Λαϊκισμός – Δεξιός και Αριστερός

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Σε προηγούμενο κείμενο είχα αναφερθεί στον αναρχο-λαϊκισμό. Ο λαϊκισμός είναι ένα διαχρονικό διεθνές φαινόμενο που προκύπτει πάντα όταν οι ελίτ (άρχουσα τάξη) καταπιέζει τις χαμηλότερες τάξεις και επικρατούν συνθήκες ακραίας ανισότητας και φτώχειας.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να βλέπουμε τον λαϊκισμό με όρους δεξιάς – αριστεράς δηλαδή ότι υπάρχει δεξιός και αριστερός λαϊκισμός (ο οποίος όμως διαφέρει σημαντικά από τον αναρχο-λαϊκισμό).

Και τα δύο ρεύματα είναι κατά των ελίτ και κατά του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος και της ανισότητας, προέρχονται από την τάξη των εργαζόμενων, και οι διαφορές τους θα λέγαμε είναι κυρίως στα κοινωνικά θέματα. Υποστηρίζουν τις επαναστατικές αλλαγές αλλά συνήθως με ειρηνικό τρόπο. Βασική τους διαφορά είναι ότι ο δεξιός λαϊκισμός υποστηρίζει (αρκετές φορές και με δυναμικό, ακτιβιστικό τρόπο) τον προστατευτισμό στην οικονομία, είναι κατά των μεταναστών, υποστηρίζει τον στρατό αλλά εναντιώνεται στις ριζοσπαστικές φεμινίστριες, τους προοδευτικούς, τους ομοφυλόφιλους (εάν και στο γερμανικό Afd πρόεδρος υπήρξε η λεσβία Αλίς Βάιντελ) και γενικότερα δεν θεωρεί ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Μερικοί  θεωρούν ότι ο δεξιός λαϊκισμός σε κάποιες περιπτώσεις αποτελείται από τους κοινωνικά συντηρητικούς οι οποίοι θεωρούν ότι ο σύγχρονος καπιταλισμός πρέπει να έχει ηθικές βάσεις και αξίες όπως είναι η οικογένεια ενώ ένα άλλο μέρος των δεξιών λαϊκιστών είναι κατά του καπιταλισμού αλλά με τη διατήρηση θεσμών όπως είναι η οικογένεια και τις αξίες που απορρέουν από αυτή.

Και οι δύο όμως υποστηρίζουν ότι είναι το κράτος που πρέπει να προάγει αυτές τις αξίες. Αναφορικά με τη θρησκεία, μέρος των κοινωνικών συντηρητικών διατηρεί μία ουδέτερη στάση ενώ στο δεξιό λαϊκισμό παρατηρείται μία στενότερη σχέση. Παρόλα αυτά, ενώ στο εξωτερικό, οι θρησκευόμενοι Χριστιανοί που εντάσσονται στους κοινωνικούς συντηρητικούς (υποσημείωση – όλοι οι Χριστιανοί δεν εντάσσονται στους συντηρητικούς) , υποστηρίζουν ότι η επέκταση του κράτους Πρόνοιας είναι ο τρόπος που είναι σύμφωνος με τη χριστιανική αρχή της φροντίδας των φτωχών. Στην Ελλάδα, η αναφορά στη χριστιανική πίστη είναι διαφορετικής απόχρωσης γιατί σχετίζεται με τη σωτηρία της Ελλάδας από τους δυνάστες κυρίως τους ξένους και με τη θεώρηση ότι η πίστη στον Θεό θα την προστατεύσει από τα δεινά. Είναι προφανές ότι η αντίληψη αυτή οφείλεται στη διαφορετική πολιτική ιστορία της Ελλάδας όπου η παρέμβαση του ξένου παράγοντα ήταν πάντα διακριτή σε αντίθεση με χώρες όπως οι ΗΠΑ κτλ.

Οι δεξιοί λαϊκιστές (πολύ περισσότερο από τους κοινωνικούς συντηρητικούς) τάσσονται κατά του καπιταλισμού, είναι λίγες, ωστόσο, οι αναφορές στην Ελλάδα για το είδος του οικονομικού συστήματος που επιθυμούν να εφαρμοσθεί.

Ο αριστερός λαϊκισμός εναντιώνεται και αυτός στις ελίτ και σε κάποιες περιπτώσεις δεν πιστεύει στα έθνη και στην ύπαρξη κοινωνικών τάξεων. Υποστηρίζει την παγκοσμιοποίηση, τον διεθνισμό, τα κινήματα για το περιβάλλον και το κράτος Πρόνοιας. Η βασική του αρχή είναι η ισότητα και συνήθως είναι λιγότερο καλά οργανωμένος και επιθετικός σε σχέση με τον δεξιό λαϊκισμό με εξαίρεση τους Αντίφα.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο ο δεξιός όσο και ο αριστερός λαϊκισμός μπορούν να αποκτήσουν αυταρχική μορφή ειδικότερα όταν είναι οργανωμένος. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται τυραννικός (βλ. απαξιωτικές δηλώσεις με τον χαρακτηρισμό «εθνίκια», «φασίστες» κτλ. για όλους όσους συμμετείχαν ή υποστηρίζουν την ελληνικότητα της Μακεδονίας και έχουν ταχθεί κατά της συμφωνίας των Πρεσπών ακόμα και δηλώσεις που απαξιώνουν στο σύνολο του τον ελληνικό λαό και ζητούν αντικατάστασή του (!) με πολίτες του κόσμου (!) υποδηλώνοντας έτσι κάποιες επικίνδυνες πεποιθήσεις ευγονικής – οι δηλώσεις αυτές αποτελούν τυπικό χαρακτηριστικό αριστερού οργανωμένου τυραννικού λαϊκισμού). Ο ακραίος αριστερός λαϊκισμός θέλει να επιβάλλει την ισότητα και την υπακοή στο κράτος εξαφανίζοντας στοιχεία όπως είναι η διαφορετική κουλτούρα, η ιστορία, η θρησκεία κτλ. ακόμα και με τη χρήση βίας ταυτιζόμενος έτσι με τις πιο ακραίες μορφές φασισμού.

Σε περιόδους τρομακτικής οικονομικής κρίσης όπως αυτή που βιώνουμε στην Ελλάδα, οι ακραίες μορφές αυταρχικού λαϊκισμού (δεξιού και αριστερού) οδηγούν και σε ακραίες, αυταρχικές πολιτικές «λύσεις». Σε αυτή την περίπτωση, θα εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των λίγων και θα επικρατήσει ο φόβος που θα επιβάλλει η τυραννία με τη χρήση βίαιων μέσων καταστολής της λαϊκής βούλησης.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ζούμε σε μία εποχή παραλογισμού. Όλοι θέλουμε την ευημερία, την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ισότητα και βάζουμε πρώτα την πατρίδα μας χωρίς αυτό να σημαίνει ότι επιθυμούμε να βλάψουμε τους άλλους και ότι είμαστε ακραίοι. Δυστυχώς όμως, φαίνεται ότι ακραίες πεποιθήσεις είναι και οι πλέον επικρατέστερες και ως τέτοιες θα δημιουργήσουν αντίστοιχα ακραίες πολιτικές επιλογές που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, και τις πολεμικές συγκρούσεις. Φαίνεται, τελικά, ότι οι άνθρωποι, δυστυχώς, δεν μαθαίνουμε από την ιστορία μας.

Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη στήλη που διατηρώ στο ηλεκτρονικό περιοδικό Writers Gang με το όνομα «Πλάτωνας όχι Πρόζακ».

Πώς θα είναι η Αθήνα του μέλλοντος;

Φωτεινή Μαστρογιάννη 

Όλοι όσοι έχουμε γεννηθεί και μεγαλώσει σε μεγαλουπόλεις έχουμε παρατηρήσει τις μεγάλες αλλαγές που έχουν συντελεσθεί σε αυτές κατά τη διάρκεια των χρόνων. Αλλαγές άλλοτε θετικές και άλλοτε αρνητικές. 

Στο ενδιαφέρον βιβλίο τους «Τα νέα αστικά τοπία και η ελληνική πόλη» η Ασπα Γοσποδίνη και ο Ηλίας Μπεριάτος επισημαίνουν πολλά και ενδιαφέροντα, άγνωστα στους πολλούς. 

