Μεροδούλι Μεροφάι

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Αίνιγμα αποτελεί διά πάντα τίμιον

πολίτην και υγιώς σκεπτόμενον

της ανεργίας το φαινόμενον.

Και επιπλέον, εξόχως επιζήμιον.

Κύριοι, οι καιροί ου μενετοί!

Θα απετέλει δε αδυναμίαν μας θανάσιμον,

εάν ημείς, του έθνους οι εκλεκτοί,

δεν εύρωμεν μίαν δικαιολογίαν βάσιμον, 

και την εμπιστοσύνην ούτω χάσωμεν

του λαού, ήτις μας είναι λίγο χρήσιμος.

Μπέρτολτ Μπρεχτ «Αυτή η ανεργία»

Ακούμε και διαβάζουμε πολιτικές υποσχέσεις  για 600.000 νέες θέσεις εργασίας ή ακόμα και για σεβασμό στη μισθωτή εργασία (!) και κατάργηση απασχόλησης μισθωτών για μπλοκάκια. Προφανώς πρόκειται περί προεκλογικών εξαγγελιών που δεν αποκαλύπτουν  την  πραγματικότητα – τοπική και διεθνή.

Το Φορντικό μοντέλο εργασίας με τους μισθούς, τις συλλογικές συμβάσεις και τα συνδικάτα έχει πλέον καταρρεύσει. Λίγοι είναι οι εργαζόμενοι που έχουν μία σταθερή μισθωτή εργασία, αντίθετα όλο και περισσότεροι εργάζονται σε άτυπες και κακοπληρωμένες μορφές εργασίας (μερικής απασχόλησης, ωριαίας, αυτοαπασχόλησης με το κομμάτι κλπ). Ο κόσμος της εργασίας λόγω της παγκοσμιοποίησης, του νεοφιλελευθερισμού και της αυτοματοποίησης έχει αλλάξει ριζικά. Ο εργαζόμενος που θα έχει μία δια βίου εργασία θα εξαφανισθεί και θα δουλεύει για πολλούς εργοδότες που κατ’ευφημισμό αποκαλείται «καριέρα χαρτοφυλακίου».

 

Η αυτοματοποίηση/ψηφιοποίηση προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στη φύση των εργασιακών σχέσεων. Οι εργαζόμενοι σε εργασίες ρουτίνας (και όχι μόνο) αντικαθίστανται από μηχανές ενώ οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί η αυτοματοποίηση είναι λιγότερες και απαιτούν εργαζόμενους υψηλών δεξιοτήτων. Οι δε γυναίκες βρίσκονται σε  δυσχερέστερη θέση γιατί φαίνεται ότι κινδυνεύουν περισσότερο με την επικράτηση των ρομπότ και των αλγόριθμων. Η Ελλάδα με τη μαζική μετανάστευση των νέων που, ως επί το πλείστον, διαθέτουν υψηλά προσόντα, είναι αμφίβολο εάν θα μπορέσει να παρακολουθήσει αυτή την εξέλιξη.

Η αυτοματοποίηση αλλάζει και τη δομή των εργασιακών σχέσεων. Από τη στιγμή που πολλές εργασίες μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω μίας ψηφιακής πλατφόρμας, οι σχέσεις εργασίας γίνονται άτυπες και δημιουργείται ένα πρεκαριάτο το οποίο δουλεύει με το κομμάτι, απασχολείται σε πολλές κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, τα όρια μεταξύ προσωπικής ζωής και εργασίας είναι «θολά» ή ακόμα, σε πολλές περιπτώσεις δεν υφίστανται, οι δε τύποι αυτής εργασίας δεν προστατεύονται από το εργατικό δίκαιο και δεν παρέχουν καμία ασφάλεια ούτε παροχές βλ. ιατροφαρμακευτική κάλυψη. 

 Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αυτού του τύπου δεν είναι καθόλου λοιπόν βέβαιο ότι θα δημιουργήσει ασφαλείς  θέσεις εργασίας. 

Αντίθετα, πέραν των όλων παραπάνω αρνητικών χαρακτηριστικών, ο εργαζόμενος θα έχει να αντιμετωπίσει ανταγωνισμό από το παγκόσμιο αφού είναι εξαιρετικά εύκολο για μία «ψηφιακή» θέση να υποβάλλουν αιτήσεις άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Κάτι τέτοιο, όπως είναι προφανές, θα συμπιέσει τις αμοιβές ακόμα πιο πολύ προς τα κάτω. 

