Oικονομία της Ευρωζώνης – Πρόσφατες Τάσεις
Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, καθηγήτρια ΜΒΑ
En-athinais.webnode.gr
Γίνεται μεγάλος
λόγος για την οικονομία της Ελλάδας χωρίς όμως, δυστυχώς, να λαμβάνεται υπόψη η
οικονομία της Ευρωζώνης. Ας δούμε ορισμένα στοιχεία.
Σύμφωνα με τη Eurostat, o ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ στην ΕΕ κατά
το δεύτερο τετράμηνο του 2015 αυξήθηκε κατά 0,3% σε σχέση με 0,4% του
προηγουμένου τετραμήνου, αντίθετα των σχετικών προβλέψεων. Ο ρυθμός ανάπτυξης
της Ευρωζώνης για το διάστημα 1995-2015 είναι γενικά χαμηλός (0,36%),
σημειώνοντας τη μεγαλύτερη αύξησή της (1,30%) το δεύτερο τετράμηνο του 1997 και
τη μεγαλύτερη πτώση της (2,9%) το πρώτο τετράμηνο του 2009. Παρατηρούμε λοιπόν
ότι για διάστημα δεκαετίας, η ΕΕ δεν κατόρθωσε να έχει υψηλούς ρυθμούς
ανάπτυξης.
Παρά το γεγονός ότι η Ευρωζώνη είναι η δεύτερη οικονομία στον κόσμο, η
τρέχουσα οικονομική κρίση επηρέασε μερικές από τις περιφερειακές οικονομίες της
αλλά όπως θα δούμε όχι μόνο. Η κρίση αυτή σύμφωνα με τη γνώμη πολλών αναλυτών
οφείλεται στο ίδιο το νόμισμα δηλ. το ευρώ το οποίο και εμποδίζει την ανάπτυξη.
Τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι αυτή η
γνώμη ευσταθεί, εάν σκεφθούμε ότι η Γερμανία για την ίδια χρονική περίοδο
σημείωσε αύξηση 0,4% αντί του προβλεπόμενου 0,5%, η Ιταλία 0,2% αντί 0,3% και η
Ολλανδία 0,1% αντί 0,2%. Μόνο η Ισπανία σημείωσε ρυθμό ανάπτυξης 1% ο οποίος
είναι και ο υψηλότερος τα τελευταία οκτώ χρόνια αλλά είναι σύνηθες σε μία χώρα
που έχει γνωρίσει μεγάλη ύφεση η ανάπτυξη που επακολουθεί να είναι υψηλή.
Βασικό όμως είναι να παρατηρηθεί και να αναλυθεί η ποιότητα της ανάπτυξης γιατί
ρυθμό ανάπτυξης έχει και η Ελλάδα για το ίδιο διάστημα (0,8% όπως και η Εσθονία
αλλά και η Σλοβακία) αλλά η οικονομία της είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση.
Η Ελλάδα
συγκέντρωσε την προσοχή αλλά θα πρέπει σε αυτό το σημείο να δούμε το πρόβλημα
μίας άλλης οικονομίας της Ευρωζώνης όπως είναι η Φινλανδία η οποία ενώ είχε
χρηστή διακυβέρνηση και καλή διαχείριση του χρέους ωστόσο αντιμετωπίζει
πρόβλημα κάτι που ενδυναμώνει τους προβληματισμού για το Ευρώ ως υφεσιακό
νόμισμα. Η ανεργία στη Φινλανδία ανέρχεται στο 11,8% ως αποτέλεσμα της πτώσης
της Nokia και το ΑΕΠ
της τα τελευταία τρία χρόνια συρρικνώνεται διαρκώς. Πέραν της πτώσης της Nokia, ο άλλος εξαγωγικός
τομέας της Φινλανδίας που είναι το χαρτί αντιμετωπίζει πρόβλημα λόγω της πτώσης
της ζήτησης. Η Ρωσία, που είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Φινλανδίας,
έχει μία παραπαίουσα οικονομία λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου και των
κυρώσεων που της επιβλήθηκαν από τη Δύση.
