Βόρεια Ήπειρος, ένα πονεμένο κομμάτι του Ελληνισμού

Η κα Σταματία Καραγεωργίου, συγγραφέας του ιστορικού μυθιστορήματος «Ο ξύλινος σταυρός» εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη ήταν προσκεκλημένη της Φωτεινής Μαστρογιάννη στη διαδικτυακή εκπομπή «Take the money and run».

Σύμφωνα με την κα Καραγεωργίου η ιστορία της Βόρειας Ηπείρου θεωρείται ταμπού στον ελληνικό χώρο.Η έκφραση Βόρεια Ήπειρος είναι λανθασμένη γιατί η Ήπειρος ήταν πάντα ενιαία μέχρι τις αρχές του 20^ου αι. Η Ήπειρος ακολουθούσε πάντα την ιστορία της υπόλοιπης Ελλάδας. Από την αρχαιότητα κατοικούνταν από ελληνικά φύλα (Μολοσσοί, Πελασγοί κτλ) και συναντάμε σε αυτή πόλεις όπως Απολλωνία, Φοινίκη που και τα ονόματά τους δηλώνουν ότι ήταν πόλεις ελληνικές.

Το 1912 γίνεται η διχοτόμηση της Ηπείρου. Τη χρονιά αυτή ξεσπά ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος που είχε ως σκοπό του την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού γι’αυτό και τα βαλκανικά έθνη έρχονται σε συμφωνία μεταξύ τους. Σε αυτή τη διαδικασία έχουμε και την απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Οι Αλβανοί δυστυχώς δεν συμμετέχουν στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Σε κάθε κομμάτι της ελληνικής ιστορίας η Αλβανία βρίσκεται απέναντι γιατί αισθάνεται κομμάτι και συνέχεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Το 1912 ξεκινά η απελευθέρωση της Ηπείρου και όταν μαθαίνεται στην Ήπειρο ότι ο ελληνικός στρατός πέρασε τα σύνορα, πολλές περιοχές αυτοεξεγείρονται και απελευθερώνονται πολύ πριν φθάσει ο στρατός εκεί. Ενώ όλη η Ήπειρος γιορτάζει την απελευθέρωσή της, οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αυστροουγγαρία και Ιταλία) αντιστρατεύονται το σχέδιο. Αυτές οι δύο προσπαθούσαν να έχουν στην κυριαρχία τους την Αδριατική και κυρίως τα στενά του Οτράντο. Δεν ήθελαν όμως έναν τρίτο διεκδικητή στην περιοχή δηλαδή την Ελλάδα. Σπρώχνουν τους Αλβανούς να διεκδικήσουν ανεξαρτησία και να δημιουργηθεί ένα κρατίδιο που δεν θα μπορούσε όμως να έχει μόνο τον Βορρά της Αλβανίας που ήταν τα αλβανικά εδάφη και έτσι αποφασίζουν να προσθέσουν και ένα κομμάτι της Ηπείρου.

Με το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας τον Δεκέμβρη του 1913 έχουμε επίσημα τη διχοτόμηση της μίας και ενιαίας Ηπείρου σε Βόρεια και Νότια. Η ελληνική πλευρά εκβιάστηκε ωμότατα. Τον Μάιο του 1913 στη διάσκεψη του Λονδίνου όπου ο σκοπός της ήταν η χάραξη νέων συνόρων στα βαλκανικά κράτη επίτηδες δεν ορίστηκε η συνοριακή γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας, της νεοσύστατης Αλβανίας. Να επισημάνουμε ότι πριν το 1913 δεν υπήρχε αλβανικό κράτος. Επίτηδες πάλι, μένουν εκτός της Συνθήκης του Λονδίνου και τα νησιά του Αιγαίου και δεν αποδίδεται στην Ελλάδα η κυριαρχία στο Αιγαίο.

Στη Φλωρεντία ο εκβιασμός ήταν ότι είτε η Ελλάδα θα αποσύρει τα στρατεύματά της από το τμήμα της Ηπείρου που βρέθηκε στην Αλβανία ή δεν θα της αναγνωρίζονταν η κυριαρχία στο Αιγαίο. Λόγω του ότι το κίνημα των Νεότουρκων είχε πάρει τα επάνω του, η ελληνική κυβέρνηση θεώρησε ότι δεν μπορεί να διακινδυνεύσει την κυριαρχία στο Αιγαίο και προτίμησε να θυσιάσει τη μισή Ήπειρο.

Η Ελλάδα ήταν η νικήτρια χώρα σε σχέση με την Αλβανία που ήταν στις ηττημένες. Όχι απλά το ζήτημα της νικήτριας χώρας δεν δικαιώνεται αλλά υποβιβάζεται και τιμάται το αίτημα της ηττημένης.

Ο Βενιζέλος πρότεινε να γίνει δημοψήφισμα. Η πρόταση αυτή δεν γίνεται δεκτή γιατί όλοι ήξεραν ότι εάν γίνει δημοψήφισμα στο βόρειο τμήμα της Ηπείρου θα καταφανεί η ελληνικότητα της περιοχής.

Την ώρα που η ελληνική κυβέρνηση υποκύπτει στις απαιτήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων στην Ήπειρο ξεσηκώνονται, συστήνουν Ιερούς Λόχους και αποφασίζουν να διεκδικήσουν την αυτονομία τους από τη στιγμή που δεν τους επιτρέπουν την ένωση με την Ελλάδα. Σε αυτή την κίνηση των Ηπειρωτών συμμετέχουν όλοι οι Έλληνες πανταχού της οικουμένης που πηγαίνουν ως εθελοντές και πάνε να πολεμήσουν στον Ηπειρωτικό αγώνα.Ο στρατός ενώ έχει πάρει άλλη εντολή, οπλίτες και αξιωματικοί λιποτακτούν και συντάσσονται με τους Ιερούς Λόχους.

Στις 17/2/1914 ανακηρύσσεται η αυτονομία της Βόρειας Ηπείρου. Οι Ηπειρώτες δεν δέχτηκαν μοιρολατρικά αυτό που τους ετοίμασαν οι Μεγάλες Δυνάμεις αλλά πήραν τα όπλα και λειτούργησαν μόνοι τους. Εκείνη την ημέρα ορίζεται και η πρώτη προσωρινή κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γιώργο Ζωγράφο, γιο του μεγάλου ευεργέτη. Μέλη της κυβέρνησης ήταν οι τρεις μητροπολίτες των περιοχών αυτών.Στον Ηπειρωτικό αγώνα συμμετείχαν και οι γυναίκες, υπήρχε ο γυναικείος Ιερός Λόχος.

