Οικονομικό Σπουδαστήρι

Οικονομικό Σπουδαστήρι
Γι'Αυτούς που Θέλουν Εξειδίκευση

Τρίτη 10 Οκτωβρίου 2017

Πως οι Δισεκατομμυριούχοι Γίνονται Δισεκατομμυριούχοι


Μετάφραση από τα Αγγλικά: Φωτεινή Μαστρογιάννη


Η Αμερική έχει τις μεγαλύτερες ανισότητες, το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, τις μεγαλύτερες φορολογικές επιβαρύνσεις στα χαμηλά εισοδήματα και τις μεγαλύτερες δημόσιες επιδοτήσεις για τραπεζίτες και δισεκατομμυριούχους από κάθε άλλη  αναπτυγμένη καπιταλιστική χώρα.

Σε αυτό το δοκίμιο θα συζητήσουμε τις κοινωνικοοικονομικές ρίζες των ανισοτήτων και τη σχέση ανάμεσα στη συγκέντρωση του πλούτου και την καθοδική κινητικότητα των μισθωτών εργαζόμενων και της εργατικής τάξης.

Μια από τις πηγές πλούτου των δισεκατομμυριούχων είναι η φοροδιαφυγή σε όλες τις μορφές.

Σε αντίθεση με την προπαγάνδα του οικονομικού τύπου, το  67% - 72% των εταιρειών είχαν μηδενικές φορολογικές υποχρεώσεις ενώ οι εργαζόμενοι τους πλήρωναν μεταξύ 25 και 30% σε φόρους. Μόνο το 14% των επιχειρήσεων κατέβαλλε κάποιο φόρο.


Σύμφωνα με την υπηρεσία εσωτερικών εσόδων των ΗΠΑ (IRS), η απώλεια δημοσίων εσόδων από τη φοροδιαφυγή ανέρχεται σε 458 δισεκατομμύρια δολάρια  - σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο δολάρια ανά διετία με συντηρητικές εκτιμήσεις.

Οι μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες διοχέτευσαν άνω των  $ 2,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων  σε εξωχώριους φορολογικούς παραδείσους, όπου δεν πλήρωσαν καθόλου φόρους ή πλήρωσαν κάποιους φόρους με μονοψήφιους φορολογικούς συντελεστές.

Εν τω μεταξύ, οι αμερικανικές εταιρείες που αντιμετώπιζαν κρίση έλαβαν πάνω από 14,4 τρισεκατομμύρια δολάρια (το Bloomberg ισχυρίζεται ότι είναι 12,8 τρισεκατομμύρια δολάρια) σε δημόσιο χρήμα προερχόμενο κυρίως από φορολογούμενους των ΗΠΑ δηλαδή εργάτες, υπάλληλους και συνταξιούχους.

Οι τραπεζίτες που επωφελήθηκαν επένδυσαν τα άτοκα ή χαμηλού επιτοκίου αμερικανικά κεφάλαια διάσωσης που έλαβαν και κέρδισαν δισεκατομμύρια, τα οποία προέρχονταν περισσότερο από κατασχέσεις ενυπόθηκων δανείων των νοικοκυριών της εργατικής τάξης.

Μέσω ευνοϊκών δικαστικών αποφάσεων και παράνομων κατασχέσεων, οι τραπεζίτες έκαναν έξωση σε 9,3 εκατομμύρια οικογένειες. Πάνω από 20 εκατομμύρια άτομα έχασαν τις περιουσίες τους, συχνά λόγω παράνομων ή δόλιων χρεών.

Ένας μικρός αριθμός οικονομικών απατεώνων, συμπεριλαμβανομένων στελεχών από τις κορυφαίες τράπεζες της Wall Street (Goldman Sachs, J.P. Morgan κ.λπ.), πλήρωσε πρόστιμα - αλλά κανείς δεν πήγε στη φυλακή για την τρομακτική απάτη που οδήγησε εκατομμύρια Αμερικανούς στη δυστυχία.

Υπάρχουν και άλλοι τραπεζίτες απατεώνες, όπως ο σημερινός υπουργός Οικονομικών Steve Mnuchin, οι οποίοι πλούτισαν από τις παράνομες κατασχέσεις  χιλιάδων ιδιοκτητών κατοικιών στην Καλιφόρνια. Μερικοί ερευνήθηκαν αλλά όλοι απαλλάχτηκαν, χάρη στην επιρροή των Δημοκρατικών πολιτικών ηγετών κατά τα χρόνια του Ομπάμα.

Τζέημς Πέτρας (James Petras)
Η Silicon Valley και οι πρωτοποριακοί δισεκατομμυριούχοι της έχουν βρει έναν καινοτόμο τρόπο για να αποφύγουν τους φόρους χρησιμοποιώντας εξωχώριους  φορολογικούς παραδείσους και εσωτερικές φορολογικές απαλλαγές. Αυξάνουν τον πλούτο τους και τα εταιρικά κέρδη, πληρώνοντας τους εργαζόμενούς τους με μισθούς φτώχειας. Τα στελέχη της Silicon Valley «κερδίζουν» χίλιες φορές περισσότερο από τους εργαζόμενούς  τους.

Οι ταξικές ανισότητες  ενισχύονται περαιτέρω από εθνικές διαιρέσεις. Οι Λευκοί, Κινέζοι και Ινδοί πολυεκατομμυριούχοι εκμεταλλεύονται τους Αφροαμερικανούς, Λατινοαμερικάνους, Βιετναμέζους και Φιλιππινέζους εργάτες.

Οι δισεκατομμυριούχοι των εμπορικών ομίλων επιχειρήσεων, όπως είναι η Walmart, εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους καταβάλλοντας μισθούς φτώχειας και παρέχοντας λίγα, αν όχι  καθόλου επιδόματα. Η Walmart κερδίζει $ 16 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως  πληρώνοντας τους εργαζόμενους της  $ 10 και $ 13 την ώρα, στηριζόμενη σε κρατική και ομοσπονδιακή βοήθεια για την παροχή υπηρεσιών στις οικογένειες των φτωχών εργαζομένων μέσω της Medicaid και των κουπονιών τροφίμων.

Ο πλουτοκράτης του Amazon Jeff Bezos εκμεταλλεύεται τους εργαζόμενους πληρώνοντας 12,50 δολάρια την ώρα ενώ έχει συγκεντρώσει πάνω από 80 δισεκατομμύρια δολάρια σε κέρδη. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της UPS, David Albany, λαμβάνει 11 εκατομμύρια δολάρια ετησίως εκμεταλλευόμενος τους εργαζόμενους δίνοντάς τους $ 11 την ώρα. Ο διευθύνων σύμβουλος της Federal Express, Fred Smith κερδίζει 16 εκατομμύρια δολάρια και πληρώνει τους εργαζόμενους του 11 δολάρια την ώρα.

Η ανισότητα δεν είναι αποτέλεσμα της «τεχνολογίας» και της «εκπαίδευσης» -  σύγχρονων ευφημισμών για τη λατρεία της ανωτερότητας της κυρίαρχης τάξης - όπως επιθυμούν οι φιλελεύθεροι και συντηρητικοί οικονομολόγοι και δημοσιογράφοι. Οι ανισότητες είναι αποτέλεσμα των χαμηλών μισθών, και βασίζονται στα μεγάλα κέρδη, στις οικονομικές απάτες, στα κρατικά δάνεια πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων και στη φοροδιαφυγή πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η άρχουσα τάξη κατέχει την «τεχνολογία» της εκμετάλλευσης του κράτους, μέσω της λεηλασίας του δημόσιου ταμείου  και της εργατικής τάξης. Η καπιταλιστική εκμετάλλευση των χαμηλόμισθων εργαζομένων  παρέχει επιπλέον δισεκατομμύρια στα «φιλανθρωπικά» ιδρύματα των οικογενειών των δισεκατομμυριούχων που τα χρησιμοποιούν για να βελτιώνουν την εικόνα τους - χρησιμοποιώντας ένα άλλο τέχνασμα φοροαποφυγής – τις αυτοεξουσιοδοτημένες «δωρεές».

Οι εργαζόμενοι καταβάλλουν δυσανάλογους φόρους για την εκπαίδευση, την υγεία, τις κοινωνικές και δημόσιες υπηρεσίες και  τις επιδοτήσεις για τους δισεκατομμυριούχους.

Οι δισεκατομμυριούχοι στη βιομηχανία όπλων  λαμβάνουν πάνω από $ 700 δισεκατομμύρια δολάρια από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, ενώ πάνω από 100 εκατομμύρια Αμερικανοί εργαζόμενοι στερούνται επαρκούς υγειονομικής περίθαλψης και τα παιδιά τους αποθηκεύονται σε σχολεία κακής κατάστασης.

Εργαζόμενοι και αφεντικά: Ποσοστά θνησιμότητας

Οι δισεκατομμυριούχοι, πολυεκατομμυριούχοι και οι οικογένειές τους απολαμβάνουν μακροβιότερη και πιο υγιεινή ζωή από τους εργαζόμενούς  τους. Δεν χρειάζονται ασφαλιστήρια συμβόλαια υγείας ή δημόσια νοσοκομεία. Οι διευθύνοντες σύμβουλοι ζουν κατά μέσο όρο δέκα χρόνια περισσότερο από έναν εργαζόμενο και απολαμβάνουν είκοσι χρόνια περισσότερη υγιεινή και χωρίς πόνο ζωή.