Ενας λόγος που η
Φινλανδία δεν μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει την κρίση είναι το ίδιο το Ευρώ το
οποίο δεν μπορεί να προσαρμοσθεί κατά τρόπο που να μπορεί να προστατεύσει τη
Φινλανδική οικονομία. Εάν η Φινλανδία είχε κρατήσει το παλιό της νόμισμα το markka θα μπορούσε να το
υποτιμήσει και έτσι τα προϊόντά της να είχαν ανταγωνιστικότερη τιμή έναντι των
Γερμανικών και ως εκ τούτου θα προκαλούνταν ανάπτυξη και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Είναι
όμως προφανές ότι μία υποτίμηση του νομίσματος χωρίς την ύπαρξη μίας
οικονομικής πολιτικής που να διορθώνει τα κακώς κείμενα και να διενεργεί
μεταρρυθμίσεις που να βοηθούν στην ανάπτυξη, θα ήταν άχρηστη.
Τα όχι ιδιαίτερα
ευνοϊκά στοιχεία της Ευρωζώνης που προαναφέρθηκαν είναι ιδιαίτερα απογοητευτικά
εάν αναλυθούν ποιοτικά γιατί η Ευρωζώνη δεν κατάφερε παρά την πτώση των τιμών
του πετρελαίου και την ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ να γνωρίσει κάποια σημαντικά
στοιχεία ανάπτυξης.
Η κακή κατάσταση
της Κινεζικής οικονομίας, θα επιδράσει στη Γερμανία η οποία εξάγει πολυτελή
προϊόντα και επενδυτικά αγαθά στην Κίνα. Η πρόσφατη υποτίμηση του γουάν ως
τρόπου ενδυνάμωσης των εξαγωγών στην Κίνα, θα οδηγήσει σε συμπίεση του κόστους
παραγωγής στην Ευρωζώνη πιθανόν περαιτέρω ποσοτική χαλάρωση και μείωση μισθών
προκειμένου τα προϊόντα της να είναι ανταγωνιστικά.
Η διάσωση της
Ελλάδας απομακρύνει την πιθανότητα μίας εξόδου από την Ευρωζώνη τα αποτελέσματα
της οποίας όμως δεν είναι προβλέψιμα παρά τους ισχυρισμούς ότι ο φόβος μόλυνσης
έχει αποφευχθεί.
Η Ευρωζώνη
πάσχει από υψηλά χρέη, δομικές αδυναμίες, γηράσκοντα πληθυσμό που η πρόχειρη
αντιμετώπιση του μεταναστευτικού από τους Ευρωπαίους ιθύνοντες ως λύση για την
υπογεννητικότητα μόνο ως επικίνδυνη αστειότητα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και
ύφεση η οποία μεγαλώνει τα ελλείμματα του προϋπολογισμού. Τα προβλήματα όμως
δεν είναι μόνο αυτά. Οι εμπορικές τράπεζες της Ευρωζώνης θα σημειώσουν
περαιτέρω απώλειες γιατί οι επενδυτές είναι πλέον πιο προσεκτικοί σε όλους τους
τύπους. Οι χώρες της περιφέρειας όπως είναι η Ελλάδα, δεμένες στο άρμα του
Ευρώ, δεν μπορούν να υποτιμήσουν το νόμισμα για να κάνουν ανταγωνιστικά τα
προϊόντα τους. Η συνεχής συμπίεση του εργατικού κόστους μέσω των εσωτερικών
υποτιμήσεων δεν μπόρεσε να βοηθήσει στην ανταγωνιστικότητα των χωρών αυτών.
Συνεπώς τα έσοδα των χωρών αυτών θα βαίνουν μειούμενα.
Πέραν αυτού η
ΕΚΤ δεν παίζει το ρόλο του δανειστή έσχατης ανάγκης κάτι που προκαλεί ανησυχία
στις αγορές που έχουν χρέη της Ευρωζώνης.
Η Ιταλία που
είναι μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης, σε περίπτωση περαιτέρω
επιδείνωσης της οικονομίας της, θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα γιατί το
χρέος της δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί από την Ευρωζώνη.
Συνεπώς, η
Ευρωζώνη θα πρέπει να επιλύσει μία σειρά προβλημάτων και κυρίως τη μορφή του
Ευρώ το οποίο εάν συνεχισθεί η ύπαρξή του ως έχει θα προκαλεί αρνητική
ανάπτυξη, αυξανόμενο χρέος (το οποίο θα οδηγεί σε αυξανόμενα επιτόκια που με τη
σειρά τους θα αυξάνουν το χρέος και έτσι θα συνεχισθεί ο κύκλος του θανάτου)
και υψηλή ανεργία. Τα μέτρα δε που θα λαμβάνονται δεν θα είναι ουσιαστικά αλλά
θα συνεχίσουν να «σπρώχνουν τη σκόνη κάτω από το χαλί», κάτι που δεν θα μπορεί
να γίνεται εσαεί.
