Το δικαίωμα στην τεμπελιά

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Όποιος θέλει να εξουσιάζει τους ανθρώπους,προσπαθεί να τους ταπεινώσει μέχρι να μείνουν μπροστά του σα ζώα.Και σαν ζώα τους μεταχειρίζεται,ακόμη κι αν δεν τους το λέει,μέσα του έχει πάντα ξεκαθαρισμένο πόση λίγη σημασία έχουν.Ο τελικός του στόχος είναι να τους απομυζήσει και του είναι αδιάφορο τι θ' απομείνει απ' αυτούς.Όταν δεν χρησιμεύουν πια σε τίποτα τους αποβάλει...

Ελία Κανέττι 

Δανείστηκα τον τίτλο από το ομώνυμο βιβλίο του Πωλ Λαφάργκ, ένα βιβλίο που σε αρκετά του σημεία παραμένει ακόμα επίκαιρο.

Στις μέρες μας, παρά την τεχνολογική πρόοδο και τις μειώσεις των μισθών λόγω αυτής αλλά και λόγω των κρίσεων (εν πολλοίς τεχνητών) χρέους, υπάρχει μία εμμονική προσήλωση από την πλευρά των εργαζομένων και των εργοδοτών στην πολύωρη εργασία. Θεωρείται ότι εάν κάποιος εργάζεται ή παραμένει στον χώρο εργασίας για πολλές ώρες (όπως συνηθίζεται στα καθ’ημάς) δεν είναι τεμπέλης. Εάν είναι παραγωγικός τις ώρες αυτές, που δεν είναι γιατί είναι βιολογικά αδύνατον (ο εργαζόμενος δεν μπορεί να είναι παραγωγικός άνω των 40 ωρών εργασίας την εβδομάδα για τους δε άνω των σαράντα το ωράριο εργασίας δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 25 με 30 ώρες εβδομαδιαίως), δεν προβληματίζει κανέναν.

Ο Λαφάργκ (σελ. 43)  αναφέρει «Ένας Βέλγος μεγαλοβιομήχανος παρατήρησε ότι τις βδομάδες που έχουν μία αργία, η παραγωγή δεν είναι μικρότερη της βδομάδας χωρίς αργία». ( Π. Λερουά – Μπολιές Το εργατικό ζήτημα κατά τον 14^ο αιώνα, 1872). Ήδη λοιπόν είχε διαπιστωθεί από εκείνα τα χρόνια ότι οι ώρες εργασίας δεν συνδέονται απαραίτητα με την παραγωγικότητα και είναι απορίας άξιον πως οι «θεσμοί» επιμένουν στην εργασιακή ζούγκλα που έχουν δημιουργήσει στην Ελλάδα. Σίγουρα δεν είναι θέμα οικονομίας ούτε παραγωγικότητας αλλά αυτό θα το δούμε στη συνέχεια.

Ο «εργατικός» λοιπόν θα πρέπει να εργάζεται (πραγματικά ή όχι) άνω των 50-60 ωρών εβδομαδιαίως χωρίς απαραίτητα να αμείβεται για την υπερεργασία αυτή. Ίσα ίσα θα πρέπει να είναι μαζοχιστικά ευγνώμων που διαθέτει μία εργασία που τον εξαντλεί σωματικά αλλά και ψυχικά και σε πολλές περιπτώσεις δεν του προσφέρει ούτε τα προς το ζειν. 

Στις ζοφερές αυτές συνθήκες οι οποίες μας γυρνούν στα χρόνια

της Βιομηχανικής Επανάστασης (κάποιοι θα έλεγαν του Μεσαίωνα), καταρρίπτονται και οι θεωρίες παρακίνησης της διοίκησης ανθρωπίνων πόρων σύμφωνα με τις οποίες ο εργαζόμενος παρακινείται πρώτα από τη χρηματική ανταμοιβή και στη συνέχεια από την ηθική επιβράβευση. Πλέον ο εργαζόμενος δουλεύει περισσότερες ώρες για λιγότερα χρήματα (πολλές φορές και δωρεάν, το βλέπουμε στην Ελλάδα μέσω των περίφημων μαθητειών και όχι μόνο)  και αισθάνεται και ηθικά υποχρεωμένος. Καταρρίπτεται εδώ και ο Βέμπερ που στην «Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού» ανέφερε ότι οι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι ακόμα και εάν υποστούν μείωση μισθών ο μισθός δεν θα παύσουν να είναι αποδοτικοί ενώ οι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι στη μείωση των μισθών παύουν να είναι αποδοτικοί. Σήμερα  όμως τη θέση του ανειδίκευτου εργαζόμενου έχουν πάρει οι απόφοιτοι πανεπιστημιακών σχολών οι οποίοι λόγω της μαζικής παραγωγής πτυχίων αμφίβολης ποιότητας και ακόμα πιο αμφίβολης επαγγελματικής εξασφάλισης, εργάζονται αγόγγυστα με όλο και πιο μειωμένους μισθούς και μάλιστα συνηθίζουν στο χειρότερο με τη γνωστή επωδό «εγώ έχω δουλειά, τι να πουν κι αυτοί που δεν έχουν».

Η εμμονή όμως με την τεμπελιά και το ποιος θεωρείται εργατικός εκτείνεται και εκτός του χώρου εργασίας. Ο εργαζόμενος θα πρέπει να είναι διαθέσιμος στην επιχείρηση και τις λίγες ώρες ξεκούρασης που του απομένουν, να τον βρίσκουν στο κινητό όταν τον θέλουν (κάποιες φορές και σκοπίμως ως επίδειξη εξουσίας του τύπου «δες ποιος είμαι εγώ σε ελέγχω ακόμα και όταν είσαι στο σπίτι σου, με τους φίλους σου, την οικογένειά σου κτλ») πάντα εκτός ωραρίου ακόμα και τα Σαββατοκύριακα (ήδη η ανάπαυση της Κυριακής καταργήθηκε για πολλούς εργαζόμενους).

Η πλύση εγκεφάλου όμως με την κακώς ενοούμενη εργατικότητα δεν σταματά εδώ. Ακόμα και στον «ελεύθερο» του χρόνο ο εργαζόμενος οφείλει να «δικτυώνεται» δηλαδή να συναντά ανθρώπους που θα τον βοηθήσουν στην επαγγελματική του «εξέλιξη» ή να σπουδάζει ακόμα και σε μεγάλη ηλικία προκειμένου να βελτιώσει κάπως την θέση του (η σκλαβιά της δια βίου μάθησης). Καμία συζήτηση για ηρεμία στον προσωπικό χρόνο, μελέτη βιβλίων που δεν άπτονται της εργασίας αλλά και γενικότερη ξεκούραση. Όλα στον βωμό της αέναης καταναγκαστικής εργασίας.

Είναι εντυπωσιακό δε πως οι Έλληνες αποδέχθηκαν τον ορυμαγδό δυσφήμησης από τα διεθνή μέσα, γερμανικής κυρίως προέλευσης, που τους κατηγορούσαν ως τεμπέληδες παρά το γεγονός ότι με στοιχεία του ΟΟΣΑ το 2015, οι Έλληνες εργάστηκαν 2.042 ώρες τον χρόνο (ώρες που θα πρέπει να είναι πολύ περισσότερες λόγω της αδήλωτης εργασίας που ως γνωστόν, δεν καταγράφεται) , πίσω από το Μεξικό, την Κόστα Ρίκα και τη Νότιο Κορέα έναντι των Γερμανών που εργάστηκαν 1371 ώρες. Στην Ευρώπη οι Ελληνες βρίσκονται πρώτοι στις ώρες εργασίας. Φωνάζει ο κλέφτης λοιπόν θα λέγαμε για τη στάση των Γερμανών και λοιπών Βορειοευρωπαίων που με τόση προθυμία και εθνικά συμπλέγματα κατωτερότητας σπίλωσαν τους Ελληνες ως τεμπέληδες. Φαίνεται ότι το δικαίωμα στην τεμπελιά θέλουν να το έχουν μόνο αυτοί και όχι άλλοι. Οσον αφορά δε την ωριαία αμοιβή των Ελλήνων είναι η χαμηλότερη στην Ευρωζώνη.