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι σύγχρονες πόλεις, πέραν των μεγάλων παγκοσμιουπόλεων που έχουν τη δύναμη να επιβληθούν στην κινητικότητα του κεφαλαίου (βλ. Νέα Υόρκη, Λονδίνο κτλ.), πασχίζουν να προσελκύσουν το κεφάλαιο και να γίνουν οικονομικά ελκυστικές. Αυτό γίνεται μέσω των μειώσεων φόρων και των παροχών μεταφορικών υποδομών υψηλής ποιότητας (στην Αθήνα δεν μειώνονται οι φόροι αλλά οι μεταφορικές υποδομές έχουν όντως βελτιωθεί σε σχέση με το παρελθόν χωρίς όμως να μπορούμε να αποκαλέσουμε το μεταφορικό δίκτυο υψηλής ποιότητας ) αλλά και μέσω της βελτίωσης της ποιότητας του αστικού χώρου με τη δημιουργία πολιτιστικών πόλων έλξης και την αναβάθμιση της εικόνας της πόλης μέσω μετασχηματισμών του τοπίου. 

Στην Αθήνα έχουν δημιουργηθεί πλήθος μουσείων ωστόσο η εικόνα της πόλης μέσω μετασχηματισμών του τοπίου έχει συντελεσθεί στην παραλιακή οδό και όχι (ακόμα;)  στο κέντρο της πόλης που είναι άκρως υποβαθμισμένο. Γενικότερα όμως ο κύριος στόχος της βελτίωσης της εικόνας της πόλης είναι να γίνει ένας οικονομικά ελκυστικά πόλος. Η πόλη λόγω της παγκοσμιοποίησης και της μαζικής μετανάστευσης χάνει την ταυτότητά της παρόλο που η ταυτότητα είναι αυτή που την κάνει τουριστικά ελκυστική. 

Οι μεγάλες πόλεις πλέον μοιάζουν η μία με την άλλη. Η προστασία της πολιτισμικής τους κληρονομιάς είναι ένας τρόπος διαφοροποίησης. Δυστυχώς, στην Ελλάδα, λόγω ιδεολογικών κυρίως αγκυλώσεων που στρέφονται εναντίον της ιστορικής ταυτότητάς της αλλά πιθανόν και λόγω πλήρους άγνοιας, η πολιτιστική κληρονομιά δεν τυγχάνει του ανάλογου σεβασμού και προβολής ακόμα και εάν αυτή είναι για αυστηρά οικονομικούς λόγους όπως είναι η ανάπτυξη του αστικού τουρισμού. Η Αθήνα, δεν αποτελεί ακόμα προορισμό αστικού τουρισμού, παρά τις πολλές εξαγγελίες, γιατί ο μέσος όρος διανυκτερεύσεων τουριστών σε αυτή είναι μία με δύο. 

Πιθανόν ο λόγος είναι η έλλειψη της ξεχωριστής επωνυμίας και ταυτότητας παρά τα παγκοσμίου βεληνεκούς ιστορικά της μνημεία όπως είναι η Ακρόπολη. 

Παρατηρούμε ότι η σύγχρονη αρχιτεκτονική της ακόμα και τα έργα πολιτιστικού ενδιαφέροντος όπως αυτά που γίνονται στην παραλιακή οδό είναι απλές απομιμήσεις έργων που γίνονται σε άλλες μεγαλουπόλεις χωρίς να προτείνουν και να αναδεικνύουν τον τοπικό χαρακτήρα μιας πόλης που άλλοτε ήταν «διαμαντόπετρα στης γης το δακτυλίδι». 

Η Γασποδίνη και Μπεριάτος εύστοχα αναφέρουν ότι το νέο αστικό τοπίο είναι διεθνο-τοπικοποιημένο δηλαδή έχει δύο ακραίες μορφολογίες μία τοπική και μία παγκόσμια. Στην Αθήνα τα όποια έργα είναι έργα βιτρίνας χωρίς να διευκολύνουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Ελάχιστοι χώροι πράσινου, έντονη οικιστική ανάπτυξη, πεζοδρόμια και δρόμοι κατεστραμμένοι, μέσα μαζικής μεταφοράς που δεν καλύπτουν τις ανάγκες μετακίνησης του πληθυσμού. Ακόμα και σε επίπεδο δήμων παρατηρούμε την πλήρη απουσία διαμορφώσεων χώρων πράσινου ενώ δίνεται έμφαση στην ωραιοποίηση πλατειών προκειμένου να αυξάνεται ο τζίρος των καφετεριών – καταστημάτων που βρίσκονται εκεί με ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο μόλυνσης και θορύβου. 

Η πλατεία Νέας Σμύρνης, εάν και μία από τις μεγαλύτερες πλατείες της Ελλάδας με έκταση είκοσι περίπου στρεμμάτων, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κακής εκμετάλλευσης μίας πλατείας που θα μπορούσε να συντελεί στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της περιοχής εάν η έμφαση δεν δίνονταν στη στυγνή και ακραία οικονομική εκμετάλλευσή της. 

Το νέο τοπίο της Αθήνας έτσι όπως διαμορφώνεται είναι η γκετοποίηση μεγάλων τμημάτων του κέντρου της από μετανάστες  βλ. Ομόνοια και περιοχές γύρω από αυτήν. Πιθανόν στα πλαίσια αξιοποίησης του κέντρου ως πόλου επιχειρηματικών και πολιτισμικών δραστηριοτήτων, η μορφή των περιοχών αυτών να αλλάξει στο άμεσο μέλλον. Μεγάλα τμήματα του πληθυσμού θα εξαναγκασθούν να μεταφερθούν, λόγω του υψηλού κόστους ζωής που θα δημιουργηθεί στο κέντρο, στα προάστια αλλά όχι σε αυτά στα οποία αναπτύσσεται μία αστικότητα μέσω της δημιουργίας θεματικών πάρκων όπως είναι αυτό που διαμορφώνεται στην παραλιακή ή και των σχεδίων δημιουργίας καζίνο που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα δημιουργηθεί στην περιοχή του Ελληνικού. Δεν θα μπορέσουν ούτε όμως να μεταφερθούν στις περιοχές με μονοκατοικίες και μεζονέτες όπως είναι π.χ. η Βούλα λόγω υψηλού κόστους. 

Η μετατόπιση του πληθυσμού σε περιοχές πιο οικονομικά προσιτές αλλά με ανύπαρκτες υποδομές, θα δημιουργήσει καινούριες περιοχές γκέτο όπως ακριβώς αυτές που έχουν δημιουργηθεί σε άλλες μεγαλουπόλεις του εξωτερικού. Οι φτωχότεροι όμως αυτών θα μετακινηθούν εκτός Αθήνας γιατί το κόστος ζωής (το οποίο είναι ήδη υψηλό για τα ελληνικά δεδομένα) θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο. Η πόλη θα είναι βιώσιμη για τους έχοντες βλ. στελέχη επιχειρήσεων και όχι για τους υπόλοιπους. Θα είναι μία πόλη που θα απευθύνεται μόνο σε αυτούς και στους τουρίστες (για τους τελευταίους μόνο εάν και εφόσον προβάλλει μία επωνυμία που να βασίζεται στην υπάρχουσα ιστορική και πολιτισμική της ταυτότητα και δεν προβάλλεται σαν μία πολυεθνική μεγαλούπολη ακριβώς η ίδια με τις άλλες). 

Η Αθήνα παρά τις φυσικές της ομορφιές, το καλό της κλίμα, τις παραλίες (είναι η μοναδική πρωτεύουσα στον κόσμο με τόσο μεγάλη ακτή (77,7 χλμ. ) αλλά και τις χαμηλής ποιότητας υποδομές και την άναρχη δόμηση υπήρξε πάντα πόλος έλξης μεταναστών, εσωτερικών μεταναστών στην αρχή , οι οποίοι έρχονταν σε αυτή για να μεταβούν σε άλλες χώρες ή γιατί ήθελαν να μείνουν και να εργασθούν προσωρινά και μετά να επιστρέψουν στον τόπο καταγωγής τους. Συνεπώς, η πόλη δεν έτυχε της προσοχής και της αγάπης των ίδιων των κατοίκων της αλλά και πολλών δημάρχων της που δεν κατάγονταν από αυτή. Πλέον είναι ένας πόλος έλξης εξωτερικών μεταναστών με προοπτική να γίνει ένας οικονομικός πόλος ανάπτυξης αλλά όπως είπαμε για λίγους. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Τείνει δε να χάσει παντελώς την τοπική της ιδιαιτερότητα λόγω εχθρικών προς αυτή αντιλήψεων και να γίνει άλλη μία άχρωμη μεγαλούπολη σαν τις άλλες, όπου ελάχιστοι από τους γηγενείς της θα μπορούν να παραμείνουν σε αυτή. 