Η ελληνική κυβέρνηση θέλοντας να κάνει τον «καλό» στις Μεγάλες Δυνάμεις υπόσχεται ότι θα εμποδίσει την Ηπειρωτική εξέγερση. Στην Ελλάδα απαγορεύει τους εράνους αλλά παρά την απαγόρευση, οι Έλληνες συσπειρώνονται και οι Ελληνίδες συστήνουν επιτροπές και οργανώνουν εράνους για να στηρίξουν τον αγώνα.

Στις 17/5/1914 υπογράφεται το πρωτόκολλο της Κέρκυρας στο οποίο αναγνωρίζεται η αυτονομία της Βόρειας Ηπείρου και υπογράφεται και από τις Μεγάλες Δυνάμεις οι οποίες λειτουργούν ως εγγυήτριες δυνάμεις. Το έκαναν γιατί υπέθεσαν ότι ο ορισμός ενός κρατιδίου είναι αρκετός αλλά οι Αλβανοί ήθελαν την επιστροφή της οθωμανικής κυριαρχίας.

Η αυτόνομη πολιτεία της Βόρειας Ηπείρου λειτούργησε για πολύ λίγο διάστημα. Το καλοκαίρι του 1914 ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Βενιζέλος το θεωρεί ευκαιρία για την ένωση της Βόρειας Ηπείρου με την Μητέρα πατρίδα όπως έγινε με τη Μακεδονία και τα νησιά. Ζητά την άδεια από τις Μεγάλες Δυνάμεις να μπει ο ελληνικός στρατός στη Βόρεια Ήπειρο προκειμένου να διατηρήσει την τάξη. Το αίτημά του γίνεται δεκτό και έτσι απελευθερώνεται για δεύτερη φορά η Βόρεια Ήπειρος και έχουμε μία άτυπη ένωσή της με την Ελλάδα.Στις εκλογές 1915-16 έχουμε συμμετοχή βουλευτών που εκπροσωπούν τη Χειμάρρα, το Αργυρόκαστρο και τους Αγίους Σαράντα στο ελληνικό κοινοβούλιο.

Υπάρχει ένα βασιλικό διάταγμα που επικυρώνει την ένωση της Βόρειας Ηπείρου με την Μητέρα πατρίδα από την ελληνική βουλή το 1916.  Το διάταγμα όμως αυτό δεν έγινε ποτέ δεκτό από τις Μεγάλες Δυνάμεις γι’αυτό μιλάμε και για άτυπη ένωση.

Ο Βενιζέλος προσπαθεί να εξασφαλίσει υποσχέσεις από τις Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες υπόσχονται πολλά μεταξύ των οποίων και η ένωση της Βόρειας Ηπείρου εάν μπει η Ελλάδα στον πόλεμο με την πλευρά της Αντάντ.Ο βασιλιάς έχει άλλη γνώμη, θεωρείται γερμανόφιλος και υποστηρίζει την ουδετερότητα της Ελλάδας στον πόλεμο. Αρχίζει ο Εθνικός Διχασμός. Φτάνει η στιγμή που στην Ελλάδα υπάρχουν δύο κυβερνήσεις. Όταν οι Βούλγαροι εισβάλλουν στη Μακεδονία, τότε για ποια ουδετερότητα μιλάμε; Ο Βενιζέλος συστήνει μια δεύτερη κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη, την Τριανδρία και είναι η σύμπραξη Βενιζέλου, Κουντουριώτη και Δαγκλή.

Ο Βενιζέλος δικαιώνεται για την επιλογή του, οι Μεγάλες Δυνάμεις του συμπαρίστανται σε αυτή την επιλογή γιατί δεν θέλουν τον βασιλιά.Πέτυχε πολλά αλλά χάνει τις εκλογές και επανέρχεται ο βασιλιάς και με ένα καινούριο σύμφωνο της Φλωρεντίας, η Ελλάδα ξαναδίνει την περιοχή μαζί με επιπλέον χωριά στην περιοχή της Κορυτσάς.Ακολουθεί η μικρασιατική καταστροφή και η καταστροφή της Βόρειας Ηπείρου γιατί οι αλβανικές κυβερνήσεις έχουν σαφέστατα ανθελληνική πολιτική.

Τη δεκαετία του 1920 αποσχίστηκε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και απαγορεύτηκε η ελληνική γλώσσα ενώ έκλεισαν τα ελληνικά σχολεία. Οι Βορειοηπειρώτες ξεσηκώνονται. Ο Αλβανός βασιλιάς Ζώγου απαγόρευση τη λειτουργία των ελληνικών σχολείων και απολύει τους Έλληνες δασκάλους ενώ διορίζει Αλβανούς. Οι Βορειοηπειρώτες αποφασίζουν να μην στείλουν τα παιδιά τους στα καινούρια σχολεία και προσπαθούν να τους διδάξουν στο σπίτι το ελληνικό αλφάβητο.

Η αλβανική κυβέρνηση άρχισε ένα πογκρόμ κατά της ελληνικής μειονότητας αλλά και η μειονότητα μαζεύει υπογραφές και προσφεύγει στο δικαστήριο της Χάγης όπου δικαιώνεται και η αλβανική κυβέρνηση υποχρεώνεται να ξανανοίξει τα ελληνικά σχολεία στην περιοχή της Βόρειας Ηπείρου. Η αλβανική κυβέρνηση επέτυχε τον περιορισμό της ελληνικής μειονότητας και έχουν επίσημη συρρίκνωση του χώρου της Βόρειας Ηπείρου.

Ακολουθεί ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος όπου και γίνεται και η Τρίτη και τελευταία απελευθέρωση της Βόρειας Ηπείρου από τον Ελληνικό στρατό. Με τη συμφωνία της Γιάλτας, η Αλβανία βρίσκεται στη ζώνη επιρροής του Στάλιν και ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις  είχαν υποσχεθεί τη Βόρεια Ήπειρο στην Ελλάδα, σε όλες τις συσκέψεις η Σοβιετική Ένωση αντιδρά σφοδρότατα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις για να μην δυσαρεστήσουν τον Στάλιν δεν λύνουν το ζήτημα. Το πρωτόκολλο της Κέρκυρας βρίσκεται ακόμα σε ισχύ και δεν εφαρμόζεται μία απόφαση που ακόμα εκκρεμεί γιατί δεν έχει αποφασισθεί ότι η Βόρεια Ήπειρος δεν ανήκει στην Ελλάδα αλλά στην Αλβανία.