Οι ιδιωτικές, αποκλειστικές κλινικές και η κορυφαία ιατρική περίθαλψη παρέχουν τις πιο εξελιγμένες ιατρικές και ασφαλείς ιατρικές θεραπείες δίνοντας τη δυνατότητα στους δισεκατομμυριούχους και τα μέλη των οικογενειών τους να ζουν περισσότερο και πιο υγιεινά. Η ποιότητα της ιατρικής τους περίθαλψης και τα προσόντα των ιατρικών παροχέων τους έρχονται σε μεγάλη αντίθεση με το απαρτχάιντ της υγειονομικής περίθαλψης που χαρακτηρίζει τις υπόλοιπες Ηνωμένες Πολιτείες.

Το σύστημα υγείας κακομεταχειρίζεται τους εργαζόμενους: έχουν ανεπαρκή και συχνά ανίκανη ιατρική περίθαλψη, συνοπτικές εξετάσεις από άπειρους ιατρούς  και καταλήγουν θύματα της εκτεταμένης υπερβολικής συνταγογράφησης υπερβολικά εθιστικών ναρκωτικών και άλλων φαρμάκων. Η υπερβολική συνταγογράφηση ναρκωτικών από ανίκανους «παροχείς» έχει συμβάλει σημαντικά στην άνοδο των πρόωρων θανάτων των εργαζομένων, πολλών περιπτώσεων υπερβολικής δόσης οπιούχων,  αναπηρίας εξαιτίας του εθισμού, φτώχεια και έλλειψη στέγης.

Αυτές οι ανεύθυνες πρακτικές έχουν φέρει κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων στην ασφαλιστική εταιρική ελίτ, η οποία μπορεί να μειώσει τις συντάξεις και την υγειονομική περίθαλψη σε τραυματίες, άτομα με αναπηρία και εθισμένους εργαζόμενους.

Το μικρότερο προσδόκιμο ζωής για τους εργαζόμενους και τα μέλη των οικογενειών τους γιορτάζεται στη Wall Street και στον οικονομικό Τύπο. Περισσότεροι από 560.000 εργαζόμενοι σκοτώθηκαν από οπιοειδή κατά την περίοδο 1999-2015 συμβάλλοντας στη μείωση του προσδόκιμου ζωής των μισθωτών και μειωμένες συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις για τη Wall Street και τη Διοίκηση Κοινωνικής Ασφάλισης.
Οι ανισότητες είναι σωρευτικές, διαγενεακές και πολυτομεακές.

Οι οικογένειες των δισεκατομμυριούχων, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, κληρονομούν και επενδύουν δισεκατομμύρια. Έχουν προνομιακή πρόσβαση στα καλύτερα σχολεία και στις καλύτερες ιατρικές παροχές και συχνά ερωτεύονται  εξίσου προνομιούχους, με καλές γνωριμίες  συντρόφους  προκειμένου να ενώσουν τις περιουσίες τους και να διαμορφώσουν ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές αυτοκρατορίες. Ο πλούτος τους αγοράζει ευνοϊκή, ακόμη και κακή, κάλυψη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις υπηρεσίες των πιο σημαινόντων δικηγόρων και λογιστών για να καλύψουν τις απάτες τους και τη φοροδιαφυγή.

Οι δισεκατομμυριούχοι μισθώνουν  καινοτόμους, διευθυντές με MBA για να σχεδιάσουν περισσότερους τρόπους μείωσης των μισθών, αύξησης της  παραγωγικότητας και για να εξασφαλίσουν ότι οι ανισότητες θα διευρυνθούν ακόμη περισσότερο. Οι δισεκατομμυριούχοι δεν χρειάζεται να είναι οι πιο έξυπνοι  ή πιο καινοτόμοι άνθρωποι: οι έξυπνοι και καινοτόμοι  μπορούν απλά να αγοραστούν ή να εισαχθούν στην «ελεύθερη αγορά» και να απορριφθούν κατά βούληση.

Οι δισεκατομμυριούχοι έχουν εξαγοράσει ή σχηματίσει κοινές επιχειρήσεις μεταξύ τους, δημιουργώντας αλληλένδετους οργανισμούς. Οι τράπεζες, η πληροφορική, τα εργοστάσια, οι αποθήκες, τα τρόφιμα, τα φαρμακευτικά προϊόντα και τα νοσοκομεία συνδέονται άμεσα με τις πολιτικές ελίτ που προέρχονται από το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα,  τις τράπεζες της Wall Street και των μεγάλων  νομικών εταιρειών.

Συνέπειες των ανισοτήτων

Πρώτα απ 'όλα, οι δισεκατομμυριούχοι και οι πολιτικοί, οι νομικοί και εταιρικοί συνεργάτες τους κυριαρχούν στα πολιτικά κόμματα. Ορίζουν τους ηγέτες και τα βασικά πολιτικά στελέχη, διασφαλίζοντας έτσι ότι οι προϋπολογισμοί και οι πολιτικές θα αυξήσουν τα κέρδη τους, θα υποβαθμίσουν τα κοινωνικά οφέλη για τις μάζες και θα αποδυναμώσουν την πολιτική δύναμη των λαϊκών οργανώσεων.

Δεύτερον, το βάρος της οικονομικής κρίσης μετατοπίζεται στους εργαζομένους που απολύονται και αργότερα εκ νέου προσλαμβάνονται ως εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης. Τα προγράμματα διάσωσης, που προέρχονται από τον φορολογούμενο, διοχετεύονται στους δισεκατομμυριούχους σύμφωνα με το δόγμα που υποστηρίζει οι τράπεζες της Wall Street είναι πολύ μεγάλες για να αποτύχουν και οι εργαζόμενοι πολύ αδύναμοι για να υπερασπιστούν τους μισθούς, τις θέσεις εργασίας και το βιοτικό τους επίπεδο.

Οι δισεκατομμυριούχοι αγοράζουν τις πολιτικές ελίτ, οι οποίες διορίζουν τους αξιωματούχους της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ που επιφορτίζονται με τη θέσπιση πολιτικών για το πάγωμα ή μείωση των μισθών, τη μείωση των δαπανών για την υγεία αλλά και των υποχρεώσεων των επιχειρήσεων και την αύξηση των κερδών τους μέσω της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων επιχειρήσεων  και διευκολύνοντας τη μετεγκατάσταση των επιχειρήσεων σε χώρες με χαμηλή φορολογία και χαμηλούς μισθούς.

Οι μισθωτοί και οι εργάτες είναι λιγότερο οργανωμένοι και ασκούν μικρότερη επιρροή, εργάζονται περισσότερο και με μικρότερη αμοιβή, υφίστανται μεγαλύτερη ανασφάλεια στο χώρο εργασίας και τραυματισμούς - σωματικούς και διανοητικούς – βγαίνουν εκτός συστήματος, πεθαίνουν νωρίτερα και φτωχότεροι και παράγουν αδιανόητα κέρδη για την τάξη των δισεκατομμυριούχων.

Ακόμα και ο εθισμός και οι θάνατοι των εργαζομένων είναι ευκαιρία για τεράστιο κέρδος – όπως αυτό που εισπράττει  η οικογένεια Sackler που είναι οι παρασκευαστές  του Oxycontin.

Οι δισεκατομμυριούχοι και οι πολιτικοί βοηθοί τους ισχυρίζονται ότι η βαθύτερη σταδιακή φορολόγηση εις βάρος των εργαζομένων θα αυξήσει τις επενδύσεις και τις θέσεις εργασίας. Τα δεδομένα ωστόσο είναι διαφορετικά. Ο κύριος όγκος των επαναπατρισθέντων κερδών έχει ως στόχο την αγορά μετοχών για αύξηση των μερισμάτων για τους επενδυτές, δεν επενδύονται στην παραγωγική οικονομία. Οι χαμηλότεροι φόροι και τα μεγαλύτερα κέρδη για τους ομίλους επιχειρήσεων συνεπάγονται περισσότερες εξαγορές και μεγαλύτερες εκροές σε χώρες με χαμηλούς μισθούς.

Οι εταιρικές ελίτ, οι δισεκατομμυριούχοι στο σύμπλεγμα  Silicon Valley-Wall Street, είναι αρκετά ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι οι ανισότητες είναι εγγυημένες και επεκτείνονται υπό την προεδρία Δημοκρατικο-Ρεπουμπλικανών Προέδρωνς – και οι «καλές εποχές» συνεχίζονται.

Εκτός από την «ελίτ δισεκατομμυριούχων», οι «ξένοι» - εγχώριοι καπιταλιστές - ζητούν μεγαλύτερες δημόσιες επενδύσεις στις υποδομές για την ανάπτυξη της εγχώριας οικονομίας, χαμηλότερους φόρους για αύξηση των κερδών και κρατικές επιδοτήσεις για την αύξηση της κατάρτισης του εργατικού δυναμικού, την υγειονομική περίθαλψη και τη δημόσια εκπαίδευση. Δεν γνωρίζουν την αντίφαση.

