Κοινωνική αλλαγή και δημοσιογραφία των πολιτών

Φωτεινή Μαστρογιάννη     

Η δημοσιογραφία των πολιτών δίνει φωνή στους απλούς ανθρώπους και ως εκ τούτου,     εκπληρώνει μία βασική προϋπόθεση της κοινωνικής αλλαγής. 

Οι πολίτες δεν είναι πλέον παθητικοί καταναλωτές ειδήσεων αλλά αντίθετα, αρκετές φορές,  είναι αυτοί που  διανέμουν ειδήσεις σε πολλούς ανθρώπους με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ιστολογίων κτλ προσπερνώντας τα παραδοσιακά ΜΜΕ.
Η δημοσιογραφία των πολιτών δεν είναι απλώς συμμετοχική επικοινωνία ενώ η κοινωνική αλλαγή δεν αφορά μόνο ποιος μιλά και εάν οι πολίτες έχουν ευκαιρίες να μιλήσουν γενικά αλλά εάν μπορούν οι φωνές τους να ακουστούν στις συζητήσεις και στις αποφάσεις που λαμβάνονται για τις κοινές υποθέσεις.
Η δημοσιογραφία των πολιτών παρέχει «ορατότητα» σε κοινωνικά προβλήματα που δεν θα είχαν σε διαφορετική περίπτωση. Πλέον η επαγγελματική δημοσιογραφία δεν διαδραματίζει τον ρόλο του ενδιάμεσου που ενημερώνει το κοινό σχετικά με το τι είναι και δεν είναι είδηση. Ο εμπλουτισμός με ειδήσεις που αφορούν την κοινωνία βοηθά στη διεύρυνση της ενημέρωσης και της γνώσης του κοινού, διαμορφώνει τη δημόσια ατζέντα αλλά και πληροφορεί τη δημόσια συζήτηση σχετικά με τις κρατικές πολιτικές που πρόκειται να εφαρμοσθούν.
Τα κοινωνικά θέματα είναι πιθανόν να καλυφθούν από τους επαγγελματίες δημοσιογράφους μόνο εάν έχουν στοιχεία που να τα καθιστούν άξια αναφοράς. Εάν και το Διαδίκτυο είναι ανοικτό και μπορεί να φιλοξενήσει τη γνώμη οποιουδήποτε ωστόσο τα παραδοσιακά ΜΜΕ καρπώνονται το μεγαλύτερο μέρος της αναγνωσιμότητας. Μπορεί οι επιτυχημένοι ιστολόγοι να έχουν κάποιες χιλιάδες ακόλουθους ωστόσο δεν μπορούν να φθάσουν το εύρος των παγκόσμιων ειδησεογραφικών οργανισμών. Πέραν αυτού, οι οργανισμοί που επιδιώκουν την κοινωνική αλλαγή επιζητούν την προσοχή των μεγάλων ειδησεογραφικών οργανισμών προκειμένου να αποκτήσουν μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα (Waisbord, 2010).
Ωστόσο και τα παραδοσιακά ΜΜΕ προσπαθούν να δημιουργήσουν επίσημες συνεργασίες μεταξύ των πολιτών και των δικών τους γραφείων σύνταξης.  Στην περίπτωση αυτή οι πολίτες παράγουν την πληροφορία και διευκολύνουν την πρόσβαση στις πηγές ή ακόμα και με τα σχόλιά τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναδεικνύουν κοινωνικά προβλήματα που τα παραδοσιακά ΜΜΕ με τη σειρά τους επιλέγουν και τα προβάλλουν ως ειδήσεις. Η ειδησεογραφική κάλυψη των κοινωνικών προβλημάτων καθίσταται, κατ’αυτό τον τρόπο, ευρύτερη. Ωστόσο, τί γίνεται με τα κοινωνικά προβλήματα που δεν παρουσιάζουν ειδησεογραφικό ενδιαφέρον για τα παραδοσιακά ΜΜΕ; Τέτοια θέματα είναι η ειδησεογραφική κάλυψη της φτώχειας  που δεν συνοδεύεται από δηλώσεις πολιτικών κοκ.
Εάν και πλέον τα παραδοσιακά ΜΜΕ έχουν αποδεχτεί σε κάποιο βαθμό τη δημοσιογραφία των πολιτών ωστόσο στην αρχή, οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι δεν θεωρούσαν ότι οι ιστολόγοι και οι άλλες μορφές της δημοσιογραφίας των πολιτών έχουν την εκπαίδευση και την εμπειρία για να παράξουν ποιοτική δημοσιογραφία.  Για την αξιολόγηση της πληροφορίας που παράγεται από τους πολίτες δημοσιογράφους, οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι ανατρέχουν στο Διαδίκτυο και βρίσκουν πληροφορίες που προέρχονται από τους πολίτες δημοσιογράφους οι οποίες πρέπει πληρούν τα κριτήρια για ειδησεογραφική κάλυψη δηλ. αξιοπιστία, ακρίβεια, πραγματικότητα και κύρος (Volkmer & Firdaus, 2012).
Η ειδησεογραφική κάλυψη των κοινωνικών προβλημάτων ειδικότερα αυτών που είναι τεχνικά και πολιτικά περίπλοκα απαιτούν χρόνο και πόρους κάτι που διαθέτουν μόνο μεμονωμένοι πολίτες δημοσιογράφοι. Κάποιοι ιστολόγοι συνεισφέρουν σε σημαντικό βαθμό όταν καταθέτουν τις εμπειρίες τους και όταν διενεργούν πρωτογενή έρευνα ωστόσο δεν έχουν τους πόρους για να καλύψουν και να ερευνήσουν σε βάθος τις ενέργειες των κυβερνήσεων και των επιχειρήσεων, κατά συνέπεια, μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν επιδρούν σημαντικά στην κοινωνική αλλαγή.
Η κοινωνική αλλαγή συνδέεται άμεσα με τη συλλογική δράση.  Ποια είναι όμως η  σχέση μεταξύ της δημοσιογραφίας των πολιτών και της συλλογικής δράσης; Όπως η δημοσιογραφία των πολιτών κατέλυσε τις παραδοσιακές διακρίσεις μεταξύ των επαγγελματιών και των ερασιτεχνών έτσι κατέλυσε και τα συμβατικά όρια μεταξύ της δημοσιογραφίας και του ακτιβισμού. Οποιοσδήποτε μπορεί να είναι δημοσιογράφος αλλά μπορεί να είναι και ακτιβιστής (Bromley, 2010). 