Η απόφαση ήταν ότι το θέμα θα συζητηθεί αφού λυθεί το αυστριακό και το γερμανικό ζήτημα. Το αυστριακό λύθηκε με τη συνθήκη ειρήνης του 1955, το γερμανικό με τη ένωση των δύο Γερμανιών ενώ το επόμενο ζήτημα που έχει μείνει προς επίλυση είναι το ζήτημα της Βόρειας Ηπείρου.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε ταχτεί υπέρ της Βόρειας Ηπείρου αλλά και οι επόμενες ελληνικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να το φέρουν προς συζήτηση αλλά κάθε φορά υπήρχε η σφοδρή αντίδραση της Σοβιετικής Ένωσης η οποία γινόταν δεκτή λόγω Γιάλτας. Μέχρι το 1960, οι ελληνικές κυβερνήσεις θεωρούσαν το θέμα ζωντανό αλλά από εκεί και ύστερα αρχίζει να ξεχνιέται.

Από το 1945, στην Αλβανία έχουμε την επικράτηση του Εμβέρ Χότζα. Λόγω της ενιαίας άποψης του ανατολικού μπλοκ στο οποίο εντάσσονταν ο Εμβέρ Χότζα, η αριστερή παράταξη στην Ελλάδα θεωρούσε απαράδεκτο να μιλήσει κανείς για τη Βόρεια Ήπειρο.

Το καθεστώς Χότζα στράφηκε πρώτα κατά της θρησκείας. Άρχισαν οι φυλακίσεις και οι διώξεις ιερέων μαζί με την προπαγάνδα που ξεκινούσε από τα σχολεία – «οι παπάδες είναι υποκριτές» κτ.

Στις 14/11/1967 με διάταγμα απαγορεύεται πλήρως η θρησκεία και η Αλβανία είναι το πρώτο κράτος στον κόσμο που κηρύσσεται επίσημα άθεο.

Στα χωριά γίνονταν μέσω των συνάξεων, η «διαφώτιση» σχετικά με το σοσιαλιστικό μοντέλο. Στην κοινωνία της χώρας εισέρχονται δύο καινούριοι όροι: ο θιγμένος και ο κουλάκος. Ο κουλάκος ήταν ο εχθρός του λαού και έπρεπε να υπάρχει για να ξεσπά επάνω του η πάλη των τάξεων. Ο κουλάκος και η οικογένειά του δεν έχουν δικαιώματα. Ο τίτλος είναι κληρονομικός και η απόφαση για το ποιος ήταν κουλάκος ήταν της τοπικής κομουνιστικής επιτροπής του χωριού.

Ο θιγμένος ήταν αυτός που ο ίδιος ή μέλος της οικογένειάς του ήταν πολιτικός κρατούμενος. Ο τίτλος ήταν επίσης κληρονομικός και η θέση του ήταν χειρότερη από του κουλάκου.

Όλα τα μέλη της ελληνικής μειονότητας πολιτογραφήθηκαν διά ροπάλου ως Αλβανοί και αρχίζει ο εποικισμός των Αλβανών στις ελληνικές περιοχές. Οι μικτοί γάμοι ενθαρρύνονται και σε πολλές περιπτώσεις υπήρχε και πίεση για μικτό γάμο. Τα παιδιά των μικτών γάμων πολιτογραφούνταν υποχρεωτικά ως Αλβανοί.

Υπήρξε και ονοματοδοτική πίεση δηλαδή τα «ακατάλληλα» ή «κακόηχα» ονόματα έπρεπε να αλλάξουν και ως τέτοια θεωρούνταν τα χριστιανικά και τα ελληνικά.

Η Πανηπειρωτική Ομοσπονδία Αμερικής Καναδά αντέδρασε έντονα και ο Χότζα αναγκάστηκε να το εφαρμόζει μόνο στα νεογέννητα βρέφη. Οι γονείς έπρεπε να επιλέξουν το όνομα του παιδιού τους από μία λίστα ονομάτων που συνέτασσε η τοπική επιτροπή του κόμματος και η οποία περιελάμβανε μόνο αλβανικά ονόματα.

Τα τοπωνύμια άλλαξαν επίσης. Παντού απαγορεύονταν η ομιλία και η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Στα 99 χωριά της μειονότητας που επιτρέπονταν, η διδασκαλία της ελληνικής ήταν περιορισμένη μόνο στις τέσσερις τάξεις του Δημοτικού και μετά τα παιδιά μάθαιναν υποχρεωτικά τα αλβανικά. Η εκπαίδευση ήταν γενιτσαρική, κανένας λόγος για ελληνική ιστορία και λογοτεχνία ακόμα και μέσα στο σπίτι.Οποιοσδήποτε αρχαιολογικός χώρος ήταν σε αλβανικό έδαφος ήταν αλβανική πολιτιστική κληρονομιά. Δεν υπάρχει η έκφραση βυζαντινός πολιτισμός αλλά η περίοδος αυτή καλούνταν Μεσαίωνας.

Ο Χριστός στα χρόνια του Χότζα δεν επιτρεπόταν να αναφερθεί ούτε ως ιστορική χρονολογία. Δεν υπήρχε στην Αλβανία προ και μετά Χριστού αλλά υπήρχε η έκφραση πριν και μετά την εποχή μας.

Υπήρχε μόνο ένα κόμμα και τα δικαστήρια αποτελούνταν από μέλη εκλεγμένα από τον λαό, ως αποτέλεσμα οι πολιτικοί κρατούμενοι ήταν χιλιάδες.

Η «βιογραφία» ήταν η ετήσια έκθεση του κάθε προσώπου χωριστά, ήταν το «φακέλωμα». Συντάσσονταν σε ετήσια βάση και ένα αντίγραφο πήγαινε στις μυστικές υπηρεσίες. Εάν «χαλούσε η βιογραφία» τότε το άτομο πήγαινε φυλακή και εξορία.

Τη δεκαετία του 1980, ο Σεβαστιανός, Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης αρχίζει και δραστηριοποιείται στην περιοχή αλλά και γυρίζει όλη την Ελλάδα και τα κέντρα αποφάσεων του εξωτερικού. Η πίκρα του ήταν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν στήριζε τη μειονότητα. Η άλλη του πίκρα ήταν ότι στο εξωτερικό του έλεγαν ότι καμία κυβέρνηση δεν τους είχε θίξει το θέμα. Υπήρξε σχεδιασμένη απόκρυψη και έχει περάσει στη συνείδηση των Ελλήνων ότι δεν πρέπει να ασχολούνται με τη Βόρεια Ήπειρο.

Όπως δείχνουν και τα πρόσφατα γεγονότα η εξόντωση στη Βόρεια Ήπειρο συνεχίζεται.