Λόγω του ότι οι θέσεις αυτές δεν πληρώνουν εισφορές, η βιωσιμότητα του ιατροφαρμακευτικού και συνταξιοδοτικού συστήματος θα είναι επισφαλής. Ο εργαζόμενος της ψηφιακής οικονομίας ψάχνει ώρες για δουλειά και από τη στιγμή που βρίσκει ένα έργο πρέπει να το εκτελέσει αμέσως. Αυτή είναι η «ευέλικτη» εργασία που τόσο εγκωμιάζεται από κάποιους. 

Οι γυναίκες στην ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, απασχολούνται περισσότερο από τους άντρες σε προσωρινές θέσεις εργασίας  Είναι δε αυτές που έχουν περισσότερο ανάγκη την κοινωνική πρόνοια η οποία καταρρέει. Είναι λοιπόν, ηλίου φαεινότερον, ότι η συζήτηση για την υπογεννητικότητα θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της αυτά τα δεδομένα και τη γενικότερη αλλαγή του συστήματος, διαφορετικά θα παραμείνει ένα ευχολόγιο άνευ ουσίας. 

Οι νέες θέσεις εργασίας που αναγγέλονται είναι τέτοιου τύπου δηλαδή δεν παρέχουν καμία ασφάλεια ούτε αμοιβές που να εξασφαλίζουν μία επαρκή διαβίωση κάτι όμως που δεν διασαφηνίζεται στο ευρύτερο κοινό. Είναι δε σίγουρο ότι είναι πολύ λιγότερες από αυτές που χάνονται με την αυτοματοποίηση. 

Συνεπώς, θα πρέπει να ξεκινήσει η συζήτηση για το βασικό εισόδημα (με όρους όμως που θα εξασφαλίζουν την αξιοπρεπή διαβίωση για τον κόσμο) και για όσους εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφόρμων να υπάρξει το νομικό πλαίσιο που να διασφαλίζει καλές συνθήκες εργασίας και αμοιβές για τους «ψηφιακούς εργαζόμενους». 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Αυτή είναι βέβαια μία προσωρινή λύση στο γενικότερο πρόβλημα που είναι και πρέπει να είναι η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου και η δημιουργία ενός νέου που θα έχει ως βασικούς άξονες την ευημερία των ανθρώπων και την προστασία του περιβάλλοντος.

Πηγές

Eurofound (2015) New Forms of Employment. Luxembourg: Publications Office of the European Union.

Eurofound and the International Labour Office (2017). Working Anytime, Anywhere: The Effects on the World of Work. Luxembourg: Publications Office of the European Union and the Geneva: International Labour Office.

Leschke J and Jepsen M (2011) The economic crisis –challenge or opportunity for gender equality in social policy outcomes. ETUI Working Paper 2011.04. Brussels: ETUI.

Piasna A and Drahokoupil, J (2017) Gender inequalities in the new world of work, ETUI Vol. 23(3), σελ. 313-382.

Τύπος Κρίσης 4: Ο Αντιπροσωπευόμενος

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Στον τέταρτο τύπο κρίσης οι Χαρτ και Νέγκρι αναφέρονται στον αντιπροσωπευόμενο ο οποίος αποτελεί την επιτομή της υποταγής και της διαφθοράς των άλλων τριών τύπων δηλαδή του χρεωμένου, του μεσοποιημένου και του ασφαλισμένου.

Ο αντιπροσωπευόμενος εκφράζει το  μοντέλο της κοινοβουλευτικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, το οποίο κατά τους συγγραφείς (και όχι μόνο),  αποτελεί ουσιαστικά ένα εμπόδιο για τη δημοκρατία, είναι μία «σχετική δημοκρατία». 

Όπως έχουμε δει και στις δικές μας εκλογές, δεν μπορεί να συμμετάσχει σε αυτές κάποιος ο οποίος δεν είναι πλούσιος ή/και δεν επιχορηγείται από άλλους πλούσιους δημιουργώντας έτσι σχέσεις αλληλεξάρτησης. Η εκλογή κάποιου διευκολύνει περαιτέρω τον πλουτισμό του έχοντας πρόσβαση όχι μόνο σε έναν παχυλό μισθό αλλά και σε αναρίθμητα δημόσια έργα, προμήθειες κτλ.  Διασφαλίζει δε και την ατιμωρησία όπως βλέπουμε στη χώρα μας, σε αντίθεση με αρκετές άλλες χώρες που διατηρούν κάποια υπολείμματα δικαιοσύνης.

