Τα Οικονομικά της Ευτυχίας

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ, συγγραφέας

«Δεν θα βρούμε ποτέ ένα στόχο, ούτε θα νοιώσουμε προσωπική ικανοποίηση αν κυνηγάμε την οικονομική ευημερία και συσσωρεύουμε δίχως λόγο υλικά αγαθά. Δεν μπορούμε να μετρήσουμε το εθνικό πνεύμα στη βάση του δείκτη Dow Jones, ούτε τις επιτυχίες της χώρας με βάση το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν»

Ρόμπερτ Κέννεντυ

Στις μέρες μας δεν υπάρχει, λόγω της κρίσης, το κυνήγι για την οικνομική ευημερία που ανέφερε ο Ρόμπερτ Κέννεντυ αλλά το κυνήγι της δυστυχίας. Η δε επιτυχία μίας χώρας καθορίζεται αποκλειστικά με τον βαθμό πλούτου που διαθέτει ως χώρα (για την ανισοκατανομή όμως του πλούτου εντός των πλουσίων χωρών είναι ένα θέμα που φροντίζουν επιμελώς να  αποκρύπτουν).

Τα οικονομικά μέτρα που λαμβάνονται για τη μείωση του υποτιθέμενου χρέους και τον ερχομό μίας ακαθόριστης ανάπτυξης στερούν τον άνθρωπο από το δικαίωμα στην ευτυχία. Οι διαλαλούντες την οικονομική ανάπτυξη per se ξεχνούν ή δεν γνωρίζουν το παράδοξο του Ηστερλιν (Easterlin paradox) σύμφωνα με το  οποίο το υψηλότερο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης δεν οδηγεί σε μεγαλύτερη αύξηση της ευτυχίας.  ή ακόμα χειρότερα δεν γνωρίζουν αυτά που βρήκαν μεταγενέστεροι του Ηστερλιν μελετητές δηλαδή ότι το ΑΕΠ και η ευτυχία σχετίζονται θετικά  (άρα ποιος ο λόγος να προσπαθούν καθημερινά και σχεδόν μανιωδώς να κάνουν τους ανθρώπους δυστυχισμένους;)

Οι λαμβάνοντες τις αποφάσεις για το μέλλον των λαών έχουν «ξεχάσει» (σκοπίμως;) τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ (1776) που δηλώνει ρητώς:

“Δεχόμαστε τις εξής αλήθειες ως αυταπόδεικτες, πως όλοι οι άνθρωποι δημιουργούνται ίσοι, και προικίζονται από τον Δημιουργό τους με συγκεκριμένα απαραβίαστα Δικαιώματα, μεταξύ των οποίων είναι το δικαίωμα στη Ζωή, το δικαίωμα στην Ελευθερία, και το δικαίωμα στην επιδίωξη της Ευτυχίας”.

Για την εμμονή στην ανάπτυξη (επισημαίνω ότι αναφέρεται η ανάπτυξη αλλά δεν γίνεται  καμία αναφορά στο εάν η ανάπτυξη συνεπάγεται και κοινωνική ευημερία) ο Οσβαλντ (Oswald ,2006) επικρίνει τους πολιτικούς που θεωρούν ότι η οικονομική ανάπτυξη θα κάνει ένα έθνος πιο ευτυχισμένο και ανέφερε ότι «η ευτυχία και όχι η οικονομική ανάπτυξη θα πρέπει να είναι ο επόμενος και πιο λογικός στόχος για μία μελλοντική και πιο λογική γενιά». Ο δε Ελουά Λωράν (Elois Laurent) ανέφερε ότι στις ΗΠΑ για κάθε 2% αύξηση στην ανάπτυξη υπάρχει πτώση του εισοδήματος του 90% του πληθυσμού!

Οι οικονομολόγοι άρχισαν να μελετούν την ευτυχία σχετικά πρόσφατα αναπτύσσοντας έναν καινούριο τομέα που είναι τα οικονομικά της ευτυχίας.