Βιολογία των Ελίτ και Πολιτική

Χρήστος Γεωργίου 

Καθηγητής Βιοχημείας, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών 

Πώς εξηγείται η μεγάλη έλξη που ασκεί ο γενετικός αναγωγισμός, η ανθεκτικό­τητά του στις επιστημονικά θεμελιωμέ­νες νέες αντιγονιδιοκεντρικές ιδέες, η ελλιπής χρηματοδότησή τους από επί σημους ερευνητικούς θεσμούς και η αποσιώπησή τους από το εκπαιδευτικό σύστημα και τα ΜΜΕ; 

Οι λόγοι εν πολλοίς απορρέουν από την ιδεολογικοπολιτική και οικονομική εξάρτηση των επιστημών. Οι βάσεις της γονιδιοκεντρικής βι­ολογίας τέθηκαν από το Rockefeller Institute of Biochemistry (σήμερα Rockefeller University) της γνωστής οι­ κονομικής δυναστείας των ΗΠΑ (Kay, 1993),όπου πρωτοανακαλύφθηκε η χημική σύνθεση του DNA (τη δεκα­ετία του 1920). 

Το Ίδρυμα Ροκφέλερ διαμόρφωσε ακόμα και το όνομα του DNA, εισάγοντας τα αρχικά του στο τμήμα rib της πλήρους ονομασίας του (deoxyribonucleic acid) – θα έπρεπε να είναι riboso από τον ελληνικό όρο δεο­ ξυριβοζονουκλεϊνικό οξύ. Το Ίδρυμα Ροκφέλερ ασχολήθηκε με το DNA τη δεκαετία του 1920 επειδή οι διαχειριστές (καταπιστευματοδέκτες) του φοβόντουσαν μια επανάστα­ση μπολσεβίκικου τύπου, λόγω των προηγηθεισών λαϊκών αναταραχών (το 1911), που οδήγησαν στη διάσπαση της πετρελαϊκής εταιρείας τους, Standard Oil. 

Το Ίδρυμα αναζητούσε τρόπους αποτελεσματικής διαχείρισης των αγανακτισμένων και ζηλόφθονων όχλων, εφαρμόζοντας δύο ξεχωριστές συμπληρωματικές στρατηγικές ελέγ­χου της ανθρώπινης συμπεριφοράς: στο επίπεδο των κοινωνικών δομών (οικογένεια, εργασία, συναισθήμα­ τα) υπό τον όρο «ψυχοβιολογία» και στο επίπεδο των χημικών βιομορίων. Το διπλά εστιασμένο πρόγραμμα του Ιδρύματος «Επιστήμη του Ανθρώπου», κατά τον διευθυντή του (το 1929) Max Mason, «προσανατολίζεται στο γενικό πρόβλημα της ανθρώπινης συμπεριφοράς, με σκοπό τον έλεγχό της μέσω της κατανόησής της. Οι κοινωνικές επιστή­ μες, για παράδειγμα, θα ασχοληθούν με τον εξορθολογισμό του κοινωνικού ελέγχου. Οι ιατρικές και φυσικές επι­στήμες προτείνουν μια στενά συντο­ νισμένη μελέτη των επιστημών που στηρίζουν την κατανόηση και τον έλεγ­χο του ατόμου» (Kay, 1993). 

Σύμφωνα με τον Warren Weaver, διευθυντή των Φυσικών Επιστημών του Ιδρύματος (το 1932), η «αναμόρφωση των επικρατουσών ιδεών για την ανθρώπινη φύση και τη συμπεριφορά», θα πρέπει να εναρ­ μονίζεται με τις «διαχειριστικές ανά­γκες» βιομηχανοποίησης προσωπικών χαρακτήρων όπως η διαχρονικότητα και η υπακοή. 

Ο δεύτερος στόχος του Ιδρύματος ήταν η επιστημονική ορθολογικοποίηση των τότε ευρέως διαδεδομένων αντιλήψεων της ευγονικής, που για τους διαχειριστές του σήμαινε ότι γνω ρίσματα όπως ευγένεια, νοημοσύνη και υπακοή, ελέγχονται από κάποιους κρυμμένους μηχανισμούς και βιομό­ρια, που λογικά θα έπρεπε να είναι επιστημονικά ανιχνεύσιμα, και που μόλις αναγνωριστούν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο της συμπεριφοράς. Αυτό απαιτούσε μια νέα αναγωγιστική «επιστήμη του πολύ μικροσκοπικού» για την ανακάλυψη της φύσης του γονιδίου (τότε θεωρεί­ το ότι ήταν πρωτεΐνες), που το Ίδρυμα την ονόμασε «μοριακή βιολογία». 

Μετά από διάφορες προσεγγίσεις με επιστήμονες και ιδρύματα, το Ίδρυμα κατέληξε το 1933 σε μια πλήρως επε­ξεργασμένη στρατηγική ανάπτυξης της μοριακής βιολογίας, με τη χρηματοδό­ τηση επιστημονικών ομάδων σε λίγα κορυφαία ιδρύματα όπως το Caltech και το Chicago University. Από εκεί εκ­παιδεύτηκαν εκατοντάδες επιστήμονες στην ανακάλυψη των «κύριων μορίων» –πηγών προέλευσης των σωματικών λειτουργιών και της συμπεριφοράς του ανθρώπου– με στόχο για το Ίδρυμα την επιστημονική επικύρωση των ευγονι­ κών θέσεων των Ροκφέλερ. Όλες αυτές οι έρευνες ήταν εξαιρετι­κά επιτυχείς για το Ίδρυμα, που τελικά επικέντρωσε τη χρηματοδότηση στο ευκολοπροσβάσιμο DNA.

Όπως σημει­ ώνει ο George Beadle (νομπελίστας στη φυσιολογία και διαπλεκόμενος με το Ίδρυμα), από τα 18 βραβεία Νό­ μπελ που δόθηκαν στη γενετική μετά το 1953, μόνο ένα απονεμήθηκε σε επιστήμονα που δεν είχε χρηματοδο­τηθεί από το Ίδρυμα Ροκφέλερ (Kay, 1993). Έως το 1989, η μοριακή βιολο­γία αποτελούσε την κυρίαρχη προσέγ­γιση όλων των κλάδων της βιολογίας (ιατρική, αναπτυξιακή βιολογία, νευ­ροβιολογία, γενετικά τροποποιημένη γεωργία) κυρίως χάρη στο Ίδρυμα, με τις οικονομικοπολιτικές επιρροές στη σύγχρονη διαμόρφωσή της να συνεχί­ ζονται μέχρι σήμερα (Latham, 2017). 

Η μόνη παραχώρηση του νεοδαρβινισμού ήταν η συμμετοχή και ολίγου περιβάλλοντος στη γενετική διαμόρφωση της ανθρώπινης φύσης, η ποσόστωση του οποίου ξεκινά σχεδόν από το μηδέν για τις (ακρο)δεξιές και τείνει αυξανόμενη προς κεντρώες, σοσιαλδημοκρατικές  και αμιγώς αριστερές ιδεολογίες, που όμως ακυρώνεται από τις απροσπέ­λαστες για τα άτομα-μάζες, στυγνά ανταγωνιστικές νεοφιλελεύθερες συ­μπληγάδες της τελειομανίας και της αξιοκρατίας. 

Συνεπώς, ο νεοδαρβινισμός αναμ­φίβολα αποτέλεσε και αποτελεί το κε­ντρικό ιδεολόγημα των ελίτ όλων των μορφών καπιταλισμού. Η κεντρική του ιδέα περί μη βιολογικής (γενετικής) και διανοητικής ισότητας μεταξύ των ατόμων ήταν αποδεκτή από τον Μαρξ (δικαιολογημένα, με την τότε βιολογία στα σπάργανα και τις ανάλογες ιδέ­ες του Δαρβίνου στο απόγειό τους). Παραμένει όμως στους θεωρητικούς του μαρξισμού (και του αναρχισμού), με εξαίρεση τον Antonio Gramsci και τον Κορνήλιο Καστοριάδη (Georgiou, 2016). Επίσης, έχει επηρεάσει καθο­ριστικά την αποτυχία της μαρξιστικής ιδεολογίας στην ανάπτυξη ενός ενο­ ποιητικού επιστημονικού ορισμού της ισότητας, με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό της Αριστεράς σε ιδεολογικές αιρέσεις ενός μαρξισμού σε εκφυλιστι κή επιστημονική στατικότητα. 