Οι Ελληνες όμως αποδέχτηκαν, στα πλαίσια ενός εθνικού

μαζοχισμού και αρρωστημένου ευρωθαυμασμού, χαρακτηριστικό όλων των αποικιοκρατούμενων υποτελών) και την κατηγορία ότι είναι τεμπέληδες και ότι πρέπει να δουλεύουν άνω των 8 ωρών ημερησίως  συμπεριλαμβανομένων των Κυριακών καθώς και ότι πρέπει να πατάνε επί πτωμάτων για μία κακοπληρωμένη και εξαντλητική εργασία. Στο σημείο αυτό, ως μικρή παρένθεση γιατί πιστεύω ότι ταιριάζει στους Ελληνες, θα αναφέρω τα λόγια του Ρώσου διανοητή του 19^ου αι. Αλεξάντρ Χέρτσεν «Μέχρι σήμερα αντικρίζουμε τους Ευρωπαίους και την Ευρώπη όπως οι επαρχιώτες αντικρίζουν αυτούς που ζουν στην πρωτεύουσα, με ευλάβεια και αίσθημα της δικής μας κατωτερότητας, υποτασσόμαστε και μιμούμαστε, εκλαμβάνοντας οτιδήποτε στο οποίο είμαστε διαφορετικοί ως ελάττωμα».

Για να επανέρθω όμως στο θέμα της τεμπελιάς και της «εργασίας». Τι αξία έχει  η εξαντλητική εργασία εφόσον δεν βελτιώνει την παραγωγικότητα; Πώς μπορούμε να περιμένουμε καινοτομία, από κουρασμένα μυαλά και σώματα; Ποιος ο ρόλος της τεχνολογίας; Αυτή δεν υποτίθεται ότι θα βελτίωνε την παραγωγικότητα, θα άφηνε ελεύθερο χρόνο στον άνθρωπο (αλλά και εισόδημα βλ. παγκόσμιο εισόδημα) τον οποίο θα μπορούσε να διαθέτει στο σκέπτεσθαι; Γιατί αυτή η επικράτηση της γερμανικής προτεσταντικής ηθικής στο εργασιακό γίγνεσθαι; Μιας ηθικής που μαστιγώνει τον ελεύθερο χρόνο ως αμαρτία και καθαγιάζει την αποταμίευση και την πολύωρη εργασία (για τους άλλους γιατί όπως είδαμε οι Γερμανοί δεν είναι και από τους πλέον εργατικούς). Γιατί θα πρέπει η οικονομία να κυριαρχείται από τη θρησκευτική ιδεοληψία κάποιου χριστιανικού δόγματος; Είναι τυχαίο ότι η Ευρώπη πλέον δεν παράγει τίποτα καινούριο και ότι γηράσκει όχι μόνο βιολογικά αλλά κυρίως και πνευματικά;

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Θεωρώ ότι η απάντηση στα παραπάνω δεν έχει σχέση με την οικονομία αλλά καθαρά με την πολιτική. Με άλλα λόγια, η δημιουργία συνθηκών εργασίας εξαθλίωσης και εξόντωσης ωφελεί μόνο αυτούς που θέλουν να επιβάλλουν έναν αρρωστημένο τύπο απολυταρχικής εξουσίας. 

Αυτός ο τύπος εξουσίας μπορεί να επιβληθεί μόνο σε άτομα μη σκεπτόμενα και βιολογικά εξαντλημένα. Ήδη ο αυταρχισμός στους χώρους εργασίας (που πολλές φορές υποδαυλίζεται από τους ίδιους τους εργαζόμενους),η κατάργηση της ουδετερότητας του Διαδικτύου που ήταν ο προσφιλής τρόπος ενημέρωσης της νεολαίας αλλά και των μικρομεσαίων στρωμάτων και ο επακόλουθος πλήρης έλεγχος της πληροφόρησης από τις πολυεθνικές στον χώρο των τηλεπικοινωνιών, οι κρίσεις χρέους κτλ. συγκλίνουν στο ότι διαμορφώνεται πλέον ένας παγκόσμιος απολυταρχισμός. Το πιο δυσάρεστο όμως είναι ότι ο απολυταρχισμός επιβάλλεται με την έγκριση του ίδιου του ανθρώπου.

Προτεινόμενα Αναγνώσματα

Ελία Κανέττι. Μάζα και Εξουσία. Εκδ. Ηριδανός.

Μαξ Βέμπερ. Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού. Διαθέσιμο στο:

<http://compus.uom.gr/BA192/document/Dialeksh_04/Weber_Max_-_H_protestantikh_hthikh_kai_to_pneuma_tou_kapitalismou.pdf>

Πωλ Λαφάργκ. Το δικαίωμα στην Τεμπελιά. Διαθέσιμο στο: https://pernoampariza.files.wordpress.com/2013/12/cf80cf89cebb-cebbceb1cf86ceb1cf81ceb3ceba-cf84cebf-ceb4ceb9cebaceb1ceafcf89cebcceb1-cf83cf84ceb7cebd-cf84ceb5cebccf80ceb5cebbceb9ceac.pdf

Φρανσουά Ζυλιέν. Εγκώμιο της απραξίας. Η αποτελεσματικότητα στην κινεζική σκέψη. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Προοπτικές.

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Μαζάνθρωπος και Αλλοτρίωση. Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/06/blog-post_17.html>

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Ο θάνατος του ανθρωπάκου. Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/05/blog-post.html>
Φωτεινή Μαστρογιάννη. Η Ανοδος του Σύγχρονου Απολυταρχισμού. Διαθέσιμο στο:<http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/05/blog-post.html>

Γιώργος Αχιλλιάς - Οι μηχανές αρχίζουν να έχουν τα δικά τους συναισθήματα

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ο Γιώργος Αχιλλιάς είναι φυσικός, ψηφιακός ανθρωπολόγος αλλά διαθέτει επίσης μεγάλη εμπειρία στο μάρκετινγκ και την ανάπτυξη προϊόντων. Είναι διεθνώς καταξιωμένος και θεωρείται ότι διαμορφώνει τις τάσεις στον χώρο της διαφήμισης και των μέσων ενημέρωσης. Στην άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσε στη Φωτεινή Μαστρογιάννη μίλησε για ένα κοντινό μέλλον όπου οι μηχανές θα έχουν συναισθήματα αλλά και θα μπορούν να κρίνουν τους ανθρώπους. Η εξέλιξη αυτή, σύμφωνα με τον Γιώργο Αχιλλιά, θα βοηθήσει στο να μπορούμε να δημιουργούμε καλύτερα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη: Γιώργο είσαι φυσικός και ψηφιακός ανθρωπολόγος. Τι είναι η ψηφιακή ανθρωπολογία;

Γιώργος Αχιλλιάς: Δεν νομίζω ότι μπορώ να διεκδικήσω τον τίτλο του ψηφιακού ανθρωπολόγου. Αλλά σίγουρα μπορώ να πω ότι με πάθος προσπαθώ να εφαρμόσω αρχές της ανθρωπολογίας στον ψηφιακό κόσμο. Κατά αναλογία με τον αναλογικό κόσμο, θα λέγαμε πως η ψηφιακή ανθρωπολογία είναι η μέθοδος που προσπαθεί να καταλάβει και να χαρτογραφήσει την σχέση που έχουμε σαν άνθρωποι με την τεχνολογία. Την χρήση που της κάνουμε, το πως η τεχνολογία επηρεάζει την εξέλιξή μας και φυσικά τις δομές και τους χώρους που ζούμε και έχουμε αλληλεπιδράσεις είτε με άλλους ανθρώπους είτε με υπηρεσίες που είναι φτιαγμένες για εμάς. 