Αρωγός σε κάτι τέτοιο είναι η τεχνολογία ανοικτού κώδικα που μέσω αυτής τα δημοσιογραφικά καθήκοντα όπως είναι η καταγραφή και ανάλυση δεδομένων συνδέονται με διαστάσεις του κοινωνικού ακτιβισμού όπως είναι η οργάνωση, η λήψη δωρεών και οι εκλογές. Η δημοσιογραφία των πολιτών απαλλαγμένη από τις συμβατικές έννοιες της αμερόληπτης και με βάση τα στοιχεία δημοσιογραφίας μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε κινητοποίηση. Εδώ έγκειται και το καινοτόμο δημοκρατικό δυναμικό της δημοσιογραφίας των πολιτών γιατί αναδεικνύει ένα εύρος φωνών και εμπλέκει τους πολίτες σε συλλογική δράση  (Shirky 2011).
Η δημοσιογραφία των πολιτών ευθύνεται για τη μεγάλη μείωση των εμποδίων στη συλλογική οργάνωση και δράση χωρίς  φυσική παρουσία ή χωρίς τους συμβατικούς οργανισμούς.  Σύμφωνα με τον Schudson (2020, σελ. 78) όσο καλύτερα είναι ενημερωμένοι οι πολίτες τόσο είναι πιθανότερο να συμμετέχουν σε πολιτικές δράσεις ωστόσο δεν είναι σαφές εάν η συμμετοχή οδηγεί στην ενημέρωση ή η ενημέρωση στη συμμετοχή.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα της δημοσιογραφίας των πολιτών και της συλλογικής δράσης. Για παράδειγμα, η πλατφόρμα επιτήρησης επιδημιών (healthmap.org), οι αναφορές για τα εγκλήματα στις φαβέλες της Βραζιλίας, για τις κηλίδες του πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού καπ αποτελούν περιπτώσεις δημοσιογραφίας των πολιτών όπου οι πολίτες συζητούν για δράσεις, ενημερώνουν τους κατοίκους και λαμβάνονται αποφάσεις βάσει στοιχείων (de Oliveira, 2012). Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν τη δημοκρατική χρήση της δημοσιογραφίας των πολιτών αλλά αυτό δεν συνεπάγεται ότι η δημοσιογραφία των πολιτών οδηγεί απαραίτητα σε συλλογική δράση.
Δεν είναι, όμως, όλοι οι πολίτες δημοσιογράφοι ακτιβιστές. Στην κοινωνική αλλαγή είναι σημαντικός ο ρόλος των οργανισμών που δραστηριοποιούνται στη συλλογική δράση, η δραστηριοποίηση δικτύων συμμετοχής και η αλλαγή πολιτικής. Σύμφωνα με την Μαστρογιάννη (2018), οι παράγοντες που προκαλούν την κοινωνική αλλαγή είναι: «η ανακάλυψη, το αναπόφευκτο της κοινωνικής σύγκρουσης, ο τεχνολογικός ντετερμινισμός (σημ. μεπολύ απλά λόγια είναι η θεωρία που υποστηρίζει ότι η κοινωνία δεν μπορεί ναεπιδράσει στην τεχνολογία), οι τεχνολογικές εφευρέσεις, η γνώση, οι πεποιθήσειςκαι οι αξίες, οι πολιτιστικές επαφές, η πολιτισμική διάχυση και η ύπαρξηκοινωνικών κινημάτων».
Οι πολίτες δημοσιογράφοι έχουν κινητοποιήσει την κοινή γνώμη σε θέματα υγείας όπως π.χ. η αξιοσημείωτη μείωση της βρεφικής και μητρικής θνησιμότητας στην υποσαχάριο Αφρική καπ.  Η κινητοποίηση για τα θέματα αυτά εμπίπτει με το πρώτο στάδιο της δημιουργίας ενός κοινωνικού κινήματος ως κοινωνικής αλλαγής που είναι η ανησυχία και η αναταραχή για συγκεκριμένα θέματα (Μαστρογιάννη, 2018).