Η αποδο­χή της ύπαρξης γενετικά ισοδύναμης, αδιαβάθμητης διανοητικής ισότητας (όχι ταυτότητας) μεταξύ των ατόμων συνεπάγεται αυτόματα και την κατάργηση των κοινωνικών τάξεων, όχι όμως το αντίθετο (όπως έχει ήδη διαπιστωθεί από τη δημιουργία/διαιώνιση κοινωνικών ανισοτήτων στα πρώην και νυν καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού). Με το να μην κατανοούν τη μετατροπή της γονιδιοκεντρικής βιολογίας σε κύ­ριο ιδεολογικοπολιτικό εργαλείο των ελίτ, οι μαρξιστές, αριστεροί και αναρ­χικοί κάθε απόχρωσης αδυνατούν να αντιπαρατεθούν ιδεολογικά μαζί τους σε αυτό το πεδίο. Υπολείπονται ιδεολογικά ακόμα και όταν οι ελίτ διατρανώνουν ακραία τις ανισότητες προκει­μένου να αιτιολογήσουν τις πολιτικές τους, με κλασικό εγχώριο πολιτικό πα­ράδειγμα τον πρόεδρο της Νέας Δημο­ κρατίας Κυριάκο Μητσοτάκη: «Δεν τρέ­φω αυταπάτες για μια κοινωνία χωρίς ανισότητες. Κάτι τέτοιο είναι αντίθετο στην ανθρώπινη φύση». 

Η αναδυόμενη νέα βιολογία προ­σφέρει τα απαραίτητα επιστημονικά επιχειρήματα για την ιδεολογική και επιστημονική θεμελίωση των κοινω­ νιών του μέλλοντος που θα βασίζο­νται στην ισότητα των ατόμων. Θέτει τα γονίδια περί γενετικών ανισοτήτων στη θέση των άψυχων πλήκτρων του πιάνου που ενεργοποιούνται από τον πιανίστα-άτομο, σε απόκριση πλειάδας περιβαλλοντικών διαβαθμίσεων (ενδο/ διακυτταρικές, ενδο/διοργανικές και ενδο/διοργανισμικές, τροφή, φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον). 

H διανοητική/γνωστική διαφορετι­κότητα των ατόμων είναι αποτέλεσμα έκθεσης σε διαφορετικά ερεθίσματα που μπορεί να είναι τυχαία (λόγω γέν­νησης από μη επιλέξιμα οικογενειακά περιβάλλοντα, γεωγραφικούς χώρους και χώρες) ή υποβαλλόμενα (παιδεία) ή και επιδιωκόμενα (στο βαθμό που υπάρχει ενσυνείδητη και πλήρης εικό­να του όλου). 

Επίσης, τα ερεθίσματα μπορεί να τυχαιοποιούνται στο πλαίσιο πολιτιστικών, οικονομικών ακόμα και αντιπαγκοσμιοποιητικών βιολογικών/ τεχνολογικών περιορισμών (διποδι­σμός, τεχνολογικά αδύνατη η ακαριαία μετάβαση-επιστροφή, εγκατάσταση, προσαρμογή σε άλλες χώρες), καθώς και λόγω της περιοριστικής αυτοσυντηρητικής τάσης συνασπισμού των ατόμων σε ομάδες (φυλές, έθνη, πα­ τρίδες) αλληλοσυμπληρούμενων ενδι­αφερόντων/συμφερόντων/παραδόσε­ων/θρησκειών εντός περιορισμένων γεωγραφικών χώρων. 

Οι ελίτ κατασκευάζουν για τις μάζες έναν απρόσωπο/νεφελώδη –γνωστικά, κοινωνικά, και ως προς τη φυλογένεια– γονιδιοκεντρικό ατομικισμό. Επιτρέ­πουν στα άτομα την ελεύθερη επιλογή μόνο σε ομογενοποιημένους (κοσμοπολιτικά, πολυπολιτισμικά) τρόπους αποπροσωποποίησης του ατομισμού τους. Έτσι, τα αναγκάζουν να προσφεύ­γουν σε θολά κριτήρια αυτοεπιβεβαί­ωσης, μετατρέποντάς τα σε πολιτικά ακίνδυνες ατομικιστικές ασημαντότη­ τες. 

Χρήστος Γεωργίου

Παρά ταύτα, τα άτομα ισορροπούν βιολογικά, ψυχικά και διανοητικά μόνο όταν αντλούν αυτοεπιβεβαίωση από κοινωνικούς στόχους/δράσεις που θέ­τουν/πραγματοποιούν δημοκρατικά με ισότιμα μέλη των κοινωνιών τους. Συνεπώς, η βιολογική φύση του αν­θρώπου και η επιβίωσή του ως είδος επιβάλλουν την αξιακά και διανοητι­κά ισότιμη, συναγωνιστική κοινωνική συμβίωσή του υπό συνθήκες ατομικού αλληλοσεβασμού και υψηλού επιπέ δου πολιτισμού και παιδείας. Μόνο υπό αυτό το πλαίσιο βιολογικής/διανοητι­ κής ισότητας θα μπορέσει ο άνθρωπος να επεξεργαστεί βιώσιμα πολιτικά συ­στήματα και δομές ουσιαστικής κοινω νικής αυτοδιαχείρισης.

Το παραπάνω κείμενο  είναι απόσπασμα από το άρθρο «Μια νέα κοινωνιοκεντρική βιολογία αλληλεπίδρασης μεταξύ βιολογικά ισότιμων ατόμων και περιβάλλοντος. Αποκαθηλώνεται η γονιδιοκεντρική μοριακή βιολογία των ελίτ» που δημοσιεύτηκε στα Τετράδια Μαρξισμού 7:39-64, 2018.

Είσαι αναρχο-λαϊκιστής;

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Σύμφωνα με ερευνητές, η ιδεολογία που γεννήθηκε το 2011 είναι ένα μείγμα κυβερνο-αναρχισμού, αντι-παγκοσμιοποίησης και λαϊκισμού όπως αυτού που εμφανίσθηκε στη Ρωσία και στην Αμερική στα τέλη του 19ου αι.

Ολοι γνωρίζουμε τη μάσκα των Anonymous, σύμβολο εμβληματικό του νέου τύπου επανάστασης (αναρχο-λαϊκισμού) , ένα σύμβολο που το είδαμε στους δρόμους του Καΐρου και όχι μόνο. Η νέα ιδεολογία που έχει προκύψει έχει τις βάσεις τις στα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης που εμφανίσθηκαν τη δεκαετία του 1990 αλλά και του 2000. Κινήματα που απέρριψαν την ισχύ των ΜΜΕ και προώθησαν την ιδέα της συλλογικότητας μέσω των λαϊκών συνελεύσεων σε κάθε γειτονιά. Υπάρχει ωστόσο μία σημαντική διαφορά μεταξύ των κινημάτων κατά της παγκοσμιοποίησης και των κινημάτων των πλατειών όπως ήταν οι Αγανακτισμένοι στην Ελλάδα κτλ.

Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης ήταν βέβαια κατά του παγκόσμιου νέο-φιλελευθερισμού και των κύριων εκφραστών τους όπως είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου κτλ. ενώ τα κινήματα των πλατειών, όπως τα ζήσαμε με τους Αγανακτισμένους, στρέφονταν κυρίως εναντίον του εγχώριου ολιγαρχικού πολιτικού συστήματος και η ιδεολογική καθαρότητα ή πλατφόρμα όπως θα έλεγαν κάποιοι, απλά δεν υπήρχε. Στα κινήματα των πλατειών συμμετείχαν καθημερινοί άνθρωποι, οι οποίοι συζητούσαν δημόσια και μοιράζονταν τις σκέψεις τους με άλλους, το δε πρόταγμα τους ήταν περισσότερη δικαιοσύνη και διαφάνεια από το πολιτικό σύστημα.