Στις μέρες μας, το πιο ενδιαφέρον δεν είναι μόνο τι δημιουργούμε εμείς χρησιμοποιώντας την τεχνολογία, αλλά τι δημιουργείται για εμάς, εμμέσως από τεχνολογίες που μπορούν να καταλάβουν σε πραγματικό χρόνο την συμπεριφορά μας, τις προσδοκίες μας και φυσικά τα θέλω μας, τις προθέσεις μας. Πρόσφατα, έδωσα μια ομιλία για τον συναισθηματικό κόσμο των μηχανών. Και ήταν ακριβώς πάνω στο πώς οι μηχανές αρχίζουν να αντιλαμβάνονται όχι μόνο το τι κάνουμε και το τι θέλουμε, αλλά και τα συναισθήματά μας σε βάθος. Και το πιο ενδιαφέρον, ότι αρχίζουν να έχουν και αυτές τα δικά τους αντίστοιχα συναισθήματα.

ΦΜ: Σε παλαιότερες ομιλίες σου είχες αναφερθεί στην υπερσυνδεσιμότητα. Με άλλα λόγια οι πάντες και τα πάντα θα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Δεν είναι λίγο τρομακτικό κάτι τέτοιο; Αυτό δεν θα είναι και το τέλος της ιδιωτικής ζωής του ανθρώπου;

Γιώργος Αχιλλιάς

ΓΑ: Θα έλεγα ότι η ιδιωτική ζωή του ανθρώπου όπως την ξέραμε την δεκαετία του 60 δεν υπάρχει πια. Πλέον από την στιγμή που γεννιόμαστε δεν είμαστε καταχωρημένοι σε ένα φάκελο, σε ένα σκονισμένο γραφείο σε κάποια υπηρεσία αλλά αποτελούμε ενεργό μέρος ενός δυναμικού συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών. Και αυτό προς όφελος όχι μόνο της καθημερινότητάς μας, αλλά και του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Το να είναι συνδεδεμένα τα πάντα μεταξύ τους, δεν είναι κάτι κακό. Αλλά όπως σε όλα τα πράγματα που εμπεριέχουν και τον άνθρωπο, χρειαζόμαστε δικλείδες ασφαλείας για την περίπτωση κακής χρήσης ή αστοχίας.

ΦΜ: Εξειδικεύεσαι στην δημιουργία ψηφιακών οικοσυστημάτων και αγορών. Μπορείς να μας το εξηγήσεις;

ΓΑ: Τα ψηφιακά οικοσυστήματα είναι η μετάβαση από έναν γραμμικό κόσμο, που στηριζόταν σε μια νευτώνεια λογική, της δράσης αντίδρασης σε ένα κόσμο που ορίζεται και περιγράφεται πιο πολύ από την αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg. 

Η ταχύτητα εναλλαγής καταστάσεων, η δυναμικότητα της λήψης αποφάσεων, το πως το περιβάλλον επηρεάζει και βέβαια καθορίζει το πως αντιλαμβανόμαστε τον περιβάλλοντα κόσμο, είναι κάτι τόσο πρωτόγνωρο που μόνο ορίζοντας καινούργια πλαίσια και χρησιμοποιώντας την τεχνολογία με έναν καινούργιο μη γραμμικό τρόπο μπορούμε να αντιληφθούμε και χρησιμοποιήσουμε. 

Τα ψηφιακά οικοσυστήματα είναι αυτά λοιπόν που μπορούμε με τα οποία να απολαμβάνουμε υπηρεσίες από μη παραδοσιακούς παρόχους, π.χ. προϊόντα ασφαλειών από τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, τραπεζικές υπηρεσίες από μικρές εταιρίες, τραπεζικά προϊόντα από ασφαλιστικούς φορείς και εμπορικές συναλλαγές από παίκτες που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε μέχρι τώρα. αυτόχρονα, λόγω της μη γραμμικής προσέγγισης του όλου, μπορούμε πλέον να καταλαβαίνουμε τον χρόνο και τον τόπο του καθενός μας και να δημιουργούμε προϊόντα που είναι αποκλειστικά για τον καθένα μας.

ΦΜ: Η τεχνητή νοημοσύνη είναι κατάρα ή ευλογία;

ΓΑ: Στις μέρες μας λοιπόν, οι ερευνητές γράφουν τα μαθηματικά που θα επιτρέψουν στις μηχανές να καταλάβουν τις προθέσεις μας, τα θέλω μας, τις ενδόμυχες απόψεις μας, και φυσικά τους φόβους μας, τις ελπίδες μας, τα σενάρια που έχουμε στο μυαλό, τις αγωνίες μας, τις σκέψεις που μας οδηγούν να κάνουμε ή να μην κάνουμε πράγματα.

Μαζί αναπτύσσουμε με ταχείς ρυθμούς την τεχνολογία με τη βοήθεια της οποίας θα μπορούμε να κατεβάζουμε όλη την πληροφορία που υπάρχει στον εγκέφαλό μας, ενώ, στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, θα μπορούμε σε πραγματικό χρόνο να φορτώνουμε τον εγκέφαλό μας με γνώση που χρειαζόμαστε κατά περίπτωση. Μια συναισθηματικά έξυπνη μηχανή Τεχνητής Νοημοσύνης  έχει πολλά πιθανά οφέλη, είτε για να δώσει συντροφιά σε έναν συνάνθρωπό με άνοια, είτε για να μας βοηθήσει να εκτελέσουμε ορισμένα καθήκοντα – από την ανάκριση σε εγκληματική εξέταση μέχρι τη θεραπεία ομιλίας.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και ηθικά προβλήματα, όπως και κίνδυνοι. Είναι σωστό να αφήσουμε έναν ασθενή με άνοια να βασίζεται σε έναν σύντροφο τεχνητής νοημοσύνης και να πιστεύει ότι έχει συναισθηματική ζωή ενώ δεν έχει;

Και μπορείτε να καταδικάσετε ένα άτομο με βάση μία μηχανή που τον χαρακτηρίζει ως ένοχο; Σαφώς και όχι.

Αντίθετα, όταν ένα σύστημα όπως αυτό βελτιωθεί περαιτέρω και αξιολογηθεί πλήρως, μια λιγότερο επιβλαβής και δυνητικά χρήσιμη αξιοποίηση μπορεί να είναι η ενεργοποίηση περαιτέρω ελέγχων σε άτομα που θεωρούνται «ύποπτα» από τη μηχανή. Μια μηχανή που είναι ικανή να αντιλαμβάνεται όχι μόνο το τι νιώθουμε σαν άνθρωποι αλλά και τις προθέσεις μας.

Και αυτό είναι το πλέον μαγικό, υπέροχο, πολλά υποσχόμενο στάδιο στο οποίο θέλουμε να φτάσουμε στα επόμενα 5-10 χρόνια.

Να έχουμε μηχανές με τις οποίες θα μπορούμε να κάνουμε έναν διάλογο, σε ανθρώπινο πλαίσιο και σύστημα αναφοράς, ικανές όχι μόνο να μας καταλαβαίνουν, αλλά και να μας βοηθούν στο να δημιουργούμε καλύτερα και πιο ώριμα από ποτέ. Στον δε αντίλογο, ότι αυτό θα είναι κάτι επικίνδυνο, αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι όλες οι μεγάλες αλλαγές στη ζωή μας είχαν κίνδυνο, φόβο και αγωνία για το άγνωστο. Κάθε τι καλό είχε και τις σκοτεινές πλευρές του. 

Ωστόσο, μένει πάντα σε εμάς να κάνουμε τα πάντα κατά τέτοιο τρόπο έτσι ώστε τα θετικά να είναι πολύ περισσότερα και πιο σημαντικά από τα αρνητικά.