Την εκπομπή μπορείτε να παρακολουθήσετε στον παρακάτω σύνδεσμο:

Φωτεινή Μαστρογιάννη & Σταματία Καραγεωργίου Take the money & run 27/1/2017

Παγκόσμιος Πόλεμος, Οικονομία και Κύκλοι Κοντράντιεφ

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, καθ.ΜΒΑ, συγγραφέας

Ο Νικολάι Κοντράντιεφ ήταν ένας Ρώσος οικονομολόγος ο οποίος εκτελέστηκε από τον Στάλιν το 1938 λόγω της εναντίωσής του στην κολεκτιβοποίηση της γης και για το ότι υποστήριξε ότι ο καπιταλισμός θα επιστρέφει πάντα και δεν θα πεθάνει.

Ο Κοντράντιεφ έγινε γνωστός για τους περίφημους κύκλους του διάρκειας 50-60 ετών και οι οποίοι αποτελούνται από την επέκταση, την κρίση και τη συστολή  βάσει των οποίων ο καπιταλισμός ανανεώνεται.

Σύμφωνα με τους αναλυτές περίπου το 2020, στην ανάκαμψη δηλαδή του πέμπτου κύματος Κοντράντιεφ,  υπολογίζεται η έναρξη ενός καινούριου παγκοσμίου πολέμου. Οι αιτίες αυτού θα οφείλονται στον έντονο ανταγωνισμό κυρίως για τις πρώτες ύλες και τις αγορές καθώς και στην πολυπολική κατανομή της στρατιωτικής ισχύος μεταξύ των μεγάλων χωρών. Νέες δυνάμεις θα δημιουργήσουν μία νέα ηγεμονία.

Κάποιοι ερευνητές (Chase-Dunn και Podobnik, 1999) υποστηρίζουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση υπό την ηγεσία της Γερμανίας, με πιθανότητες 50/50,  θα εμπλακεί σε μία παγκόσμια στρατιωτική αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ το 2020 ή η άλλη πιθανότητα είναι ο πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας . Ενώ ο Wallerstein (2000) υποστήριξε ότι πιο πιθανός είναι ένας πόλεμος μεταξύ Ευρώπης και Ασίας τον 21ο αιώνα.Ο Goldstein (2005) υπολογίζει την ύπαρξη πολέμου το έτος 2025, ενώ ο Boswell (1999) τον υπολογίζει για τα έτη 2010 – 2020.

Είναι γεγονός πάντως ότι οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί και διαμορφώνονται θέτουν τον Δυτικό κόσμο και κυρίως την Ευρώπη υπό διαρκή πίεση σε όλα τα επίπεδα.

Η Κίνα και η Ινδία είναι πλέον οι ανερχόμενοι γίγαντες δημογραφικά αλλά και οικονομικά, πιθανόν και στρατιωτικά ενώ αντίθετα ο πληθυσμός στη Δύση συρρικνώνεται. Η μετανάστευση θεωρήθηκε ότι θα λύσει το δημογραφικό πρόβλημα της Δύσης, τα προβλημάτων στο ασφαλιστικό και θα δώσει ώθηση στην οικονομία μέσω της ανόδου στην αγορά και κατασκευή ακινήτων. Ωστόσο δεν έχει ληφθεί υπόψη ότι σε μία φάση καθόδου του κύκλου Κοντράντιεφ όπως είναι αυτή που διανύουμε, η οποία χαρακτηρίζεται από συρρίκνωση των θέσεων εργασίας, η μετανάστευση μπορεί να οδηγήσει σε στρατιές ανέργων και χωρίς δεξιότητες μεταναστών και σε επιβάρυνση του δημόσιου προϋπολογισμού γιατί οι παροχές που δίδονται είναι πολύ μεγαλύτερες από τους φόρους που πληρώνουν. Πέραν αυτού η διαρκής αυτοματοποίηση προκαλεί και αυτή συρρίκνωση των θέσεων εργασίας και ως εκ τούτου, πλεονάζοντα «εργατικά χέρια» ενώ μέσω των τηλεπικοινωνιών η μεταφορά δεξιοτήτων και γνώσεων είναι πλέον πολύ εύκολη και γρήγορη. 

Ένας επιπλέον λόγος  που συχνά παραγνωρίζεται είναι οι κοινωνικές συνέπειες ειδικότερα όσον αφορά την κοινωνική συνοχή και την εθνική ταυτότητα. Σχετικά με το θέμα της γεννητικότητας έχει αποδειχτεί ότι οι νεοεισερχόμενοι σε μία χώρα και τα παιδιά τους παρουσιάζουν δείκτες γεννητικότητας χαμηλότερους και από αυτούς των γηγενών (παρατηρήθηκε στον Καναδά αλλά και στη χώρα μας με την είσοδο των Αλβανών μεταναστών).  Είναι γεγονός ότι όταν ένα κράτος στηρίζεται στη γεννητικότητα μεταναστών τότε γρήγορα γίνεται κράτος μεταναστών. Το δημογραφικό πρόβλημα στη Δύση προκύπτει από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη γυναίκα και έχουν να κάνουν τόσο με την οικονομική ανασφάλεια και τη μη προστασία της μητρότητας από το κράτος (παιδικοί σταθμοί, άδειες μητρότητας κτλ.) όσο και από την αστάθεια των σύγχρονων σχέσεων (βλ. αύξηση διαζυγίων). Από την άλλη το επαγγελματικό περιβάλλον είναι αρνητικό στη μητρότητα.Ένας πληθυσμός που ανανεώνεται και η κατανομή των ηλικιών είναι ομαλή μπορεί να επιφέρει κάποια ομαλότητα στο στάδιο πτώσης (χειμώνα) των κύκλων του Κοντράντιεφ και ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί εάν υπάρχει ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής κυρίως των γυναικών και των νέων ευρύτερα.

Μία άλλη λύση για την αποφυγή των σημαντικών επιπτώσεων του κύκλου του χειμώνα του  Κοντράντιεφ είναι το πλεονάζον κεφάλαιο να επενδύεται από τις πλούσιες στις φτωχές χώρες έτσι ώστε  να συγκρατούνται τα μεταναστευτικά ρεύματα και οι πιθανές συγκρούσεις που εκκολάπτονται ιδιαίτερα στην Ευρώπη αλλά και να καλυτερεύσει ο τρόπος ζωής στις χώρες αυτές. Οι δε ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στη Δύση θα μπορούσαν να δραστηριοποιηθούν σε αυτές τις χώρες, συνεισφέροντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη τους.

Πιθανόν έτσι να αποφευχθεί και ο παγκόσμιος πόλεμος που προβλέπουν οι αναλυτές και ο οποίος θα είναι καταστροφικός για την ανθρωπότητα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Chase-Dunn C., Podobnik B. 1995. The Next World War: World-System Cycles and Trends. Journal of World-Systems Research 1/6: 1–47.

Goldstein J. 1988. Long Cycles: Prosperity and War in the Modern Age. New Haven, CT: Yale University Press.