Το «συμβόλαιο» μεταξύ κυβερνώντων και λαού έχει διαρραγεί λόγω της κρίσης. Η δημιουργία τεχνητών οικονομικών κρίσεων από τις νεοφιλελεύθερες ελίτ, τα επονομαζόμενα προγράμματα διάσωσης που δεν διασώζουν τελικά κανέναν, οδήγησαν εκατομμύρια ανθρώπων στη φτώχεια και στην εξαθλίωση (η χώρα μας αποτελεί ζωντανό παράδειγμα). Οι κυβερνήσεις δεν εξασφαλίζουν πλέον την ευημερία ούτε καν τη βιωσιμότητα των πολιτών και η ελευθερία περιορίζεται.

Τα καινούρια κινήματα και η νέα ιδεολογία χρησιμοποιούν κυρίως τα κοινωνικά μέσα για τη διάδοση των μηνυμάτων με στόχο την κινητοποίηση του εξαγριωμένου πολίτη και την προστασία του από τα μέτρα λιτότητας (βλ. κίνημα εναντίον των πλειστηριασμών). Οι επικοινωνιακές εκστρατείες των κινημάτων αυτών αποκαλύπτουν τα πολιτικά και οικονομικά σκάνδαλα, θίγουν την φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης και την καταπίεση που ασκεί η κυβέρνηση. 

Δημιουργείται ένα δίπολο – ο απλός κόσμος εναντίον των ελίτ, ένας απλός κόσμος που αναζητά τη δημοκρατία και μάχεται τον απολυταρχισμό. Η σχέση με την Αριστερά είναι πλέον ανταγωνιστική γι’αυτό και η Αριστερά βλέπουμε ότι μάχεται τα κινήματα αυτά. Στην οικονομία οι κύριοι άξονες είναι η παροχή κοινωνικών δαπανών και εξασφάλισης ελάχιστου μισθού ενώ σε αντίθεση με τα κινήματα της παγκοσμιοποίησης που προσδοκούσαν το τέλος του καπιταλισμού, η νέα ιδεολογία δίνει έμφαση στο τέλος των ανισοτήτων κυρίως σε εθνικό/τοπικό επίπεδο.

Το υπάρχον πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να καλύψει τη νέα αυτή ιδεολογία ενώ, κατά τη γνώμη μου, είναι λάθος να τοποθετείται ως λαϊκιστική με την έννοια του σωβινιστικού εθνικισμού.

Η μη κατανόηση του νέου αυτού ιδεολογικού πλαισίου θα είναι και η αιτία κατάρρευσης πολλών πολιτικών κομμάτων και συσχετισμών που υφίστανται σήμερα. Στην Ελλάδα το βλέπουμε μέσω της μαζικής αμφισβήτησης αλλά και τη δημιουργία πολλών μικρών κομμάτων, τα οποία όμως και αυτά σε έναν αρκετά μεγάλο βαθμό δεν κατανοούν τις αλλαγές αυτές αλλά κινούνται με παλαιοκομματικό τρόπο.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ο κόσμος, λοιπόν, αλλάζει, μία αλλαγή ριζική και ως τέτοια προκαλεί αναταραχές και ανατροπές. Η νέα πραγματικότητα δεν έχει διαμορφωθεί ακόμα αλλά πολύ γρήγορα, ίσως μετά από πολύ επώδυνες διαδικασίες, θα δημιουργηθεί ελπίζοντας με καλύτερους όρους για τους ανθρώπους.

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη στήλη μου «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» στο ηλεκτρονικό περιοδικό Writers Gang.

Η δύση της Δύσης

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Το βιβλίο «Η δύση της Δύσης - η απομυθοποίηση της Ευρώπης και ο Ελληνισμός» του Λαυρέντιου Γκεμερέϋ γράφτηκε στα γερμανικά το 1977. Ο Λαυρέντιος Γκεμερέϋ, ένας καθολικός αυστριακός ιερέας που έζησε στην Ελλάδα ως «πολιτισμικός πρόσφυγας» έγραψε αυτό το βιβλίο ως μία προσπάθεια κατανόησης της διαφοράς της Δύσης από την Ελλάδα. Μου κίνησε την περιέργεια γιατί η γνώμη των δυτικών για την Ελλάδα είναι συνήθως εχθρική και  συμπλεγματική. Εχοντας πλήρως απωλέσει, εδώ και πολλά χρόνια, τον  θαυμασμό των υποτελών προς κάθε τι ξένο, το βιβλίο μου κίνησε την περιέργεια. 

Ο Γκεμερέϋ ορθά γνώριζε ότι οι Ελληνες είμαστε υποτελείς στη Δύση εδώ και 2000 χρόνια από την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα, μία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία την οποία ο ίδιος θεωρεί, ως την πρώτη θελημένη αναγωγή της οργανωμένης βίας. Για τη στάση των Ρωμαίων έναντι των Ελλήνων αναφέρει ότι μισούσαν τους Ελληνες, τους είχαν χωρίς πολιτικά δικαιώματα και τους χρησιμοποιούσαν μόνο ως δασκάλους. Εάν και δυτικός και ρωμαιοκαθολικός αναγνωρίζει τον ρόλο του Βυζαντίου, ρόλο που η Δύση ηθελημένα αποσιωπεί και μισεί από την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Αναφέρει ότι οι Σταυροφορίες (σημ. στη χώρας μας πολλοί θεωρούν ότι οι Χριστιανοί συλλήβδην έκαναν Σταυροφορίες ενώ η πραγματικότητα είναι ότι ήταν οι ρωμαιοκαθολικοί που τις έκαναν και όχι οι ορθόδοξοι). Ο Γκεμερέυ θεωρεί ότι η επιμειξία του Ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού με τη γερμανική βιαιότητα δημιούργησε έναν παραμορφωμένο χριστιανισμό και αποκαλεί τις Σταυροφορίες «προπατορικό φασισμό». Δεν μένει όμως στην ιστορία αλλά προχωρά και με καυστικό λόγο αναφέρεται στην αστική μορφή της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπως αυτή δημιουργήθηκε στη Δύση, και την αποκαλεί «σκέτη απάτη και ποτέ δεν περιείχε την ελάχιστη δυνατότητα μιας αληθινής λαϊκής κυριαρχίας».

Λαυρέντιος Γκεμερέυ

Ενδιαφέρουσα είναι και η ανάλυση των τάξεων, όντας ιδιαίτερα επικριτικός για τον μικροαστό και τον αστό γενικότερα. Υποστηρίζει ότι ο μικροαστός το μόνο που θέλει είναι η αύξηση της ιδιοκτησίας του και καμία επαναστατική αλλαγή. Εάν και ιερέας αναλύει μπαίνει σε βάθος αναλύοντας την εξουσία. 

Γράφει: «Οι φορείς της εξουσίας, οι οποίοι διαμορφώθηκαν στον 19ο αιώνα, στρατός, αστυνομία και μυστική διπλωματία, στις μέρες μας έχουν γίνει ένα τέλεια οργανωμένο σύμπλεγμα παγκόσμιων και τοπικών παραγόντων, από τους χαφιέδες και τραμπούκους, την ασφάλεια, ΚΥΠ, και στρατιωτική αστυνομία, σε εσωτερική κλίμακα, έως τη ΣΙΑ και το ΝΑΤΟ στο διεθνές επίπεδο. Αυτοί είναι οι ρυθμιστές των πραγμάτων και όχι Κυβερνήσεις, κόμματα, Κοινοβούλια και λαοί». Αναφέρει δε και ένα γεγονός, άγνωστο στους περισσότερους από εμάς. «Στη δίκη βασανιστηρίων της ΕΣΑ, η κα Βιργινία Τσουδερού ανάφερε ένα βαρυσήμαντο γεγονός από τις φοβερές εμπειρίες της: στα Γραφεία της ΕΣΑ είδε ένα βιβλιαράκι για την εκπαίδευση των στρατιωτών του ΝΑΤΟ, το οποίο περιείχε οδηγίες για βασανισμούς. Κανείς δεν ασχολήθηκε μ'αυτήν την καταγγελία, ούτε ένας βουλευτής- και η ίδια είναι βουλευτής-δεν προσπάθησε να δημιουργήσει σάλο για να διελευκανθεί αυτή η υπόθεση. Απλώς διότι δεν γίνεται. Ο φασισμός έχει διαβρώσει όλους τους βασικούς μηχανισμούς της κρατικής δομής. Στη Δύση και στην Ανατολή».