Αυτές οι δράσεις συνδύαζαν παλιές και ψηφιακές μορφές επικοινωνίας ωστόσο δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς τη βοήθεια των κυβερνήσεων, ειδικών, ακτιβιστών, τοπικών οργανισμών και διεθνών οργανισμών  (Obregon & Waisbord 2012).
Η δημοσιογραφία των πολιτών μπορεί να εγείρει, σε συγκεκριμένες περιστάσεις, συλλογική δράση και να συνεισφέρει στην κοινωνική αλλαγή πληροφορώντας για κοινωνικά προβλήματα. Ωστόσο, η διατηρήσιμη αλλαγή ειδικά εάν αφορά πολιτικά θέματα προϋποθέτει πόρους και τις απαραίτητες συνθήκες. Σύμφωνα με τη Μαστρογιάννη (2018) ο λόγος της αποτυχίας του κινήματος των Αγανακτισμένων ήταν: «αποδείχτηκαν ανεπαρκείς σε έναν βασικόπαράγοντα που είναι αυτός της κινητοποίησης των πόρων δηλαδή της οργάνωσης καιαπόκτησης πόρων όπως είναι χρήματα αλλά και σωστής εκμετάλλευσης του χρόνου και των δεξιοτήτων των ανθρώπων που τους ακολούθησαν».
Τα κινήματα της δημοσιογραφίας των πολιτών διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην πολιτική αλλαγή αλλά δεν είναι επαρκή έτσι ώστε να προκληθεί η κοινωνική δικαιοσύνη για την οποία είναι απαραίτητη, όπως προαναφέρθηκε, η συμμετοχή οργανισμών και κινητοποιημένων πολιτών.
Ο ισχυρισμός ότι οι επαναστάσεις προκλήθηκαν μέσω των κοινωνικών μέσων είναι ελκυστικός ωστόσο προωθεί ένα απολίτικο όραμα μία τεχνολογικής επέμβασης ως απαραίτητο στοιχείο για την ανθρώπινη βελτίωση (Morozov, 2013) ενώ παραλείπει την οργανωσιακή δουλειά που προϋποθέτει η κοινωνική αλλαγή.
Είναι λάθος να υποτεθεί ότι οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και δημοφιλή να είναι, τα like ή η ψηφιακή οργάνωση προκαλούν την κοινωνική αλλαγή και την ανατροπή των ανισοτήτων ισχύος. «Κάποιοι ισχυρίζονταιότι τα προσωπικά ιστολόγια αλλά και η γενικότερη συμμετοχή στα κοινωνικά μέσα ενθαρρύνουν τη δημοσιογραφία των πολιτών και τον διαδικτυακό ακτιβισμό (Χασάμελ Χαμαλάουϊ- «σε μία δικτατορία, η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι από μόνη τηςμία μορφή ακτιβισμού και η διάδοση της πληροφορίας είναι ουσιαστικά μία πράξηαντίδρασης») ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι αυξάνει απλώς την παθητικότητα(Μαλέκ Μουσταφά – «δεν αρκεί να γράφει κάποιος. Το μπλόγκινγκ πρέπει νασυνδυάζεται με δράση στους δρόμους διαφορετικά είναι μία άδεια, άχρηστηδιαμαρτυρία» (Μαστρογιάννη, 2017).
Η συζήτηση για τη  τη σχέση της κοινωνικής αλλαγής και της δημοσιογραφίας των πολιτών ωστόσο δεν εξαντλείται αλλά χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. 

