Υποταχθείτε Ομοιόμορφα

 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

 

Στο κείμενό μου ο Ασυμβίβαστος είχα αναφερθεί στο πως η ομάδα μπορεί να εκδιώξει όσους δεν συμβιβάζονται με τις ιδέες της, όσους διαφοροποιούνται από αυτή. Γενικότερα, η ομοιομορφία ιδεών ακόμα και ένδυσης στην οποία θα αναφερθώ σε αυτό το κείμενο είναι δείγμα της νοοτροπίας της αγέλης που ενδυναμώνεται σε περιόδους που κυριαρχεί ο αυταρχισμός.

Ποιες είναι όμως οι συνθήκες που χαρακτηρίζουν μία αυταρχική χρονική περίοδο; 

Η οικονομική κρίση και η κοινωνική απειλή (μία επιδημία/πανδημία στις ημέρες μας έχει καταστεί κοινωνική απειλή) (Staub, 1989;Sales, 1972) είναι κάποιες από τις βασικές συνθήκες που δημιουργούν αυταρχισμό. 

Σύμφωνα με τους Doty, Peterson & Winter (1991) στις αυταρχικές περιόδους έχουμε προβολή θεμάτων επίδειξης ισχύος στην τηλεόραση (π.χ. εικόνες αστυνομικής καταστολής) και αύξηση της λογοκρισίας (κάτι που παρατηρούμε στις ημέρες μας να γίνεται κατά κόρον από τα κοινωνικά μέσα). 

Οι αυταρχικοί (ή αυτοί που αποδέχονται τον αυταρχισμό) δέχονται άκριτα τις ιδεολογίες ειδικότερα εάν αυτές προωθούνται από πηγές που θεωρούνται νόμιμες και αξιόπιστες (Sekulić, 2010). Άλλωστε και η αυταρχική ηγεσία προσπαθώντας να νομιμοποιήσει τον αυταρχισμό της προβάλλει τις δικές της πηγές πληροφόρησης ως αξιόπιστες ενώ συκοφαντεί την εγκυρότητα και αξιοπιστία των πηγών που δεν ακολουθούν τη γραμμή της.

Ο αυταρχισμός επιδιώκει την ομοιομορφία και η ένδυση δεν είναι εξαίρεση γιατί η ομοιόμορφη ένδυση οδηγεί σε ομοιόμορφη συμπεριφορά.

Όταν μία ομάδα ντύνεται με στολή τότε μπορεί να προβεί σε βίαιες πράξεις (πράξεις που το κάθε μέλος δεν θαμπορούσε να κάνει μόνο του), ανταγωνισμό (εμείς και οι άλλοι) και ναδημιουργήσει ταυτότητα της ομάδας που θα είναι ξεχωριστή από την προσωπική ταυτότητα (Gribble, 2020).

H στολή έχει ως στόχο να καταπιέσει την ατομικότητα και να δηλώσει την υποταγή στην ιεραρχία. Για παράδειγμα, η στολή της αστυνομίας μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα που κυμαίνονται από τον σεβασμό μέχρι τον φόβο και τον θυμό (Johnson, 2005).

Όσον αφορά την πολιτική δραστηριοποίηση, ο George Ciccarielo-Maher, ένας καθηγητής πολιτικών επιστημών που μελετά τους Αντίφα αναφέρει: «Όσον αφορά την ένδυση ένα μέρος αυτής δηλώνει ότι είσαι μέλος ενός κινήματος αλλά και από την άλλη δηλώνει ότι διαφοροποιείς τον εαυτό σου από τον υπόλοιπο πληθυσμό με έναν αποκλειστικό τρόπο» (Segran, 2017)

Η ομοιομορφία στο ντύσιμο, λοιπόν, δείχνει ότι αποτελούμε μέρος ενός συνόλου και ότι δεν είμαστε διαφορετικοί. Το παρατηρούμε αυτό στη μαζική μόδα όπου όλοι ντύνονται με παρόμοιο τρόπο. Στις συνθήκες αυτές του αυταρχισμού η ομοιομορφία επιβάλλεται και εξοβελίζεται η ατομικότητα.

«Δεν θα υπάρχει πλέον μεμονωμένη αυθαίρετη βούληση, ούτε σφαίρες στις οποίες το άτομο θα ανήκει στον εαυτό του. Ο καιρός της ευτυχίας ως ιδιωτικής υπόθεσης έχει τελειώσει» είχε πει ο Χίτλερ.

Στη ναζιστική Γερμανία, σχεδόν όλοι φορούσαν «στολές» ακόμα και οι γυναίκες. Τα μαλλιά έπρεπε να είναι τακτοποιημένα και μακριά από το πρόσωπο, τα κορίτσια σε πλεξίδες και οι γυναίκες σε κότσο. Τα καλλυντικά αποφεύγονταν ως μη φυσικά και μη απαραίτητα.

