Τεχνητή Νοημοσύνη και Το Τέλος της Εργασίας

Φωτεινή Μαστρογιάννη, Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ

H Τεχνητή Νοημοσύνη, με απλά λόγια, στοχεύει να δημιουργήσει μηχανές οι οποίες θα εργάζονται και θα σκέφτονται σαν άνθρωποι και προκαλεί ευθέως την οικονομική επιστήμη. Η οικονομία θεωρεί ότι ο άνθρωπος είναι homo economicus, δηλαδή λαμβάνει αποφάσεις, με βάση τη λογική του.

Χαρακτηριστικό είναι το ανέκδοτο για την εμμονή των οικονομολόγων με τη λογική. Δύο οικονομολόγοι συναντιούνται στο δρόμο. Ο ένας ρώτησε τον άλλο «Πώς είναι η γυναίκα σου;» και ο άλλος απάντησε «Σε σχέση με τι;»

Η άποψη αυτή δηλαδή του homo economicus έχει καταρριφθεί γιατί ο άνθρωπος δεν  δρα πάντα με βάση τη λογική. Ένας λόγος είναι ότι δεν έχει όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες, έχει δηλαδή ατελή πληροφόρηση οπότε και οι αποφάσεις που παίρνει δεν είναι ορθές.

Ένας άλλος λόγος είναι ότι το συναίσθημα επηρεάζει τις αποφάσεις μας γι’αυτό και οι σύγχρονοι οικονομολόγοι λαμβάνουν υπόψη την ψυχολογία, τις επιρροές του κοινωνικού περιβάλλοντος και το συναίσθημα στη λήψη αποφάσεων, συνδυασμό γνώσεων που βλέπουμε σε λίγους Έλληνες οικονομολόγους.

Πέραν όμως των επιδράσεων των παραπάνω, η νευροοικονομία (συνδυασμός νευρολογίας, βιολογίας, ψυχολογίας και οικονομικών) απέδειξε ότι ακόμα και οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων για παράδειγμα η ηλιοφάνεια συνδέεται με τις καθημερινές αποδόσεις των μετοχών ή ακόμα και οπτικά ερεθίσματα όπως είναι οι φωτογραφίες όμορφων γυναικών, μπορούν να επηρεάσουν τη θέληση του ανθρώπου για την απόκτηση άμεσης ανταμοιβής.

Οι οικονομολόγοι δεν μπορούν να μετρήσουν τις προτιμήσεις με αριθμητικές αξίες παρά μόνο με σχετικές, η Τεχνητή Νοημοσύνη έρχεται να λύσει αυτό το πρόβλημα.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη «τρέφεται» με δεδομένα. Ήδη το 70% των αγοραστικών αποφάσεων στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης βασίζεται σε μηχανές που  επεξεργάζονται  τεράστιες βάσεις δεδομένων και προτείνουν στον επενδυτή τι να αγοράσει. 

Και στο σημείο αυτό, η Τεχνητή Νοημοσύνη υπερβαίνει τις οικονομικές θεωρίες όπως είναι αυτή της αποτελεσματικότητας της αγοράς (Fama, 1965). Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, οι τιμές των μετοχών απεικονίζουν πλήρως όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες. Συνεπώς, δεν μπορεί κανείς να «νικήσει» την αγορά χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε πληροφορία αφού αυτή, σύμφωνα με τη θεωρία, έχει ήδη προεξοφληθεί και ενσωματωθεί στην τιμή της μετοχής. Η  πληροφόρηση όμως είναι ατελής γιατί κάποιος δεν έχει όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες. Πλέον όμως με τη χρήση των μηχανών η αγορά μπορεί να νικηθεί λόγω των δεδομένων που διαθέτουν και μπορούν να επεξεργασθούν οι μηχανές. 

Η Τεχνητή Νοημοσύνη δημιουργεί ερωτήματα και για μία άλλη οικονομική θεωρία που είναι η θεωρία της προοπτικής των Kahneman & Tversky (1976). Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, τα άτομα όταν πρόκειται να λάβουν αποφάσεις γνωρίζοντας την πιθανότητα των αποτελεσμάτων, σταθμίζουν τις πιθανές απώλειες με τα πιθανά κέρδη. Η θεωρία αυτή παίρνει ως δεδομένο ότι ο άνθρωπος λαμβάνει τις αποφάσεις. Τι γίνεται όμως όταν τις αποφάσεις τις παίρνει η μηχανή της τεχνητής νοημοσύνης, ο machina economicus;

Οι επενδύσεις, όμως, στην τεχνολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης τι επίδραση θα έχουν; Σύμφωνα με τους Chen et al. (2011) για τη δεκαετία 2011-2021, το αισιόδοξο σενάριο για την επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην οικονομία είναι $5,89 τρισεκατομμύρια. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η εργασία του hedge fund manager όχι μόνο δεν θα επηρεαστεί δυσμενώς από την Τεχνητή Νοημοσύνη αλλά προβλέπεται ότι θα ευημερήσει τα επόμενα χρόνια.