Απόσπασμα από το βιβλίο μου "Δημοσιογραφία των πολιτών στην Ελλάδα και στον κόσμο" , Εκδ. Αρναούτη.

Μην πείτε στη μητέρα μου ότι είμαι μπλόγκερ, νομίζει ότι είμαι υπάλληλος γραφείου!

Φωτεινή Μαστρογιάννη

«Η ιστορική χρήση της πληροφορίας ως δύναμης μέχρι τώρα περιοριζόταν στα έθνη-κράτη. Σήμερα, ένας μπλόγκερ  μπορεί να επηρεάσει μια εκλογή, μια ανάρτηση στο διαδίκτυο μπορεί να στρατολογήσει έναν τρομοκράτη, και ένα ντοκουμέντο να δημιουργήσει φόβο στα πιο ισχυρά κράτη, όλα με ελάχιστο κόστος και χωρίς το βάρος των γραφειοκρατικών κανόνων, εθνικών αξιών ή της επίβλεψης»

Dennis Murphy & James White, 2008

Το Διαδίκτυο έφερε πραγματική επανάσταση όχι μόνο στην ενημέρωση αλλά και στην κυριολεξία όπως συνέβηκε με την περίπτωση της Αραβικής Άνοιξης. Ο Αιγύπτιος ακτιβιστής Γουαέλ Γκόνιμ είπε χαρακτηριστικά «εάν θέλεις να ελευθερώσεις τους ανθρώπους, δώσε τους το Διαδίκτυο».