Με άλλα λόγια, η καπιταλιστική τάξη στο σύνολό της, παγκοσμιοποιημένη και τοπική, επιδιώκει τις ίδιες πολιτικές προώθησης των ανισοτήτων ενώ αγωνίζεται για μεγαλύτερο μερίδιο στα κέρδη.

Εκατόν πενήντα εκατομμύρια μισθωτοί φορολογούμενοι εξαιρούνται από τις πολιτικές και κοινωνικές αποφάσεις που επηρεάζουν άμεσα το εισόδημα, την απασχόληση, τους φορολογικούς συντελεστές και την πολιτική εκπροσώπηση.

Κατανοούν, ή τουλάχιστον βιώνουν, πώς λειτουργεί το ταξικό σύστημα. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι γνωρίζουν την αδικία των ψεύτικων συμφωνιών «ελεύθερου εμπορίου» και το  φορολογικό καθεστώς, το οποίο επιβαρύνει την πλειοψηφία των μισθωτών.

Ωστόσο, η εχθρότητα και η απελπισία των εργαζομένων στρέφεται κατά των «μεταναστών» και κατά των «φιλελευθέρων» που υποστήριξαν την εισαγωγή φτηνών εξειδικευμένων και ημι-εξειδικευμένων εργαζομένων με το πρόσχημα της «ελευθερίας». 

Αυτή η «πολιτικά ορθή» εικόνα της εισαγόμενης εργασίας καλύπτει μια πολιτική, η οποία έχει συμβάλει στη μείωση των μισθών, των επιδομάτων και του βιοτικού επιπέδου των Αμερικανών εργαζομένων, είτε αυτοί εργάζονται στην τεχνολογία, στις κατασκευές ή στην παραγωγή. Πλούσιοι συντηρητικοί, από την άλλη, αντιτίθενται στη μετανάστευση με το πρόσχημα της «τάξης και νόμου» και για τη μείωση των κοινωνικών δαπανών - παρά το γεγονός ότι όλοι χρησιμοποιούν εισαγόμενες νταντάδες, δασκάλους, νοσηλευτές, γιατρούς και κηπουρούς για να υπηρετούν τις οικογένειές τους. Οι υπηρέτες  τους μπορούν πάντα να απελαθούν όταν δεν τους χρειάζονται πλέον.

Το ζήτημα υπέρ και κατά των μεταναστών αποφεύγει τη βασική αιτία της οικονομικής εκμετάλλευσης και της κοινωνικής υποβάθμισης της εργατικής τάξης - των δισεκατομμυριούχων ιδιοκτητών που λειτουργούν σε συμμαχία με την πολιτική ελίτ.

Προκειμένου να αντιστραφούν οι πρακτικές φοροαποφυγής και φοροεπιβάρυνσης εις βάρος των εργαζομένων, οι χαμηλοί μισθοί και τα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας που οφείλονται σε ναρκωτικά και άλλα αίτια που μπορούν να αποφευχθούν, από τα οποία όμως κερδίζουν οι δισεκατομμυριούχοι των ασφαλιστικών και φαρμακευτικών εταιρειών, πρέπει να δημιουργηθούν ταξικές συμμαχίες  που να συνδέουν τους εργαζομένους, τους καταναλωτές, τους συνταξιούχους, τους φοιτητές, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, τους ιδιοκτήτες που έχασαν τα σπίτια τους, τους εκδιωχθέντες ενοικιαστές, τους οφειλέτες, τους υποαπασχολούμενους και τους μετανάστες και να δημιουργηθεί μία ενιαία πολιτική δύναμη.

 Τα πάντα και όλοι διακυβεύονται: η ζωή, η υγεία και η ευτυχία.

Φωτεινή Μαστρογιάννη


 Το πρωτότυπο κείμενο μπορείτε να διαβάσετε εδώ: <https://petras.lahaine.org/how-billionaires-become-billionaires/>

Τετάρτη 4 Οκτωβρίου 2017

Δεν αρκεί να είσαι έξυπνος, πρέπει να είναι και οι άλλοι!

Φωτεινή Μαστρογιάννη 


Η συζήτηση για την ευφυΐα των λαών αποτελεί, εδώ και αρκετό καιρό, αντικείμενο ενδιαφέροντος για τους ψυχολόγους και τους οικονομολόγους. Οι οικονομολόγοι ενδιαφέρονται και γιατί ήδη υπάρχει από το 1950 μία τάση συνδυασμού της οικονομίας και της κοινωνιολογίαςως συνέχειας της κλασικής οικονομικής σχολής αλλά και γιατί σχετίζουν τον εθνικό δείκτη ευφυΐας με την οικονομική ανάπτυξη.

Ο οικονομολόγος Γκάρετ Τζόουνς αναφέρεται στο «παράδοξο της ευφυΐας» όπου παρατήρησε ότι μία αύξηση ενός βαθμού στο δείκτη νοημοσύνης ενός ατόμου εντός μίας χώρας οδηγεί σε 1%υψηλότερο εισόδημα ανά άτομο ενώ μεταξύ διάφορων χωρών αυτή η αύξηση του ενόςβαθμού οδηγεί σε 6% υψηλότερο εισόδημα ανά άτομο. Συνεπώς, κατέληξε ότι ο συνολικός δείκτης ευφυΐας (IQ)  των κατοίκων μίας χώρας είναι πιο σημαντικός από τον ατομικό δείκτη.


Ο υψηλός δείκτης ευφυΐας συνδέεται με την υπομονή, την ανάληψη κινδύνου, τη συνεργασία –συλλογικότητα (ως γνωστόν, η έλλειψη συνεργασίας και ο υπέρμετρος ατομικισμός κοντεύουν όχι απλώς να θεωρούνται εθνικά χαρακτηριστικά στην Ελλάδα αλλά με την κρίση να επιδεινώνονται και συνεπώς να αποτελούν ένδειξη ανοησίας παρά ευφυΐας) και με πολλά θετικά οικονομικά αποτελέσματα. Το υψηλό εθνικό IQ σε ένα περιβάλλον ανοικτής οικονομίας βοηθά τις χώρες αυτές να αποκτούν το παγκόσμιο κεφάλαιο και να κατέχουν περιουσιακά στοιχεία χαμηλού κινδύνου.


Οι ερευνητές θεωρούν ότι το εθνικό IQ μπορεί να αυξηθεί (ή και να μειωθεί όπως θα δούμε στην περίπτωση του ελληνικού IQ).

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα διάφορων ερευνών, ο εθνικός δείκτης ευφυΐας αυξάνεται όταν οι χώρες βιώνουν γρήγορη οικονομική ανάπτυξη (στην Ελλάδα, λοιπόν, λόγω της πολλά υποσχόμενης αλλά ανέφικτης,υπό τις παρούσες συνθήκες, ανάπτυξης, θα πρέπει να αναμένουμε περαιτέρω μείωση του εθνικού δείκτη ευφυΐας).

Ένας σημαντικός παράγοντας διατήρησης χαμηλής εθνικής ευφυΐας είναι οι κληρονομικές ασθένειες (βλ. Αφρική) που είναι όμως σε κάποιο βαθμό αποτέλεσμα της μηδενικής οικονομικής ανάπτυξης των χωρών αυτών (και κατά συνέπεια της ελλιπούς υγειονομικής περίθαλψης).

Ο εθνικός δείκτης ευφυΐας αυξάνει και με τη μετανάστευση. Τι είδους όμως μετανάστευση; Όχι όλων αλλά ατόμων με υψηλότερη ευφυΐα από τον μέσο εθνικό όρο. Αυτή είναι η πολιτική που ακολουθούν οι ΗΠΑ αλλά και η Γερμανία με την αθρόα προσέλκυση Ελλήνων επιστημόνων. Οι χώρες αυτές δίνουν κίνητρα σε μετανάστες υψηλών προσόντων να εισέλθουν στη χώρα παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να εργασθούν νόμιμα.


Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική και πάντα προς το χειρότερο. Σύμφωνα με την έρευνα του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης για την περίοδο Ιανουαρίου – Νοεμβρίου 2016, όσον αφορά το μορφωτικό επίπεδο των μεταναστών «οι μισοί ερωτηθέντες ανέφεραν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ενώ το20% ανέφερε την πρωτοβάθμια. 17% ανέφερε μορφωτικό επίπεδο τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης ενώ το υπόλοιπο 17% ανέφερε ότι δεν έχει λάβει κανενός είδους εκπαίδευση ή ότι έχει παρακολουθήσει επαγγελματική εκπαίδευση». Συνεπώς, η μετανάστευση στην Ελλάδα δεν θα συντελέσει στην αύξηση του εθνικού δείκτη ευφυΐας.