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ο Γκεμερέϋ προτρέπει τους Ελληνες να αντιληφθούν ότι αυτός ο θαυμασμός τους για την Ευρώπη είναι ένας θαυμασμός μία νεκρής κουλτούρας ενώ ο Ελληνισμός έχει να επιδείξει μία ζωντανή γλώσσα, ανθρωπιά (λέξη που δεν υπάρχει στις δυτικές γλώσσες) και πραγματικό οικουμενισμό. Εκφράζεται με θαυμασμό για την Εθνική Αντίσταση την οποία χαρακτηρίζει ως «μοναδικό γεγονός στην ιστορία, ακόμα και σε σύγκριση με το αντάρτικό κίνημα της Γιουγκοσλαβίας, που δεν είχε αυτή την παλλαϊκή βάση» αλλά και γενικότερα γιατί η συνεχής αντίσταση των Ελλήνων χρονολογείται από τον 4ο π.Χ. Θεωρεί ότι ο Ελληνας όλους αυτούς τους αιώνες αντιστέκεται με σοφία είτε παθητικά είτε ενεργητικά και έτσι κατόρθωσε να διατηρήσει την ταυτότητά του επί δύο χιλιάδες χρόνια ξενοκρατίας. 

Το βιβλίο παρουσιάζει  εξαιρετικό ενδιαφέρον. Θα κλείσω πάλι με λόγια του συγγραφέα: «Είναι αυτή η ιδιότητα που όλοι οι «συστηματικοί» Βάρβαροι δεν μπορούν να υποφέρουν στους Ελληνες, από τους Ρωμαίους ως τους σύγχρονους Ευρωπαίους: πάντα καυτηρίασαν αυτήν την ιδιότητας σαν «άστατο χαρακτήρα», σαν «απατηλό», σαν «ανεύθυνο». Και αυτός ο καυτηριασμός, αυτή η τελική ανικανότητα των Βαρβάρων, να κατανοήσουν τον βασικό χαρακτήρα των Ελλήνων, τους εμπόδισε να γίνουν πραγματικοί μιμητές των Ελλήνων. Δεν καταλάβανε ποτέ, ότι ελευθερία σημαίνει απόφαση, συνεχώς καινούργια, όχι υποδούλωση κάτω από μία απόφαση που έχει παρθεί μια για πάντα, μία σχέση δούλου και ιδιοκτήτη, δουλοπάροικου και φεουδάρχη, μέλους κόμματος και ηγεσίας, του υπάκοου και του κυρίαρχου κρατικού μηχανισμού. Δεν μπορούσαν να το καταλάβουν, επειδή βασικά πάντα φοβόντουσαν την ελευθερία, σαν επικείμενο κίνδυνο για τα ιδανικά της «πειθαρχίας», της «υπακοής» και της «συνέπειας». Ποτέ ο Ελληνας δεν θα είναι «πειθαρχημένος», «υπάκουος», «συνεπής» απέναντι αφηρημένων ιδεών: αλλά πάντα θα είναι απέναντι του εαυτού του».

Είναι το Τέλος του Κόσμου που γνωρίζουμε;

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Η χώρα μας είναι βυθισμένη, εδώ και δέκα περίπου χρόνια, σε βαθιά οικονομική κρίση από την οποία δεν προβλέπεται να ξεφύγει ούτε μακροπρόθεσμα. Οι καθημερινές συζητήσεις σπάνια περιστρέφονται γύρω από θέματα τεχνολογίας πιθανόν γιατί τα προβλήματα επιβίωσης είναι μεγάλα είτε και από άγνοια. Προβληματίζει όμως το γεγονός ότι δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ από τους πολιτικούς μας αλλά και από ειδήμονες παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί συνέχεια έργα που προάγουν την Τεχνητή Νοημοσύνη. Σκοπιμότητα, άγνοια ή και τα δύο; Ποιος ξέρει;

Γιατί θα έπρεπε όμως να μας ενδιαφέρει; Μήπως γιατί θέτει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου όπως επεσήμανε ο Ελον Μασκ (Elon Musk) συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος  της Tesla Motors «θεωρώ ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την τεχνητή νοημοσύνη. Εάν θα έπρεπε να μαντέψω ποια είναι η μεγαλύτερη απειλή για την ύπαρξή μας, θα έλεγα ότι πιθανόν είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Γι’αυτό θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την τεχνητή νοημοσύνη.  Όλο και περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι πρέπει να υπάρξει κάποια ρυθμιστική εποπτεία ίσως σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, για να διασφαλίσουμε ότι δεν κάνουμε κάτι πολύ ανόητο. Με την τεχνητή νοημοσύνη καλούμε τον δαίμονα».

Ανησυχητικές ήταν και οι δηλώσεις του Στήβεν Χώκινγκ (Stephen Hawking) το 2017, ένα χρόνο πριν πεθάνει. «Φοβάμαι ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αντικαταστήσει τους ανθρώπους. Εάν οι άνθρωποι σχεδιάζουν ιούς για τους υπολογιστές, κάποιος θα σχεδιάσει τεχνητή νοημοσύνη που θα βελτιώνεται και θα αυτοαναπαράγεται». «Θα υπάρξει ένα νέο είδος ζωής που θα ξεπεράσει τους ανθρώπους».  Είχε αναφέρει επίσης ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να εγκαταλείψουν τη Γη εάν θέλουν να επιβιώσουν ως είδος διαφορετικά «θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες». 

Ο Στήβεν Χώκινγκ θεωρούσε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να εξαφανίσει τις ασθένειες και την φτώχεια αλλά πρέπει να αποφύγουμε τους κινδύνους που είναι η δημιουργία ισχυρών αυτόνομων όπλων ή νέων τρόπων  καταπίεσης των πολλών από τους λίγους.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ θα χαθούν 66 εκατομμύρια εργασίες σε παγκόσμια κλίμακα και η ανεργία θα πλήξει ιδιαίτερα τους νέους και τα χαμηλής ειδίκευσης άτομα.  Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι θα χαθεί το 47% των θέσεων εργασίας. Διαβάζουμε βέβαια ότι με την επανεκπαίδευση ίσως κάποιοι βρουν κάποια δουλειά αλλά δεν μας εξηγούν το πώς χώρες που βρίσκονται σε κρίση, με ήδη τεράστια ανεργία  και μαζική μετανάστευση των νέων, όπως είναι η Ελλάδα, θα μπορούν να δαπανήσουν χρήματα για επανεκπαίδευση των Ελλήνων ανέργων;  Η τεχνολογία και ειδικά η τεχνητή νοημοσύνη υποστηρίζεται ότι  θα βελτιώσει την παραγωγικότητα. Αυτό πράγματι μπορεί να συμβεί αλλά όπως έχουμε παρατηρήσει από το 2000 μέχρι σήμερα υπάρχει διάσταση μεταξύ της παραγωγικότητας και της απασχόλησης και η οικονομική ανάπτυξη δεν συνδέεται με την αύξηση των θέσεων εργασίας (κάτι που αποκρύπτεται τελείως από την καθ’ημάς συζήτηση περί ανάπτυξης). Αντίθετα έχουμε αύξηση της ανεργίας και  μεγάλη εισοδηματική ανισότητα μεταξύ πλουσίων και φτωχών η οποία όχι μόνο δεν μειώνεται αλλά διευρύνεται (το βλέπουμε στις ΗΠΑ αλλά και στη Σουηδία, στη Φινλανδία και στη Γερμανία). Το 2012 το μισό από το συνολικό εισόδημα των ΗΠΑ ανήκε στο 10% ενώ για το διάστημα 1973 -2011 το μέσο ωρομίσθιο στην Αμερικήαυξήθηκε μόλις κατά 0,1% τον χρόνο.