Ποια όμως θα είναι η επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ανθρώπινη εργασία; Θεωρείται ότι θα χαθεί το 50% των θέσεων εργασίας, θα αυξηθεί η ανισότητα και θα εξαφανισθούν πολλές θέσεις εργασίας της μεσαίας τάξης. Μάλιστα ο μεγάλος φυσικός Στήβεν Χώκινγκ εξέφρασε την άποψη ότι οι μηχανές Τεχνητής Νοημοσύνης απειλούν την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.

Στην Αμερική, λόγω της αυτοματοποίησης αυξήθηκε μεν η παραγωγικότητα αλλά ο μέσος μισθός μειώθηκε. Σύμφωνα με έκθεση της McKinsey οι δουλειές που προστατεύονται καλύτερα από την τεχνητή νοημοσύνη είναι αυτές του γιατρού, του hedge fund manager αλλά και χαμηλόμισθες όπως αυτές των νοσηλευτικών υπηρεσιών και των κηπουρών (προς το παρόν, θα πρόσθετα). Κατ’άλλους εργασίες όπως είναι αυτές του λογιστή θα καταργηθούν πλήρως, ενώ μεγάλο μέρος των νομικών υπηρεσιών θα γίνεται από μηχανές όπως και το 80% των εργασιών ενός υπαλλήλου γραφείου.

Το εντυπωσιακό είναι ότι δεδομένου ότι αυτό είναι το μέλλον, η συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν περιλαμβάνει τέτοια θέματα. Οι κυβερνήσεις αγνοούν (συνειδητά;) την επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην κατάργηση των  θέσεων εργασίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ιθύνοντες αυτής συζητούν για ανανέωση του εργατικού δυναμικού μέσω του μεταναστευτικού, δεχόμενοι αθρόα ρεύματα μεταναστών που δεν έχουν δεξιότητες στην πλειοψηφία τους αλλά και που λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και της αυτοματοποίησης των θέσεων εργασίας θα οδηγηθούν και αυτοί όπως και μεγάλα στρώματα των γηγενών στην απόλυτη εξαθλίωση. Η μόνη προσπάθεια που γίνεται για μερική επίλυση του προβλήματος είναι με την παροχή βασικού εισοδήματος σε ανέργους στη Φινλανδία, ένα κοινωνικό πείραμα, ενέργεια που είπαν ότι θα την ακολουθήσουν σκωτσέζικες, καναδικές και ολλανδικές πόλεις.

Μήπως λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να συζητήσει για ένα πανευρωπαϊκό σχέδιο παροχής βασικού εισοδήματος σε συνδυασμό με έναν Ιωβηλαίο των χρεών των κρατών; Αυτό όμως προϋποθέτει μία συντονισμένη συλλογική προσπάθεια κάτι που δεν συμβαίνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου τα τοπικά εθνικά συμφέροντα όπως είναι τα γερμανικά κυριαρχούν εις βάρος των υπολοίπων δημιουργώντας πλεονάσματα στη δική τους οικονομία από την πρόκληση ελλειμμάτων στις άλλες.

Η γερασμένη νοητικά Ευρώπη θα πρέπει να αποφασίσει κάποια στιγμή να  κυβερνηθεί από πολιτικούς (και όχι από αδρά πληρωμένους, άχρηστους γραφειοκράτες που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα)  που βλέπουν στο μέλλον, σκέπτονται στρατηγικά και φροντίζουν για το μέλλον των λαών με σύνεση και προσοχή και όχι με αερολογίες και ιδεοληψίες. Επείγει επίσης η δημιουργία μίας νέας οικονομικής θεωρίας γιατί η τεχνολογία και η παγκοσμιοποίηση έχουν καταστήσει τις υπάρχουσες παρωχημένες. Η γερασμένη νοητικά Ευρώπη θα αποφασίσει να ενισχύσει την προαγωγή της οικονομικής σκέψης από οικονομολόγους με σύγχρονο προσανατολισμό;

Οι προκλήσεις πολλές, μένει να δούμε εάν θα υπάρξουν δράσεις.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Ελληνική

Καπερναράκου, Κ. (2017). Το φινλανδικό κοινωνικό πείραμα για βασικό εισόδημα σε ανέργους. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό: http://www.kathimerini.gr/891756/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/to-finlandiko-koinwniko-peirama-gia-vasiko-eisodhma-se-anergoys, Πρόσβαση [15 Ιανουαρίου 2017]

Σημειώσεις course στα νευροοικονομικά με διδάσκοντα τον καθ. Βασίλι Κλουτσάρεφ, Εθνικό Ερευνητικό Πανεπιστήμιο Μόσχας.