Στην Ελλάδα ο εθνικός δείκτης ευφυΐας, σύμφωνα με έρευνα που διενήργησαν το διάστημα 2002-2006 οι καθηγητές Λυν και Βανχάνεν σε 80 χώρες, είναι 92 και δέκατη πέμπτη στον κόσμο αλλά στο μέσο όρο των χωρών κυρίως της Ανατολικής Ευρώπης ενώ στη Δυτική Ευρώπη τον υψηλότερο δείκτη ευφυΐας έχουν οι Φινλανδοί με 101 ενώ οι περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης έχουν 98-99. Τον χαμηλότερο δείκτη εθνικής ευφυΐας έχουν οι Αλβανοί με 82.

Η Ελλάδα λοιπόν υπολείπεται των χωρών της Δύσης κατά 6-7 μονάδες στον δείκτη ευφυΐας. Εντυπωσιακό όμως είναι το στοιχείο που έδωσε ο βικτωριανός πολυμαθής Φράνσις Γκάλτον  στο κλασικό του βιβλίο «Κληρονομική Μεγαλοφυΐα» το 1869. 

Στην εποχή του δεν υπήρχε η μέτρηση IQ η οποία εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1912 από τον Στερν ή κατ’άλλους το 1916 από τον Τέρμαν.  Κάνοντας την αναγωγή στη σύγχρονη μέτρηση IQ, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν εθνικό δείκτη ευφυΐας 125 -130 (αρκετά πάνω του μέσου όρου εάν σκεφθεί κάποιος ότι ένας απόφοιτος πανεπιστημίου έχει περίπου 113) . Με αυτό τον δείκτη ευφυΐας, οι αρχαίοι Έλληνες θα έβλεπαν τους Ευρωπαίους μάλλον ως κρετίνους και θα απορούσαν με θλίψη για τους νεοέλληνες

Μερικοί από τους παράγοντες που συνετέλεσαν στον υψηλό δείκτη ευφυΐας των αρχαίων Ελλήνων ήταν το αρκετά μεγάλο ποσοστό, για την εποχή, εγγράμματων και η οικονομική ευημερία η οποία συνετέλεσε και στο καλό επίπεδο διατροφής αλλά και στο ύψος αφού οι αρχαίοι Έλληνες ήταν από τους ψηλότερους λαούς της εποχής. Ένας άλλος παράγοντας ήταν το υγιεινό φυσικό περιβάλλον το οποίο δεν ευνοούσε την ανάπτυξη επιδημιών.

Η κατάσταση στη σύγχρονη Ελλάδα όμως είναι διαφορετική. Η χρόνια ξενοκρατία, κατοχή και υποτέλεια προκάλεσαν και προκαλούν εμπόδια στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και συνετέλεσαν στη μείωση του εθνικού δείκτη ευφυΐας. 

Το ποσοστό αναλφαβητισμού στη σύγχρονη Ελλάδα είναι σχετικά χαμηλό (βαίνει όμως αυξανόμενο ήδη υπήρχαν το 2012 3,8 εκατομμύρια τα οποία είχαν βγάλει το γυμνάσιο ή ήταν αναλφάβητοι) ωστόσο υπάρχει πλήθος λειτουργικά αναλφάβητων δηλαδή ατόμων που ενώ έχουν διδαχθεί το αλφάβητο δεν μπορούν να γράψουν με σωστή ορθογραφία και σύνταξη ακόμα και εάν έχουν πανεπιστημιακό πτυχίο. Η χρήση των γκρήκλις (άλλο ένα σημάδι υποτέλειας), το ατονικό, η χρήση των λατινικών σημείων στίξης είναι όλα ενδείξεις του σοβαρού λειτουργικού αναλφαβητισμού. Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα της κάκιστης παιδείας στη χώρα μας- από την πρωτοβάθμια μέχρι την τριτοβάθμια.


Άλλοι παράγοντες που συντελούν στη μείωση του εθνικού δείκτη ευφυΐας είναι η πεντάωρη (!) καθημερινή τηλεθέαση των Ελλήνων, τηλεθέαση τροφοδοτούμενη με τηλεσκουπίδια και παραπληροφόρηση της ιδιωτικής τηλεόρασης τα οποία ο μέσος Έλληνας δέχεται αδιαμαρτύρητα, ανίκανος για οποιαδήποτε κριτική σκέψη, έρμαιο χειραγώγησης. 

Η έλλειψη κριτικής σκέψης και γενικότερης παιδείας φαίνεται και από το ότι το 40% των Ελλήνων δεν διαβάζει ΚΑΝΕΝΑ βιβλίο και μόνο ένας στους έντεκα ενδιαφέρεται να ενημερωθεί. Η κατάσταση είναι χειρότερη με τους νέουςπου διαβάζουν πολύ λιγότερο από ότι οι προηγούμενες γενιές. Η κρίση φυσικά επιδεινώνει την κατάσταση με την περικοπή των θέσεων εργασίας, την ακρίβεια, τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος, την περικοπή των δαπανών για την παιδεία και την υγεία. 

Από την άλλη, αυτοί που διαθέτουν ακόμα κάποια εισοδήματα προτιμούν τον άκρατο καταναλωτισμό αντί της απόκτησης καλύτερης παιδείας. Ο χυδαίος ηδονισμός προτιμάται από τον καλό δάσκαλο και η ποιοτική παιδεία θα ανήκει μόνο σε μία πολύ περιορισμένη ελίτ.

Το μέλλον προβλέπεται άκρως δυσοίωνο για τον ελληνικό εθνικό δείκτη ευφυΐας και η επιστροφή σε ένα παρελθόν όπου ο δάσκαλος πληρώνονταν με τρόφιμα και μορφωμένος θεωρούνταν ο απόφοιτος του Σχολαρχείου είναι ante portas
Φωτεινή Μαστρογιάννη

Στα πλαίσια της στρατηγικής της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας (αλλά και της κοινωνικής ευημερίας εάν αυτό ακόμα ενδιαφέρει κάποιους) επείγει να ληφθεί υπόψη και αυτός ο παράγοντας γιατί είναι απορίας άξιον πως σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον ελπίζουμε να επιβιώσουμε με έναν πληθυσμό γερασμένο και «αναλφάβητο».  




Προτεινόμενα αναγνώσματα

Μαστρογιάννη, Φ. 2016.Γιατί είναι σημαντική η φυγή των νέων επιστημόνων από την Ελλάδα; Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/01/blog-post_24.html>

Barro,R.J.και Sala-i-Martin, Χ. 2003. Economic growth. Διαθέσιμο στο:<http://piketty.pse.ens.fr/files/BarroSalaIMartin2004Chap1-2.pdf>

Galton, F. 1869. Hereditary Genius. Διαθέσιμο στο:<http://galton.org/books/hereditary-genius/text/pdf/galton-1869-genius-v3.pdf>

Jones, G. 2011. National IQ and National Productivity: The Hive Mind Across Asia. Διαθέσιμο στο:
<http://mason.gmu.edu/~gjonesb/JonesADR.pdf>



Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου 2017

Επικίνδυνη Κοινωνία – Διαφθορά, Βία και Παγκοσμιοποίηση

Φωτεινή Μαστρογιάννη 

«Στην κοινωνία όπου δεν συνυπάρχουν μεγάλος πλούτος και μεγάλη φτώχεια διαμορφώνονται τα πιο υγιή ήθη, γιατί εκεί δεν ευδοκιμούν ούτε η αλαζονεία, ούτε η αδικία ούτε ο φθόνος».

Πλάτων

Η «ανάπτυξη» είναι μία λέξη της μόδας στη χώρα μας και θεωρείται ως η λύση στο οικονομικό της πρόβλημα. Τι είδους ανάπτυξη όμως έχει επιτευχθεί στις διάφορες χώρες του κόσμου;  Η «ανάπτυξη» ενίσχυσε το εισόδημα κάποιων  (λίγων) σε παγκόσμια κλίμακα ενώ αντίθετα μείωσε το εισόδημα των περισσότερων. Αυτού του τύπου «ανάπτυξη» δημιούργησε τον καταναλωτισμό, την αστικοποίηση, το μεγαλύτερο διαχωρισμό των κοινωνικών τάξεων αλλά και την αδικία, την ανισότητα,  τη βία και τη διαφθορά. 

Στην Ελλάδα αυτή η ανισότητα, η αδικία και η διαφθορά είναι μία παλιά ιστορία. Γράφει ο Κυριάκος Σιμόπουλος: «Το κυριότερο γνώρισμα της ελληνικής κοινωνίας είναι το χαμηλό αναπτυξιακό επίπεδο και οι μεγάλες ανισότητες, φυσική συνέπεια των εθνικών περιπετειών, των επεμβάσεων και της εξάρτησης.Το ελληνικό κοινωνικό τοπίο: μια μικρή ομάδα προνομιούχων που κυριαρχεί επί ενάμισι αιώνα σε ένα κόσμο μαζικής φτώχειας. Αυτή η προκλητική ανισότητα, με τη συνεπικουρία εξωγενών παραγόντων, διαιώνισε τη στασιμότητα της κοινωνίας και τις εσωτερικές βίαιες αντιπαραθέσεις».