Wallerstein I. 1984. Economic Cycles and Socialist Policies. Futures 16/6: 579– 585.

Διαδικτυακές πηγές

https://canadianfinanceblog.com/the-kondratieff-wave-tracking-the-past-or-predicting-the-future/#

http://www.johnbudden.com/wp-content/uploads/2016/04/OPTIMUM-ONLINE-SPRING-2016-CAN-KONDRATIEFF-CYCLES-GUIDE-US.pdf

http://wsarch.ucr.edu/archive/papers/c-d&hall/warprop.htm

http://escholarship.org/uc/item/9jv108xp#page-2

O Νόρμπερτ Χέρινγκ συζητά με τη Φωτεινή Μαστρογιάννη για την ελληνική οικονομία

Ο Νόρμπερτ Χέρινγκ (Norbert Häring) είναι οικονομολόγος και δημοσιογράφος.  Από το 2002 συνεργάζεται με τη Handelsblatt. Έχει βραβευτεί με το βραβείο Keynes Prize for Economic Writing και είναι συνιδρυτής του World Economics Association του μεγαλύτερου συνδέσμου οικονομολόγων  παγκοσμίως που αριθμεί 12.000 μέλη. Το ευπώλητο βιβλίο του «Η κατάργηση των μετρητών και οι συνέπειές της» κυκλοφορεί από τις εκδ. Λιβάνη.

ΦM: Νόρμπερτ, θα ήθελα να σε ρωτήσω για την τρέχουσα κατάσταση της οικονομίας στην Ελλάδα. Για χρόνια, η κυρίαρχη άποψη στην Ελλάδα ήταν η παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα στην Ευρωζώνη. Εν τούτοις, οι Έλληνες δεν ρωτήθηκαν ούτε πληροφορήθηκαν εκτενώς για την ΕΕ και το Ευρώ και εξακολουθούν να μην είναι ενημερωμένοι.

ΝΧ: Στην πραγματικότητα κανένας δεν ρωτήθηκε. Εάν οι χώρες θα έκαναν δημοψηφίσματα για το Ευρώ και τις σχετικές συνθήκες, τότε η πλειοψηφία των λαών θα έλεγε Όχι. Τότε θα τους εξανάγκαζαν να ξαναψηφίσουν μέχρι να απαντήσουν καταφατικά ή θα αγνοούσαν τελείως την ψήφο τους όπως έγινε πρόσφατα με το Όχι των Ολλανδών για τη συνθήκη συνεργασίας της ΕΕ με την Ουκρανία.

ΦM: Στην Ελλάδα υπάρχει μία συζήτηση σχετικά με την εφαρμογή ενός διπλού/παράλληλου νομίσματος και σε κάτι σχετικό έχει αναφερθεί και ο κος Σόιμπλε. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, η Ελλάδα θα μπορεί να παραμείνει στην Ευρωζώνη εν τούτοις τα χρέη της θα πρέπει να πληρώνονται σε σκληρό νόμισμα ενώ μισθοί και συντάξεις θα πληρώνονται σε αυτό το διπλό/παράλληλο νόμισμα. Ποια είναι η γνώμη σου γι’αυτό; Κάτι τέτοιο δεν είναι αντίθετο με τους κανόνες της ΕΕ οι οποίοι αναφέρουν ότι μόνο το Ευρώ μπορεί να κυκλοφορεί στην Ευρωζώνη;

ΝΧ: Οι κανόνες της Ευρωζώνης έχουν παρακαμφθεί πολλαπλώς και για πολλά θέματα, δεν νομίζω ότι θα ήταν πρόβλημα η παράκαμψή τους για μία ακόμη φορά. Ωστόσο για τους Έλληνες θα ήταν φοβερό εάν θα έπρεπε να εξακολουθούν να πληρώνουν το χρέος σε σκληρό νόμισμα και οι μισθοί και συντάξεις τους να είναι τόσο χαμηλοί. Δεν υπάρχει περίπτωση το χρέος αυτό να αποπληρωθεί εάν το ΑΕΠ σε όρους σκληρού νομίσματος είναι πολύ χαμηλότερο.

ΦM: Γιατί τότε να έχει κάποιος ένα τέτοιο νόμισμα και να μην έχει απευθείας ένα εθνικό νόμισμα με την αντίστοιχη κυριαρχία;

ΝΧ: Γιατί συμφέρει τους δανειστές.

ΦM: Αρκεί η αλλαγή του νομίσματος για την ώθηση μίας οικονομίας στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον που ζούμε; Τι άλλο χρειάζεται; Πώς μπορεί μία κατεστραμμένη οικονομία από την ΕΕ όπως είναι η Ελληνική να ανακάμψει και να είναι ανταγωνιστική στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον;

ΝΧ:  Θα είναι εξαιρετικά δύσκολο. Μία υποτίμηση δεν θα βοηθήσει στην ανάκαμψη του προγενέστερου βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων. Το μόνο που θα επιτύχει είναι η μείωση της ανεργίας. Χωρίς βοήθεια και ελάφρυνση του χρέους, οι μισθοί και το βιοτικό επίπεδο της Ελλάδας θα καταποντιστεί στα επίπεδα χωρών όπως είναι η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Η Ελλάδα δεν διαθέτει πλέον ένα σημαντικό παραγωγικό ιστό ο οποίος θα επωφελούνταν από την υποτίμηση. Το πρόβλημα της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας άρχισε όταν η ΕΕ άρχισε να διευρύνεται με τη μαζική εισαγωγή των ανατολικών χωρών οι οποίες έχουν πολύ χαμηλότερους μισθούς. Οι ανατολικές χώρες αποτελούν τον βασικό ανταγωνιστή των μεσογειακών χωρών.

ΦM: Όταν λες υποτίμηση εννοείς αυτή που εφαρμόζεται τώρα, την εσωτερική υποτίμηση εντός του Ευρώ ή την υποτίμηση που η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα μπορεί να προκαλέσει;

ΝΧ: Η εσωτερική υποτίμηση δεν είναι υποτίμηση. Ο όρος αυτός αποτελεί ευφημισμό για το πρόγραμμα περικοπής των μισθών. Οι περικοπές των μισθών μειώνουν την εγχώρια ζήτηση. Αυτό το πρόγραμμα είναι απαράδεκτο. Μία υποτίμηση νομίσματος (σημ. εθνικού) δεν μειώνει την εγχώρια ζήτηση εν τούτοις δεν είναι σίγουρη η επιτυχία της και θα είναι αδύνατη εάν δεν συνοδευτεί από ελάφρυνση του χρέους.