Ξένη

Burows, L. (2015), How Artificial Intelligence is changing economic theory. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό: https://phys.org/news/2015-07-artificial-intelligence-economic-theory.html, Πρόσβαση [28 Φεβρουαρίου 2017]

Chen, N., Christensen, L., Gallagher, K., Mate, R., Rafert, G.(2011), Global Economic Impacts Associated with Artificial Intelligence. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό:

http://www.analysisgroup.com/uploadedfiles/content/insights/publishing/ag_full_report_economic_impact_of_ai.pdf, Πρόσβαση [2 Μαρτίου 2017]

Fama E. (1965), The Behavior of Stock-Market Prices, The Journal of Business, Vol. 38, No. 1 (January 1965), 90.

Kahneman, D. & Tversky, A. (1979), Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk. Econometrica Vol 47, 263-290.

Marwala, Tshilidzi (2014). Artificial Intelligence Techniques for Rational Decision Making. Heidelberg.

Parkes, D. C., and Wellman, Μ.P.(2015), Economic Reasoning and Artificial Intelligence. Science 349 (6245) (July 16): 267–272.

Yuhas, A. (2016), Would you bet against sex robots? AI 'could leave half of world unemployed'. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό:

< https://www.theguardian.com/technology/2016/feb/13/artificial-intelligence-ai-unemployment-jobs-moshe-vardi>, Πρόσβαση [1 Μαρτίου 2017]

Φωτεινή Μαστρογιάννη:νευραλγικός ο ρόλος των μειοψηφιών.Θ'αντέξουν ή θάν...

2/3 στις 10:05 πμ στον 90.1 FM μία συζήτηση με τον Πέτρο Ιωάννου

Σήμερα 2 Μαρτίου αυτή τη φορά με τη φίλη Φωτεινή Μαστρογιάννη,οικονομολόγο κι όχι μόνον ,στις 10.05 πμ στους 90,1 για την Λάρισα και τα πέριξ και στον Sportnews901.gr για τους διαδικτυακούς μας φίλους!

Π. Ξανθίδης – Η είδηση είναι συνείδηση

Στη διαδικτυακή εκπομπή Take the money & run προσκεκλημένος της Φωτεινής Μαστρογιάννη ήταν ο δημοσιογράφος Παντελής Ξανθίδης. Πρώην πολεμικός ανταποκριτής και δημοσιογράφος του αθηναϊκού ημερήσιου Τύπου (μέλος ΕΣΗΕΑ) ο κος Ξανθίδης, σήμερα αν και συνταξιούχος ασχολείται με την ενημέρωση μέσα από τον ερασιτεχνικό ιστοχώρο του «Τύπος Πειραιώς» (www.typospeiraiws.gr).

Σύμφωνα με τον κο Ξανθίδη, υπάρχει ένας χείμαρρος πληροφόρησης και ο αναγνώστης θα πρέπει να επιλέξει τι διαβάζει. Nα είναι προσεκτικός σε ό,τι διαβάζει και να ενημερώνεται για την αντίθετη άποψη. Η ελευθεροτυπία ήταν πάντα μία σχετική έννοια γιατί όπως παλιά, έτσι και σήμερα ο δημοσιογράφος δεν γράφει πάντα ό,τι θέλει.

Ο δημοσιογράφος σαν «δικαστής» γιατί αποφασίζει και μπορεί αδικήσει, να προσβάλλει προσωπικότητες. Γι’ αυτό και η πέννα του πρέπει να έχει ανθρωπιά. Η είδηση είναι συνείδηση! Το σημαντικό δεν είναι μόνο η είδηση αλλά το πως μεταδίδεται. Ο αναγνώστης πρέπει να είναι σωστός ενημερωμένος.

