Μεροδούλι Μεροφάι

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Αίνιγμα αποτελεί διά πάντα τίμιον

πολίτην και υγιώς σκεπτόμενον

της ανεργίας το φαινόμενον.

Και επιπλέον, εξόχως επιζήμιον.

Κύριοι, οι καιροί ου μενετοί!

Θα απετέλει δε αδυναμίαν μας θανάσιμον,

εάν ημείς, του έθνους οι εκλεκτοί,

δεν εύρωμεν μίαν δικαιολογίαν βάσιμον, 

και την εμπιστοσύνην ούτω χάσωμεν

του λαού, ήτις μας είναι λίγο χρήσιμος.

Μπέρτολτ Μπρεχτ «Αυτή η ανεργία»

Ακούμε και διαβάζουμε πολιτικές υποσχέσεις  για 600.000 νέες θέσεις εργασίας ή ακόμα και για σεβασμό στη μισθωτή εργασία (!) και κατάργηση απασχόλησης μισθωτών για μπλοκάκια. Προφανώς πρόκειται περί προεκλογικών εξαγγελιών που δεν αποκαλύπτουν  την  πραγματικότητα – τοπική και διεθνή.

Το Φορντικό μοντέλο εργασίας με τους μισθούς, τις συλλογικές συμβάσεις και τα συνδικάτα έχει πλέον καταρρεύσει. Λίγοι είναι οι εργαζόμενοι που έχουν μία σταθερή μισθωτή εργασία, αντίθετα όλο και περισσότεροι εργάζονται σε άτυπες και κακοπληρωμένες μορφές εργασίας (μερικής απασχόλησης, ωριαίας, αυτοαπασχόλησης με το κομμάτι κλπ). Ο κόσμος της εργασίας λόγω της παγκοσμιοποίησης, του νεοφιλελευθερισμού και της αυτοματοποίησης έχει αλλάξει ριζικά. Ο εργαζόμενος που θα έχει μία δια βίου εργασία θα εξαφανισθεί και θα δουλεύει για πολλούς εργοδότες που κατ’ευφημισμό αποκαλείται «καριέρα χαρτοφυλακίου».

 

Η αυτοματοποίηση/ψηφιοποίηση προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στη φύση των εργασιακών σχέσεων. Οι εργαζόμενοι σε εργασίες ρουτίνας (και όχι μόνο) αντικαθίστανται από μηχανές ενώ οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί η αυτοματοποίηση είναι λιγότερες και απαιτούν εργαζόμενους υψηλών δεξιοτήτων. Οι δε γυναίκες βρίσκονται σε  δυσχερέστερη θέση γιατί φαίνεται ότι κινδυνεύουν περισσότερο με την επικράτηση των ρομπότ και των αλγόριθμων. Η Ελλάδα με τη μαζική μετανάστευση των νέων που, ως επί το πλείστον, διαθέτουν υψηλά προσόντα, είναι αμφίβολο εάν θα μπορέσει να παρακολουθήσει αυτή την εξέλιξη.

Η αυτοματοποίηση αλλάζει και τη δομή των εργασιακών σχέσεων. Από τη στιγμή που πολλές εργασίες μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω μίας ψηφιακής πλατφόρμας, οι σχέσεις εργασίας γίνονται άτυπες και δημιουργείται ένα πρεκαριάτο το οποίο δουλεύει με το κομμάτι, απασχολείται σε πολλές κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, τα όρια μεταξύ προσωπικής ζωής και εργασίας είναι «θολά» ή ακόμα, σε πολλές περιπτώσεις δεν υφίστανται, οι δε τύποι αυτής εργασίας δεν προστατεύονται από το εργατικό δίκαιο και δεν παρέχουν καμία ασφάλεια ούτε παροχές βλ. ιατροφαρμακευτική κάλυψη. 

 Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αυτού του τύπου δεν είναι καθόλου λοιπόν βέβαιο ότι θα δημιουργήσει ασφαλείς  θέσεις εργασίας. 

Αντίθετα, πέραν των όλων παραπάνω αρνητικών χαρακτηριστικών, ο εργαζόμενος θα έχει να αντιμετωπίσει ανταγωνισμό από το παγκόσμιο αφού είναι εξαιρετικά εύκολο για μία «ψηφιακή» θέση να υποβάλλουν αιτήσεις άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Κάτι τέτοιο, όπως είναι προφανές, θα συμπιέσει τις αμοιβές ακόμα πιο πολύ προς τα κάτω. 