ΦΜ: Πώς θα είναι, κατά τη γνώμη σου, ο εργαζόμενος του μέλλοντος;

ΓΑ: Δεν θα μπορούσα να πω από τώρα, γιατί δεν ξέρω πως θα είναι η εργασία του μέλλοντος. Αν έλεγες παλαιότερα σε κάποιον ότι θα υπήρχαν άνθρωποι που θα δούλευαν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τα γραφεία τους, θα σε πέρναγε  για τρελό. Στην Ελλάδα, μπορεί ακόμα να συμβαίνει αυτό. Για να καθορίσουμε τον εργαζόμενο του μέλλοντος πρέπει να καταλάβουμε τι θα εννοούμε στο μέλλον όταν θα μιλάμε για την δημιουργία πλούτου, υπηρεσιών, αγαθών και τι θα χρειάζεται γι’αυτό. Σίγουρα δεν θα έχει καμία σχέση με ότι βιώνουμε στις μέρες μας.

ΦΜ: Πώς μπορεί η Ελλάδα που είναι σε τόσο δυσχερή οικονομική θέση να εκμεταλλευτεί την τεχνολογία προς όφελος της; Γιατί δεν έχουμε δει ακόμα κάποιες σημαντικές προτάσεις οικονομικής ανάπτυξης με εστίαση στην τεχνολογία;

ΓΑ: Φυσικά και μπορεί αλλά για να γίνει αυτό χρειάζεται θέληση και φυσικά το σωστό πλαίσιο. Η θέληση νομίζω υπάρχει, το πλαίσιο όμως σε μια κρατικοδίαιτη  και γεμάτη αγκυλώσεις οικονομία λείπει.

ΦΜ: Μπορεί μία μικρή και παραδοσιακή επιχείρηση να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της ή το μέλλον ευνοεί μόνο τις νέες τεχνολογικά καινοτόμες επιχειρήσεις ;

ΓΑ: Φυσικά, και εκεί είναι που το έδαφος  είναι πιο πρόσφορο. Η αλλαγή είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή και ευπρόσδεκτη όταν έρχεται από μικρές παραδοσιακές επιχειρήσεις. Οι καινοτόμες εταιρίες κάνουν το αναμενόμενο. Αλλά το να χρησιμοποιεί μια μικρή εταιρία την τεχνολογία με τρόπο μοναδικό και προσαρμοσμένο στις ανάγκες της,  πίστεψε με μπορεί να κάνει τεράστια την διαφορά.

ΦΜ: Θα κλείσουμε με την κλασική μου ερώτηση. Ποιο είναι το μήνυμα που θα ήθελες να απευθύνεις στους Έλληνες αναγνώστες;

ΓΑ: Να διαβάζουν τουλάχιστον 1 βιβλίο την εβδομάδα. Αυτό…

Φωτεινή Μαστρογιάννη

ΦΜ: Σε ευχαριστώ πολύ!

Μακεδονία- Άγνοια των γεγονότων, αδιαφορία, εφησυχασμός, επανάπαυση, απάθεια, αδράνεια, ενδοτικότητα: Κύρια αίτια άμεσου κινδύνου διασφάλισης της εθνικής επικράτειας

Νικόλαος Λ. Μωραΐτης Ph.D.

Η πιο σημαντική μέριμνα του κράτους είναι η διατήρηση της ανεξαρτησίας της επικράτειας. Η ιστορία των διεθνών σχέσεων είναι γεμάτη με πολέμους της εδαφικής επέκτασης, και ακόμη και εκείνοι οι πολύ αδύνατοι ή αδιάφοροι για επέκταση υπερασπίζονται σθεναρά το εδαφικό τους  καθεστώς. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την επικράτεια η οποία καθορίζει ένα κράτος ως κυρίαρχο που αυτές οι οριοθετημένες περιοχές καθορίζουν την φυσική ύπαρξή του. Ένα κράτος που δεν λειτουργεί ορθολογιστικά νοείται, συνήθως, ως ένα κράτος που βρίσκεται σε κίνδυνο η επιβίωσή του, η ασφάλειά του και η ακεραιότητα της Επικράτειάς του.

Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα με το ότι στο διεθνές σύστημα δεν υπάρχει μια υπερκρατική ρυθμιστική εξουσία (μια διεθνής κυβέρνηση) που να ρυθμίζει τις απειλές, τη σταθερότητα και τα κίνητρα συμπεριφοράς των κρατών. «Οι σχέσεις των κρατών μεταξύ τους είναι σχέσεις ισχύος, διατήρηση του status quo, και ανακύπτουν προβλήματα συμφέροντος».

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το κάθε κράτος να βρίσκεται σε κίνδυνο από άλλα κράτη διότι το «άναρχο διεθνές σύστημα» δεν εγγυάται την ασφάλειά του ή ακόμα και την ύπαρξή του. Δηλαδή, δεν υπάρχει υπερκρατικός θεσμός για την προστασία των κρατών. Το διεθνές σύστημα  είναι μια δομή που απαιτεί τα κράτη να μεριμνήσουν για την ασφάλειά τους από μόνα τους. Η λειτουργία αυτού του κρατικοκεντρικού διεθνούς συστήματος δίνει την μόνη επιλογή στα κράτη: την αυτοβοήθεια, την αυτοσυντήρηση, και την επιβίωση, που με τη σειρά τους θα οδηγούν σε μια ισορροπία ισχύος.

Συνεπώς, το «παιχνίδι» των διεθνών σχέσεων είναι δομημένο έτσι ώστε να «ανταμείβει κάποιου είδους συμπεριφοράς και να τιμωρεί τους άλλους». Εκείνοι που επιδιώκουν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, το «status quo», ανεβαίνουν στην κορυφή και έτσι ανταμείβονται.  Αυτοί που δεν ανεβαίνουν τιμωρούνται από το σύστημα και βυθίζονται στον πυθμένα ή μπορεί ακόμη και να εξαφανιστούν. Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση του κρατοκεντρικού συστήματος, παρατηρείται η συμπεριφορά της Τουρκίας να επιδιώκει μέσω παραβιάσεων του ελληνικού εναερίου και θαλασσίου χώρου να διευρύνει την ισχύ της, και να προσπαθεί να αλλάξει το status quo εις βάρος τους ελληνικού Αιγαίου. Σε αντίθεση, οι Έλληνες πολιτικοί που δεν βλέπουν ότι οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι σχέσεις ισχύος, θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την διασφάλιση της εθνικής μας επικράτειας με το να αποδέχονται και να υποχωρούν.

Με βάση την παρούσα ανάλυση, στο άναρχο διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον, παρατηρείται ότι οι Έλληνες διαχειριζόμενοι την εξωτερική μας πολιτική είναι κατά βάση στρεβλά ενημερωμένοι, δεν έχουν ακριβή γνώση των λειτουργιών του διεθνούς συστήματος, της στρατηγικής θεωρίας της διεθνούς πολιτικής, και των κινήτρων των στρατηγικών και απειλών των άλλων χωρών. Αδυνατούν να κατανοήσουν ότι τα κίνητρα των αποφάσεων μεταξύ κρατών είναι μόνον για την διατήρηση των συμφερόντων τους. 

Κατά συνέπεια, αφενός η ελλειμματική κατανόηση του κρατοκεντρικού συστήματος, και αφετέρου ότι τα κράτη αγωνίζονται για το συμφέρον τους μέσω της διεύρυνσης της ισχύος τους, έχουν ως αποτέλεσμα την αναξιοπιστία των Ελλήνων πολιτικών, που σχηματίζεται σε αναξιοπιστία του κράτους, που αδυνατεί την διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας. Και το βλέπουμε αυτό που το «επιβεβαιώνει η διεθνής πρακτική» ότι η Ελλάδα ως «αδύναμη υποχωρεί και συμβιβάζεται». Αυτό είναι το αποτέλεσμα ανυπαρξίας χάραξης σχεδιασμού εθνικής στρατηγικής που να διασφαλίζει το εθνικό συμφέρον, την υπεράσπιση της εθνικής επικράτειας, γιατί το πολιτικό σύστημα δεν λειτουργεί με όρους εθνικού συμφέροντος. 