Κάποιοι εκδότες προσπάθησαν και προσπαθούν  να μεταλλαχθεί ο δημοσιογράφος σε γραμματέα. Δυστυχώς δεν υπάρχουν Μπότσηδες, Αθανασιάδηδες και Λαμπράκηδες. Σήμερα οι νέοι δημοσιογράφοι δεν έχουν «δασκάλους. Το ρεπορτάζ είναι άγνωστο και γίνεται παραγωγή γραμματέων.

Στην ερώτηση σχετικά με τη λεξιπενία των σύγχρονων δημοσιογράφων, ο κος Ξανθίδης απάντησε ότι για το πρόβλημα αυτό φέρουν μεγάλη ευθύνη τα Μέσα, όσο η εκπαίδευση και οι γλωσσολόγοι που αλλάζουν τη γλώσσα κατά το δοκούν! Εάν το έκαναν π.χ. στη Γαλλία «θα είχαν εκτελεσθεί στα έξι μέτρα». Σήμερα οι νέοι άνθρωποι δεν μιλάνε ελληνικά αλλά μεταφρασμένα αγγλικά. Οι δε νέοι δημοσιογράφοι αποκτούν τον τίτλο του δημοσιογράφου από τη μια ημέρα στην άλλη. Γράφουν άρθρα, αναλύσεις και σχόλια χωρίς να υπάρχουν γνώσεις και εμπειρία.

Ο ισχυρισμός ότι ο Έλληνας δεν διαβάζει είναι λανθασμένος. Ο Έλληνας είναι περισσότερο ενημερωμένος από τους Ευρωπαίους και εάν βρει καλά κείμενα τότε θα τα διαβάσει.

Ένα βασικό πρόβλημα της εποχής μας είναι η τεχνητή νοημοσύνη, σε σημείο που κοινωνιολόγοι μιλάνε  για ένα νέο «κοινωνικό συμβόλαιο». Σε λίγο οι αλγόριθμοι θα μας διοχετεύουν τις ειδήσεις που μας ταιριάζουν και τα πάντα θα είναι κατευθυνόμενα.

Η εξουσία θέλει να μην σκέπτονται οι άνθρωποι γι’ αυτό και καλλιεργείται ο τρόμος- και μέσω των ειδήσεων. Από τα πρώτα πράγματα που χτύπησε η εξουσία είναι ο πολιτισμός γι’ αυτό και το πολιτισμικό επίπεδο έπεσε χαμηλά και προωθούνται παντός είδους υποπροϊόντα.

Ο νόμος Βενιζέλου απαγορεύει τη δημοσιοποίηση ονομάτων ακόμα και καταδικασμένων παιδεραστών. Έτσι με την ανωνυμία καλύπτονται εγκλήματα ακόμα και οικονομικά.

Την εκπομπή μπορείτε να παρακολουθήσετε στον παρακάτω σύνδεσμο:

O Δρ. Νικόλαος Μωραϊτης συζητά με τη Φωτεινή Μαστρογιάννη για τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας

Ο Δρ. Νικόλαος Μωραϊτης είναι γνωστός διεθνολόγος που ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ. Ο Δρ. Μωραϊτης εκφράζει την ιδιαίτερη ανησυχία του για την πιθανή περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων της Ελλάδας με την Τουρκία.Αναφέρεται δε στην ΕΕ ως «καρκίνωμα» που βλάπτει τα ελληνικά συμφέροντα.

Πιο συγκεκριμένα, ανέφερε στη Φωτεινή Μαστρογιάννη τα ακόλουθα:

“Έχω πάρει θέσεις, γράψει και ασχοληθεί για τις τουρκικές βλέψεις σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου από την δεκαετία του 1980.  ‘Εχω γράψει ότι η εσωτερική κρίση στην Τουρκία, και έχουσα σαφή γνώση για την Τουρκία, από τους κύκλους του κατεστημένου στην Ουάσιγκτον, ότι ο χώρος της περιοχής είναι ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα της Αμερικής, του ΝΑΤΟ και της Ευρώπης.

Η Τουρκία βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία και ήγειρε θέμα Αιγαίου. Αμφισβητεί την κυριαρχία μας στην υφαλοκρηπίδα, τον εναέριο χώρο, την αιγιαλίτιδα ζώνη, με επεκτατικές τάσεις στα νησιά.  Η Άγκυρα συνέδεσε την επεκτατική της πολιτική στο Αιγαίο, με την αμερικανική και νατοϊκή παρουσία στο χώρο της και σε καθαρά γεωπολιτικά πλαίσια. Δεν θα υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες γιατί είναι γνωστά.