Λόγω του ότι οι θέσεις αυτές δεν πληρώνουν εισφορές, η βιωσιμότητα του ιατροφαρμακευτικού και συνταξιοδοτικού συστήματος θα είναι επισφαλής. Ο εργαζόμενος της ψηφιακής οικονομίας ψάχνει ώρες για δουλειά και από τη στιγμή που βρίσκει ένα έργο πρέπει να το εκτελέσει αμέσως. Αυτή είναι η «ευέλικτη» εργασία που τόσο εγκωμιάζεται από κάποιους. 

Οι γυναίκες στην ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, απασχολούνται περισσότερο από τους άντρες σε προσωρινές θέσεις εργασίας  Είναι δε αυτές που έχουν περισσότερο ανάγκη την κοινωνική πρόνοια η οποία καταρρέει. Είναι λοιπόν, ηλίου φαεινότερον, ότι η συζήτηση για την υπογεννητικότητα θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της αυτά τα δεδομένα και τη γενικότερη αλλαγή του συστήματος, διαφορετικά θα παραμείνει ένα ευχολόγιο άνευ ουσίας. 

Οι νέες θέσεις εργασίας που αναγγέλονται είναι τέτοιου τύπου δηλαδή δεν παρέχουν καμία ασφάλεια ούτε αμοιβές που να εξασφαλίζουν μία επαρκή διαβίωση κάτι όμως που δεν διασαφηνίζεται στο ευρύτερο κοινό. Είναι δε σίγουρο ότι είναι πολύ λιγότερες από αυτές που χάνονται με την αυτοματοποίηση. 

Συνεπώς, θα πρέπει να ξεκινήσει η συζήτηση για το βασικό εισόδημα (με όρους όμως που θα εξασφαλίζουν την αξιοπρεπή διαβίωση για τον κόσμο) και για όσους εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφόρμων να υπάρξει το νομικό πλαίσιο που να διασφαλίζει καλές συνθήκες εργασίας και αμοιβές για τους «ψηφιακούς εργαζόμενους». 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Αυτή είναι βέβαια μία προσωρινή λύση στο γενικότερο πρόβλημα που είναι και πρέπει να είναι η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου και η δημιουργία ενός νέου που θα έχει ως βασικούς άξονες την ευημερία των ανθρώπων και την προστασία του περιβάλλοντος.

Πηγές

Eurofound (2015) New Forms of Employment. Luxembourg: Publications Office of the European Union.

Eurofound and the International Labour Office (2017). Working Anytime, Anywhere: The Effects on the World of Work. Luxembourg: Publications Office of the European Union and the Geneva: International Labour Office.

Leschke J and Jepsen M (2011) The economic crisis –challenge or opportunity for gender equality in social policy outcomes. ETUI Working Paper 2011.04. Brussels: ETUI.

Piasna A and Drahokoupil, J (2017) Gender inequalities in the new world of work, ETUI Vol. 23(3), σελ. 313-382.

Τύπος Κρίσης 4: Ο Αντιπροσωπευόμενος

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Στον τέταρτο τύπο κρίσης οι Χαρτ και Νέγκρι αναφέρονται στον αντιπροσωπευόμενο ο οποίος αποτελεί την επιτομή της υποταγής και της διαφθοράς των άλλων τριών τύπων δηλαδή του χρεωμένου, του μεσοποιημένου και του ασφαλισμένου.

Ο αντιπροσωπευόμενος εκφράζει το  μοντέλο της κοινοβουλευτικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, το οποίο κατά τους συγγραφείς (και όχι μόνο),  αποτελεί ουσιαστικά ένα εμπόδιο για τη δημοκρατία, είναι μία «σχετική δημοκρατία». 

Όπως έχουμε δει και στις δικές μας εκλογές, δεν μπορεί να συμμετάσχει σε αυτές κάποιος ο οποίος δεν είναι πλούσιος ή/και δεν επιχορηγείται από άλλους πλούσιους δημιουργώντας έτσι σχέσεις αλληλεξάρτησης. Η εκλογή κάποιου διευκολύνει περαιτέρω τον πλουτισμό του έχοντας πρόσβαση όχι μόνο σε έναν παχυλό μισθό αλλά και σε αναρίθμητα δημόσια έργα, προμήθειες κτλ.  Διασφαλίζει δε και την ατιμωρησία όπως βλέπουμε στη χώρα μας, σε αντίθεση με αρκετές άλλες χώρες που διατηρούν κάποια υπολείμματα δικαιοσύνης.