Το Διαδίκτυο είναι ποικιλόμορφο και πλούσιο σε περιεχόμενο. Τα προσωπικά ιστολόγια (blogs), τα podcasts αλλά και οι ιστοσελίδες ενημερωτικού χαρακτήρα κερδίζουν διαρκώς έδαφος με αποτέλεσμα η παραδοσιακή έντυπη δημοσιογραφία και η τηλεόραση να φθίνουν γιατί αφενός οι πολίτες έχουν βαρεθεί τις προκατασκευασμένες ειδήσεις και τα συμφέροντα που εξυπηρετούν αλλά αφετέρου και γιατί οι ίδιοι θέλουν να παράγουν την είδηση. 

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα προσωπικά ιστολόγια αλλά και η γενικότερη συμμετοχή στα κοινωνικά μέσα ενθαρρύνουν τη δημοσιογραφία των πολιτών και τον διαδικτυακό ακτιβισμό (Χασάμ ελ Χαμαλάουϊ – «σε μία δικτατορία, η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι από μόνη της μία μορφή ακτιβισμού και η διάδοση της πληροφορίας είναι ουσιαστικά μία πράξη αντίδρασης»)  ενώ κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι αυξάνει απλώς την παθητικότητα (Μαλέκ Μουσταφά - «δεν αρκεί να γράφει κάποιος. Το μπλόγκινγκ πρέπει να συνδυάζεται με δράση στους δρόμους διαφορετικά είναι μία άδεια, άχρηστη διαμαρτυρία»). 

Σίγουρα όμως έχει αλλάξει τη μορφή της ενημέρωσης, η οποία έγινε και πιο διαδραστική γιατί ο αναγνώστης μπορεί να γράφει τα  σχόλια του τα οποία πλέον απαντώνται από τον συγγραφέα του κειμένου άμεσα ή σχεδόν άμεσα. Ο αναγνώστης μπορεί κι αυτός να γίνει παραγωγός της είδησης καταγράφοντας την ή συμπληρώνοντάς την εκφράζοντας την άποψή του. 

Η καταγραφή της είδησης από τον απλό πολίτη πλέον από γραπτή μπορεί να γίνει και με μορφή βίντεο (οπτικοακουστική) γι’αυτό και το YouTube θεωρείται ως η πιο «εκρηκτική» μορφή κοινωνικών μέσων. Η δύναμη του βίντεο είναι τεράστια και σύμφωνα με έναν από τους συνιδρυτές του Hubspot, το 2017 το 50% όλων των μάρκετινγκ ενεργειών θα είναι σε μορφή βίντεο κι αυτό λόγω της δύναμης του μέσου.

Η ευελιξία λοιπόν που παρέχει το διαδίκτυο για την παραγωγή ειδήσεων συνεισφέρει στη δημοκρατία γιατί ο καθένας μπορεί να εκφράσει την προσωπική του άποψη και να ενημερώσει, σύμφωνα με τον Μπέκετ «η δημοσιογραφία απελευθερώνεται μέσω της δημόσιας συμμετοχής».

Ένας μπλόγκερ μπορεί να ενημερώσει χιλιάδες άλλους σε τοπικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, χωρίς κανένα κόστος για τον ίδιο, δυνατότητα που θα του ήταν απαγορευμένη στα παραδοσιακά μέσα όπως η τηλεόραση λόγω κόστους αλλά και λόγω έλλειψης πρόσβασης γιατί τα παραδοσιακά μέσα, όπως ανέφερα παραπάνω, εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ιδιοκτητών τους συνεπώς η είδηση απέχει μακράν της αντικειμενικότητας και της αλήθειας. Οι μπλόγκερς έχουν δημιουργήσει και τον δικό τους κώδικα δεοντολογίας (π.χ. ανάρτηση της πηγής, αναφορά στο πρωτότυπο άρθρο) αλλά και συλλόγους που απέχουν όμως από τα επαγγελματικά σωματεία και ενώσεις των παραδοσιακών δημοσιογράφων.