Τίθενται λοιπόν βασικά ερωτήματα. Πώς θα επιβιώσουν οι άνθρωποι που δεν θα μπορούν να βρουν εργασία στο νέο περιβάλλον; Πώς θα μειώσει η τεχνητή νοημοσύνη την εισοδηματική ανισότητα και θα περιορίσει την φτώχεια ειδικότερα όταν δεν συζητείται καμία αναδιανομή του πλούτου από τους πλούσιους στους φτωχούς και το δόγμα που ακολουθείται είναι αυτό του ακραίου φιλελευθερισμού με την πλήρη ιδιωτικοποίηση των πάντων ακόμα και στοιχείων βασικών για την ανθρώπινη επιβίωση όπως είναι το νερό;

Θεωρείται ότι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της τεχνητής νοημοσύνης είναι η επαύξηση (!!!) δηλαδή ο συνδυασμός ανθρώπινης και τεχνητής νοημοσύνης όπου η μία θα συμπληρώνει την άλλη.  Από τη στιγμή όμως που οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης με τη δυνατότητα επεξεργασίας μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων θα είναι εξυπνότερες από τον άνθρωπο. Πώς λοιπόν θα συνεργασθεί η μηχανή με τον άνθρωπο όταν υπάρχει τέτοια διαφορά ευφυΐας; Κάποιοι λένε ότι με τη διαφορά αυτή της ευφυΐας για τις μηχανές θα είμαστε ότι είναι οι σκύλοι μας για εμάς!!!

Υποστηρίζεται επίσης ότι οι μηχανές θα μπορούν να αναπαραχθούν χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση; Εάν οι αυτοαναπαραγόμενες μηχανές επιχειρήσουν την εξόντωση των ανθρώπων; Μήπως αυτό εννοούσε ο Χώκινγκ όταν έλεγε ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τη γη λόγω της τεχνητής νοημοσύνης;

Τα ερωτήματα είναι πολλά. Στο εξωτερικό βλέπουμε ήδη η συζήτηση να είναι έντονη και με αρκετή μονομέρεια υπέρ της τεχνητής νοημοσύνης. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Θα ήταν ενδιαφέρον εάν σε αυτή εμπλέκονταν και κοινωνικοί επιστήμονες που θα εξέταζαν τη συμβίωση των ανθρώπων με τις μηχανές και το τι τύπος κοινωνίας διαμορφώνεται. Θα ήταν επίσης ενδιαφέρον να άνοιγε η συζήτηση και για το ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης σε μία χώρα όπως είναι η Ελλάδα γιατί κατά τα γραφέντα, οι υποστηρικτές της τεχνητής νοημοσύνης θεωρούν ότι τα πλεονεκτήματά της θα προορίζονται κυρίως για τις αναπτυγμένες χώρες και όχι για τις άλλες. 

Κινητά Τηλέφωνα - Κινητός Θάνατος για Παιδιά και Ενήλικες

Γράφει ο Χρήστος Γεωργίου

Η χρήση του κινητού τηλεφώνου είναι ιδιαίτερα βλαπτική. 

Οι μη ιοντίζουσες Η/Μ ακτινοβολίες κινητής τηλεφωνίας, κινητών και ασύρματων τηλεφώνων, και του WiFi προκαλούν τις ακόλουθες κύριες δυσλειτουργίες στον άνθρωπο, και ιδιαίτερα στα περισσότερο ευάλωτα παιδάκια:

* Καρκινογενέσεις (γλοίωμα στον εγκέφαλο, σπάνιο σβάννωμα στην καρδιά κ.α.) και παιδική λευχαιμία.

* Βλάβες στο σπέρμα και το έμβρυο: Τα δεδομένα στο ερευνητικό πεδίο των αναπαραγωγικών οργάνων (όρχεις, σπέρμα, ωοθήκες, έμβρυο) είναι ιδιαίτερα σαφή ως προς τις επιβλαβείς συνέπειες. Ενδεικτικά, μέχρι τον Φεβρουάριο 2016 δημοσιεύθηκαν 130 μελέτες (57 και 73 σε αρσενικά και θηλυκά όργανα, αντιστοίχως), καθώς και 13 ανασκοπήσεις που καταλήγουν στα προαναφερθέντα συμπεράσματα βλαβών υψηλού δυνητικού κινδύνου.

* Διάτρηση του αιματοεγκεφαλικού φραγμού: Αύξηση της διαπερατότητας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού για την πρωτεΐνη λευκωματίνη (ερευνητική ομάδα του Σουηδού επιστήμονα Leif Salford), καθώς και βλάβες στους νευρώνες αρουραίων που εκτέθηκαν επί 2 ώρες σε Η/Μ ακτινοβολίες της κινητής τηλεφωνίας (π.χ. GSM 900 MHz).

* Επιπτώσεις στις λειτουργίες της καρδιάς και του αίματος: Η ακτινοβολία της κινητής τηλεφωνίας έχει επιπτώσεις στην καρδιακή λειτουργία υγιών ατόμων. Ενδεικτικά, προκαλεί ακανόνιστο καρδιακό ρυθμό (ενδεικτική μελέτη του Ekici et al., 2016).

* Επιπτώσεις στη γνωστική λειτουργία, τη συμπεριφορά και τις αλλαγές στους νευροδιαβιβαστές των μαθητών: Ενόψει της ταχείας εξάπλωσης του Wi-Fi στα σχολεία, ιδίως μέσω της εισαγωγής των ταμπλετών ως γενικευμένο εκπαιδευτικό μέσο.

Ηλεκτρομαγνητικά πεδία και αυτισμός παιδιών

Χρήστος Γεωργίου

Aυτισμός δυνητικά  προκαλείται και από την έκθεση του παιδικού εγκεφάλου στις Η/Μ ακτινοβολίες, με αποδεδειγμένη την υπερδραστηριότητα των Διαύλων Ασβεστίου Πύλης εκ Διαφοράς Δυναμικού (ΔΑΠΔΔ) από τις Η/Μ ακτινοβολίες. 

Ο λόγος είναι ότι από πληθώρα μελετών έχει δειχθεί ότι ο αυτισμός συσχετίζεται με την υπερδραστηριότητα του διαύλου ασβεστίου Cav1.2, δηλαδή του κύριου L-τύπου ΔΑΠΔΔ στον εγκέφαλο. Αυτό το επιστημονικό δεδομένο εξηγεί εν μέρει και τη δραματική αύξηση του παιδικού αυτισμού στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Στις ΗΠΑ, τη δεκαετία του ’70 η αναλογία ήταν 1 αυτιστικό παιδί στις 30.000, το 2012 πήγε στο 1 στα 50 και το 2017 στο 1 στα 45. 

Στην Ελλάδα, η αναλογία το 2017 ήταν 1 στα 166 .

Εσείς θα συνεχίσετε να δίνετε κινητά στα παιδιά σας;

Ο Χρήστος Γεωργίου είναι καθηγητής Βιοχημείας, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών

Βιογραφικό: http://www.biology.upatras.gr/cv/Ch.GeorgiouGR.pdf

* Μέλος της Επιστημονικής Γραμματείας (Scientific Secretariat) της ανεξάρτητης επιστημονικής οργάνωσης Διεθνής Επιτροπή για την Ηλεκτρομαγνητική Ασφάλεια (International Commission for Electromagnetic Safety, ICEMS: http://www.icems.eu/)

* Εισηγητής επιστημονικής πρότασης στο Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, για τον καθορισμό ορίων ασφαλούς έκθεσης των πολιτών στις μη ιονίζουσες Η/Μ ακτινοβολίες. Η εισήγηση κατατέθηκε μετά από πρόσκληση στις 1 Αυγούστου 2016.

* Εισηγητής στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής για τις βιολογικές βλάβες από την έκθεση των πολιτών στις Η/Μ ακτινοβολίες των κεραιοσυστημάτων κινητής τηλεφωνίας, προσκεκλημένος σε συζήτηση στη Βουλή στις 17 Μαΐου 2017 με θέμα "Εξέταση του πλαισίου εγκατάστασης κεραιοσυστημάτων». Πηγή: http://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton-Ellinon/ToKtirio/Fotografiko-Archeio/#97ba4a5f-7794-4a1d-8eb6-a77700bc4ae3.

Ψυχολογικές Τεχνικές Επηρεασμού

Φωτεινή Μαστρογιάννη

O Βανς Πάκαρντ (Vance Packard) ήταν ένας Αμερικανός δημοσιογράφος που άσκησε κριτική στον καταναλωτισμό. Στο βιβλίο του «The hidden persuaders» (θα το αποδίδαμε στα ελληνικά ως οι «κρυμμένοι επηρεαστές») που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1957 ερευνά τις ψυχολογικές τεχνικές που χρησιμοποιούν οι διαφημιστές για να επηρεάσουν τον καταναλωτή αλλά και οι πολιτικοί για να επηρεάσουν τον πολίτη. Οι τεχνικές αυτές βασίζονται στις ψυχολογικές ανάγκες των καταναλωτών/πολιτών. Το βιβλίο αυτό του Πάκαρντ, κατά την άποψή μου, απετέλεσε και τη βάση για το Νευρομάρκετινγκ που δημιουργήθηκε πολλά χρόνια αργότερα.