Για να αναδειχθεί κάποιος πρέπει επίσης να ελέγχει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τα οποία αναδεικνύουν τους υποψήφιους που, όπως αναφέρθηκε, ή είναι πλούσιοι ή/και χρηματοδοτούνται από συμφέροντα.  

Τα ΜΜΕ είναι και αυτά που καλλιεργούν τον φόβο με τη διαρκή αναφορά σε εγκληματικές ενέργειες, στους πολέμους, στα οικονομικά μέτρα, στην εξαθλίωση. Όλα αυτά συμβάλλουν στο να είναι ο άνθρωπος απομονωμένος, φοβισμένος και απαθής. Το υπόλοιπο πρόγραμμα των ΜΜΕ, όταν αυτό δεν κυριαρχείται από ειδήσεις φόβου, αποτελείται από γελοίες «ψυχαγωγικές» εκπομπές και ταινίες που στόχο έχουν τη μαζική αποχαύνωση και κατά συνέπεια την εύκολη χειραγώγηση.

Ο φόβος συνδυάζεται και με την απίστευτη κατάρρευση των δομών και με μία προς τα κάτω κινητικότητα. Η μεσαία τάξη εξαφανίζεται και μεγάλο μέρος της εντάσσεται πλέον στο πρεκαριάτο με την αβέβαιη εργασία (την αποκαλούν με εύσχημο τρόπο  «ευέλικτη» για να κρυφτεί εντέχνως η απελπισία που προκαλεί)  και τους αβέβαιους μισθούς. Η μεσαία τάξη δεν αποτελεί πλέον μία ομοιόμορφη τάξη και αυτό παραγνωρίζεται από τους διάφορους πολιτικούς που θέλουν να την αντιπροσωπεύσουν. 

Το κράτος δεν προστατεύει πλέον την ιδιωτική περιουσία αλλά ούτε και τη δημόσια – το βλέπουμε άλλωστε στη χώρα μας όπου η μετατροπή του δημοσίου χρέους σε ιδιωτικό σημαίνει τον αφανισμό της περιουσίας του κάθε πολίτη και τη δήμευσή της από τους δανειστές (βλ. πλειστηριασμοί, υπέρμετρη αύξηση της φορολόγησης που οδηγεί σε ρευστοποίηση της ιδιωτικής ακίνητης περιουσίας και των καταθέσεων κοκ). Η δε δημόσια περιουσία που αποτελεί περιουσία όλων των Ελλήνων πολιτών αγοράζεται διαρκώς από ξένους οι οποίοι και αυτοί εξωραϊσμένα αποκαλούνται επενδυτές. Η χώρα έχει μετατραπεί σε χώρο, έναν χώρο που φιλοξενεί απλά τους πρώην πολίτες, όταν αυτοί δεν αποφασίζουν να φύγουν.

Ο πολίτης λοιπόν, αυτός ο αντιπροσωπευόμενος, δεν συμμετέχει πουθενά, εξοβελίζεται από την πολιτική ζωή, γίνεται όλο και πιο φτωχός και πρέπει να επιβιώσει σε μία εργασιακή αλλά και κοινωνική ζούγκλα. 

Η πολιτική, όπως έχει διαμορφωθεί, δεν αναφέρεται σε αυτόν. Δεν είναι τυχαίες οι ειρωνικές δηλώσεις πολιτικών που στρέφονται εναντίον του λαού, αυτό συμβαίνει γιατί γνωρίζουν ότι ο λαός δεν έχει πλέον καμία σημασία γι’αυτούς. Ακόμα όμως και αυτή η ψευδεπίγραφη δημοκρατία που αποκαλείται αντιπροσωπευτική, πνέει τα λοίσθια γιατί αναδεικνύεται πλέον μία μορφή παγκόσμιας κυριαρχίας και διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται. Τα έθνη-κράτη θα είναι κελύφη και θα αποτελούνται από πολλές μικρές αυτόνομες περιφέρειες χωρίς συγκεκριμένα εθνικά χαρακτηριστικά (αρκετές από αυτές, κατόπιν εντολών, θα αποκόπτονται από τα κράτη – κελύφη).