Αυτό που με ανησυχεί  βαθύτατα είναι η δραματική εξέλιξη που λαμβάνουν τα πράγματα στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Με ανησυχεί και η σχέση «ξένων δυνάμεων» με τις τουρκικές βλέψεις σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου. Φοβούμαι πως η όλη κατάσταση οδηγείται σε κρίση Ελλάδας –Τουρκίας.

Κατόπιν των ανωτέρω και αν λάβουμε υπ΄όψη:

1) Τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουμε με την Τουρκία, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Κύπρο.

2) Τις ανακατατάξεις που λαμβάνουν χώρα στη Μέση Ανατολή.

 3) Τον τουρκικό επεκτατισμό που κατευθύνεται από δυτικά κατεστημένα και

4) ότι τα προσεχή τρία χρόνια θα είναι τα πιο κρίσιμα για την παγκόσμια κατάσταση, αλλά ειδικότερα για μας,  που καλούμεθα ν’ αντιμετωπίσουμε τόσους κινδύνους θα πρέπει να μας εμβάλλει σε ανησυχίες, διότι συγκεκριμένοι κύκλοι διάκεινται δυσμενώς σε βάρος των εθνικών μας συμφερόντων και δικαίων.

Στα διαλαμβανόμενα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας της Πατρίδας μας, με ώθησαν να γράψω μια σειρά άρθρων διότι, σήμερα, βρισκόμαστε στην πιο κρίσιμη καμπή της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας μας.

Όσο για την ΕΕ, αυτό το εθνοκρατικά διαφοροποιημένο καρκίνωμα, με εργαλείο της τις ελληνικές κυβερνήσεις, εξοντώνει τον λαό της Ελλάδας, ο οποίος από την πλευρά του βρίσκεται σε αδράνεια και απάθεια, λόγω της χειραγώγησής του από τους ελίτ πολιτικούς απατεώνες, μέσω της «απόλυτης αλήθειας».

Κυρία Μαστρογιάννη, το μήνυμα που στέλνω στους Έλληνες, και για το  ποιος θα πρέπει να είναι ο ηγέτης στην Ελλάδα το αναφέρω στο τελευταίο μου άρθρο: «Ο Σχετικισμός ως εμπειρική μεθοδολογία της κοινωνικής μάζας: Μελέτες περιπτώσεων και χαρακτηριστικά παραδείγματα».  Εξηγεί ότι η σχετικότητα είναι η έκφραση της εμπειρίας της «κοινωνικής μάζας», εξηγεί ότι η μόνη λύση για να λυθεί η φρικτή και αδιέξοδη κατάσταση στη χώρα μας είναι η κοινωνία να γίνει ο εντολέας της εντολοδόχου διακυβέρνησης."

Φωτεινή Μαστρογιάννη - Οικονομολόγος, Συγγραφέας

Ο Αλαίν ντε Μπενουά συζητά με τη Φωτεινή Μαστρογιάννη για την κρίση και την παγκοσμιοποίηση

Ο Αλαίν ντε Μπενουά (Alain de Benoist) είναι Γάλλος ακαδημαϊκός και φιλόσοφος, επικεφαλής του think tank GRECE. O Αλαίν ντε Μπενουά ασκεί κριτική στον νεοφιλελευθερισμό και στην παγκοσμιοποίηση.

ΦΜ: Στην Ελλάδα, πολλοί υποστηρίζουν ότι η κρίση είναι κυρίως πολιτική, κοινωνική και ηθική. Ποια είναι η άποψή σας;

ΑΝΜ: Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος δεν σηματοδότησαν  μόνο το τέλος του εικοστού αιώνα ή το τέλος της μεταπολεμικής περιόδου αλλά το τέλος του κύκλου νεωτερικότητας. Έχουμε εισέλθει πλέον στη μετανεωτερικότητα, η οποία είναι ένα μεσοδιάστημα, ένας χρόνος  μετάβασης. Βλέπουμε να ξεθωριάζει το  περίγραμμα του παλιού κόσμου που γνωρίζαμε και μερικές φορές αγαπούσαμε  ενώ ο κόσμος που έρχεται, παραμένει  περισσότερο ή λιγότερο νεφελώδης. Μια τέτοια κατάσταση είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή για τη δημιουργία κρίσεων διότι συνεπάγεται την εξαφάνιση των γνωστών ορόσημων. Θα ήθελα να πω ότι σήμερα βρισκόμαστε σε μια γενικευμένη κρίση: οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, πολιτική και θεσμική κρίση, πνευματική και ηθική κρίση. Αλλά αν δεν κάνω λάθος η λέξη «Κρίση»  στα ελληνικά σημαίνει επίσης «απόφαση». Κάθε κρίση απαιτεί μια απόφαση. Το ερώτημα είναι ποιος είναι τώρα σε θέση να αποφασίσει - και προς ποια κατεύθυνση.