Σύμφωνα με τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι επειδή το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν λειτουργεί με όρους εθνικού συμφέροντος, οι έλληνες πολιτικοί αποδέχονται τα πάντα και υποχωρούνε σε βάρος της εθνικής ανεξαρτησίας. Συγκεκριμένα, υποχωρούν και συμβιβάζονται στις παραβιάσεις του ελληνικού θαλάσσιου και εναέριου χώρου στο Αιγαίο, από την Τουρκία, επίσης στο θέμα της ΑΟΖ, επιπλέον στο πρόβλημα της Θράκης που κινδυνεύουν τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, επιπρόσθετα στην αδυναμία της ισχύος της χώρας, με το άνοιγμα των συνόρων που με την λαθρομεταναστευτική εισβολή χάθηκε η ισχύς και η αξιοπιστία της Ελλάδας, εκτός απ’ αυτό, στο κυπριακό, πέρα από αυτό στο προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα, και παράλληλα, ο τραγικός εφησυχασμός, και αδιαφορία της ελληνικής πολιτικής για το Μακεδονικό που θα οδηγήσει σε οδυνηρό αιφνιδιασμό τον ελληνικό λαό.

Στο άρθρο αυτό θα επισημανθεί μόνο το πρόβλημα του επίμαχου ζητήματος ένταξης των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ με την σύνθετη ονομασία «Μακεδονία», που θα επιφέρει μελλοντικές εδαφικές διεκδικήσεις εις βάρος της Ελλάδος.

Είναι φανερό ότι, η Ελληνική πολιτική, δεν «υποχωρεί μόνο όσο της επιτρέπει η αδυναμία της», αλλά συμβιβάζεται και είναι ενδοτική στις εξωτερικές πιέσεις. Αναντίρρητα, ανυπολόγιστες θα είναι οι επιπτώσεις μιας ενδοτικής πολιτικής στην σύνθετη ονομασία αυτού του σλαβικού μορφώματος, που λέγονται Σκόπια, ενός ψευδεπίγραφου έθνους, παραχαράκτες της Μακεδονίας, που μέχρι και σήμερα διατηρεί όλα τα στοιχεία του αλυτρωτισμού, και των διεκδικήσεων. Αυτό το ψευτοκρατίδιο  που κατασκευάσθηκε στη πρώην Γιουγκοσλαβία, μετά τον πόλεμο για πολιτικούς λόγους, μεριμνά για το εδαφικό του καθεστώς, για την ασφάλειά του και για την επιβίωσή του, επιβουλεύοντας το ιερό όνομα της ελληνικής Μακεδονίας και τα ζωτικά Εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας. Σε ένα αναρχικό διεθνές σύστημα, όπου τα θεσμικά όργανα για την ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων είναι υποτυπώδη, στην καλύτερη περίπτωση, και όπου τα έθνη συχνά μόνα τους προστατεύουν την ασφάλειά τους και την ανεξαρτησία τους, θα δοθούν, στα Σκόπια, προτάσεις και δυνατότητες να επεμβαίνουν στα εσωτερικά άλλων χωρών υπό το πρόσχημα προστασίας των δήθεν μειονοτήτων για να προβληθούν εδαφικές διεκδικήσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ορισμένα γεγονότα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, όπως η πρόταση παραχωρήσεως της Ελληνικής Μακεδονίας στη τότε Γιουγκοσλαβία ως αντάλλαγμα για την προσχώρησή της στον Άξονα.

Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι, με την ανακατανομή ισχύος στα Βαλκάνια, πιέζοντας την Ελλάδα να ενδώσει στην σύνθετη ονομασία, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξασφαλίσουν γεωπολιτικά ωφελήματα με την ένταξη των  Σκοπίων στο ΝΑΤΟ. Αυτή η ένταξη θα παρουσιάσει μια νέα ανισορροπία και ισορροπία ισχύος στη περιοχή. Οπωσδήποτε, η ανακατανομή ισχύος, θα θέσει ανοιχτά και απειλητικά πλέον σε δοκιμασία την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας, κάτι που ανησυχεί σε μεγάλο βαθμό τον παγκόσμιο Ελληνισμό. Πιο συγκεκριμένα, τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ είναι το κύριο κίνητρο που θα πιέσουν για μια ενδοτική ελληνική πολιτική περί ονομασίας. 

Το τι υπαινίσσεται η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, φάνηκε από το 2004 όταν το Αμερικανικό υπουργείο Άμυνας κυκλοφόρησε χάρτη εμφανίζοντας την ελληνική Μακεδονία ως «κατεχομένη». Και ήρθε να συμπληρώσει η κυκλοφορία ενός πολυσέλιδου εγχειριδίου το 1999 για τον ίδιο σκοπό. 

Σήμερα, οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, και χώρες της Ευρώπης, πιέζουν την Ελλάδα να ενδώσει στην ονομασία, ώστε τα Σκόπια να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ μέσα στο 2018. Επίσημες πληροφορίες αναφέρουν ότι ίσως γίνει αλλαγή στην ονομασία χωρίς να αναφέρεται το όνομα «Μακεδονία». Το στρατήγημα αυτό είναι «μια παγίδα για να υπογράψει η Ελλάδα». Η ελληνική συνυπογραφή θα είναι μια ενδοτική πολιτική που θα αποτελεί εθνικό έγκλημα. Και αυτή η αναγνώριση της συνταγματικής ονομασίας υπαινίσσεται επεκτατισμό, με υποστήριξη μεγάλων δυνάμεων. 

Εάν η Ελλάδα δεν αντιμετωπίσει την ευρωατλαντική πορεία των Σκοπίων πιέζοντας για την συνταγματική της αναθεώρηση, και αναθεώρηση της υπ’ αριθμ. 317/93 απόφαση του συμβουλίου Ασφαλείας, που με την οποία οι ΗΠΑ αναγνώρισαν τα Σκόπια ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας», τότε η ελληνική πολιτική θα είναι ενδοτική, Την επομένη της ένταξή τους στο ΝΑΤΟ, τα Σκόπια, θα αναγνωρίζονται με το συνταγματικό τους όνομα, και θα το χρησιμοποιούν στις διμερείς του σχέσεις με τις χώρες που ήδη την έχουν αποδεχτεί ως «Μακεδονία». 

Οι λόγοι που οδηγούν τα Σκόπια προς στη συνδιαλλαγή αυτή είναι πολλοί και σοβαροί. Αφορούν πρωτίστως την οριοθέτηση της περιοχής που θα καθορίζει το φυσικό τους μόρφωμα ως κράτος, την ασφάλειά τους, και την επιβίωσή τους μπροστά στον κυκεώνα των διεθνών εξελίξεων που αναμένονται στην περιοχή. 

Γι αυτό, επιτακτική προβάλλει η ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης της ελληνικής πολιτικής να αποφασίσει από μια «θέση ισχύος» που να κατοχυρώνει την εδαφική μας επικράτεια, την εθνική μας ανεξαρτησία, το εθνικό μας συμφέρον, και την επιβίωσή μας ως έθνος.

Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι συντρέχουν εθνικοί λόγοι που πρέπει οι αποφάσεις να λαμβάνουν υπόψη τον εντολέα λαό για τις αποφάσεις της κάθε εντολοδόχου διακυβέρνησης  για τα εθνικά μας θέματα διότι οδηγούμαστε σε αδιέξοδο. Ο Ελληνικός λαός, χωρίς καμιά συμμετοχή στην πολιτική διαδικασία των αποφάσεων για τα εθνικά μας θέματα, δέχεται καθημερινά κομματικές και ιδεολογικές παραπληροφορήσεις, που θα τον οδηγήσουν σε οδυνηρό αιφνιδιασμό. Ο λαός απαιτείται να ξεφύγει από τον εφησυχασμό, από την άγνοια των γεγονότων και να πάρει αποφάσεις για να σωθεί η πατρίδα. ‘Οσο ποτέ η εθνική μας ανεξαρτησία είναι συνώνυμη της συλλογικής επιβίωσής μας. Εάν δεν λειτουργήσει το συλλογικό ένστικτο της επιβίωσης/αυτοσυντήρησης, θα αιφνιδιαστούμε από τις εξελίξεις στα Βαλκάνια, και στην υπόλοιπη περιοχή. ‘Όταν ξυπνήσουμε από τον βαθύ ύπνο το τίμημα θα είναι μοιραίο.

Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές ότι στο διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον, απαραίτητη προϋπόθεση για την διασφάλιση των ζωτικών εθνικών συμφερόντων μας είναι η αξιολόγηση της εθνικής ασφάλειάς μας. Σε ένα άναρχο σύστημα, η ανάγκη να αναπτυχθούν στρατηγικές για την προώθηση της ασφάλειας την Ελλάδας είναι υψίστης σημασίας. Ποιοι είναι οι εχθροί του έθνους, οι πραγματικοί ή οι ενδεχόμενοι; Ποια θεωρεί, η πολιτική ηγεσία, ως τα σημαντικότερα προβλήματα για την ασφάλεια της χώρας;  Υπάρχουν, ενδεχομένως, εσωτερικοί κίνδυνοι; Πόσο ισχυρά είναι; Ποια είναι η προοπτική τους για μια μελλοντική επιτυχία; Υπάρχουν εχθρικές, προς το έθνος, ομάδες στην κοινωνία; Πόσο ισχυρές είναι; Ποιες φαίνεται να είναι οι πιθανότητες επιτυχίας τους; 

Επειδή δεν υπάρχει ένδειξη δημοκρατίας, στην Ελλάδα, δηλαδή σχέση εντολέα λαού και εντολοδόχου, διακυβέρνηση στις πολιτικές αποφάσεις, θα πρέπει για πρώτη φορά ο λαός να μετέχει στην πολιτική απόφαση αυτού του μείζονος εθνικού θέματος της ονομασίας της «Μακεδονίας». Δεν πρέπει να μπει «ελληνική» συνυπογραφή στην παραχάραξη της ιστορίας, και στον εθνικό κίνδυνο της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. 

Τα γεγονότα θα αποδείξουν, αν οι πολιτικοί με την συμμετοχή της κοινωνίας, σε αυτή την πολιτική απόφαση, έχουν διορατικότητα, από το μεγάλο αυτό χαρτί που θα παίξουν για την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, και τις επιλογές που θα επιλέξουν για την τύχη της χώρας μας. Επιλογές που θα επηρρεάσουν τα μέγιστα τα προβλήματα της Μακεδονίας, και της εθνικής επικράτειας της πατρίδα μας.

Νικόλαος Λ. Μωραίτης. Ph.D.


Διεθνείς Σχέσεις-Συγκριτική πολιτική-


Εξωτερική Πολιτική των ΗΠΑ.
 

Καλιφόρνια, U.S.A.
  Δεκέμβριος 2017

Member of International Hellenic Association (USA)

Ο παγκόσμιος ηγέτης σκέψης Θωμάς Κουλόπουλος μιλά για το μέλλον, την τεχνολογία και τις επιχειρήσεις

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ο Θωμάς Κουλόπουλος (Thomas Koulopoulos)  θεωρείται παγκόσμιος ηγέτης σκέψης όσον αφορά τις μελλοντικές τάσεις και εξελίξεις στον κόσμο των επιχειρήσεων. Είναι συν-ιδιοκτήτης του Delphi Group ενός think tank εξειδικευμένου στην καινοτομία. Εχει γράψει δέκα βιβλία και αρθρογραφεί στο Inc.com. Διδάσκει στο πανεπιστήμιο Bentley  και είναι μέλος του διδακτικού προσωπικού του  Harvard University School of Public Health. Στο παρελθόν δίδαξε και στο Boston University.

Θωμάς Κουλόπουλος

Στη συνέντευξη που έδωσε στη Φωτεινή Μαστρογιάννη μίλησε για το ευπώλητο βιβλίο που συνέγραψε με τον Dan Keldscen «Gen Z effect: The Six Forces Shaping the Future of Business» και για τις μελλοντικές τάσεις και πως αυτές θα διαμορφώσουν τις επιχειρήσεις αλλά και τον κόσμο γενικότερα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη: Θωμά είσαι Έλληνας. Πες μας λίγα πράγματα για σένα και για τη σχέση σου με την Ελλάδα.

Θωμάς Κουλόπουλος: Γεννήθηκα στις ΗΠΑ. Έχω μία φωτογραφία της μητέρας μου, όταν ήταν έγκυος εννέα μηνών σε εμένα, στην άσφαλτο του αεροδρομίου της Αθήνα. Ήταν έτοιμη να επιβιβαστεί σε ένα αεροπλάνο TWA DC-6 με προορισμό την Αμερική. Όπως μου είπε αργότερα, ήθελε να είναι σίγουρη ότι θα είχα την ευκαιρία αργότερα εάν το επιθυμούσα να γίνω Πρόεδρος των ΗΠΑ ! 

Επέστρεψα στην Ελλάδα όπου έζησα με τους παππούδες μου μέχρι την ηλικία των πέντε ετών. Τα Ελληνικά είναι η πρώτη μου γλώσσα και ακόμα τα μιλώ με άνεση εάν και όχι τόσο καλά όσο θα επιθυμούσα. Επέστρεψα το 1973 για ένα χρόνο και πήγα στο λύκειο. Αυτός ο χρόνος υπήρξε  και ο πιο καθοριστικός στη ζωή μου. 

Έρχομαι συχνά στην Ελλάδα για διακοπές. Φέτος ήμουνα στην Κρήτη για τρεις εβδομάδες μαζί με την κόρη και τον γιο μου. Υπήρξα τυχερός και έχω ταξιδέψει σε πολλά μέρη στον κόσμο αλλά κανένα δεν φτάνει την Ελλάδα όσον αφορά τον πολιτισμό, την ομορφιά, την ιστορική κληρονομιά, την αποφασιστικότητα και την ανθεκτικότητα των Ελλήνων.

ΦΜ: Τι είναι το φαινόμενο της Γενιάς Ζ (Gen Z effect); Γιατί είναι σημαντικό;

ΘΚ:  Το φαινόμενο της Γενιάς Ζ είναι η δύναμη που μας πηγαίνει σε έναν κόσμο μετα-γενεακό. Είναι έξι οι δυνάμεις που μας οδηγούν σε αυτή τη μετάβαση, όπως εξηγούμε και στο βιβλίο. Μπορούμε, όμως, να απλουστεύσουμε το αποτέλεσμα της Γενιάς Ζ, θεωρώντας το ως τη συγχώνευση των γενεών λόγω της δύναμης που έχει η τεχνολογία  να μας ενώνει παρά να μας χωρίζει. Στις μέρες μας γιαγιάδες 80 χρονών χρησιμοποιούν smartphones για να τηλεφωνήσουν στα εγγόνια τους. Τόσο αυτές όσο και τα εγγόνια τους ανήκουν στη Γενιά Ζ επειδή έχουν την ίδια συμπεριφορά. Δεν σκέπτονται την  τεχνολογία παρά μόνο όσον αφορά την  σύνδεση και την επικοινωνία. Στο παρελθόν η τεχνολογία άλλαζε αργά. Κάθε γενιά είχε τη δική της τεχνολογία. Σήμερα η τεχνολογία αλλάζει πολύ γρήγορα για να ανήκει σε οποιαδήποτε γενιά.