Στα κινήματα όμως τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό έχει τεθεί το ζήτημα της παγίδας της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. 

Ωστόσο, η πραγματική δημοκρατία για να αναδειχθεί πρέπει να γίνει αντιληπτή ως έννοια από τους πολίτες, οι οποίοι θα δημιουργήσουν το υποκείμενο που θα την πραγματώσει. 

Τύπος Κρίσης 3: Ο ασφαλισμένος

                                                                                                                     Φωτεινή Μαστρογιάννη 

Ο ασφαλισμένος είναι ο τρίτος τύπος ανθρώπου που παρουσιάζεται στην κρίση σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση των Χαρτ και Νέγκρι. 

Στον τύπο αυτό περιλαμβάνουν τον σημερινό άνθρωπο που παρακολουθείται διαρκώς όπως είχα αναφέρει και στο κείμενό μου «Σε βλέπω» για τον περιορισμό της ατομικής ελευθερίας μέσω του ηλεκτρονικού χρήματος όπου θα καταγράφονται όλες οι κινήσεις του ατόμου με ψευτοδικαιολογία την πάταξη της φοροδιαφυγής αλλά στην ουσία για πλήρη επιτήρηση και απομάκρυνση των αντιιφρονούντων με κλείσιμο των τραπεζικών τους λογαριασμών (Χέρινγκ) και με τη γενικότερη ηλεκτρονική παρακολούθηση όλων των δραστηριοτήτων του ανθρώπου (Ραμονέ).

 

Οι καθημερινές δραστηριότητες καταγράφονται και ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά φυλακισμένος και φοβισμένος, είναι και έγκλειστος και φύλακας σε μία κοινωνία-φυλακή. Ακόμα και οι πραγματικοί φυλακισμένοι έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό χωρίς αυτό να εξηγείται από την άνοδο της εγκληματικότητας (τουλάχιστον για τις ΗΠΑ στις οποίες αναφέρονται οι συγγραφείς).

Από τη μία παρατηρείται η αύξηση των φυλακισμένων και η κατ’επέκταση αύξηση των φυλακών και από την άλλη η κοινωνία στρατιωτικοποιείται. Η αρχή έχει γίνει από τις ΗΠΑ και επεκτείνεται σε όλο τον κόσμο. Όπως προαναφέρθηκε, ο άνθρωπος είναι και φυλακισμένος και φοβισμένος – στρατολογημένος. 

Οι Χαρτ και Νέγκρι θεωρούν ότι οι τάσεις αυτές εμφανίζονται τώρα λόγω της νεοφιλελευθερισμού που επιβάλλει την κινητικότητα και την επισφάλεια των εργαζόμενων όπου πλέον δημιουργούνται στρώματα πλεονάζοντος πληθυσμού (δηλαδή πληθυσμού που «περισσεύει»). 

Ο «περισσευούμενος» αυτός πληθυσμός που είναι οι άνεργοι, οι υποαπασχολούμενοι ακόμα και οι φτωχοί εργαζόμενοι, θεωρούνται εν δυνάμει επικίνδυνοι για τα συμφέροντα των ελίτ και ως εκ τούτου πρέπει να «φυλακίζονται» και να λειτουργούν και ως φόβητρο για όσους έχουν απομείνει ακόμα «ελεύθεροι» (βλ. κείμενό μου «Τουρίστες και Αλήτες»  όπου τουρίστες είναι αυτοί που μπορούν και καταναλώνουν (άρα έχουν ακόμα κάποια καλά αμειβόμενη εργασία) ενώ «αλήτες» είναι αυτοί που δεν μπορούν. Οι τουρίστες όμως ζουν διαρκώς με το άγχος (το φόβητρο που προανέφερα) μήπως γίνουν «αλήτες» και έτσι προσπαθούν να κρύψουν το άγχος τους, αγνοώντας τους αλήτες, προσποιούμενοι ότι αυτοί απλά δεν υπάρχουν).

Όπλο για την καθυπόταξη των μαζών είναι ο φόβος – φόβος πολέμου, φόβος τρομοκρατίας, φόβος για να μην χάσει κάποιος τη δουλειά του και δεν μπορεί να πληρώσει τα χρέη του (χρέη που τον έχουν βάλει σε μία άτυπη φυλακή). Όπως είχα γράψει, η κοινωνία επιτηρείται πλέον από παντού και «μία κοινωνία που ξέρει ότι επιτηρείται διαρκώς γίνεται πολύ γρήγορα πειθήνια και δειλή». 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Όπως γράφουν οι Χαρτ και Νέγκρι: «Η ασφαλισμένη κοινωνία που σήμερα λειτουργεί με την ίδια επαίσχυντη λογική αλλά τώρα οι λύκοι είναι ήδη ελεύθεροι, παραμονεύουν στη σκιά, ως μία διαρκής απειλή. Τα φαντάσματα ενός γενικευμένου φόβου μπορούν να δικαιολογήσουν κάθε είδος αδικίας». Κρούεται ο κώδωνας του κινδύνου για τη διαμόρφωση μίας κοινωνίας - ζούγκλας. Θα συνεχίσει ο άνθρωπος να το επιτρέπει προκαλώντας έτσι την εξαφάνισή του;

Προτεινόμενα Αναγνώσματα

Michael Hardt & Antonio Negri. Να πάρουμε τη σκυτάλη. Διακήρυξη. Εκδ. Βιβλιόραμα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Σε βλέπω. 

Διαθέσιμο στο:http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/08/blog-post_14.html

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Τουρίστες και Αλήτες.Διαθέσιμο στο: 

http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/04/blog-post_27.html

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Ο φτωχός εργαζόμενος.  

Διαθέσιμο στο:http://mastroyanni.blogspot.gr/2015/11/blog-post_21.html

Τύπος Κρίσης 2: Ο Μεσοποιημένος

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ένας άλλος τύπος ανθρώπου που υπάρχει στην κρίση, σύμφωνα με τους Χαρτ και Νέγκρι, είναι ο Μεσοποιημένος.

Στο παρελθόν θεωρούνταν ότι οι άνθρωποι είχαν ελλιπή πληροφόρηση και ως εκ τούτου,  η πολιτική τους δράση παρεμποδιζόταν. Με την άνοδο του Διαδικτύου, οι άνθρωποι έχουν καλύτερη πληροφόρηση (όπως έχουμε διαπιστώσει όλοι μας κατά τη διάρκεια της κρίσης όπου αποκαλύφθηκαν πολλά για πρόσωπα και πράγματα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας). Ωστόσο αυτή η αύξηση της πληροφόρησης δεν είναι αρεστή, γι’αυτό και παρατηρούμε τον περιορισμό της ελεύθερης διακίνησης της πληροφόρησης από τα κοινωνικά μέσα και όχι μόνο.

Το αρνητικό είναι ότι ο άνθρωπος κατακλύζεται από την πληροφόρηση, πολλές φορές μέσω διοχετευμένων ειδήσεων, μη δυνάμενος να διασταυρώσει την ορθότητά τους. Όπως γράφουν οι Χάρτ και Νέγκρι «το κυριότερο ζήτημα σε ότι αφορά την πολιτική δράση και απελευθέρωση, δεν είναι η ποσότητα της πληροφορίας, της επικοινωνίας και την έκφρασης, αλλά απεναντίας η ποιότητά τους». Ταυτίζεται η άποψή τους με αυτό που είχα γράψει στο κείμενό μου «μην πείτε στη μητέρα μου ότι είμαι μπλόγκερ,νομίζει ότι είμαι υπάλληλος γραφείου» δηλαδή ότι ο μέσος αναγνώστης (ακροατής, θεατής) μπορεί πλέον να έχει πρόσβαση σε πλούσιο περιεχόμενο χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να δέχεται τον ορυμαγδό αυτό της πληροφορίας χωρίς να ασκεί την κριτική του ικανότητα.

Θεωρούν δε ότι για να υπάρξει πολιτική δράση πρέπει πέραν της κυκλοφορίας των ιδεών να δημιουργηθούν πολιτικά συναισθήματα τα οποία δημιουργούνται μέσω της φυσικής εγγύτητας. Όπως είχε αναφέρει (με αναφορά στο μπλόγκινγκ) και ο Μαλέκ Μουσταφά  - «δεν αρκεί να γράφει κάποιος. Το μπλόγκινγκ πρέπει να συνδυάζεται με δράση στους δρόμους διαφορετικά είναι μία άδεια, άχρηστη διαμαρτυρία». 

Για την ανάπτυξη όμως της συλλογικής δράσης, πρέπει κάποια άτομα να ξεχωρίσουν από το πλήθος και να είναι αυτά που να προτείνουν την ανάληψη δράσης, είχα γράψει στο κείμενό μου «Απάθεια και Συλλογική Δράση» και δεν αναφερόμουν στην ύπαρξη κάποιου συγκεκριμένου ηγέτη. Η κινηματική μορφή αντίστασης στις ημέρες μας φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα ομάδων και όχι ηγετών, τουλάχιστον προς το παρόν. Ωστόσο μπορεί να υπάρξει κάποιος που να ξεχωρίσει από το πλήθος και με τις απόψεις του να ταυτιστεί μεγάλο μέρος των ανθρώπων και έτσι να καταλήξουν στη συλλογική δράση.

Η ύπαρξη των κινημάτων, τα τεράστια συλλαλητήρια που έγιναν στη χώρα μας με αφορμή το ζήτημα της Μακεδονίας, η ενεργοποίηση του κόσμου και μέσω των κοινωνικών μέσων και γενικότερα ο διαδικτυακός ακτιβισμός, δείχνουν για όσους συμμετείχαν και συμμετέχουν σε αυτά «τη δύναμη της δημιουργίας νέων πολιτικών συναισθημάτων μέσω της συνεύρευσης». Όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν πίστεψαν στη ματαιότητα του αγώνα και απέδειξαν ότι η μαχητικότητα αποτελεί στοιχείο της αυτό-αντίληψής τους. Γνώριζαν δε και γνωρίζουν ότι τα προβλήματά τους δεν μπορεί  να τα επιλύσει το πολιτικό σύστημα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Στις δύσκολες στιγμές που ζει η χώρα μας, στιγμές που θέτουν σε άμεσα κίνδυνο την ύπαρξη της ως χώρας, η συνεύρεση και οργάνωση των πολιτών μέσω ομάδων (που δεν θα καθοδηγούνται από πολιτικά κόμματα και από αμφιλεγόμενους Μεσσίες) είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Ο ιστορικός χρόνος του καιρού των μαχητών, που είχα αναφερθεί στο παρελθόν, έχει πλέον έρθει.

Τύπος Κρίσης 1: Ο Χρεωμένος

Φωτεινή Μαστρογιάννη

«να υποθέτουμε πως είμαστε ευτυχισμένοι»

Αλμπέρ Καμύ, 1942


Οι Νέγκρι και Χαρτ, αρκετά επιτυχημένα, διέκριναν τέσσερις τύπους ανθρώπων που δημιουργεί η νεοφιλελεύθερη οικονομική κρίση.

Ο πρώτος τύπος είναι ο Χρεωμένος. Είναι ο άνθρωπος που έχει πληθώρα χρεών και ελέγχεται από το χρέος του. Τη κατάσταση αυτή είχα αναφέρει και στο κείμενό μου «Κοινωνία Χρεωμένων Σκλάβων». Στην Αμερική είχε ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του 1960. 

Λόγω των χρεών του, ο άνθρωπος φοβάται μήπως χάσει τη δουλειά του και δεν μπορέσει να πληρώσει τα χρέη του. Δουλεύει λοιπόν διαρκώς , αισθάνεται άγχος, είναι ενοχικός και δυστυχισμένος γιατί θεωρεί ότι αυτός είναι υπεύθυνος για τα χρέη του άρα φέρει πλήρη ευθύνη. Δυστυχισμένος και ενοχικός βυθίζεται στη μιζέρια, στην εξαθλίωση και στην απομόνωση. 

Δεν σκέφτεται ότι υπεύθυνος γι’αυτή την κατάσταση δεν είναι ο ίδιος αλλά το οικονομικό σύστημα που με τις επισφαλείς και χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, τον αναγκάζει να δανειστεί για να καλύψει ακόμα και τις βασικές του ανάγκες επιβίωσης.  Έχει γίνει πλέον δούλος. Ακόμα και με όρους καπιταλιστικών όρων έχει καταργηθεί  η σχέση «σου πληρώνω το μισθό, σου δίνω εργασία». Πλέον ο μισθωτός επιβαρύνεται με το επιχειρηματικό κόστος. 