ΦΜ: Η Ευρωπαϊκή Ένωση αμφισβητείται πλέον από μεγάλο μέρος των λαών της Ευρώπης. Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η εξέλιξή της;

ΑΝΜ: Ανακοινώνοντας πρόσφατα ότι δεν θα επιδιώξει την ανανέωση της θητείας του ως Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ ομολόγησε την απαισιοδοξία του. Είναι μια ομολογία που ποτέ δεν πέφτει έξω. Εδώ και είκοσι ή τριάντα χρόνια, η «Ευρώπη» παρουσιάστηκε ως η λύση για όλα τα προβλήματα. Σήμερα,  με τη σειρά της έχει καταστεί η ίδια ένα πρόβλημα που συνεχίζει να επιδεινώνει όλα τα άλλα. 

Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, στην αρχή της, κινήθηκε εκτός κοινής λογικής: έδωσε έμφαση στην οικονομία και στο εμπόριο, και όχι στην πολιτική και στον πολιτισμό, χωρίς οι λαοί να ενημερωθούν για τον προσανατολισμό της. Οι αποφάσεις λαμβάνονται  από την κορυφή (η Κομισιόν στις Βρυξέλλες) και όχι από τη βάση, προτιμώντας τη διεύρυνση με νέα κράτη -μέλη αντί της εμβάθυνσης των  υφιστάμενων δομών, ανεξάρτητα από τα γεωπολιτικά δεδομένα  κ.λπ. Ως εκ τούτου, η δυσαρέσκεια των λαών με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Είναι κρίμα που αυτή η δυσαρέσκεια επεκτείνεται σε όλες τις μορφές της ευρωπαϊκής ιδέας.

Αντί να ενώνει τα έθνη και τους λαούς της Ευρώπης, όπως δηλώνει το όνομά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση, στις ημέρες μας, πλέον ανίσχυρη και σχεδόν ερειπωμένη, στην πραγματικότητα τους διαίρεσε: η διαίρεση μεταξύ Βορρά και Νότου, λόγω της υιοθέτησης ενός ενιαίου νομίσματος, του ευρώ, το οποίο παρέβλεπε τις διαφορετικές δομές και τα επίπεδα μεταξύ των χωρών και πιο πρόσφατα η διαίρεση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, λόγω της συζήτησης για τη μετανάστευση. Προσθέστε σε αυτό, το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ είναι πανταχού παρούσα στην καθημερινή επιχειρηματική πραγματικότητα,  είναι ανύπαρκτη σε όλους τους βασικούς τομείς (διπλωματίας και  άμυνας), κάτι το οποίο της απαγορεύει να διαδραματίσει έναν ουσιαστικό ρόλο  σε έναν πολυπολικό κόσμο. Η σημερινή της μορφή, που είναι  αυτή της Ευρώπης της αγοράς και όχι μίας Ευρώπης της δύναμης, καθιστά την Ευρωπαϊκή Ένωση μη βιώσιμη.

ΦΜ: Η αθρόα είσοδος μεταναστών, σύμφωνα με κάποιους, θα βοηθήσει στην επίλυση του ασφαλιστικού προβλήματος και θα εμπλουτίσει την ευρωπαϊκή οικονομία με τις δεξιότητες των μεταναστών. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το πολιτισμικό πλαίσιο της Ευρώπης κινδυνεύει λόγω των μεταναστών, κυρίως των μουσουλμάνων, οι οποίοι έχουν μία διαφορετική κουλτούρα. Ποια είναι η άποψή σας;

ΑΝΜ: Η άποψη σύμφωνα με την οποία οι μετανάστες θα δώσουν ώθηση στην οικονομία ως υποκατάστατο της δημογραφικής παρακμής είναι των οικονομολόγων που σκέπτονται αφαιρετικά. Οι οικονομολόγοι αυτοί δεν υπολογίζουν τον πολιτισμό και πιστεύουν ότι οι άνθρωποι είναι εναλλάξιμοι.