ΦM: Στο βιβλίο σου (σημ. «Η κατάργηση των μετρητών και οι συνέπειές της») αναφέρεις ότι η Ελληνική κυβέρνηση υποχρεώθηκε από τους δανειστές να παρέχει κίνητρα στον λαό για πληρωμές χωρίς μετρητά (ηλεκτρονικές). Στην Ελλάδα, οι ηλεκτρονικές πληρωμές παρουσιάστηκαν ως ένας τρόπος πάταξης της φοροδιαφυγής. Από την άλλη, κάποιοι οικονομολόγοι προωθούν την έννοια των ηλεκτρονικών πληρωμών γιατί, κατ’αυτούς, αποτελεί τρόπο αύξησης της ρευστότητας της Ελληνικής οικονομίας δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις χρειάζονται επειγόντως ρευστό.

ΝΧ: Πράγματι υπάρχουν πολλοί λόγοι για την Ελληνική κυβέρνηση για να μετακινηθεί από τα μετρητά στις ηλεκτρονικές πληρωμές γιατί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) χρησιμοποιεί την ανάγκη που έχει η Ελλάδα για ρευστό εναντίον της γιατί ακόμα υπάρχει περιορισμός στα μετρητά και οι τράπεζες στην Ελλάδα έχουν σοβαρό πρόβλημα. Αυτός είναι και ο λόγος που η Ελλάδα αποτελεί καλό πεδίο δράσης για αυτούς που μάχονται τα μετρητά. Θέλουν να την κάνουν «παράδειγμα» για να εντυπωσιάσουν, φερ’ειπείν, τον Γερμανικό λαό. Λένε και αυτό δεν είναι κάτι που βγάζω από το μυαλό μου: « Δείτε όλες αυτές τις χώρες που θέσπισαν όλους αυτούς τους κανόνες εναντίον των μετρητών πως μπαίνουν μπροστά στον αγώνα ενάντια στην τρομοκρατία και στη φοροδιαφυγή. Δεν μπορούμε εμείς να μείνουμε πίσω». Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο ή για μία Ελληνική κυβέρνηση που δεν θα πιέζεται, επιχειρήματα τέτοιου τύπου εναντίον των μετρητών δεν θα ίσχυαν.

ΦM: Η ΕΕ έχει καταστεί ένα πεδίο τεράστιων περιφερειακών ανισοτήτων όπου τα κράτη του Ευρωπαϊκού νότου και ειδικότερα η Ελλάδα έχουν γίνει σύγχρονες αποικίες. Το φαινόμενο αυτό αποτελεί μέρος ενός σχεδίου προκειμένου η ΕΕ να έχει φθηνό εργατικό δυναμικό για να ανταγωνιστεί τους Κινέζους; Μήπως έτσι εξηγείται και η αθρόα είσοδος μεταναστών;

ΝΧ: Δεν υπάρχει σχέδιο Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου υπάρχουν διαφορετικά εθνικά συμφέροντα. Δεν είμαι σίγουρος εάν κάποιος στη Γερμανία ακολουθεί ένα τέτοιο σχέδιο αλλά εν τούτοις φαίνεται να μην εναντιώνονται σε ένα σενάριο σύμφωνα με το οποίο, ο Ευρωπαϊκός νότος θα εγκαταλείψει την Ευρωζώνη, θα προβεί σε υποτιμήσεις και θα παρέχει φθηνές πρώτες ύλες, εργασίες και εργαζόμενους μετανάστες σε μία βιομηχανική Ευρωζώνη του Βορρά.  Υπάρχει ένα βιβλίο του Αλμπερτ Χίρσμαν που γράφτηκε το 1940 και στο οποίο περιγράφει την εμπορική γερμανική πολιτική του 1930. Η περιγραφή μοιάζει με αυτά που βιώνουμε σήμερα εάν και δεν έχει ειπωθεί ξεκάθαρα ότι ακολουθείται μία πολιτική προς αυτή την κατεύθυνση.

ΦM: Φαίνεται ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε αδιέξοδο. Τι πιστεύεις ότι θα ήταν το καλύτερο για την επαναδόμηση της οικονομίας; Είναι δυνατόν να επαναδομηθεί μία οικονομία εντός της ευρωζώνης; Μπορεί μία καταχρεωμένη χώρα να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον;

ΝΧ: Θεωρώ ότι η μόνη ελπίδα για τις χώρες που υποφέρουν από το Ευρώ είναι να φύγουν από την Ευρωζώνη. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι οι μεμονωμένες χώρες δεν θα κακοποιούνται από τις αγορές και από την ΕΕ γιατί η κάθε μία από αυτές θα εγκατέλειπε την Ευρωζώνη στον χρόνο που θα πίστευε ότι είναι καλύτερος για την ίδια. Φυσικά κάτι τέτοιο αποτελεί μία πολύ αβέβαιη εικασία. Χαίρομαι πραγματικά που δεν είμαι αυτός που θα έπαιρνε μία τέτοια απόφαση. Είναι πολύ δύσκολο για τις αδύναμες χώρες να συντονισθούν ενάντια στις γερμανικές επιταγές διότι εάν το προσπαθήσουν, θα τους ασκηθεί τεράστια πίεση. Όταν ο Μπερλουσκόνι και ο Παπανδρέου το προσπάθησαν απομακρύνθηκαν από την εξουσία εντός μερικών εβδομάδων.

Περισσότερα για τον Νόρμπερτ Χέριγνκ μπορείτε να διαβάσετε στο μπλογκ του:

http://norberthaering.de/en/cv

Η επανάσταση του καναπέ

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οι λόγοι της κοινωνικής αδράνειας ποικίλλουν, όπως έχω αναφέρει σε σειρά άρθρων μου, από τη χειραγώγηση, την οικονομική εξάρτηση μέχρι την έλλειψη μιας νέας ιδεολογίας στην οποία θα αναφερθώ στο παρόν άρθρο.

Η πολιτική ζωή στην Ελλάδα έχει «τσιμενταριστεί» από τα κόμματα. Οι Έλληνες, πολλές φορές από την εφηβική τους ηλικία, γίνονταν ( και γίνονται) μέλη κομμάτων. Ως μέλη κόμματος μαθαίνουν να πειθαρχούν και να πιστεύουν τυφλά στην όποια ιδεολογία, αρχηγό κτλ. Αυτού του τύπου η πολιτική κοινωνικοποίηση (κοινώς «πλύση εγκεφάλου»)  αντιστέκεται στην αλλαγή και είναι ανεκτική στα λάθη του «αρχηγού» ακόμα και εάν τα άτομα είναι άκρως δυσαρεστημένα από μία κατάσταση, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα τα τελευταία οκτώ χρόνια της κρίσης.