Φυσικά, γνωρίζοντας τη φθίνουσα πορεία των παραδοσιακών μέσων στον τομέα της ενημέρωσης, ειδικότερα για τις νεαρότερες ηλικίες, οι ιδιοκτήτες τους έχουν εισέλθει και στο Διαδίκτυο, παρακολουθώντας τις τάσεις από γνωστούς μπλόγκερς (βλ. και κείμενό μου «Διαμορφωτές κοινής γνώμης») και πολλές φορές αναπαράγοντας ειδήσεις από αυτούς.

Λόγω της φύσης του Διαδικτύου δεν μπορούν να το ελέγξουν όπως κάνουν με την τηλεόραση, την εφημερίδα και το ραδιόφωνο.  Η αναπαραγωγή ειδήσεων από τους μπλόγκερς γίνεται γιατί η έμφαση στο μπλόγκινγκ δίνεται στην αξιοπιστία και όχι στην αντικειμενικότητα. Ένας μπλόγκερ που θεωρείται αξιόπιστος και αυθεντικός κερδίζει μεγάλο μέρος του κοινού.

Η δημοσιογραφία πλέον πέραν από υπόθεση του κάθε απλού πολίτη μετατρέπεται σε «δικτυωμένη» - η είδηση μεταφέρεται αλλά και καταγράφεται με κινητά τηλέφωνα, με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, με διαδικτυακές κάμερες, κοινοποιείται στα κοινωνικά μέσα (στο σημείο αυτό να επισημανθεί ότι τα κοινωνικά μέσα δεν μένουν στατικά αλλά εξελίσσονται διαρκώς βλ. παραγωγή και ανάρτηση βίντεο στο Facebook) κτλ. 

Ο μέσος αναγνώστης μπορεί πλέον να έχει πρόσβαση σε πλούσιο περιεχόμενο χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να δέχεται τον ορυμαγδό αυτό της πληροφορίας χωρίς να ασκεί την κριτική του ικανότητα.

Το δημοκρατικό πλαίσιο του Διαδικτύου (δημοκρατικό τουλάχιστον προς το παρόν γιατί ακούγονται και διαβάζονται κινήσεις από την πλευρά κάποιων κυβερνήσεων για τον έλεγχο και τον περιορισμό του ως πράξη χειραγώγησης της κοινής γνώμης) ευνοεί και τον διαδικτυακό ακτιβισμό ο οποίος συνδέεται άμεσα με τη δημοσιογραφία των πολιτών. 

Ο διαδικτυακός ακτιβισμός στοχεύει στη διάδοση της πληροφορίας, στην κινητοποίηση ομάδων πολιτών και στη δράση (το τελευταίο είναι απαραίτητο για την πραγματοποίηση κοινωνικών αλλαγών – «χωρίς το Διαδίκτυο δεν θα μπορούσαμε να συνδεθούμε με ανθρώπους που ήταν το ίδιο αναστατωμένοι με εμάς από την κρίση – δεν μας αρκεί όμως να μένουμε απλώς στο Διαδίκτυο. Ξεκινάμε από εκεί και στη συνέχεια διαμαρτυρόμαστε στους δρόμους» - Αρχηγός Zaitokukai από το Το Διαδίκτυο και ο Πατριωτισμός).