Παράλληλα με αυτή την ανάπτυξη των λίγων, ο Ούλριχ Μπεκ (1992) ανέφερε ότι αναπτύσσεται μία «επικίνδυνη κοινωνία», μία κοινωνία που χαρακτηρίζεται από ολοένα και αυξανόμενη αβεβαιότητα και εργασιακή ανασφάλεια καθώς και από έλλειψη γνώσης για το περίπλοκο πλέον περιβάλλον της καθημερινότητας (βλ.χρήση έξυπνων κινητών, Η/Υ κοκ).

Σε μία τέτοια κοινωνία αναπτύσσεται η διαφθορά που οφείλεται στην κακού τύπου «ανάπτυξη» με την αυξημένη ανισότητα και κοινωνική αδικία, στη βία που δημιουργεί η καταπιεστική καθημερινότητα του ατόμου αλλά και στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και στη Νέα Τάξη Πραγμάτων.



Η βία αναπτύσσεται ιδιαίτερα σε κοινωνίες που δέχονται γρήγορες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές (όπως η Ελληνική γι’αυτό και η αύξηση της εγκληματικότητας). Τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι δείγμα αυτής της βίας  αλλά βία είναι και η διαρκής αστυνόμευση της κοινωνίας ως αντίδραση για τα χτυπήματα αυτά (και όχι μόνο). Βία είναι και ο κατευθυνόμενος κοινωνικός αυτοματισμός όπου οι κοινωνικές ομάδες έρχονται σε αντιπαράθεση. Δεν υπάρχει αλληλεγγύη και η βία υπερισχύει της ηθικής και της αίσθησης της κοινότητας («ο καθένας για την πάρτη του»). 


Η βία γίνεται χρόνια όταν το κράτος είναι αδύναμο (το παρατηρούμε όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα όπου ο οπορτουνισμός και ο ατομικισμός αλλά και το μίσος και ο φθόνος για τους άλλους αυξάνεται διαρκώς) αλλά και όταν το κράτος είναι πολύ δυνατό αλλά έχει προκληθεί αντίθεση εντός του (βλ. την εσωτερική κατάσταση των ΗΠΑ με τις διαμαρτυρίες εναντίον του Τραμπ και πιθανολογώ και της Γερμανίας εντός σύντομου χρονικού διαστήματος).

Σε τέτοιες συνθήκες, η διαφθορά αποτελεί μέρος του συστήματος όπως το έχουμε βιώσει πολύ καλά στην Ελλάδα πριν και κατά διάρκεια της κρίσης. Αποτελεί μέρος του συστήματος γιατί ειδικά για τα άτομα που δεν έχουν μεγάλη δύναμη αποτελεί τρόπο επιβίωσης βλ. «γρηγορόσημο» για την πιο γρήγορη διευθέτηση ζητημάτων και παράκαμψη της εχθρικής προς τον πολίτη γραφειοκρατίας, φακελάκια γιατρών, ρουσφέτι στον βουλευτή κοκ. 


Η διαφθορά αποκτά τους άτυπους πλην ισχυρούς κανόνες της π.χ. εάν δεν δώσει ο πολίτης φακελάκι στον γιατρό η εγχείρηση θα καθυστερήσει, ο γιατρός δεν θα προσέξει μετεγχειρητικά τον ασθενή, ο γιατρός του ΕΟΠΥΥ δεν θα εξετάσει αλλά εμμέσως πλην σαφώς θα παραπέμψει τον ασθενή στο ιδιωτικό του ιατρείο κοκ. Το φακελάκι εάν δεν είναι υπό την μορφή χρημάτων θα είναι υπό την μορφή «δώρου». Υπόψη ότι η διαφθορά κατ’αυτό τον τρόπο συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα και αποτελεί άλλο ένα από τα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης.

Η παγκοσμιοποίηση και η «ανάπτυξη» αυτού του τύπου έχουν ως βάση τους τον νεοφιλελευθερισμό ο οποίος στηρίζεται από κέντρα όπως είναι το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα σε συνεργασία με τις τοπικές (οικονομικοπολιτικές) ελίτ οι οποίες κάποιες φορές εμφανίζονται και ως «σοσιαλιστικές». 

Η παγκοσμιοποίηση καταστρέφει την τοπική κουλτούρα και την οικονομική δομή π.χ. οι συνεταιριστικές και κοινοτικές μορφές οικονομίας εξαφανίζονται όπως και οι μικρές επιχειρήσεις, οι άνθρωποι ενστερνίζονται αντιλήψεις όπως είναι το κυνήγι του χρήματος διαβρώνοντας έτσι τις υπάρχουσες ηθικές αξίες και δημιουργώντας την «ηθική» του καταναλωτισμού, της ανισότητας και της αδικίας όπου επιτυχημένος θεωρείται ο αποκτών με κάθε τρόπο, ακόμα και ανήθικο, χρήματα.



Η διαφθορά λοιπόν είναι το σύμπτωμα και όχι η αιτία της αρρώστιας όπως πολλοί υποστηρίζουν, αποκτά δε δομική μορφή σε «αποτυχημένα» κράτη όπως κατέστη η Ελλάδα όπου οι έννοιες της αλληλεγγύης και της πραγματικής φιλίας δεν υφίστανται χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υφίσταται και σε κράτη που βρίσκονται σε καλύτερη οικονομικο-πολιτική κατάσταση. 

Η παγκοσμιοποίηση είναι ο κυριότερος λόγος μαζί με την χαοτική κατάσταση που επικρατεί την οποία πολλές φορές προκαλούν οι ίδιοι οι κυβερνώντες με την υποστήριξη που λαμβάνουν από το αδιαφανές τραπεζικό σύστημα και την υποστήριξη κάποιων λίγων πλούσιων χωρών. Τα εγκλήματα που πραγματοποιούνται εις βάρος των λαών είναι υπερεθνικά ως αποτέλεσμα του οικονομικού συστήματος της παγκοσμιοποίησης ενώ η εθνική κυριαρχία εξαφανίζεται συνεχώς. Την εξαφάνιση της εθνικής κυριαρχίας επεσήμανε και  ο Μακρόν πρόσφατα στην ομιλία του στην Πνύκα (χώρο που ως νέοι υποτελείς παραχωρήσαμε) «Η πραγματική εθνική κυριαρχία πρέπει να δημιουργηθεί μέσα στην Ευρώπη».

Η διαφθορά λοιπόν αποτελεί μέρος του συστήματος το οποίο με την αυξανόμενη ανισότητα και φτώχεια για το μεγάλο μέρος του πληθυσμού και τον άκρατο καταναλωτισμό για το άλλο όχι μόνο υποβαθμίζει τη δημοκρατία και επιβάλλει τον απολυταρχισμό αλλά και δημιουργεί μία παγκοσμιοποιημένη εγκληματική κοινωνία (Bauman,2004).

Oποιαδήποτε μέτρα για την καταπολέμησή της διαφθοράς βλ. νέοι νόμοι, καλύτερη αστυνόμευση κτλ. είναι ημίμετρα γιατί το πρόβλημα είναι το ίδιο το σύστημα, το οποίο μπορεί να αλλάξει μόνο εάν οι άνθρωποι καταλάβουν το πρόβλημα και θελήσουν να το αλλάξουν όχι όμως ακολουθώντας κάποιες ξεπερασμένες ιδεολογίες.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Η συστημική προσέγγιση, κατά πολλούς, αποτελεί το ιδανικό μέσο για την καταπολέμηση της διαφθοράς και το ίδιο ισχύει για την πολλά υποσχόμενη ωστόσο ανέφικτη, με το υπάρχον νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, «ανάπτυξη».




Προτεινόμενα Αναγνώσματα

Μαστρογιάννη, Φ. Ραγιαδισμός και Νεοαποικιοκρατία. 
Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/11/blog-post_21.html>
Μαστρογιάννη, Φ. Η Ανοδος του Σύγχρονου Απολυταρχισμού. Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/05/blog-post_25.html>
Μαστρογιάννη, Φ. Χάος και ΕΕ. Διαθέσιμο στο:
<http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/03/blog-post_24.html>
Μαστρογιάννη, Φ. Ελλάδα και Εξάρτηση. 
Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/12/blog-post_26.html>
Σιμόπουλος, Κ. Η διαφθορά της εξουσίας. Εκδ. Πιρόγα.
TheToc.  Το μανιφέστο Μακρόν από την Πνύκα για τη «νέα Ευρώπη». Διαθέσιμο από: http://www.thetoc.gr/politiki/article/to-manifesto-makron-apo-tin-pnuka-gia-tin-nea-eurwpi

Bauman, Zygmunt. (2004). Wasted lives: modernity and its outcasts. Cambridge: Polity Press.
Beck, Ulrich. (1992). Risk society: towards a new modernity. London: Sage.
Clammer, John. Corruption, Development, Chaos and Social Disorganisation: Sociological reflections on corruption and its social basis. Διαθέσιμο στο:
<http://press-files.anu.edu.au/downloads/press/p191341/pdf/ch07.pdf>

Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου 2017

Ο Γιάννης Μήτσιος συζητά με τη Φωτεινή Μαστρογιάννη για τις διεθνείς εξελίξεις

Ο Γιάννης Μήτσιος γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Γρεβενά. Είναι πολιτικός επιστήμων- διεθνολόγος με μεταπτυχιακό από το πανεπιστήμιο Northeastern της Βοστώνης στις διεθνείς σχέσεις και συγκριτική πολιτική. Είναι επίσης συγγραφέας των βιβλίων: «Ελληνικοί και διεθνείς προβληματισμοί στην εποχή της παγκοσμιοποίησης» και «Το στοίχημα της Αναγέννησης, το διεθνές περιβάλλον, η Ευρώπη και το μέλλον της Ελλάδας». Αναλύσεις και άρθρα του δημοσιεύονται στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Είναι ιδρυτικό μέλος και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της «Ελεύθερης Πατρίδας».