Η κομματική πλύση εγκεφάλου διασφαλίζει έτσι τη σταθερότητα του συστήματος, η οποία και ενισχύεται λόγω της επίδρασης των κομμάτων σε όλη τη σφαίρα του επαγγελματικού, ακαδημαϊκού και κοινωνικού βίου στην Ελλάδα.Συνεπώς, όσο η πολιτική κουλτούρα αυτού του τύπου δεν αλλάζει, τόσο το υπάρχον πολιτικό σύστημα παραμένει σταθερό και τόσο θα αποκλείεται η όποια αλλαγή της κατάστασης.

Η κρίση όμως επέτυχε ένα ρήγμα στην υπάρχουσα κομματοκρατία και γενικότερα στο πολιτικό σύστημα. Οι επαγγελματίες πολιτικοί δεν χαίρουν εκτίμησης γιατί αποδείχθηκαν ανίκανοι για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο μέσος Έλληνας, προβλήματα που εν πολλοίς οι ίδιοι δημιούργησαν και εξακολουθούν να δημιουργούν. Το πολιτικό σύστημα έχασε την κυριαρχία που ασκούσε παλαιότερα στην κοινωνία και πλέον αμφισβητείται.

Το ρήγμα όμως μεταξύ των πολιτικών και της κοινωνίας δεν έχει οδηγήσει ακόμα σε χάσμα και για ένα άλλο λόγο που δεν είναι παρά το ότι το μεγαλύτερο μέρος της διανόησης εξακολουθεί να υποστηρίζει την υπάρχουσα αλλά και διεθνή οικονομική ελίτ γι’αυτό και οι αντιδράσεις για την κρίση από πανεπιστημιακούς, επώνυμους διανοητές κοκ είναι υπέρ της διατήρησης της υπάρχουσας κατάστασης (στάση περί μονόδρομου και μη ύπαρξης εναλλακτικής λύσης ή στρέβλωση της παρουσίασης της όποιας εναλλακτικής λύσης ως «γραφικής» και παρουσιάζοντας ως «γραφικούς» όλους όσους την υποστηρίζουν). Όσοι διανοούμενοι δεν εμφανίζονται φανερά υπέρ της διατήρησης της υπάρχουσας κατάστασης τότε τηρούν  μία «περίεργη» σιωπή.

Ένας άλλος λόγος για την αδράνεια του καναπέ  είναι η παντελής έλλειψη μίας διαφορετικής/ εναλλακτικής ιδεολογίας και δράσης η οποία να είναι συγκροτημένη σε ένα συνεκτικό σχέδιο θεωρίας και πράξης. Οι νέες ιδεολογίες συνήθως προκύπτουν μετά από μία περίοδο αποπροσανατολισμού, όπως είναι αυτή που διανύουμε αλλά προϋποθέτουν διανοούμενους που δεν εξυπηρετούν την υπάρχουσα οικονομική ελίτ, διανοούμενους που όχι μόνο θα ασκήσουν κριτική στο υπάρχον σύστημα αλλά θα προτείνουν μία εναλλακτική ιδεολογία που θα εμπεριέχει το μήνυμα της ελπίδας, θα ενισχύσει τη συνεκτικότητα του κόσμου και θα κινητοποιήσει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Δυστυχώς, αυτό που έχουμε δει προς το παρόν από ένα τμήμα της διανόησης που αντιδρά, είναι κάποια πρωτόλεια σχέδια εξόδου από την κρίση με κάποιες προτάσεις για την οικονομία που σε καμία όμως περίπτωση δεν είναι ολιστικές και σίγουρα δεν αποτελούν τμήμα καμίας νέας ιδεολογίας.

Οι λόγοι που αναφέρθηκαν προσθέτουν ακόμα ένα κομματάκι στο παζλ της αδράνειας του καναπέ των Ελλήνων. Το παζλ αυτό βασίζεται στην οικονομική εξάρτηση της χώρας ήδη από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, εξάρτηση που,όπως παρατηρούμε, δημιουργεί συγκεκριμένα χαρακτηριστικά υποταγής στο πολιτικό σύστημα και στην κοινωνία. 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Zenovia, A. Sochor. Revolution and Culture.The Bogdanov-Lenin Controversy. London: Cornell University Press.

Eric Hoffer. The True Believer. Modern Classics. Harper Perennial.

ΕΛΛΑΔΑ και ΕΞΑΡΤΗΣΗ

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, καθ.ΜΒΑ, συγγραφέας

Η έννοια της εξάρτησης έχει αναλυθεί εκτενώς από την  οικονομική επιστήμη. Η αντίστοιχη οικονομική θεωρία υποστηρίζει ότι η αιτία υπανάπτυξης πολλών χωρών οφείλεται σε μία συγκεκριμένη δομή της παγκόσμιας οικονομίας η οποία ευνοεί ορισμένες χώρες εις βάρος των άλλων και περιορίζει τη δυνατότητα ανάπτυξης των υποδεέστερων οικονομιών (Dos Santos, 1971), καθιστώντας τις χώρες με τις υποδεέστερες οικονομίες φτωχές και μόνιμα εξαρτημένες από τη βοήθεια των ισχυρότερων χωρών.

Η εξάρτηση δημιουργεί δύναμη. Πλήθος θεωριών διαφόρων επιστημονικών πεδίων  έχουν αναλύσει την έννοια της εξάρτησης συγκλίνοντας σε πολλά σημεία.

Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Emerson (1962) όταν ένας άνθρωπος εξαρτάται από τον άλλο για κάτι που έχει ανάγκη τότε ο δεύτερος είναι αυτός που έχει τη δύναμη. Η εξάρτηση μεγαλώνει όταν το άτομο δεν έχει εναλλακτικές λύσεις και πρέπει να συνδιαλλαχτεί με αυτόν που έχει τη δύναμη προκειμένου να πάρει αυτό που χρειάζεται. Στην περίπτωσή μας αυτό ισχύει σε επίπεδο χώρας όπου η Ελλάδα είναι πλήρως εξαρτώμενη από τους θεσμούς προκειμένου να μην χρεοκοπήσει. Ο εθισμός π.χ. από τα ναρκωτικά είναι μία βαριά μορφή εξάρτησης γι’αυτό δεν είναι τυχαίο που ο Γιάν(ν)ης Βαρουφάκης απεκάλεσε την Ελλάδα ναρκομανή. «Η Ελλάδα είναι σαν ναρκομανής που ζητάει την επόμενη δόση, δεν θα το δεχτούμε αυτό» .