ΦΜ: Στο βιβλίο σου αναφέρεις ότι οι γενιές δεν θα είναι διαχωρισμένες όπως στο παρελθόν αλλά θα διαχωρίζονται με βάση τη συμπεριφορά, την εξοικείωση με την τεχνολογία κτλ. Μπορείς να μας το εξηγήσεις περαιτέρω; Μπορεί κάτι τέτοιο να εφαρμοσθεί και για τις κοινωνικές τάξεις υπό την έννοια ότι οι άνθρωποι θα έχουν περισσότερα κοινά με ανθρώπους άλλων χωρών που θα ανήκουν στην ίδια κοινωνική τάξη (κοινή συμπεριφορά, τρόπος ζωής κτλ.) από ότι με τους συμπατριώτες τους;

Θωμάς Κουλόπουλος

ΘΚ:  Ένα από τα πιο συναρπαστικά στοιχεία του αποτελέσματος της Γενιάς Ζ είναι ότι εφαρμόζεται σε κάθε πτυχή της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και επιχειρηματικής  συμπεριφοράς.  Εάν παρατηρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο αλλάζει ο κόσμος, βλέπουμε ότι τείνουμε περισσότερο να μοιάσουμε ο ένα με τον άλλο παρά να είμαστε διαφορετικοί. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε διαφορές απλά δεν είναι πλέον τόσο έντονες. Όχι μόνο χρησιμοποιούμε την ίδια βασική τεχνολογία αλλά η εκπαίδευση, η ιατρική περίθαλψη, η επικοινωνία – όλα συγχωνεύονται σε ένα κοινό σετ εργαλείων και συμπεριφορών. Είναι ένα απίστευτα θετικό βήμα. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι έχουμε κάνει απίστευτη πρόοδο όσον αφορά τις αναπτυσσόμενες χώρες και τους εξαθλιωμένους πληθυσμούς κάποιες από τις οποίες πρωτοστατούν πλέον στην παγκόσμια οικονομία. Ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε είναι μακρύς αλλά έχουμε ήδη διανύσει έναν μακρύ δρόμο. Όπως διαφαίνεται, στα επόμενα 20-50 χρόνια θα έχουμε παγκόσμια εκπαίδευση, ιατρική περίθαλψη, μείωση στον αναλφαβητισμό, πρόσβαση στο Διαδίκτυο και παγκόσμιο εισόδημα. 

ΦΜ: Υποστηρίζεις ότι το φαινόμενο της Γενιάς Ζ θα είναι επωφελές για τις επιχειρήσεις που θα δείξουν ενσυναίσθηση και κατανόηση στις ανάγκες των εργαζομένων διαφορετικών ηλικιών. Γιατί θα είναι επωφελές;

ΘΚ: Οι επιχειρήσεις έχουν δαπανήσει πολύ χρόνο για τη θέσπιση γενεαλογικών ορίων με σκοπό την κατηγοριοποίηση των αγορών και των εργαζομένων τους. Ενστερνιζόμαστε τα πλεονεκτήματα των γενεών χωρίς να τα αμφισβητούμε. Ακόμα και η MargaretMead, η οποία δημιούργησε τον όρο Χάσμα Γενεών, δυσαρεστήθηκε με τον τρόπο που χρησιμοποιήθηκε ως μέσου διαίρεσης των ανθρώπων. 

Η χρήση γενεακών ταμπελών διαχωρίζει τους ανθρώπους και δημιουργεί «σφήνες» εντός των επιχειρήσεων. Ακόμα και στους πελάτες μας υποστηρίζουμε ότι είναι πιο χρήσιμο να κατανοούμε τις διαφορετικές συμπεριφορές από ότι τις γενιές. Οι συμπεριφορές υπερβαίνουν τα παραδοσιακά γενεακά όρια. 

Μιλήσαμε με επιχειρήσεις των οποίων η εμπειρία στην παρακολούθηση της συμπεριφοράς είναι τόσο επιτυχής που δεν χρησιμοποιούν πλέον γενεαλογικές κατηγορίες. Γνωρίζουμε ότι είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό αλλά ας το σκεφθούμε με διαφορετικό τρόπο. Δεν κάνουμε διακρίσεις με βάση το φύλο, τη θρησκεία, την εθνική προέλευση, το χρώμα του δέρματος  ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό αλλά το κάνουμε με βάση τη γενιά! Γιατί; Γιατί έχουμε αποδεχθεί ότι αυτό είναι το σωστό. Ίσως ήταν κάποτε αλλά πλέον δεν είναι. 

ΦΜ: Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του φαινομένου της Γενιάς Ζ και των παραδοσιακών θεωριών παρακίνησης και διαχείρισης ανθρώπων της Διοίκησης Ανθρωπίνων Πόρων;

ΘΚ:  Το φαινόμενο της Γενιάς Ζ δεν αναιρεί όλα όσα  έχουμε κάνει στο παρελθόν. Η θεωρία σχετικά με τις ανταμοιβές, την επιβράβευση  και τα κίνητρα ισχύει σήμερα τόσο και στο παρελθόν. Η διαφορά είναι ότι η Διοίκηση Ανθρωπίνου Δυναμικού  πρέπει να επικεντρώνεται  στη γεφύρωση των γενεακών διαφορών. Για παράδειγμα, στο βιβλίο μιλάμε για τη σημασία της αντίστροφης καθοδήγησης, η οποία δημιουργεί ζεύγη νεότερων με παλαιότερους υπαλλήλους όπου οι νεότεροι λειτουργούν ως μέντορες των παλαιότερων σε θέματα κοινωνικών μέσων και τεχνολογίας.   

Είναι εξίσου σημαντικό να μεταφέρεται η  γνώση από τους νεότερους στους μεγαλύτερους τόσο σημαντικό όσο είναι μέσω της παραδοσιακής καθοδήγησης. 
Λίγες επιχειρήσεις, όμως, το κάνουν επειδή φοβούνται την αντίσταση εκ μέρους των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων. Ωστόσο, είχα στοιχηματίσει ότι αυτοί οι ίδιοι μεγαλύτερης ηλικίας  εργαζόμενοι έχουν ως μέντορες, στο σπίτι τους, τα παιδιά και τα εγγόνια τους!

ΦΜ: Μπορεί το φαινόμενο της Γενιάς Ζ να εφαρμοσθεί σε χώρες και ειδικότερα σε χώρες όπως είναι η Ελλάδα που μαστίζονται από οικονομική κρίση;

ΘΚ: Η οικονομική κατάσταση μίας χώρας δεν αλλάζει τη μετατόπιση προς μία μετα-γενεακή κοινωνία. Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένες πτυχές της ελληνικής κρίσης που συμβάλλουν στο χάσμα των γενεών. Για παράδειγμα, ο αντίκτυπος στις συντάξεις και ο υψηλός βαθμός ανεργίας των νέων δημιουργεί οικονομικές και κοινωνικές εντάσεις οι οποίες μπορούν να εκδηλωθούν ως διεύρυνση του χάσματος των γενεών. Πέραν αυτού, ο μεγαλύτερος αρνητικός αντίκτυπος μιας μακροπρόθεσμης οικονομικής κρίσης σε μια χώρα ενισχύεται από τη φυγή των νέων σε άλλες χώρες όπου οι προοπτικές τους είναι καλύτερες. Ένας τρόπος για να περιοριστεί αυτό είναι η παροχή κινήτρων για την εκπαίδευση και την απασχόληση στη νεολαία, ούτως ώστε να παρακινηθούν να παραμείνουν στη χώρα  κίνητρα για να συμβάλουν στην οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη. Κάτι τέτοιο  μπορεί επίσης να δημιουργήσει μια αίσθηση αντιπάθειας προς τους νεότερους και πιο μορφωμένους πολίτες. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις στο εγγύς μέλλον. Όλα αυτά είναι βραχυπρόθεσμα. Μακροπρόθεσμα, η μετάβαση προς μια μετα-γενεακή κοινωνία είναι αναπόφευκτη.