Στα κοινωνικά μέσα (και στην Ελλάδα) βλέπουμε ομάδες ακτιβιστών που στοχεύουν στην κινητοποίηση, προσεγγίζοντας «επώνυμους», διαμορφωτές γνώμης και άτομα επιρροής κάτι που δεν θα μπορούσαν να κάνουν σε άλλες εποχές. Κινήσεις ιδιαίτερα σημαντικές για ακτιβιστές που οι απόψεις τους έρχονται σε αντίθεση με τις κατεστημένες. Στην Ελλάδα, αρκετές από τις προσπάθειες αυτές αποτυγχάνουν λόγω έλλειψης οργάνωσης και αδυναμίας εύρεσης των διαμορφωτών γνώμης και ατόμων επιρροής οι οποίοι δεν είναι απαραίτητα οι γνωστοί «επώνυμοι» των παραδοσιακών μέσων αλλά και λόγω έλλειψης γνώσεων μάρκετινγκ (παραδοσιακού και ψηφιακού) που θα καθιστούσαν τις προσπάθειες αυτές ευρύτερα γνωστές. Ένας άλλος λόγος αποτυχίας είναι γιατί οι αναγνώστες και συμμετέχοντες δεν κοινοποιούν σε άλλους την είδηση και έτσι αυτή περιορίζεται σε ένα μικρό κοινό. Οι κοινοποιήσεις των ειδήσεων είναι ένας σημαντικός παράγοντας ενημέρωσης, εγρήγορσης και καταπολέμησης της αδράνειας.

Λόγος αποτυχίας είναι ότι μεγάλο μέρος του κοινού προσέχει και κριτικάρει τις διαστρεβλωμένες ειδήσεις των παραδοσιακών ΜΜΕ αντί του να μεταφέρει κοινοποιώντας σε τρίτους, ειδήσεις όπως είναι η αναγγελία μίας πορείας, μίας συγκέντρωσης κτλ.

Συνεπώς, όταν οι προσπάθειες αυτές δεν χαίρουν ευρύτερης δημοσιότητας και προώθησης είναι αμφίβολο κατά πόσο το πολιτικό σύστημα θα προβληματιστεί γι’αυτές και θα τους δώσει κάποια σημασία.

Η δημοσιογραφία των πολιτών και ο διαδικτυακός ακτιβισμός πρέπει να συνοδεύονται από δράση και συμμετοχή για να επιτύχουν αλλαγές. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Είναι οι Έλληνες διατεθειμένοι να τις κάνουν, το επιθυμούν ή ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους και τίποτε άλλο; «Πέραν της οικονομικής ευημερίας χάσαμε τον πολιτισμό και τις παραδόσεις που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας. Ξεχάσαμε ή και γελοιοποιήσαμε την ιστορία μας.  Χάσαμε το σθένος να υπερασπιστούμε την χώρα μας και να αφοσιωθούμε στο κοινωνικό καλό. Και τώρα η κοινωνία μας υποφέρει από την τάση του να ενδιαφέρεται κάποιος αποκλειστικά για τον εαυτό του και να νοιάζεται μόνο για την ευχαρίστησή του». Ganbare Nippon.

* Ο τίτλος του κειμένου είναι παράφραση του τίτλου του βιβλίου του Γάλλου διαφημιστή Ζακ Σεγκελά «Mην πείτε στη μάνα μου ότι είμαι διαφημιστής. Νομίζει ότι παίζω πιάνο σε μπορντέλο...»

Προτεινόμενα Αναγνώσματα

Bulckley, K. 2012. The rise of citizen journalism. Διαθέσιμο στο:

<https://www.theguardian.com/media/2012/jun/11/rise-of-citizen-journalism>

Kumahira, T. 2015.Modeling Internet-Based citizen activism and foreign policy: The Islands Dispute between China and Japan.Διαθέσιμο στο:<http://watson.brown.edu/ir/files/ir/imce/honors/Kumahira_Final2015.pdf>

Lindsey, R. 2013. What the Arab Spring Tells Us About the Future of Social Media in Revolutionary Movements. Διαθέσιμο στο:<http://smallwarsjournal.com/jrnl/art/what-the-arab-spring-tells-us-about-the-future-of-social-media-in-revolutionary-movements>

Μαστρογιάννη, Φ. Διαμορφωτές Κοινής Γνώμης. Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/06/blog-post_23.html>