ που νομίζεις ότι είσαι καλύτερος;») και η δυσπιστία προς οτιδήποτε
διαφορετικό.
Οι
οικονομικές συνθήκες, που καθ' όλη τη διάρκεια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας
ήταν δυσμενείς και πάντα υποδεέστερες από τη Δύση που διακαώς θέλαμε να
ανήκουμε, επέβαλλαν μία νοοτροπία επιβίωσης. Οι άνθρωποι έγιναν πιο κυνικοί. Οι
«φιλοσοφίες» θεωρούνται πολυτέλεια και δημιουργούν απέχθεια στη χώρα γέννησης
της φιλοσοφίας. Δεν είναι ένα ωραιότατο οξύμωρο; Οξύμωρο για την ελληνική
περίπτωση αλλά η απαξίωση του πνεύματος είναι ένα διεθνές φαινόμενο. Ο
Μπουρντιέ είχε αναφέρει το πώς οι
κοινωνίες συχνά απαξιώνουν ή περιορίζουν το πολιτισμικό κεφάλαιο, ώστε να μη
διαταράσσεται η ισορροπία εξουσίας. Αναπαράγουν, θα έλεγα, οι ίδιες οι κοινωνίες την αυταρχική εξουσία.
Η Εποχή
των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης
Πέραν
αυτών, η κουλτούρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επιβάλλει σύντομα, απλοϊκά
κείμενα και απαντήσεις του ιδίου επιπέδου. Ταυτόχρονα, πολλοί που
παρουσιάστηκαν κατά καιρούς ως ειδικοί αποκαλύφθηκε τελικά ότι είναι
ψευτοειδικοί σε σημείο επικινδυνότητας.
Η Φύση
της Πολιτικής Εξουσίας
Υπάρχει
όμως και ένας άλλος πολύ βασικός λόγος: η φύση της πολιτικής εξουσίας. Στην
Ελλάδα και όχι μόνο, η εξουσία φαίνεται να θέλει να παρουσιάζεται ως άριστη και
ότι προωθεί τους αρίστους, ενώ στην πραγματικότητα προωθεί ανθρώπους χωρίς την
απαραίτητη εξειδίκευση και κυρίως χωρίς παιδεία.
Παραδείγματα
δεν λείπουν: από στελέχη με ανεπαρκή εκπαίδευση σε κρίσιμες θέσεις βλ. σκάνδαλο
ΟΠΕΚΕΠΕ με τη διαχειρίστρια κοινοτικών πόρων και γυναικείας επιχειρηματικότητας
αποφοίτου Γυμνασίου μέχρι τη μη μοριοδότηση των διδακτόρων σε θέσεις διοικητών
στον δημόσιο τομέα.
Το Διπλό
Παιχνίδι της Εξουσίας
Η αριστεία από την εξουσία χρησιμοποιείται αφενός ως ένα επικοινωνιακό τρικ που έχει ως στόχο την υποταγή. Το μήνυμα είναι σαφές: «εγώ είμαι ο άριστος ηγέτης και εσείς είστε οι πνευματικά κατώτεροι, άρα πρέπει να με υπακούετε γιατί εγώ γνωρίζω καλύτερα από εσάς».
Αφετέρου, η εξουσία, ενώ διαφημίζει την αριστεία, από την άλλη προωθεί τη μετριότητα, δημιουργώντας σύγχυση αλλά και προωθώντας ένα άλλο μήνυμα: «όσο και να προσπαθείς να γίνεις άριστος, θα προωθούμε πάντα τους μέτριους». Άρα αυτό θα είναι και το πρότυπο που οι άνθρωποι θα πρέπει να ακολουθήσουν. Πρόκειται για μία ηγεμονία του παράδοξου η οποία χρησιμοποιεί την αριστεία ως εργαλείο της προσωπικής νομιμοποίησης του ηγέτη αλλά ταυτόχρονα την εξουδετερώνει στην πράξη δημιουργώντας, κατ’αυτό τον τρόπο, παράλυση. Ταυτόχρονα, πέραν της νομιμοποίησης της μετριοκρατίας νομιμοποιεί και τη διαφθορά καθιστώντας την τη νέα ηθική.
