Ελλάδα, επιχειρήσεις και οικονομική κρίση. Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου

Η επιχειρηματικότητα παγκόσμια θεωρείται παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης. Στην Ελλάδα, δε, ήταν μεγάλης σημασίας γιατί μέχρι πρόσφατα το 15% του ενεργού πληθυσμού ασχολούνταν με το επιχειρείν. Οι περισσότεροι από τους επιχειρηματίες ήταν μικρομεσαίοι. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιστοιχούσαν στο 96% των ελληνικών επιχειρήσεων, συνεισέφεραν στο 33% της συνολικής προστιθέμενης αξίας του επιχειρηματικού τομέα και απασχολούσαν το 58% του εργατικού δυναμικού.

Με τα απανωτά μνημόνια όμως, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα βρέθηκαν σε δυσμενή θέση όταν πάνω από 100.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν κλείσει άνω των 200.000 εργαζομένων έχουν χάσει τις θέσεις εργασίας τους και από το 2009 μέχρι σήμερα οι θέσεις εργασίας χάνονται συνεχώς σε όλες τις επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις συναντούν πλήθος εμποδίων τόσο όσον αφορά την έναρξή τους όσο και την καθημερινή τους λειτουργία και αυτό δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κρίσης. Σύμφωνα με μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα (2008), για την ευκολία της έναρξης μιας επιχείρησης, η Ελλάδα είναι η ευρωπαϊκή χώρα, μεταξύ 20 άλλων, όπου παρουσιάζονται οι μεγαλύτερες δυσκολίες για την έναρξη μιας επιχείρησης.

Η αδυσώπητη φορολογία, η γραφειοκρατία αλλά και η κακή ψυχολογία της αγοράς αποτελούν μεγάλα εμπόδια και οι προτάσεις του ΔΝΤ κάθε άλλο παρά συνέβαλλαν στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Οι φορολογικοί συντελεστές αυξήθηκαν, η γραφειοκρατία παρέμεινε στα ίδια επίπεδα και η ψυχολογία της αγοράς είναι κάκιστη λόγω των συνεχών περικοπών στους μισθούς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Οι Ελληνικές κυβερνήσεις θα έπρεπε να στηρίζουν τις ΜΜΕ αλλά δεν το έχουν πράξει παραβλέποντας τη σημαντική τους συνεισφορά στην οικονομία. Η συχνά επικαλούμενη από τους κυβερνώντες, ανάπτυξη θα μπορούσε πιθανόν να επιταχυνθεί μέσω της επιχειρηματικότητας.  Όπως επισημαίνουν οι  Antje Stobbe της Deutsche Bank και ο Peter Pawlicki αφού η Ελλάδα δεν μπορεί να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της μέσω της εξωτερικής υποτίμησης, θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ενίσχυση της παραγωγικότητας (OECD, 2015).

Η ανάπτυξη του επιχειρείν στην Ελλάδα θα δημιουργούσε νέες θέσεις εργασίας αλλά και θα συντελούσε στη διαφοροποίηση της οικονομίας που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε παραδοσιακούς κλάδους όπως είναι ο τουρισμός, η ναυτιλία και η γεωργία. Εάν για παράδειγμα δίνονταν έμφαση στην υψηλή τεχνολογία, κάτι τέτοιο θα λειτουργούσε πολλαπλασιαστικά γιατί είναι ένας κλάδος που λόγω της διαρκούς καινοτομίας δημιουργεί γρήγορα πλούσιους επιχειρηματίες οι οποίοι με τη σειρά τους θα μπορούσαν να επενδύσουν σε νέες επιχειρήσεις.

Η οικονομική κρίση απειλεί την επιχειρηματικότητα λόγω της δυσκολίας εύρεσης χρηματοδότησης, τις καθυστερήσεις πληρωμών και τη γενικότερη μείωση ρευστότητας κάτι που οδηγεί στη χρεοκοπία.  

Ως τρόπο αντίδρασης στο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, οι επιχειρήσεις έχουν δύο επιλογές, είτε να συμπεριφέρονται με προ-κυκλικό τρόπο (δηλ. να περικόψουν τα κόστη, να μειώσουν και να εξορθολογίσουν την επένδυση συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για καινοτομία) ή να πάνε κόντρα στο ρεύμα και να διατηρήσουν ή ακόμα και να αυξήσουν την καινοτόμα δραστηριότητα τους δηλαδή με άλλα λόγια να συμπεριφερθούν αντι-κυκλικά  (Filippetti & Archibugi,2011). Κάποιες Ελληνικές επιχειρήσεις ακολούθησαν το δεύτερο επιβεβαιώνοντας τη Σουμπετεριανή δημιουργική καταστροφή που αναφέρεται στην εμφάνιση νέων καινοτόμων («επιχειρηματιών») οι οποίοι μπορεί να μην ήταν δραστήριοι πριν την κρίση αλλά  θέλουν να εκμεταλλευθούν την αναταραχή της κρίσης και να διεκδικήσουν τα μερίδια αγοράς των πρώην μονοπωλιακών επιχειρήσεων ή να μπουν σε  νέες αγορές (Archibugi et al., 2013).

Η συνεχής όμως έλλειψη ρευστότητας και η μειωμένη ζήτηση συμβάλλουν στην περικοπή του κόστους για Έρευνα και Ανάπτυξη και μένει να δούμε υπό το φως όλων των παραπάνω ποιες τελικά θα είναι οι επιχειρήσεις που θα καταφέρουν να επιβιώσουν στην Ελλάδα της κρίσης αλλά και των δύσκολων γεωπολιτικών συνθηκών.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος – Καθηγήτρια ΜΒΑ

Βιβλιογραφία

Archibugi, D., Filippetti, A., & Frenz, M. (2013a). Economic crisis and innovation:

Is destruction prevailing over accumulation? Research Policy, 42(2), 303–314.

European Commission. (2013a), European Economic Forecast - Spring

2013. European Economy Series. Brussels: European Commission.

Filippetti, A., & Archibugi, D. (2011). Innovation in times of crisis: National

Systems of Innovation, structure, and demand. Research Policy, 40(2), 179–192.

Gaiotti, E. (2013). Credit availability and investment: Lessons from the “great

recession”. European Economic Review, 59, 212–227.

Natarajan, G. & Amish, A. (2009). Entrepreneurship development. Mumbai. Global Media Publishing.