Φωτεινή Μαστρογιάννη
Σύμφωνα με τον Goffman (1961) ιδρυματισμός είναι όταν ένας μεγάλος αριθμός ατόμων αποκόπτεται από την κοινωνία για μία αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο και ζει πλέον μία έγκλειστη ζωή.
Ο Barton (1960) όρισε την ιδρυματική νεύρωση ως μία ασθένεια που έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- Απάθεια,
- Ελλειψη πρωτοβουλίας,
- Ελλειψη ενδιαφέροντος για τα πάντα εκτός από τα τετριμμένα, υποταγή στην εξουσία και κάποιες φορές καμία εκδήλωση αισθημάτων περιφρόνησης σε σκληρές και άδικες εντολές,
- Ελλειψη ενδιαφέροντος για το μέλλον και πρακτικών σχεδίων γι’αυτό,
- Χειροτέρευση των προσωπικών συνηθειών υγιεινής και αισθητικής,
- Ελλειψη ατομικότητας και αποδοχή ότι τα πράγματα έτσι θα κυλούν χωρίς αλλαγές, ότι όλα είναι αναπόφευκτα και αόριστα.
Η Μήτση (2013) αναφέρει: «Σύµφωνα µε τον Grunhut, χαρακτηριστικό του ιδρυµατισµού αποτελεί η διανοητική κενότης (mental vacuity), µε συµπτώµατα τη χαοτική µνήµη, την αδυναµία συγκέντρωσης, την ανάπτυξη ψευδαισθήσεων, την αυτοαπογοήτευση. Οι Unkovic και Albin υποστήριξαν πως αναπτύσσεται µια τακτική προσαρµογής στο νέο περιβάλλον που θεµελιώνεται στη «φιλοσοφία της ελάχιστης προσδοκίας». Ο Pinatel εισάγει τον όρο της «δεσµωτηριοφιλίας», προβάλλοντας την περίπτωση που το ίδρυµα γίνεται αντιληπτό στη συνείδηση πλέον ως το «φυσικό πλαίσιο» του έγκλειστου και καθιστώντας τη ζωή εκτός του ιδρύµατος αδιανόητη».
O Haney (2002) στο πολύ ενδιαφέρον κείμενό του για τις φυλακές αναφέρει ότι οι φυλακισμένοι συνηθίζουν την ζωή της φυλακής.
Στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των φυλακισμένων εντάσσεται η εξάρτησή τους από τη δομή της φυλακής απαρνούμενοι πλήρως την ελευθερία και την αυτονομία τους και δεν αντιστέκονται πλέον. Οι κρατούμενοι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις αποφάσεις των δεσμωτών τους. Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις οι κρατούμενοι αισθάνονται δυσάρεστα όταν αποφυλακίζονται.
Οι φυλακές εξαναγκάζουν τους κρατούμενους να ακολουθήσουν πολύ συγκεκριμένους κανόνες και θέτουν όρια τα οποία όποιος τα παραβεί τιμωρείται γρήγορα και αυστηρά.
Ο ιδρυματισμός εξαναγκάζει τα άτομα να εξαρτώνται από εξωτερικούς περιορισμούς και βαθμιαία χάνουν την ικανότητα αυτοοργάνωσης και αυτοπεριορισμού. Σε κάποιες δε περιπτώσεις κάποιοι αποφυλακισμένοι δεν γνωρίζουν να κάνουν πράγματα από μόνοι τους ή να απέχουν από συνθήκες που είναι αυτοκαταστροφικές.
Ο φυλακισμένος είναι συνέχεια σε αφύπνιση προκειμένου να αντιμετωπίσει σημάδια απειλής ή προσωπικού κινδύνου, φοβάται και δυσπιστεί απέναντι στους άλλους και μαθαίνει να τους κρατά σε απόσταση. Μαθαίνει να γίνεται σκληρός για να μπορεί να αποφεύγει τις απειλές των άλλων και να προστατεύει τη σωματική του κατάσταση.
Αλλα χαρακτηριστικά των φυλακισμένων είναι ο συναισθηματικός υπερβολικός έλεγχος, η αποξένωση και η ψυχολογική απόσταση προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω τους. Τα χαρακτηριστικά αυτά αναπτύσσονται σε τέτοιο βαθμό που σε κάποιες περιπτώσεις απομονώνονται τελείως από οποιαδήποτε κοινωνική αλληλεπίδραση . Φοβούνται ότι εάν δείξουν ευάλωτοι θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης.
Οι φυλακισμένοι μαθαίνουν ότι όσο πιο κοινωνικά απαρατήρητοι είναι τόσο πιο ασφαλείς θα είναι. Η απομόνωση τους αναγκάζει να κλειστούν στον εαυτό τους, να μην εμπιστεύονται κανέναν και να ζουν μία απομονωμένη ζωή σε απόγνωση.
Ο χωροταξικός περιορισμός που υφίστανται οι κρατούμενοι τους κάνει να αισθάνονται ότι δίκαια τιμωρούνται και η αυτοεκτίμησή τους είναι ιδιαίτερα χαμηλή.
 |
| Φωτεινή Μαστρογιάννη |
Η φυλάκιση δημιουργεί σε πολλές περιπτώσεις μετατραυματικό στρες που όμως δεν εμφανίζεται αμέσως μετά την αποφυλάκισή.
Οι αρνητικές συνέπειες του εγκλεισμού είναι το εσωτερικό χάος, η αποδιοργάνωση, η κοινωνική απόσυρση, η μειωμένη αυτοεκτίμηση, ο φόβος και το άγχος τα οποία δυστυχώς υφίστανται και στην καθημερινή «κανονική» ζωή του αποφυλακισμένου.
Πηγές
Barton, R. (1960) Institutional Neurosis Stonebridge Press, Bristol
Goffman, E. (1961) Asylums: Essays on the social situation of mental patients and other inmates London, Penguin
Haney, G. (2002). The Psychological Impact of Incarceration: Implications for Post-Prison Adjustment. Διαθέσιμο στο:
Μήτση, Ε. (2013). Η πανούκλα του Αλμπέρ Καμύ και το φαινόμενο του ιδρυματισμού. Διαθέσιμο στο: http://www.epekeina.gr/a_files/2013/Idricamus.pdf