Ο Παναγιώτης Κονδύλης είχε τονίσει ότι το ίδιο
το σύστημα ενσωματώνει και «αποστειρώνει» την πολιτική κριτική. Θα πρόσθετα ότι
το ίδιο κάνει και το επονομαζόμενο αντισύστημα που, προς το παρόν, είναι η άλλη
πλευρά του ίδιου νομίσματος. Το αντισύστημα έχει αποδεχθεί τη μετριοκρατία,
λειτουργεί με τους ίδιους μηχανισμούς προωθώντας του δικούς του μέτριους,
απαξιώνει και αποσιωπά τις φωνές που δεν συντάσσονται απόλυτα μαζί του. Η
πραγματική αριστεία απειλεί τόσο το σύστημα όσο και το αντισύστημα δημιουργώντας
έτσι τη φαύλα κυκλική ηγεμονία.
Ο
Μηχανισμός του Ολοκληρωτισμού
Αυτή
είναι και η κλασική συμπεριφορά της αυταρχικής εξουσίας: να ασκεί ολικό έλεγχο
μέσω της αποφυγής ανάδειξης πνευματικών φωνών που θα μπορούσαν να ανατρέψουν το
αφήγημα. Προάγει λοιπόν αφενός προσωπικότητες που της μοιάζουν, αλλά και
προσωπικότητες με τις οποίες έχει δημιουργήσει δεσμούς εξάρτησης, προκειμένου
να φαίνεται ως η μόνη ισχυρή.
Ο
μηχανισμός αυτός όμως ιστορικά έχει δείξει ότι θα καταρρεύσει, όσο και αν η
εφαρμογή του τεχνολογικού ελέγχου και ο μετανθρωπισμός χρησιμοποιηθούν ως μία
ενδιάμεση προσπάθεια ολοκληρωτικού ελέγχου.
Προς την
Αντίσταση
Όπως
έγραψε ο Κώστας Αξελός στο «Από το εργαστήρι της σκέψης»:
«Το
πολίτευμα που αυτοδιαφημίζεται ως δημοκρατικό, μένει ολιγαρχικό, οι πάντες
κάνουν τα πάντα για να αποβλακώσουν τον δήμο, και η εποχή δεν ανέχεται αυτούς
που θέτουν εκ βάθρων υπό ερώτηση την τεχνική και τη δημοκρατία όπως λειτουργεί.
Όμως ακόμα και μέσα στη μάζα των πιο λαϊκών και φτωχών ανθρώπων βρίσκονται
βέβαια ορισμένοι που προσπαθούν να τρυπήσουν τον κλειστό ορίζοντα».
Πώς
μπορεί όμως να τρυπηθεί ο κλειστός αυτός ορίζοντας;
Με τη
συσπείρωση των πνευματικών ανθρώπων ως αντίβαρο στη συγκεκριμένη επιβεβλημένη
αποβλάκωση. Μία συσπείρωση που θα έχει ως βασικό στόχο την ενημέρωση και την
παροχή δωρεάν ποιοτικής παιδείας στον ευρύτερο κόσμο σε εθελοντική βάση.
Τα καρφωμένα φτερά μπορούν να απελευθερωθούν. Χρειάζεται όμως συλλογική προσπάθεια και αποφασιστικότητα. Αλλωστε όπως έγραψε και ο Δημοσθένης Κερασίδης στο βιβλίο του «Ασκήσεις Χαϊκού»:
Σπάνε και πέτρες
Τα αγριολούλουδα
Για να
πετάξουν
Εγγραφείτε για να λαμβάνετε πρώτοι τα κείμενά μου: Κάντε κλικ εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου