Τύπος Κρίσης 1: Ο Χρεωμένος

Φωτεινή Μαστρογιάννη

«να υποθέτουμε πως είμαστε ευτυχισμένοι»

Αλμπέρ Καμύ, 1942


Οι Νέγκρι και Χαρτ, αρκετά επιτυχημένα, διέκριναν τέσσερις τύπους ανθρώπων που δημιουργεί η νεοφιλελεύθερη οικονομική κρίση.

Ο πρώτος τύπος είναι ο Χρεωμένος. Είναι ο άνθρωπος που έχει πληθώρα χρεών και ελέγχεται από το χρέος του. Τη κατάσταση αυτή είχα αναφέρει και στο κείμενό μου «Κοινωνία Χρεωμένων Σκλάβων». Στην Αμερική είχε ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του 1960. 

Λόγω των χρεών του, ο άνθρωπος φοβάται μήπως χάσει τη δουλειά του και δεν μπορέσει να πληρώσει τα χρέη του. Δουλεύει λοιπόν διαρκώς , αισθάνεται άγχος, είναι ενοχικός και δυστυχισμένος γιατί θεωρεί ότι αυτός είναι υπεύθυνος για τα χρέη του άρα φέρει πλήρη ευθύνη. Δυστυχισμένος και ενοχικός βυθίζεται στη μιζέρια, στην εξαθλίωση και στην απομόνωση. 

Δεν σκέφτεται ότι υπεύθυνος γι’αυτή την κατάσταση δεν είναι ο ίδιος αλλά το οικονομικό σύστημα που με τις επισφαλείς και χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, τον αναγκάζει να δανειστεί για να καλύψει ακόμα και τις βασικές του ανάγκες επιβίωσης.  Έχει γίνει πλέον δούλος. Ακόμα και με όρους καπιταλιστικών όρων έχει καταργηθεί  η σχέση «σου πληρώνω το μισθό, σου δίνω εργασία». Πλέον ο μισθωτός επιβαρύνεται με το επιχειρηματικό κόστος. 

Πόσοι δεν έχουμε ακούσει ότι δεν καταβάλλονται οι μισθοί όταν ο εργοδότης δεν έχει πληρωθεί από τον δικό του προμηθευτή; Κατ’αυτό, τον τρόπο ο μισθός του εργαζόμενου είναι σε άμεση συνάρτηση με τις υποχρεώσεις αλλά όχι με τα κέρδη του εργοδότη. Είναι αυτό που λέει ο λαός «στη φτώχεια μαζί αλλά στα πλούτη χώρια». Βέβαια, με την πλήρη διάλυση των εργασιακών σχέσεων που έχει προκληθεί από τις επιβληθείσες μνημονιακές υποχρεώσεις, ο εργοδότης ακόμα και όταν έχει πληρωθεί από τον προμηθευτή του, δεν καταβάλλει τους μισθούς ή τους καταβάλλει με καθυστέρηση (σύμφωνα με έρευνα της MARC για το λεκανοπέδιο Αττικής, οι εργαζόμενοι λαμβάνουν με καθυστέρηση την καταβολή των δεδουλευμένων), εκμεταλλευόμενος την πλήρη ατιμωρησία που επικρατεί.

Στις συνθήκες αυτές ακόμα και όταν μιλούν για παραγωγικότητα, αποκρύπτουν εντέχνως την ύπαρξη πραγματικής παραγωγικότητας. Όλοι μιλούν για παραμονή στον χώρο εργασίας. Όσο πιο πολλές ώρες παραμένει κάποιος στον χώρο εργασίας τόσο καλύτερα, φυσικά, υπό αυτές τις συνθήκες, η προσωπική ζωή εξαφανίζεται.

Οι Χαρτ και Νέγκρι αναφέρουν χαρακτηριστικά: «Αναδύεται μια νέα μορφή του φτωχού που δεν περιλαμβάνει μόνο τον άνεργο και τους επισφαλείς εργαζόμενους με άτακτη εργασία μερικής απασχόλησης, αλλά επίσης και τους σταθερούς έμμισθους εργαζόμενους και τα πτωχευμένα στρώματα της λεγόμενης μεσαίας τάξης. Η φτώχεια τους χαρακτηρίζεται κυρίως από τις αλυσίδες του χρέους. Η αυξανόμενη γενίκευση του χρέους σηματοδοτεί σήμερα μια επιστροφή σε σχέσεις δουλείας που θυμίζουν άλλες εποχές». 

Δημιουργείται λοιπόν μία τάξη νεόπτωχων δουλοπάροικων οι οποίοι εργάζονται διαρκώς για να αποπληρώνουν τα χρέη τους που όμως τελικά δεν αποπληρώνονται. Ακόμα και οι «τουρίστες» που είχα αναφέρει στο κείμενό μου «Τουρίστες και Αλήτες» που μπορούν ακόμα να καταναλώνουν και ζουν με το άγχος μήπως γίνουν «αλήτες» και προσπαθούν να κρύψουν αυτό το άγχος, αγνοώντας τους αλήτες και προσποιούμενοι ότι αυτοί απλά δεν υπάρχουν, όσο εντείνονται τα μέτρα φορολόγησης,  γρήγορα πολλοί από αυτούς θα μπουν στην τάξη των νεόπτωχων.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Θα κλείσω συμφωνώντας με τους Χαρτ και Νέγκρι δηλαδή ότι ο νέος δουλοπάροικος για να αποτινάξει τη σκλαβιά του πρέπει πρώτα να κατανοήσει ότι είναι σκλάβος και ότι θα ζει σε μία ζωή μίας διαρκούς δουλείας. Η κατανόηση αυτή θα είναι και το πρώτο βήμα για την απελευθέρωσή του.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Michael Hardt & Antonio Negri. Να πάρουμε τη σκυτάλη. Διακήρυξη.  Εκδ. Βιβλιόραμα.

Μαστρογιάννη, Φ. Τουρίστες και Αλήτες. Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/04/blog-post_27.html>

Μαστρογιάννη, Φ. Κοινωνία Χρεωμένων Σκλάβων. Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2018/01/blog-post_16.html>

Μαστρογιάννη, Φ.  Νεόπτωχοι – η πτώση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα. Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/05/blog-post.html>