Αυτός είναι ο λόγος που οι εργοδότες πάντα ενθάρρυναν τη μετανάστευση, ο Καρλ Μαρξ δικαίως χαρακτήρισε τους μετανάστες ως τον «εφεδρικό στρατό του κεφαλαίου.» Αλλά μπορούμε τώρα να δούμε ποια είναι τα αποτελέσματα: η παρουσία των μεταναστών συντελεί στο να μειωθούν οι μισθοί προς τα κάτω σε μια εποχή που οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι βρίσκονται ήδη σε αθέμιτο ανταγωνισμό με το υπο-προλεταριάτο του Τρίτου Κόσμου λόγω των μετεγκαταστάσεων των επιχειρήσεων.

Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες όπου η μετανάστευση έχει πραγματοποιηθεί σε μία συγκεκριμένη κλίμακα είδαμε την ανάπτυξη  κοινωνικών παθολογιών, τη δημιουργία περιοχών ανομίας, είδαμε μουσουλμάνους που στρέφονται κατά της κοινωνίας εξυπηρετώντας κατά καιρούς την αναβίωση της τρομοκρατίας, κλπ Οι λαϊκές τάξεις είναι τα πρώτα θύματα. Όλα αυτά είναι γνωστά στους πάντες. Το πρόβλημα της μετανάστευσης είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που δεν μπορούμε να λύσουμε ούτε με την ξενοφοβία ούτε με έναν αγγελικό τρόπο. Απαιτεί ρεαλισμό που πρέπει να λάβει υπόψη την πολιτιστική, θρησκευτική και κοινωνιολογική πλευρά, ειδικά σε μια εποχή όπου η ανάπτυξη έχει σχεδόν εξαφανιστεί, οι θέσεις εργασίας είναι λίγες και  οι άνεργοι ανέρχονται σε δεκάδες εκατομμύρια.

ΦΜ: Η παγκοσμιοποίηση που συνεπάγεται την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και αγαθών απειλεί να καταστρέψει τα έθνη. Στην Ελλάδα το βιώνουμε ιδιαίτερα έντονα με την αλλαγή των βιβλίων της ιστορίας και την παραμόρφωση της γλώσσας. Είναι το τέλος των εθνών;

ΑΝΜ:  Κατ 'αρχάς, δεν πρέπει να συγχέoυμε τα  έθνη με τα έθνη-κράτη. Το έθνος-κράτος, το οποίο ήταν ο μεγάλος πολιτικός παράγοντας της εποχής της νεωτερικότητας, βρίσκεται επίσης σε κρίση και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πάρα πολύ μεγάλο για να λύσει τα μικρά προβλήματα και πολύ μικρό για να λύσει τα μεγάλα,  σταδιακά στερήθηκε την κυριαρχία του  σε όλους τους τομείς (στρατιωτικό, πολιτικό, νομισματικό, δημοσιονομικό, κλπ). Μεγάλο μέρος του παραμένει ωστόσο όσον αφορά την παρακολούθηση και τον έλεγχο των πληθυσμών. Τα έθνη είναι κυρίως το αποτέλεσμα του πολιτισμού και της ιστορίας. Οι άνθρωποι που τα απαρτίζουν αρνούνται την αναίρεση των κοινωνικών δεσμών, τη διάλυση της κοινωνικότητας, την απώλεια της μνήμη τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ζήτημα της ταυτότητας έρχεται τώρα στο προσκήνιο. Η παγκοσμιοποίηση, υπό αυτή την έννοια, πρέπει να εκτιμηθεί με διαλεκτικό τρόπο: από τη μία ομογενοποιεί και απομακρύνει τις διαφορές αλλά από την άλλη προκαλεί αντιδράσεις που οδηγούν προς την κατεύθυνση ενός νέου κατακερματισμού.

Το μεγάλο σημερινό πολιτικό χάσμα δεν είναι η διαίρεση μεταξύ  αριστεράς και δεξιάς αλλά αυτό που δημιουργεί τους νικητές και τους χαμένους της παγκοσμιοποίησης, όσοι θέλουν να αφαιρέσουν όλα τα σύνορα και εκείνοι που θέλουν να τα διατηρήσουν, από την μία πλευρά είναι η εργατική τάξη (και η μεσαία τάξη που απειλείται με υποβιβασμό) και από την άλλη η παγκοσμιοποιημένη ελίτ. Αυτό εξηγεί την άνοδο του λαϊκισμού, το βρετανικό Brexit, την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, κλπ

ΦΜ: Οι γεωπολιτικές συνθήκες αλλάζουν. Ο ρόλος της Ευρώπης φαίνεται ότι περιορίζεται (ειδικότερα της Γερμανίας). Σύμφωνα με τις δηλώσεις Τραμπ, θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας έναντι της Κίνας. Θεωρείτε ότι επίκειται ένας Παγκόσμιος Πόλεμος;