Ο Γιάννης Μήτσιος θεωρεί ότι οδεύουμε σε έναν πολυπολικό κόσμο με παρακμή των ΗΠΑ, παρακμή που μπορεί να οδηγήσει σε πολέμους. Η Ελλάδα παραμένει ένας πόλος σταθερότητας στην περιοχή με σημαντικές δυνατότητες συνεργασίας με τη Ρωσία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εσωστρεφής και ως εκ τούτου, το γεωπολιτικό της βάρος είναι μειωμένο. Η δε πολιτισμική της φυσιογνωμία θα αλλάξει λόγω των μεταναστευτικών ροών. Η Γερμανία στο μέλλον θα είναι ευάλωτη σε παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις. Ο Γιάννης Μήτσιος θεωρεί ότι ο ρόλος της Κίνας στην Ευρώπη είναι θετικός και θα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της τελευταίας. Η άποψή του για τα Βαλκάνια είναι μάλλον απαισιόδοξη δεδομένου ότι θεωρεί ότι θα γίνουμε μάρτυρες νέων ανταγωνισμών και δεν θα υπάρξουν βελούδινες λύσεις.



Φωτεινή Μαστρογιάννη: Οι ΗΠΑ έχουν πάψει να θεωρούνται η κυρίαρχη υπερδύναμη. Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και πόσο σοβαρά είναι για τις ίδιες όσο και για τον υπόλοιπο πλανήτη;

Γιάννης Μήτσιος: Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, 1989-1990, οι Ηνωμένες Πολιτείες απόλαυσαν σχεδόν τρεις δεκαετίες ηγεμονίας. Στην πορεία όμως λόγω της παγκοσμιοποίησης, της διάχυσης του παγκόσμιου πλούτου και των αλλαγών στο εσωτερικό πολλών χωρών (κυρίως Κίνα και Ρωσία) και σε συνδυασμό με την κόπωση της υπερδύναμης τόσο με πολέμους στο εξωτερικό αλλά και με πολωτικά ζητήματα στο εσωτερικό αρχίζει και διαμορφώνεται και επιβάλλεται, θα έλεγα, ένας πολυπολικός κόσμος. Από τα σοβαρότερα προβλήματα θα έλεγα που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ είναι :  
α)ο κίνδυνος της υπερεξάπλωσης, αυτό που λέμε στις διεθνείς σχέσεις “overstretching syndrome”, 
β) οικονομικοί λόγοι τόσο στο εσωτερικό με τη διαχείριση του δημόσιου χρέους, που ξεπέρασε τα 20 τρις δολ,  αλλά και στο εξωτερικό με τις παγκόσμιες αγορές και τον πόλεμο νομισμάτων, 
γ) η ανάδυση νέων ισχυρών συμμαχιών και άλλων παικτών του διεθνούς συστήματος, 
δ) οι φυσικές καταστροφές και ε) το εσωτερικό μέτωπο. Όλες οι αυτοκρατορίες, ξέρετε, έπεσαν από μέσα. Η πόλωση, ο διχασμός της αμερικανικής κοινωνίας και η προεδρία Τραμπ που αποτελεί κόκκινο πανί για μεγάλο μέρος του συστήματος εκεί φοβούμαι ότι θα βάλουν τις ΗΠΑ σε τροχιά παρακμής. Και φυσικά όταν ο κυρίαρχος αρχίζει και χάνει σταδιακά μέρος της κυριαρχίας αυτό έχει παρενέργειες στον υπόλοιπο πλανήτη, που αν ξεφύγουν από την διπλωματική επίλυση και διαχείρισή τους θα βρεθούμε δυστυχώς μπροστά σε νέους πολέμους, καταστροφές πόνο και δυστυχία.  Δείτε π.χ. πόσα ανοικτά ζητήματα έχουμε αυτή τη στιγμή που είναι δύσκολο να επιλυθούν από τη Μέση Ανατολή, συριακό/κουρδικό στα πυρηνικά της Β. Κορέας, στις σχέσεις με τη Ρωσία, το ρόλο του ΝΑΤΟ κλπ. Η πρόσφατη ομιλία δε του Τραμπ στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ είναι ενδεικτική του πως θα κινηθεί η υπερδύναμη τα επόμενα χρόνια και πως θα αντιδράσουν και θα συσπειρωθούν εναντίον της άλλοι πρωταγωνιστές του διεθνούς συστήματος.

ΦΜ: Ποια είναι η θέση των ΗΠΑ για την Ελλάδα; Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η σχέση αυτή;

Γιάννης Μήτσιος
ΓΜ: Οι ΗΠΑ βλέπουν την Ελλάδα ως έναν πόλο σταθερότητας σε ένα ασταθές περιφερειακό περιβάλλον, έναν σημαντικό εταίρο και όπως δήλωνε στη συνέντευξη του πριν λίγο καιρό ο πρέσβης των ΗΠΑ βλέπουν την Ελλάδα ως «έναν πυλώνα της στρατηγικής των ΗΠΑ στην περιοχή» κυρίως, κατά την άποψη μου, για τους  ενεργειακούς  δρόμους, τις εξελίξεις στα Βαλκάνια και στη Μ. Ανατολή αλλά και την πορεία της Τουρκίας. Το γεωπολιτικό περιβάλλον της περιοχής έχει μια μεγάλη δυναμική, πρωταγωνιστούν πολλοί παίκτες και μεγάλες δυνάμεις και  νομίζω ότι η σχέση αυτή θα εξελιχθεί ανάλογα με την πορεία των γεγονότων.

ΦΜ: Ποια είναι η θέση της ΕΕ στο σύγχρονο γεωπολιτικό περιβάλλον; Μπορεί να θεωρηθεί πλέον ένας «ισχυρός παίκτης»;

ΓΜ: Μπορεί το ευρώ να καλπάζει στις διεθνείς αγορές, με πρόσφατο το 1,20 σε σχέση με το δολάριο, ωστόσο η θέση της ΕΕ στο σύγχρονο γεωπολιτικό περιβάλλον θα έλεγα ότι χαρακτηρίζεται από μια φάση περισσότερο εσωστρέφειας που μειώνει το γεωπολιτικό της βάρος. Η αποχώρηση της Βρετανίας, στερεί πολλά από την ΕΕ, το ευρωπαϊκό όραμα έχει αρχίζει και ξεφτίζει επικίνδυνα στον μέσο Ευρωπαίο πολίτη δεδομένης της ανασφάλειας, του προσφυγικού ζητήματος, του μεταναστευτικού, της λιτότητας, της απουσίας αλληλεγγύης αλλά και του ελλείμματος δημοκρατίας. Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια φάση που θέλει αλλαγές και μεταρρυθμίσεις αλλά παράλληλα αυξάνονται  οι φυγόκεντρες δυνάμεις. Δείτε για παράδειγμα πρόσφατα τις θέσεις των χωρών της Αν. Ευρώπης του Visegrad, Πολωνία, Ουγγαρία κλπ.,την περίπτωση της Καταλονίας στην Ισπανία στο δημοψήφισμα για ανεξαρτησία, τη Σκωτία αργότερα και τι άλλο θα προκύψει.  Επίσης, να τονίσουμε ότι στην ΕΕ πλέον έχει μείνει μόνο η Γαλλία ως μόνη πυρηνική δύναμη, με το μεγαλύτερο στρατό και με μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.

ΦΜ: Είναι η ΕΕ γερμανική;

Γιάννης Μήτσιος

ΓΜ: Με το Brexit, defacto, ηγέτιδα χώρα και δύναμη στην ΕΕ αναδεικνύεται η Γερμανία. Υπάρχει όμως ένα ρητό στις διεθνείς σχέσεις που λέει  ότι η Γερμανία είναι πολύ μεγάλη για την Ευρώπη και πολύ μικρή για τον κόσμο, “Too big for Europe, too little for the world”, ωστόσο αυτή η δύναμή της είναι και η αδυναμία της. Η νέα τετραετία της Μέρκελ θα σηματοδοτήσει πολλά τόσο για το ίδιο το μέλλον της Γερμανίας στην Ευρώπη αλλά και στον κόσμο. Με το 46% του ΑΕΠ της, να καλύπτεται  από τις εξαγωγές (ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο) θα είναι ευάλωτη στο μέλλον σε φαινόμενα οικονομικού προστατευτισμού και παγκόσμιων οικονομικών κρίσεων.