Η μεγάλη εξάρτηση, σύμφωνα με τους ψυχολόγους (Bressert, 2016) μπορεί να οδηγήσει σε ψυχική διαταραχή. Η διαταραχή της εξαρτημένης προσωπικότητας έχει πλέον αναπτυχθεί σε ολόκληρο τον ελληνικό λαό που φοβάται την εγκατάλειψη από τον ισχυρό (ΕΕ, θεσμοί κτλ.) και χρειάζεται τη συνεχή φροντίδα του. Έχει αποκτήσει πλέον εξαρτημένη και υποτακτική συμπεριφορά γιατί θεωρεί ότι δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την βοήθεια των ισχυρών. Όπως τα άτομα που έχουν αυτή τη διαταραχή έτσι και μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού είναι πλέον απαισιόδοξο και αμφιβάλλει ή και υποτιμά τις ικανότητές του.

Αυτός που θέλει να αυξήσει τη δύναμη του προσπαθεί να αυξήσει την εξάρτηση είτε αυξάνοντας το επίπεδο ανάγκης του εξαρτώμενου (π.χ. επιβολή των capital controls στην Ελλάδα) είτε περιορίζοντας τις εναλλακτικές που μπορεί να διαθέτει το άτομο (απειλές καταστροφής για έξοδο από την Ευρωζώνη ή την ΕΕ) είτε ακόμα και λεκτικά (διαρκής υποτίμηση του ελληνικού λαού από τα ξένα ΜΜΕ κυρίως τα γερμανικά).

Σύμφωνα με την κοινωνιολογική θεωρία του Emerson, η εξάρτηση μειώνεται όταν το άτομο βρίσκει εναλλακτικές ή όταν αποφασίζει να παύσει τον διαρκή εξευτελισμό που του προκαλεί η εξάρτηση από τον ισχυρό. Δεν είναι άραγε εξευτελιστικό αυτό που βιώνει ο ελληνικός λαός από τους δανειστές;

Οι υποστηρικτές της οικονομικής θεωρίας της εξάρτησης υποστηρίζουν ότι μία χώρα μπορεί να απαλλαχθεί από την εξάρτηση με διάφορους τρόπους. Στην Ελλάδα, η μία τάση υποστηρίζει ότι η αποκοπή από την εξάρτηση θα πρέπει να γίνει όταν η κυριαρχούσα χώρα ή σύνολο χωρών (βλ.βόρειες χώρες της ΕΕ) θα είναι σε στιγμή αδυναμίας όπως έγινε το 1950 με την Ινδία και τη Βρετανία, υποστηρίζεται δηλαδή ότι η κατάλληλη στιγμή είναι όταν το ίδιο το Ευρώ θα αρχίσει να έχει πρόβλημα και όχι να επιδιώξει η Ελλάδα την έξοδό της από την Ευρωζώνη. 

Η άλλη τάση υποστηρίζει την εκβιομηχάνιση – υποκατάσταση των εισαγωγών δηλαδή την παραγωγή αγαθών σε τοπικό επίπεδο αντί της εισαγωγής τους από το εξωτερικό (Escobar 1995) όπως έγινε σε αρκετές χώρες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και 1980 προκειμένου η Ελλάδα να είναι οικονομικά αυτάρκης. Παράλληλα, σε διεθνές επίπεδο η χώρα θα πρέπει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συμμαχίες με άλλες χώρες που να έχουν παρόμοιες βλέψεις και έτσι να ισχυροποιήσει την πολιτική της παρουσία.

Το επίπεδο ανισοτήτων εντός της ίδιας της χώρας δηλαδή μεταξύ του μεγάλου μέρους του πληθυσμού και των τοπικών ελίτ δεν έχει αναλυθεί εκτενώς. Είναι γνωστό ότι εάν ακολουθηθεί η τάση της εκβιομηχάνισης – υποκατάστασης των εισαγωγών χωρίς όμως να αντιμετωπισθούν οι εγχώριες ανισότητες τότε μπορεί να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη αλλά θα υπάρξει ταυτόχρονα και αύξηση των ανισοτήτων και κατά συνέπεια θα υπάρχει ανάπτυξη μεν αλλά όχι κοινωνική ευημερία η οποία φαίνεται από δείκτες όπως είναι π.χ. το προσδόκιμο  ζωής, η παιδεία κτλ.

Και οι δύο προσεγγίσεις ωστόσο δεν αντιμετωπίζουν επαρκώς το θέμα της παγκοσμιοποίησης, εστιάζουν κυρίως στο κράτος-έθνος όταν η εξέλιξη της τεχνολογίας των επικοινωνιών έχει καταρρίψει τα σύνορα και πλέον οι διάφορες κοινωνικές ομάδες (κυρίαρχες και μη) ενός έθνους επικοινωνούν εύκολα με τις αντίστοιχες στο εξωτερικό (Reyes, 2001). Ως εκ τούτου, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι επικρατεί περισσότερο μία προσέγγιση κοινωνικών τάξεων παρά κρατών ή εθνών.

Η εξάρτηση τόσο η κοινωνική όσο και η οικονομική είναι μία αφύσικη και άρρωστη κατάσταση και ως εκ τούτου πρέπει να τερματίζεται αλλά με συγκεκριμένο σχέδιο και συνυπολογίζοντας όλες τις σύγχρονες συνθήκες όπως έχουν διαμορφωθεί στο παγκόσμιο περιβάλλον.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Bressert, S. (2016). Dependent Personality Disorder Symptoms. Psych Central. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό:

<http://psychcentral.com/disorders/dependent-personality-disorder-symptoms/>

Capital.gr (2016). Capital Controls: Η κρίση εμπιστοσύνης ανάγκασε σε φυγή 45 δισ. Καταθέσεων. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό: <http://www.capital.gr/story/3136395>

Dos Santos, Τ. (1971). The Structure of Dependence in K.T. Fann and Donald C. Hodges, eds., Readings in U.S. Imperialism. Boston: Porter Sargent.

Emerson, R.M. (1962). Power-Dependence Relations. American Sociological Review, 27, 1, 31-4.

Enikonomia.gr (2015). Σαπέν: Το ελληνικό χρέος είναι ένα θέμα, αλλά η Γαλλία είναι εδώ. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό: <http://www.enikonomia.gr/timeliness/12972,Sapen-To-ellhniko-xreos-einai-ena-8ema-alla-h-Gallia-einai-edw.html>

Ferraro, V. (2008). Dependency Theory: An Introduction, The Development Economics Reader, ed. Giorgio Secondi, London: Routledge,  pp. 58-64. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό:

< https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/depend.htm>

Reyes, G.E.(2001). Four Main Theories of Development: Modernization, Dependency, Word-Systems and Globalization. Διαθέσιμο στον Παγκόσμιο Ιστό:

<https://pendientedemigracion.ucm.es/info/nomadas/4/gereyes1.htm>

Καλά Χριστούγεννα και ένα Ευτυχισμένο 2017!