ΑΝΜ: Όχι, δεν πιστεύω σε έναν επικείμενο Παγκόσμιο πόλεμο (ακόμη και αν ο κίνδυνος πολέμου δεν μπορεί να θεωρηθεί ανύπαρκτος). Νομίζω, ωστόσο, ότι με την Χίλαρι Κλίντον, υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις για έναν πόλεμο εναντίον της Ρωσίας. Όσον αφορά τον Ντόναλντ Τραμπ, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε κάτι, πρώτον διότι οι προθέσεις του δεν είναι πολύ σαφείς και γιατί η παρορμητική και ιδιότροπη προσωπικότητα του τον καθιστά απρόβλεπτο.

Στη διεθνή πολιτική, ο Τραμπ φαίνεται να ευνοεί μια πολιτική συνεργασίας με τη Ρωσία, κάτι που είναι καλό αλλά δεν είναι σαφές αν πραγματικά εφαρμοστεί (οι αντι-ρωσικές κυρώσεις δεν έχουν αρθεί) και αν ο κύριος στόχος του δεν είναι κατά κύριο λόγο να διεγείρει τις σχέσεις  μεταξύ της Κίνας και του Κρεμλίνου. Η φιλοισραηλινή και αντι-ιρανική θέση του Τραμπ μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα, και δεν είναι βέβαιο ότι αυτή η θέση μπορεί εύκολα να συμβιβαστεί με μία «φιλορωσική» πολιτική. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ο Τραμπ δεν ενδιαφέρεται για την Ευρώπη και ο Πούτιν, από την πλευρά του, έχει κατανοήσει ότι  δεν έχει  πολλά να περιμένει. Στη Μόσχα, όπως και στην Ουάσιγκτον και στο Πεκίνο, φαίνεται ότι έχουν κατανοήσει ότι η ιστορία είναι τραγική και ότι η διεθνή πολιτική βασίζεται κυρίως στην ισορροπία της εξουσίας. Η Ευρώπη συνεχίζει να ζει στα σύννεφα.

ΦΜ: Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι δεν αντιστέκονται στον σύγχρονο αυταρχισμό γιατί δεν υπάρχει μία καινούρια ιδεολογία στην οποία να πιστέψουν. Ποιοι είναι οι λόγοι, κατά την άποψή σας, που δεν δημιουργείται μία καινούρια ιδεολογία;

ΑΝΜ:  Είναι δύσκολο να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση, γιατί δεν υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες προκειμένου να εμφανιστεί μια νέα ιδεολογία. Πολλές ιδεολογίες του παρελθόντος έχουν πλέον καταστεί άνευ αντικειμένου, αλλά θα ήταν σοβαρό λάθος να πιστεύουμε ότι ζούμε σε μια μετα-ιδεολογική εποχή.  Στην πραγματικότητα ζούμε την ιδεολογία των εμπορευμάτων που υπηρετεί τον κινητήρα της υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου. Ανθρωπολογικά μιλώντας, ο ναρκισσιστικός ατομικισμός και  ο σύγχρονος ωφελιμισμός πάνε χέρι-χέρι με την υπεροχή των αξιών του συστήματος της αγοράς, την εμμονή με την ανάπτυξη, την κερδοφορία και το κέρδος.

ΦΜ: Έχετε να στείλετε κάποιο  μήνυμα στους Έλληνες;

ΑΝΜ: Νιώθω μεγάλη συμπάθεια για όλα όσα έχει εκπροσωπήσει και εξακολουθεί να εκπροσωπεί η Ελλάδα.  Είμαι αλληλέγγυος με τον ελληνικό λαό που έχει συνθλιβεί και ταπεινωθεί από την τερατώδη πολιτική  λιτότητας που εφαρμόζεται από τις Βρυξέλλες και οι οποίες αποφάσισαν για μία ακόμα φορά ότι οι  οικονομικές απαιτήσεις θα πρέπει να επιβάλλονται με όλα τα μέσα εις βάρος των πολιτιστικών αξιών,  του τρόπου ζωής και τις προσδοκίες του λαού. Οι Έλληνες είναι σήμερα ίσως ο πιο δυστυχισμένος λαός της Ευρώπης. Αυτό μπορεί να είναι και ο λόγος που θα είναι  οι πρώτοι που θα μπουν στο σωστό δρόμο για μια νέα αρχή.

ΦΜ: Σας ευχαριστώ, τιμή μου που συνομιλήσατε μαζί μου.