Φωτεινή Μαστρογιάννη
ΦΜ: Η Κίνα διεισδύει με έμμεσο πλην σαφή τρόπο στην ΕΕ. Το έχουμε δει στην Ελλάδα βλ. ΟΛΠ το βλέπουμε και στη Γερμανία με τη μαζική εξαγορά γερμανικών επιχειρήσεων. Κατά πολλούς, οι εξαγορές αυτές γίνονται με δανεισμό της Κίνας. Η επόμενη φούσκα θα είναι κινεζική; Μετατρέπεται η Ευρώπη σε κινεζικό πόλο επιρροής;

ΓΜ: Η Κίνα έχει μετατραπεί  πλέον στην πρώτη οικονομία του πλανήτη. Αν δούμε αναλυτικά τα στοιχεία έχει επενδύσει πάνω από 100 δις δολάρια από το 2009 έως σήμερα στην Ευρώπη. Μόνο πέρυσι, το 2016 οι επενδύσεις της άγγιξαν τα 40 δις δολάρια/έτος - ποσό ρεκόρ. Με το νέο φιλόδοξο όραμα, του νέου δρόμου του μεταξιού, «Μία Ζώνη ένας δρόμος», η Κίνα θα συνδεθεί με μια εμπορική λεωφόρο από το Πεκίνο έως τη Σκωτία, ας μου επιτραπεί ο χαρακτηρισμός. Νομίζω ότι είναι πολύ πρόωρο να μιλάμε για κινέζικο πόλο επιρροής. Οι κινεζικές επενδύσεις στην ΕΕ μπορούν να τονίσουν την ανάπτυξη, την μείωση της ανεργίας και να φέρουν πιο κοντά τη δύση και την ανατολή. Υπάρχει μεν δανεισμός κινεζικών επιχειρήσεων αλλά παράλληλα έχει και μεγάλο μέρος του αμερικανικού χρέους στα χέρια της. Η πρόσφατη αλλαγή από δολάρια σε γουάν με αντίκρισμα σε χρυσό στις αγορές πετρελαίου θα μειώσει το ποσοστό του δολαρίου στα αποθεματικά της νομίσματα.

ΦΜ: Στην Ελλάδα, η κοινή γνώμη είναι φιλικά προσκείμενη στη Ρωσία. Μπορούμε να περιμένουμε κάτι από τους Ρώσους ή η ανάπτυξη περαιτέρω στρατηγικών σχέσεων με την Ελλάδα δεν εντάσσονται στα ρωσικά πλάνα;

ΓΜ: Δεν θα διαφωνήσω για τα παραδοσιακά φιλικά αισθήματα που τρέφει ο ελληνικός λαός για τη  Ρωσία. Η κοινή θρησκεία και η κληρονομιά του Βυζαντίου είναι παρούσες και στην σύγχρονη εποχή. Υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό στην συνεργασία με τη Ρωσία, σε πολλούς τομείς από τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων, τον τουρισμό, την ενέργεια, την επιστημονική συνεργασία κλπ. Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας σε συνδυασμό με τα ευρύτερα και μακροπρόθεσμα συμφέροντα της Ρωσίας τόσο στα Βαλκάνια αλλά και στη Μέση Ανατολή την καθιστούν (την Ελλάδα) αναμφισβήτητα μια χώρα σημαντική.
 
ΦΜ: Η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει κάποιο σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες σχέσεις έτσι όπως εξελίσσονται;

ΓΜ: Η Ελλάδα έχει το προνόμιο να είναι σε μια πολύ κρίσιμη περιοχή του πλανήτη που διασταυρώνονται ενεργειακοί δρόμοι, εμπορικοί δρόμοι, γεωπολιτικά συμφέροντα και περιφερειακοί ανταγωνισμοί. Αυτό είναι ευχή και κατάρα διότι έχουμε πληρώσει βαρύ φορτίο αίματος στη μακραίωνη ιστορία μας. Η Ελλάδα ζει ανάμεσα σε ταραγμένο κόσμο, είναι μεν μικρή χώρα στo νότιο άκρο της Ευρώπης αλλά παράλληλα μπορεί να αποτελέσει τη γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου και να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο ως χώρα με πολιτική σταθερότητα, υποδομές και ασφάλεια, στο τρίγωνο Βαλκάνια, Αιγαίο-Στενά-Μαύρη Θάλασσα και νοτιοανατολική Μεσόγειο. Για να παίξει όμως αυτό το σημαντικό ρόλο θα πρέπει να κινηθεί επιδέξια και αριστοτεχνικά ισορροπώντας ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις που κινούνται στην περιοχή, τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα και στα αντικρουόμενα συμφέροντά τους.

ΦΜ: Η Κύπρος, ένα άλλο κομμάτι του ελληνισμού, φαίνεται να έχει διασωθεί τόσο οικονομικά όσο και από το μόρφωμα που δρομολογούνταν που δεν ήταν άλλο από τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία. Ποιος πιστεύετε ότι θα είναι ο μελλοντικός ρόλος της Κύπρου;

ΓΜ: Η Κύπρος δοκιμάστηκε από την οικονομική κρίση, την ξεπερνάει σιγά – σιγά ενώ οι προσδοκίες για τα χρυσοφόρα ενεργειακά κοιτάσματα θα της δώσουν μεγαλύτερη αξία. Οι δε συμμαχίες με εταιρείες κολοσσούς στην ενέργεια μπορούν να βοηθήσουν στην κατεύθυνση αυτή.
Για τη  διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδία έχετε δίκιο ότι η Κύπρος σώθηκε δύο φορές μία που δεν υποχώρησε στο Σχέδιο Ανάν το 2004 και μία πρόσφατα στις διαπραγματεύσεις στην Ελβετία. Η Κύπρος μαζί με την Ελλάδα θα πρέπει να μετρήσουν εχθρούς και φίλους και να κινηθούν αποφασιστικά και θαρραλέα  στο νέο περιβάλλον όπως θα διαμορφωθεί το επόμενο διάστημα με την βαθύτερη εμπλοκή της Τουρκίας στη Μ. Ανατολή, τις σχέσεις με Ισραήλ και Αίγυπτο και την πορεία των αγωγών που θα μεταφέρουν τα κοιτάσματα στις ευρωπαϊκές αγορές.

ΦΜ: Οι εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια είναι ανησυχητικές. Έχουμε αναβίωση του αλβανικού εθνικισμού. Ποιοι κατά τη γνώμη σας υποδαυλίζουν αυτές τις καταστάσεις και γιατί; Τα Βαλκάνια θα εξελιχθούν, για άλλη μία φορά, σε πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης;


ΓΜ: Ενδιαφέρον ερώτημα σε ενδιαφέροντες καιρούς. Τα Βαλκάνια καταναλώνουν περισσότερη ιστορία απ΄όση παράγουν, που έλεγε νομίζω ο Τσώρτσιλ, αλλά πάντα είναι stand by στον ιστορικό χρόνο. Οι πληγές της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας δεν έχουν επουλωθεί και πολύ φοβούμαι ότι θα γίνουμε μάρτυρες νέων ανταγωνισμών. Ο αλβανικός εθνικισμός, ο αλυτρωτισμός των Σκοπίων, η τουρκική επιρροή αλλά και οι διαφορετικές προσεγγίσεις των ΗΠΑ και της Ρωσίας, στην περιοχή δεν αφήνουν περιθώρια για βελούδινες λύσεις. Το θέμα στο τέλος είναι ποιος θα επικρατήσει και ποια στρατηγική της Δύσης ή της Ανατολής. Να επικρατήσουν και οι δύο υπό τις υπάρχουσες σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας και Κίνας το βλέπω αδύνατον. Μάλλον θα το αφήσουμε στους ανέμους ιστορίας.

ΦΜ: Οι μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη αλλάζουν όχι μόνο την πολιτισμική φυσιογνωμία της αλλά δημιουργούν και σημαντικά προβλήματα βλ. τρομοκρατικές επιθέσεις. Θεωρείτε ότι οι πληθυσμοί αυτοί θα δημιουργήσουν και πιο εκτεταμένες συγκρούσεις στην Ευρώπη στο κοντινό μέλλον;

ΓΜ: Το σοκ που υπέστησαν οι ευρωπαϊκοί λαοί με την κατακόρυφη αύξηση τρομοκρατικών χτυπημάτων από φανατικούς μουσουλμάνους σε συνδυασμό με τα αθρόα κύματα μεταναστών, παρανόμων και μη, και προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική θα υφίσταται. Η de facto αλλαγή της πολιτισμικής φυσιογνωμίας της Ευρώπης σχεδιασμένη ή όχι η ιστορία θα δείξει ενδέχεται να δημιουργήσει εντάσεις στο μέλλον. Η στροφή των ευρωπαϊκών λαών σε κόμματα και φορείς που διαφωνούν με την αλλοίωση της Ευρώπης, την μείωση των αξιών και της ιστορικής ταυτότητας θα αυξάνεται στο μέλλον συνδυαζόμενη με πολιτικές οικονομικής ανασφάλειας, λιτότητας και επιβολής πολιτικών γραμμών από υπερεθνικά κέντρα.