ΦΜ: Παρά την τεχνολογική πρόοδο, η τηλε-εργασία δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής. Φαίνεται ότι οι προϊστάμενοι αισθάνονται ότι ελέγχουν καλύτερα το προσωπικό όταν οι τελευταίοι εργάζονται στα γραφεία τους 9:00- 17:00. Πρόκειται περί ανασφάλειας; Πώς μπορούν να προστατευθούν τα δικαιώματα των εργαζόμενων από τη στιγμή που σε πολλές περιπτώσεις η τηλε-εργασία έχει καταστρέψει την ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής;

ΘΚ:  Αυτή είναι μία ερώτηση που πολλές επιχειρήσεις προσπαθούν να απαντήσουν. Πρόκειται για ένα περίπλοκο πρόβλημα γιατί πλησιάζουμε στο σημείο όπου η τηλε-εργασία θα υποστηρίζεται επαρκώς από την τεχνολογία τόσο όσον αφορά την εκτέλεση της ίδιας της εργασίας όσο και τη διαχείριση των τηλε-εργαζόμενων. Ωστόσο, ακόμα και με την ύπαρξη της κατάλληλης τεχνολογίας, τα εμπόδια δεν θα παύσουν να υφίστανται. Οι υπάρχουσες επιχειρήσεις έχουν κάνει μεγάλες επενδύσεις όσον αφορά τον φυσικό χώρο εργασίας. Οι διευθυντές έχουν εκπαιδευθεί να διοικούν πρόσωπο με πρόσωπο το προσωπικό. Εάν κάποιος εργάζεται κάποια χρόνια, έχει ήδη ένα υπάρχον πλαίσιο για τον τρόπο που εργάζεται. 

Η προσπάθεια αλλαγής της εμπειρίας εντός του γραφείου σε εμπειρία εργασίας στο σπίτι σημαίνει ότι θα πρέπει να αλλάξουμε τα πάντα από την καθημερινή μας ρουτίνα μέχρι τη διαμόρφωση του σπιτιού μας καθώς και τις προσδοκίες των άλλων που μένουν μαζί μας. Τίποτα από αυτά δεν θεωρείται τετριμμένο. Πρόκειται περί μίας πτυχής που δεν θα αλλάξει παρά μόνο όταν οι τηλε-εργαζόμενοι του σήμερα θα γίνουν οι διευθυντές και ηγέτες του αύριο.

ΦΜ: Το φαινόμενο της Γενιάς Ζ αλλάζει την έννοια της ηγεσίας; Δεν θα πρέπει να περιμένουμε πλέον τους μεγάλους ηγέτες του παρελθόντος αλλά να προσδοκούμε νέους τύπους ηγεσίας;

ΘΚ: Οι βασικές αρχές της ηγεσίας δεν αλλάζουν. Ο μέντοράς μου Πήτερ Ντρούκερ (Peter Drucker), o πατέρας της σύγχρονης θεωρίας του μάνατζμεντ, μου είχε πει κάποτε «το κοινό σημείο όλων των ηγετών είναι ότι όλοι τους έχουν ακόλουθους». Τα χαρακτηριστικά των ηγετών που εμπνέουν τους ακόλουθους είναι η ακεραιότητα, το ακριβές όραμα, η συνέπεια και η αίσθηση του σκοπού που δίνει ευκαιρίες για ανάπτυξη και επιτυχία που οι ακόλουθοι δεν θα μπορούσαν να βρουν πουθενά αλλού.  Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει αλλάξει. 

Ωστόσο, αυτό που παρατηρούμε είναι ότι η ηγεσία θα έχει περισσότερη διαφάνεια από ότι στο παρελθόν. Κάποιος που θα είναι ηγέτης θα υπόκειται σε εξονυχιστικό έλεγχο. Πέραν αυτού, η ηγεσία δεν πρόκειται να είναι η λέσχη για λίγους που ήταν στο παρελθόν. Έχοντας μεγαλύτερη πρόσβαση στη γνώση και δυνατότητα απόκτησης ακολούθων μέσω των κοινωνικών μέσων, ο κάθε ένας που θέλει να αποκτήσει κάποιας μορφής εξουσίας μπορεί να το κάνει. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει ηγέτης, απλά σημαίνει ότι οποιοσδήποτε μπορεί να προσπαθήσει να γίνει ηγέτης. 

ΦΜ: Η τεχνητή νοημοσύνη θα καταργήσει πολλές θέσεις εργασίας. Πώς μπορεί το φαινόμενο της Γενιάς Ζ να βοηθήσει στη διατήρηση και στη δημιουργία θέσεων εργασίας;

ΘΚ:  Ένας λανθασμένος τρόπος αντιμετώπισης του μέλλοντος είναι η θεώρηση ότι οι νέες τεχνολογίες θα δημιουργήσουν με κάποιο τρόπο μια μόνιμη τάξη ανέργων. Αυτό δεν συνέβη ποτέ και ούτε  θα γίνει. Για παράδειγμα, εάν  έλεγα ότι μέσα σε 100 χρόνια το 90% των σημερινών θέσεων εργασίας  θα αντικατασταθούν από  την τεχνολογία, ίσως να πιστεύατε ότι το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό θα καταστραφεί.  

Λοιπόν, τα τελευταία 100 χρόνια το ποσοστό του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού, στον ανεπτυγμένο κόσμο, που απασχολούνταν  στη γεωργία μειώθηκε από 50% σε λιγότερο από 5%, και όμως τροφοδοτούνται  πέντε φορές περισσότεροι άνθρωποι.  

Σε έναν μετα-γενεακό  κόσμο, όπου όλοι θα χρησιμοποιούμε τις ίδιες τεχνολογίες για να επικοινωνήσουμε και να συνεργαστούμε, οποιοσδήποτε, οποιασδήποτε ηλικίας, οπουδήποτε στον κόσμο, μπορεί να συμμετέχει στη δημιουργία αξίας, εφόσον είναι κατάλληλα εξοπλισμένος για κάτι τέτοιο.  

Ας παρατηρήσουμε τη διαδικτυακή  βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών. Οι παίκτες δεν ενδιαφέρονται πόσο μεγαλύτερη σε ηλικία είναι οι άλλοι παίκτες. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το επίπεδο δεξιοτήτων τους. Αυτός είναι ένας πολύ πιο ισότιμος και δημοκρατικός χώρος εργασίας από ό, τι έχουμε βιώσει ποτέ στο παρελθόν.

ΦΜ: Έχεις να απευθύνεις κάποιο μήνυμα στους Έλληνες αναγνώστες;

ΘΚ:  Δύο από τα δυνατά στοιχεία της ελληνικής κουλτούρας είναι ο εγγενής σεβασμός για τον ρόλο και τη γνώση των πιο ηλικιωμένων μελών της κοινωνίας και ο βαθμός που οι νέοι ενθαρρύνονται και υποστηρίζονται στις φιλοδοξίες τους από τους μεγαλύτερους. Ως Έλληνας υπήρξα και στα  δύο άκρα αυτής της εξίσωσης και γνωρίζω ότι είναι μια πολύ ισχυρή κοινωνική δύναμη. Εντούτοις, μπορεί να δημιουργήσει μια πιθανή πρόκληση με την διεύρυνση των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων σε δύο ξεχωριστά άκρα γενεών. Δεν υπάρχει άμεσος τρόπος αποφυγής αυτής του προβλήματος. Είναι μια βαθιά ριζωμένη πολιτισμική δυναμική. Θα εφιστούσα την προσοχή στο ότι το πρόβλημα αυτό μπορεί να δημιουργήσει ρήγματα σε έναν οργανισμό που επιχειρεί την  αντίστροφη καθοδήγηση, καθιστώντας την έτσι πολύ δύσκολη. Οτιδήποτε μία επιχείρηση  μπορεί να κάνει για να γεφυρώσει  τον γενεακό διαχωρισμό θα τη βοηθήσει να γίνει πιο ανταγωνιστική στην παγκόσμια αγορά.  

Φωτεινή Μαστρογιάννη

ΦΜ: Σε ευχαριστώ για την ενδιαφέρουσα συζήτηση!

Η συζήτηση έγινε στα αγγλικά. Το πρωτότυπο κείμενο μπορείτε να διαβάσετε εδώ: https://mastroianniweb.wordpress.com/2017/12/05/global-thought-leader-thomas-koulopoulos-talks-about-gen-z-effect/

Προτεινόμενα Αναγνώσματα και βίντεο

Tom Koulopoulos, Dan Keldsen. Gen Z: The Six Forces Shaping the Future of Business. Taylor & Francis Group.

Φωτεινή Μαστρογιάννη. Η ψηφιακή γενιά Ζ. Διαθέσιμο στο:  http://mastroyanni.blogspot.gr/2017/09/blog-post_14.html