Για να αναδειχθεί κάποιος πρέπει επίσης να ελέγχει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τα οποία αναδεικνύουν τους υποψήφιους που, όπως αναφέρθηκε, ή είναι πλούσιοι ή/και χρηματοδοτούνται από συμφέροντα.  

Τα ΜΜΕ είναι και αυτά που καλλιεργούν τον φόβο με τη διαρκή αναφορά σε εγκληματικές ενέργειες, στους πολέμους, στα οικονομικά μέτρα, στην εξαθλίωση. Όλα αυτά συμβάλλουν στο να είναι ο άνθρωπος απομονωμένος, φοβισμένος και απαθής. Το υπόλοιπο πρόγραμμα των ΜΜΕ, όταν αυτό δεν κυριαρχείται από ειδήσεις φόβου, αποτελείται από γελοίες «ψυχαγωγικές» εκπομπές και ταινίες που στόχο έχουν τη μαζική αποχαύνωση και κατά συνέπεια την εύκολη χειραγώγηση.

Ο φόβος συνδυάζεται και με την απίστευτη κατάρρευση των δομών και με μία προς τα κάτω κινητικότητα. Η μεσαία τάξη εξαφανίζεται και μεγάλο μέρος της εντάσσεται πλέον στο πρεκαριάτο με την αβέβαιη εργασία (την αποκαλούν με εύσχημο τρόπο  «ευέλικτη» για να κρυφτεί εντέχνως η απελπισία που προκαλεί)  και τους αβέβαιους μισθούς. Η μεσαία τάξη δεν αποτελεί πλέον μία ομοιόμορφη τάξη και αυτό παραγνωρίζεται από τους διάφορους πολιτικούς που θέλουν να την αντιπροσωπεύσουν. 

Το κράτος δεν προστατεύει πλέον την ιδιωτική περιουσία αλλά ούτε και τη δημόσια – το βλέπουμε άλλωστε στη χώρα μας όπου η μετατροπή του δημοσίου χρέους σε ιδιωτικό σημαίνει τον αφανισμό της περιουσίας του κάθε πολίτη και τη δήμευσή της από τους δανειστές (βλ. πλειστηριασμοί, υπέρμετρη αύξηση της φορολόγησης που οδηγεί σε ρευστοποίηση της ιδιωτικής ακίνητης περιουσίας και των καταθέσεων κοκ). Η δε δημόσια περιουσία που αποτελεί περιουσία όλων των Ελλήνων πολιτών αγοράζεται διαρκώς από ξένους οι οποίοι και αυτοί εξωραϊσμένα αποκαλούνται επενδυτές. Η χώρα έχει μετατραπεί σε χώρο, έναν χώρο που φιλοξενεί απλά τους πρώην πολίτες, όταν αυτοί δεν αποφασίζουν να φύγουν.

Ο πολίτης λοιπόν, αυτός ο αντιπροσωπευόμενος, δεν συμμετέχει πουθενά, εξοβελίζεται από την πολιτική ζωή, γίνεται όλο και πιο φτωχός και πρέπει να επιβιώσει σε μία εργασιακή αλλά και κοινωνική ζούγκλα. 

Η πολιτική, όπως έχει διαμορφωθεί, δεν αναφέρεται σε αυτόν. Δεν είναι τυχαίες οι ειρωνικές δηλώσεις πολιτικών που στρέφονται εναντίον του λαού, αυτό συμβαίνει γιατί γνωρίζουν ότι ο λαός δεν έχει πλέον καμία σημασία γι’αυτούς. Ακόμα όμως και αυτή η ψευδεπίγραφη δημοκρατία που αποκαλείται αντιπροσωπευτική, πνέει τα λοίσθια γιατί αναδεικνύεται πλέον μία μορφή παγκόσμιας κυριαρχίας και διακυβέρνησης με ότι αυτό συνεπάγεται. Τα έθνη-κράτη θα είναι κελύφη και θα αποτελούνται από πολλές μικρές αυτόνομες περιφέρειες χωρίς συγκεκριμένα εθνικά χαρακτηριστικά (αρκετές από αυτές, κατόπιν εντολών, θα αποκόπτονται από τα κράτη – κελύφη).

Στα κινήματα όμως τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό έχει τεθεί το ζήτημα της παγίδας της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. 

Ωστόσο, η πραγματική δημοκρατία για να αναδειχθεί πρέπει να γίνει αντιληπτή ως έννοια από τους πολίτες, οι οποίοι θα δημιουργήσουν το υποκείμενο που θα την πραγματώσει.