Μία τεχνική είναι η πώληση συναισθηματικής ασφάλειας. Διαπιστώθηκε ότι ο λόγος της αύξησης πώλησης ψυγείων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν γιατί οι οικογένειες είχαν άγχος όχι μόνο για τα τρόφιμα αλλά και για τη ζωή τους. Το ψυγείο αντιπροσώπευε την ασφάλεια, ήταν η διαβεβαίωση ότι πάντα θα υπάρχει τροφή. Οι άνθρωποι που αισθάνονται ανασφαλείς θέλουν να έχουν περισσότερα τρόφιμα από αυτά που χρειάζονται. Δεν είναι τυχαίο ότι και στην Ελλάδα, τις προηγούμενες δεκαετίες, η αγορά τροφίμων γίνονταν με μαζικό τρόπο, αγοράζαμε π.χ. δύο κιλά ντομάτες που πολλές φορές τις πετούσαμε. Η φτώχεια και η πείνα που πέρασε η Ελλάδα φαίνεται ότι άφησε πολλές δυσάρεστες μνήμες αλλά και αγοραστικές συμπεριφορές αυτού του τύπου. 

Με βάση, λοιπόν,  αυτή τη διαπίστωση δημιουργήθηκαν και τα αντίστοιχα μηνύματα στις διαφημιστικές εκστρατείες για την πώληση ψυγείων. Πολλοί κατασκευαστές πλέον δεν πωλούν μόνο προϊόντα αλλά το αίσθημα της «ασφάλειας».

Άλλη τεχνική είναι η πώληση αυτοεκτίμησης. Πάλι με βάση έρευνες είχε διαπιστωθεί ότι οι νοικοκυρές άλλαζαν συχνά επωνυμίες απορρυπαντικών και ότι δεν έμεναν πιστές σε μία επωνυμία. Ο λόγος ήταν ότι αισθάνονταν ότι το καθάρισμα είναι αγγαρεία και έτσι η διαφήμιση έπρεπε να στοχεύει στο να «ανεβάσει» την αυτό-εκτίμησή τους και να εκθειάζει τον ρόλο της οικιακής εργασίας με έμμεσους τρόπους. Βλέπουμε λοιπόν σήμερα στις διαφημίσεις νοικοκυρές κομψά ντυμένες οι οποίες με χαρά κάνουν τις οικιακές εργασίες και κάνοντας την οικογένεια ευτυχισμένη. Το στερεότυπο αυτό έχει αλλάξει λίγο και πλέον βλέπουμε και άντρες στο ίδιο στυλ εάν και πολύ λιγότερους. 

Η ενίσχυση του εγώ είναι  μία άλλη τεχνική. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναφέρει ο Πάκαρντ είναι η πώληση βιβλίων «ματαιοδοξίας» τη δεκαετία του 1950 στην Αμερική κάτι που βλέπουμε να εφαρμόζεται από αρκετούς εκδοτικούς οίκους και στην Ελλάδα. 

Κάποιοι επιθυμούν τόσο πολύ να φανεί το όνομά τους σε κάποιο βιβλίο που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν τα έξοδα έκδοσης, την προώθηση του βιβλίου κτλ. ακόμα και εάν αυτό είναι σε βάρος της οικονομικής τους κατάστασης. 

Η πώληση δημιουργικών ενασχολήσεων είναι μία άλλη τεχνική. Οι ψυχολόγοι διαπίστωσαν ότι η χαρά που νοιώθουν όσοι μαγειρεύουν ένα κέικ είναι γιατί ο μάγειρας αισθάνεται ότι το κέικ είναι η προσφορά ενός δώρου προς την οικογένειά του. Δεν είναι λοιπόν τυχαία όλη αυτή η επιτυχία των εκπομπών μαγειρικής στη χώρα μας. 

Για να επανέρθω όμως στα κέικ τα έτοιμα μίγματα κέικ δεν είχαν επιτυχία κι αυτό γιατί δεν άφηναν κάποιο περιθώριο δημιουργικότητας στον μάγειρα.. Γι’αυτό οι μάρκετερς με βάση τα αποτελέσματα ερευνών προτείνουν πάντα προϊόντα τα οποία θα αφήνουν ένα περιθώριο δημιουργικότητας στον καταναλωτή.

Πώληση αντικειμένων αγάπης. Ο πιανίστας Liberace χρησιμοποίησε αυτή την τεχνική για την προβολή του και βασίστηκε στο Οιδιπόδειο σύμπλεγμα προκειμένου να έχει επιτυχία στις μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες. Το παιδικό του χαμόγελο και τα πυκνά μαλλιά του έκαναν τις γυναίκες να θέλουν να τον χαϊδέψουν. 

Πολλές φορές στις τηλεοπτικές του εμφανίσεις εμφανίζονταν συχνά και μία φωτογραφία της μητέρας του που την έδειχνε να κάθεται σε μία κουνιστή καρέκλα ή σε ένα ντιβάνι και να ακούει τον γιο της να παίζει. Τα στοιχεία αυτής της παιδικότητας την έχουν χρησιμοποιήσει και στην Ελλάδα επιτυχημένα ηθοποιοί όπως η Αλίκη Βουγιουκλάκη που προωθούσε την εικόνα ενός κοριτσιού στην εφηβεία κάτι που την καθιστούσε ιδιαίτερα αγαπητή στο ευρύ κοινό.

Η πώληση της αίσθησης δύναμης. Την τεχνική αυτή βλέπουμε να την χρησιμοποιούν ιδιαίτερα οι κατασκευαστές αυτοκινήτων. 
Ειδικότερα οι άνδρες αγοραστές αυτοκινήτων αισθάνονται ότι με την αγορά ενός καινούριου αυτοκίνητου αποκτούν μεγαλύτερη δύναμη και ενισχύεται ο ανδρισμός τους. Ωστόσο, οι ερευνητές βρήκαν ότι οι κατασκευαστές αυτοκινήτων θα πρέπει να προσφέρουν και ένα λογικό επιχείρημα στους άνδρες και αυτό δεν ήταν παρά η αυξημένη ασφάλεια που μπορεί να τους προσφέρει ένα καινούριο αυτοκίνητο. Αυτό καλείται «ψευδαίσθηση λογικής».

Η πώληση επιστροφή στις ρίζες. Το βλέπουμε στις διαφημίσεις τύπου «είμαι από την Καλαμάτα, Μυτιλήνη κτλ. και ξέρω από καλό λάδι». Είναι ξεκάθαρα μία τεχνική πώλησης επιστροφή στις ρίζες που δεν είναι άλλος από τον τόπο καταγωγής. 

Η το βλέπουμε σε άλλες διαφημίσεις που παρουσιάζουν εικόνες οικογενειακών συγκεντρώσεων που θυμίζουν το παρελθόν – άλλη μία επιστροφή στις ρίζες λοιπόν.

Η πώληση αθανασίας – έρευνες απέδειξαν ότι η πώληση ασφαλειών ζωής σε άντρες ικανοποιούσε το αίσθημα της ασφάλειας και της εξαφάνισης της θνητότητας γιατί μέσω της ασφάλειας θα μπορούσαν και μετά θάνατον όχι μόνο να προστατεύουν αλλά και να ελέγχουν την οικογένειά τους.

Οι τεχνικές αυτές είναι προφανές ότι χρησιμοποιούνται και σήμερα και όχι μόνο από τους διαφημιστές προϊόντων αλλά και από τους διαφημιστές ιδεών, πολιτικών κτλ. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Πριν λοιπόν λάβουμε οποιαδήποτε απόφαση, αγοραστική και μη ή ακόμα και εκλογής κάποιων προσώπων, κομμάτων κτλ.  καλό θα ήταν να σκεφθούμε τι είναι αυτό που μπορεί να μας επηρέασε για τη λήψη της συγκεκριμένης απόφασης και κυρίως ποιο συναίσθημά μας συνδέεται με τη συγκεκριμένη απόφαση.