Φωτεινή Μαστρογιάννη
Η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα έχει δημιουργήσει σε
ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού την προσδοκία για τον ερχομό ενός ηγέτη/ηγέτιδος
με μεσσιανικά χαρακτηριστικά, δηλαδή με άλλα λόγια προσδοκά τον σωτήρα Μεσσία.
Από την άλλη, πλήθος επώνυμων και λιγότερο επώνυμων προσπαθεί να διαδραματίσει
αυτό τον ρόλο, υποσχόμενο λύσεις για το πρόβλημα της οικονομικής κρίσης, και όχι
μόνο, της χώρας. Μία τέτοια κατάσταση μπορεί να αποβεί εκρηκτική. Οι λόγοι εξηγούνται παρακάτω.
Σύμφωνα με την ψυχολογία, το υπερδιογκωμένο Εγώ και η
υπερβολική πίστη για τις ικανότητες τους χωρίς όμως να η πίστη αυτή να
συνοδεύεται και από τα αντίστοιχα εχέγγυα (σπουδές, εξειδικευμένη επαγγελματική
εμπειρία κτλ.) μπορεί να οδηγήσει κάποιους στο να πιστέψουν ότι μπορούν να είναι οι
εθνοσωτήρες. Πάντα σύμφωνα με τις αντίστοιχες ψυχολογικές θεωρίες, οι άνθρωποι
αυτοί μπορεί να είναι επικίνδυνοι γιατί έτσι αποκρύπτουν την έλλειψη
αυτοπεποίθησης, τον υποβόσκοντα αυταρχισμό τους και μία συμπεριφορά που μπορεί εύκολα να
μετατραπεί σε παραβατική. Δεν είναι τυχαίο που ο Χίτλερ θεωρείται ότι υπέφερε
από αυτό το σύνδρομο αλλά και πολλοί τρομοκράτες.
Οι Μεσσίες – Σωτήρες προέρχονται συνήθως από οικογένειες
στις οποίες οι γονείς τους παίνευαν συχνά
χωρίς όμως αυτό να ανταποκρίνεται σε πραγματικές πράξεις. Σε πολλές
περιπτώσεις οι γονείς ήταν χειριστικοί και έτσι ο υποτιθέμενος Μεσσίας –
Σωτήρας να έμαθε την τέχνη της χειραγώγησης από τους ίδιους τους γονείς.
Τα ενδιαφέροντα αυτά συμπεράσματα των ψυχολόγων μας οδηγούν
όλους εμάς, που δεν είμαστε ψυχολόγοι, να σκεφθούμε σε ποιο βαθμό η ελληνική
κοινωνία δημιουργεί κακομαθημένα παιδιά και πως οι γονείς μπορεί να είναι
χειριστικοί με τη χρήση έμμεσων και πλάγιων συμπεριφορών (για να μην πληγωθεί
το παιδί) και ως εκ τούτου, αυτό να αποτελεί και τον λόγο του πλήθους των
εθνοσωτήρων που βλέπουμε στις μέρες μας.
Ενδιαφέρον είναι να δει κάποιος και το τι επιζητά ο κόσμος
από τους σωτήρες –Μεσσίες. Η αντίστοιχη ψυχολογική θεωρία υποστηρίζει ότι οι
άνθρωποι που αναζητούν τον Σωτήρα αισθάνονται αδύναμοι, ένοχοι (μην ξεχνάμε τη
συλλογική ενοχή του «μαζί τα φάγαμε» ), αβοήθητοι, ντροπιασμένοι (οι παρίες της
Ευρώπης), αναξιοπρεπείς ( τεμπέληδες, διεφθαρμένοι) καταπιεσμένοι και
απομονωμένοι. Δεν πιστεύουν στις ικανότητές τους, δεν έχουν αυτοεκτίμηση και
δεν διακρίνονται από λογική σκέψη διαφορετικά δεν θα πίστευαν τον οποιοδήποτε
τους υπόσχονταν σωτηρία. Αρκετοί δε άνθρωποι φθάνουν στο σημείο τυφλής πίστης
στον Σωτήρα που μπορεί να φτάσει μέχρι τον φανατισμό. Οι άνθρωποι αυτοί
αναζητούν να πιστέψουν σε κάποιον, να πιστέψουν σε κάποιον ήρωα χωρίς όμως να
έχουν διασαφηνίσει τι είναι γι’αυτούς ένας ήρωας και ποια ακριβώς είναι τα χαρακτηριστικά
του. Ως συνέπεια λοιπόν της αδυναμίας τους και όλων των χαρακτηριστικών που
αναφέρθηκαν προηγουμένως προσκολλώνται στην οποιαδήποτε δυνατή προσωπικότητα
εμφανίζεται μπροστά τους, η οποία κάλλιστα μπορεί να τους χειραγωγήσει (εάν
αυτή πάσχει από το σύνδρομο του Μεσσία) λέγοντάς τους αυτά που αυτοί θέλουν να
ακούσουν και η οποία μπορεί να αναλάβει την ευθύνη της σωτηρίας τους.
Είναι προφανές λοιπόν ότι αυτή η σύνθεση από ψευδομεσσίες
και οπαδούς μπορεί να οδηγήσει σε ένα εκρηκτικό μίγμα και να προκαλέσει
φανατισμό και στη συνέχεια τον απόλυτο ολοκληρωτισμό.
Η λύση σε τέτοιες περιπτώσεις που εμπλέκει έναν ολόκληρο λαό
δεν είναι εύκολη. Σίγουρα χρειάζεται ανάκτηση της αξιοπρέπειας η οποία μπορεί
να προέλθει μέσα από την ιστορική γνώση και την ευρύτερη παιδεία που
συστηματικά καταρρακώνεται σε αυτή τη χώρα. Η πρόταση λοιπόν είναι (γιατί έχει
γίνει της μόδας να ζητάμε να μας δίνουν προτάσεις για τα αυτονόητα και μάλιστα
υπό μορφή ρετσέτας για να μην απασχολούμε ιδιαίτερα τον εγκέφαλό μας) η αναζήτηση της πραγματικής γνώσης μέσω της παιδείας.
Κλείνουμε την τηλεόραση, διαβάζουμε/μελετάμε την ιστορία μας, συζητάμε και
βρισκόμαστε με φίλους όπου ανταλλάσσουμε απόψεις. Εάν δεν το κάνουμε θα
συνεχίσουμε να είμαστε έρμαιο των καταστάσεων και θύματα σωτήρων πάσης φύσεως.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