Η κύρια οικονομική σκέψη μέχρι πρόσφατα υποστήριζε τον άκρατο ατομικισμό και ωφελιμισμό επικεντρωνόμενη στη μεγιστοποίηση της ατομικής χρησιμότητας. Ορθά έχει αναφερθεί ότι οι οικονομολόγοι παρατηρούν τι κάνουν οι άνθρωποι αλλά δεν ακούν τι λένε οι άνθρωποι. Ευτυχώς που η μελέτη της ευτυχίας πλέον από τους οικονομολόγους αλλάζει αυτή την  καταστροφική, για το κοινωνικό σύνολο, θεώρηση της οποίας τα αποτελέσματα βιώνουμε καθημερινά. Η μελέτη όμως για την ευτυχία δεν αρκεί εάν δεν γίνει κοινή πίστη.

Η μέριμνα των πολιτικών ταγών θα πρέπει να είναι η κοινωνική ευημερία η οποία να βασίζεται σε μέτρα που να βοηθούν τους ανθρώπους να βρουν ευκολότερα εργασία (κάτι όμως που είναι  αδύνατο στην Ελλάδα που βρίσκεται στον κύκλο του θανάτου των μνημονίων). Θα πρέπει επίσης να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών μέσω πολιτικών που θα καταπολεμούν τη γραφειοκρατία και την άναρχη δημόσια διοίκηση, θα στηρίζουν την αδιάφθορη δικαιοσύνη και θα προσφέρουν ασφάλεια και ευπρεπές βιοτικό επίπεδο στον πολίτη, δημιουργώντας έτσι ένα ορθό κράτος και όχι μία τριτοκοσμική Μπανανία. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν μία Ελλάδα απεξαρτημένη από τα δεσμά του αμφιλεγόμενου για την αιτία και το μέγεθος χρέους καθώς και τις όποιες άλλες εξαρτήσεις της.

Ο στόχος ενός σύγχρονου πολιτισμένου κράτους θα πρέπει να είναι η ευτυχία και όχι η συνεχής δυστυχία. Δυστυχώς οι δανειστές της Ελλάδας έχουν επιδοθεί σε διαγωνισμό εφαρμογής μέτρων δυστυχίας των Ελλήνων και επίδειξης σαδισμού στο ελληνικό έθνος ενάντια σε οποιαδήποτε λογική.

Οι Έλληνες, όμως,  θα συνεχίσουν για πολύ ακόμα να ανέχονται την αδιέξοδη και γενοκτόνα αυτή κατάσταση ή θα δημιουργηθεί αυτό που ο Ντάνιελ Κάνεμαν, ψυχολόγος με Νόμπελ Οικονομικών, δηλαδή ότι θα δημιουργηθούν κοινωνικά κινήματα στα οποία οι άκρως δυσαρεστημένοι άνθρωποι θα συμφωνήσουν ότι υπάρχει μία κοινή πηγή που προκαλεί τη δυσαρέσκειά τους και θα συμφωνήσουν επίσης συλλογικά στο τι να κάνουν με αυτή την πηγή και πώς να αντιδράσουν σε αυτή. Το κοντινό μέλλον θα  δείξει εάν η δυσαρέσκεια θα οδηγήσει σε αλλαγή της κατάστασης μέσω της δημιουργίας κοινωνικών κινημάτων γιατί όπως είπε και ο Μπέλα Ταρ "ο κόσμος έφτασε στα όριά του".

 Προτεινόμενη βιβλιογραφία 

Eloi Laurent. Οι οικονομικοί μας μύθοι. Εκδ. Πατάκη.

Oswald, A., 2006. The Hippies Were Right all Along about Happiness. Αρθρο που δημοσιεύτηκε στους Financial Times, 19 Ιανουαρίου  2006.
Daniel Kahneman and Jason Riis. Living, and thinking about it: two perspectives on life. Διαθέσιμο στο: https://www.princeton.edu/~kahneman/docs/Publications/Living_DK_JR_2005.pdf