Πόσοι δεν έχουμε ακούσει ότι δεν καταβάλλονται οι μισθοί όταν ο εργοδότης δεν έχει πληρωθεί από τον δικό του προμηθευτή; Κατ’αυτό, τον τρόπο ο μισθός του εργαζόμενου είναι σε άμεση συνάρτηση με τις υποχρεώσεις αλλά όχι με τα κέρδη του εργοδότη. Είναι αυτό που λέει ο λαός «στη φτώχεια μαζί αλλά στα πλούτη χώρια». Βέβαια, με την πλήρη διάλυση των εργασιακών σχέσεων που έχει προκληθεί από τις επιβληθείσες μνημονιακές υποχρεώσεις, ο εργοδότης ακόμα και όταν έχει πληρωθεί από τον προμηθευτή του, δεν καταβάλλει τους μισθούς ή τους καταβάλλει με καθυστέρηση (σύμφωνα με έρευνα της MARC για το λεκανοπέδιο Αττικής, οι εργαζόμενοι λαμβάνουν με καθυστέρηση την καταβολή των δεδουλευμένων), εκμεταλλευόμενος την πλήρη ατιμωρησία που επικρατεί.

Στις συνθήκες αυτές ακόμα και όταν μιλούν για παραγωγικότητα, αποκρύπτουν εντέχνως την ύπαρξη πραγματικής παραγωγικότητας. Όλοι μιλούν για παραμονή στον χώρο εργασίας. Όσο πιο πολλές ώρες παραμένει κάποιος στον χώρο εργασίας τόσο καλύτερα, φυσικά, υπό αυτές τις συνθήκες, η προσωπική ζωή εξαφανίζεται.

Οι Χαρτ και Νέγκρι αναφέρουν χαρακτηριστικά: «Αναδύεται μια νέα μορφή του φτωχού που δεν περιλαμβάνει μόνο τον άνεργο και τους επισφαλείς εργαζόμενους με άτακτη εργασία μερικής απασχόλησης, αλλά επίσης και τους σταθερούς έμμισθους εργαζόμενους και τα πτωχευμένα στρώματα της λεγόμενης μεσαίας τάξης. Η φτώχεια τους χαρακτηρίζεται κυρίως από τις αλυσίδες του χρέους. Η αυξανόμενη γενίκευση του χρέους σηματοδοτεί σήμερα μια επιστροφή σε σχέσεις δουλείας που θυμίζουν άλλες εποχές». 

Δημιουργείται λοιπόν μία τάξη νεόπτωχων δουλοπάροικων οι οποίοι εργάζονται διαρκώς για να αποπληρώνουν τα χρέη τους που όμως τελικά δεν αποπληρώνονται. Ακόμα και οι «τουρίστες» που είχα αναφέρει στο κείμενό μου «Τουρίστες και Αλήτες» που μπορούν ακόμα να καταναλώνουν και ζουν με το άγχος μήπως γίνουν «αλήτες» και προσπαθούν να κρύψουν αυτό το άγχος, αγνοώντας τους αλήτες και προσποιούμενοι ότι αυτοί απλά δεν υπάρχουν, όσο εντείνονται τα μέτρα φορολόγησης,  γρήγορα πολλοί από αυτούς θα μπουν στην τάξη των νεόπτωχων.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Θα κλείσω συμφωνώντας με τους Χαρτ και Νέγκρι δηλαδή ότι ο νέος δουλοπάροικος για να αποτινάξει τη σκλαβιά του πρέπει πρώτα να κατανοήσει ότι είναι σκλάβος και ότι θα ζει σε μία ζωή μίας διαρκούς δουλείας. Η κατανόηση αυτή θα είναι και το πρώτο βήμα για την απελευθέρωσή του.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Michael Hardt & Antonio Negri. Να πάρουμε τη σκυτάλη. Διακήρυξη.  Εκδ. Βιβλιόραμα.

Μαστρογιάννη, Φ. Τουρίστες και Αλήτες. Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/04/blog-post_27.html>

Μαστρογιάννη, Φ. Κοινωνία Χρεωμένων Σκλάβων. Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2018/01/blog-post_16.html>

Μαστρογιάννη, Φ.  Νεόπτωχοι – η πτώση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα. Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/05/blog-post.html>

Φωτεινή Μαστρογιάννη - Παρουσίαση των θεατρικών έργων της Ξένιας Πολίτη ...