ΦΜ: Η αντίληψη για τα «ανοικτά σύνορα» κυριαρχεί σε κάποιο τμήμα της πολιτικής ζωής της Ελλάδας. Οι υποστηρικτές τους υποστηρίζουν ότι κατ’αυτό τον τρόπο θα αποφευχθούν οι πόλεμοι και θα επιτευχθεί ειρήνη. Ποια είναι η άποψή σας; Υπάρχουν κάποιοι που μπορεί να επωφελούνται από αυτή την αντίληψη;

ΓΜ: Πρόκειται για μια ρηχή αντίληψη, μια ιδεοληψία που στερείται βάσης και επαφής με την πραγματικότητα. Άλλο η ανθρωπιστική βοήθεια, η στήριξη λαών και προσφύγων που υποφέρουν από πολέμους, θεομηνίες κλπ και άλλο  «ανοιχτά σύνορα». Κάθε οργανωμένη κοινωνία, κάθε κράτος έχει τα σύνορά του εγγυάται την ασφάλεια των πολιτών του και έχει δικαίωμα και υποχρέωση να τα περιφρουρεί. Όπως και στην ιδιωτική μας ζωή προστατεύουμε τις περιουσίες μας και τη γη μας έτσι και τα κράτη περιφρουρούν τα σύνορά τους. «Μπάτε σκύλοι αλέστε και ξέφραγα αμπέλια» δεν υπάρχουν στις διεθνείς σχέσεις πάρα μόνον όσοι το πιστεύουν είτε από ιδεολογία είτε εξυπηρετώντας αλλότρια συμφέροντα. Όταν ταυτίζονται και τα δύο είναι καταστροφή.

ΦΜ: Σας ευχαριστώ πολύ για την ενδιαφέρουσα συζήτηση!




Πέμπτη 14 Σεπτεμβρίου 2017

Η ψηφιακή γενιά Ζ

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οι νεότερες γενιές κατηγορούνται για απάθεια από τις προηγούμενες χωρίς όμως, στις όποιες συζητήσεις να λαμβάνονται υπόψη αφενός τα χαρακτηριστικά των νεότερων γενεών, αφετέρου ο μετασχηματισμός ολόκληρης της κοινωνίας. Δεν μπορούμε να ζητάμε αντίδραση με βάση τις συνθήκες των προηγούμενων γενεών, η κοινωνία μετασχηματίζεται και οφείλουμε να κατανοούμε (όχι όμως απαραίτητα και να ασπαζόμαστε) τις αλλαγές αυτές.


Η γενιά Ζ (γεννημένοι 1996-2010) είναι τα παιδιά της γενιάς Χ (γεννημένοι το 1965-1975) που είναι αυτή που κυβερνά τον τόπο μας. Η γενιά Χ είναι η πιο μικρή πληθυσμιακά γενιά και ακολούθησε τη γενιά των baby boomers ή στα καθ’ημάς τη γενιά του Πολυτεχνείου (γεννημένοι το 1946 – 1964) για την οποία τόσα αρνητικά έχουν αναφερθεί.  Τα παιδιά της γενιάς του Πολυτεχνείου είναι η γενιά Υ ή Millennials (γεννημένοι 1980-1995) και έχει κάποια κοινά με τους γονείς της υπό την έννοια ότι είναι μία υλιστική γενιά.

Η γενιά Ζ, όμως, είναι μία διαφορετική γενιά, πολυπολιτισμική και  πολυπληθής γιατί ανέρχονται σε 2 δισεκατομμύρια. 


Άκρως εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, πολύ περισσότερο από τη γενιά Υ,  και γι’αυτό κάπως απρόβλεπτοι, οι νέοι της γενιάς αυτής δεν είναι κυνικοί όπως οι γονείς τους που ανήκουν στη γενιά Χ (τη «χαμένη» γενιά, μία γενιά που δεν πιστεύει σε τίποτα).

Θεωρούν ότι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο (γι’αυτό και τους βλέπουμε εθελοντές σε πολλούς τομείς), τους αρέσει η εκπαίδευση (την οποία όμως προτιμούν εξατομικευμένη και να τους παρέχεται σε ψηφιακή μορφή) αλλά είναι πρόθυμοι να παρατήσουν τις σπουδές τους και να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση γιατί έχουν αυτοπεποίθηση και είναι πολύ ανεξάρτητοι (δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε πολλούς επιχειρηματίες ειδικότερα στον χώρο της τεχνολογίας από τη γενιά αυτή).


Τους αρέσει να συνδυάζουν τον ψηφιακό με τον πραγματικό κόσμο γι’αυτό και ψωνίζουν ηλεκτρονικά και συμμετέχουν στα κοινωνικά μέσα με αγαπημένα τους το YouTube (τους αρέσουν τα vlogs δηλαδή τα ατομικά βίντεο που αναρτά κάποιος στο YouTube, υπό μία έννοια τα vlogs είναι ότι τα ιστολόγια μόνο που αντί για τον γραπτό λόγο χρησιμοποιούνται τα οπτικοακουστικά μέσα)  και έπονται το Instagram και το Snapchat (το Facebook είναι για τους γονείς τους κυρίως).

Η γενιά αυτή δεν εντυπωσιάζεται από τις διασημότητες αλλά προτιμά τις δικές της διασημότητες που είναι κυρίως μδημοφιλή άτομα από τα κοινωνικά μέσα. Ωστόσο είναι προσεκτικοί στο ποιους «ακολουθούν» στα κοινωνικά μέσα υπό την έννοια πρέπει τα άτομα αυτά να έχουν κάτι ξεχωριστό. Η γενιά Ζ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην προσωπικότητα ακόμα και το ντύσιμο αποτελεί «δήλωση προσωπικότητας».


Στα κοινωνικά μέσα στα οποία συμμετέχουν μετά μανίας, επιδεικνύουν συγκεκριμένη συμπεριφορά δηλαδή σβήνουν τις αναρτήσεις τους που δεν είχαν πολλά «likes», σβήνουν και ξαναναρτούν την ίδια φωτογραφία, συνεχώς παρατηρούν ποιος τους έκανε «like» αλλά και πόσα «likes» πήρε η ανάρτησή τους και κάνουν «like» στις δικές τους αναρτήσεις για να αυξήσουν τον αριθμό των «likes». 
Σβήνουν αρκετά συχνά τις αναρτήσεις τους και βάζουν καινούριες ενώ μπορεί να σβήσουν τις αναρτήσεις λίγο αφότου τις έβαλαν. Παρακολουθούν ποιοι είναι οι φίλοι και οι ακόλουθοι των άλλων και εάν βρουν κάποιον αρκετά ενδιαφέρων τότε τον ακολουθούν.

Η ενημέρωσή τους γίνεται από τα κοινωνικά μέσα. Έχουν μεγαλώσει με τα «κόλπα» του μάρκετινγκ και έτσι ξεχωρίζουν τις όποιες προσπάθειες διαφήμισης και «χειραγώγησής» τους. Θέλουν όπως είπαμε να βλέπουν στις διαφημίσεις άτομα της καθημερινότητας και όχι διασημότητες. 


Αυτοί που τους επηρεάζουν είναι άτομα δημοφιλή στα κοινωνικά μέσα τα οποία όμως πρέπει να ξεκαθαρίζουν ευθέως για το εάν έχουν κάποια διαφημιστική σχέση με κάποιες εταιρείες γιατί η γενιά Ζ αγαπά τη διαφάνεια και τιμωρεί όσους δεν είναι διαφανείς. Επειδή είναι μία ψηφιακή γενιά θέλουν η τεχνολογική και οπτική πλευρά των διαφημίσεων να είναι άψογη.

Η γενιά Ζ είναι μία έξυπνη και δυναμική γενιά, καθόλου παθητική, αντιθέτως πιστεύει σε ένα καλύτερο κόσμο, απλά έχει το δικό της στυλ προσέγγισης. 
Φωτεινή Μαστρογιάννη


Οι παλαιότερες γενιές οφείλουν να την προσεγγίσουν μιλώντας τη «δική» της ψηφιακή γλώσσα. Θα κερδίσουν και δεν θα χάσουν.


Προτεινόμενα αναγνώσματα

Μαστρογιάννη, Φ. Διαμορφωτές κοινής γνώμης. Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/06/blog-post_23.html>

Μαστρογιάννη, Φ. Ποια είναι η γενιά του Πολυτεχνείου;Σύγκριση γενεών.Διαθέσιμο στο: <http://mastroyanni.blogspot.gr/2016/01/blog-post.html>

Attentive.ly. 2017. Understand Generation Z: A New Generation of Citizen Influencers. Available from:<https://attentive.ly/tag/generation-z-as-influencers/>, [Accessed August 23 2017]

Ellis, P. 2017. The social habits of Generation Z. Available from:

MediaKix.2017. The Top 5 Differences between marketing to millennials vs. Gen Z. Available from: <http://mediakix.com/2017/06/marketing-to-millennials-gen-z-differences/#gs.u1AvdL8>, [Accessed August 26 2017]

Schimke, P. 2017. Gen Z: Marketing To Digital  Natives. Available from:<http://www.mutant.com.sg/gen-z-marketing-digital-natives/>

The Center for Generational Kinetics. 2017. Gen Z Research – 2017 National Study on Generation Z. Available from:< http://genhq.com/gen-z-2017/>