Στη Μαοϊκή Κίνα η μόδα έγινε πολιτικό εργαλείο. Η χήρα του πολιτικού αντιπάλου του Μάο Λιου Σαόκι, Γουάνγκ Γουανγκμέι ανακρίθηκε, γελοιοποιήθηκε μπροστά στον όχλο εξαναγκαζόμενη να φορέσει μία γκροτέσκα έκδοση του φορέματος που φορούσε όταν επισκέφθηκε την Ινδονησία. «Οποιαδήποτε έκφραση διαφορετικότητας σήμαινε πολιτική απιστία» (Peron, 2020).

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Συνεπώς οποιαδήποτε επιβαλλόμενη ομοιομορφία είτε αυτή επιβάλλεται με άμεσο (βλ. νομοθετικό) είτε με έμμεσο (βλ. επιρροή μέσω της προπαγάνδας) έχει ως στόχο την εξαφάνιση της ατομικότητας και την υποταγή στην ιεραρχία με στόχο όπως είχα γράψει στο κείμενό μου «Η άνοδος του σύγχρονου απολυταρχισμού» τη χειραγώγηση 

συνειδήσεων.

 

Πηγές

Doty, Richard M., Peterson, Bill E. and Winter, David G. (1991). “Threat and Authoritarianism in the United States, 1978–1987”, Journal of Personality and Social Psychology, 61 (4): 629–640.

Encyclopedia.com (2020). Fascist and Nazi Dress. Διαθέσιμο στο: https://www.encyclopedia.com/fashion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/fascist-and-nazi-dress

Gribble, David (2020). Uniforms and Uniformity. Διαθέσιμο στο: https://www.authoritarianschooling.co.uk/index.php/uniforms-and-uniformity

Johnson, Richard R. (2005). The psychological influence of the police uniform. Διαθέσιμο στο: https://www.police1.com/police-products/apparel/uniforms/articles/the-psychological-influence-of-the-police-uniform-bhN9cdehTsvjzbMh/

Peron, James (2020). The Fashion of Fascism: Authoritarianism and Uniformity. Διαθέσιμο στο: https://medium.com/the-radical-center/the-fashion-of-fascism-authoritarianism-and-uniformity-ea137693dd8f

Sales, Stephen M. (1972). “Economic Threat as a Determinant of Conversion Rates in Authoritarian and Nonauthoritarian Churches”, Journal of Personality and Social Psychology, 23 (3): 420–428.

Segran, Elizabeth (2017). The Meaning Behind Neo-Nazi and Antifa Uniforms. Διαθέσιμο στο: https://www.fastcompany.com/40455758/how-neo-nazis-and-antifa-are-creating-the-uniforms-of-the-revolution

Sekulic, Dusko (2010). The Authoritarian Dynamics: Areas of Peace and Conflict and the Theory of Authoritarian Dynamics. Διαθέσιμο στο: https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.887.2441&rep=rep1&type=pdf

Staub, Ervin (1989). The Roots of Evil: The Origins of Genocide and Other Group Violence. Cambridge, UK: Cambridge University Press.

 

 

 

 

 

 

 

Η δύση της Δύσης

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Το βιβλίο «Η δύση της Δύσης - η απομυθοποίηση της Ευρώπης και ο Ελληνισμός» του Λαυρέντιου Γκεμερέϋ γράφτηκε στα γερμανικά το 1977. Ο Λαυρέντιος Γκεμερέϋ, ένας καθολικός αυστριακός ιερέας που έζησε στην Ελλάδα ως «πολιτισμικός πρόσφυγας» έγραψε αυτό το βιβλίο ως μία προσπάθεια κατανόησης της διαφοράς της Δύσης από την Ελλάδα. Μου κίνησε την περιέργεια γιατί η γνώμη των δυτικών για την Ελλάδα είναι συνήθως εχθρική και  συμπλεγματική. Εχοντας πλήρως απωλέσει, εδώ και πολλά χρόνια, τον  θαυμασμό των υποτελών προς κάθε τι ξένο, το βιβλίο μου κίνησε την περιέργεια. 

Ο Γκεμερέϋ ορθά γνώριζε ότι οι Ελληνες είμαστε υποτελείς στη Δύση εδώ και 2000 χρόνια από την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα, μία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία την οποία ο ίδιος θεωρεί, ως την πρώτη θελημένη αναγωγή της οργανωμένης βίας. Για τη στάση των Ρωμαίων έναντι των Ελλήνων αναφέρει ότι μισούσαν τους Ελληνες, τους είχαν χωρίς πολιτικά δικαιώματα και τους χρησιμοποιούσαν μόνο ως δασκάλους. Εάν και δυτικός και ρωμαιοκαθολικός αναγνωρίζει τον ρόλο του Βυζαντίου, ρόλο που η Δύση ηθελημένα αποσιωπεί και μισεί από την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Αναφέρει ότι οι Σταυροφορίες (σημ. στη χώρας μας πολλοί θεωρούν ότι οι Χριστιανοί συλλήβδην έκαναν Σταυροφορίες ενώ η πραγματικότητα είναι ότι ήταν οι ρωμαιοκαθολικοί που τις έκαναν και όχι οι ορθόδοξοι). Ο Γκεμερέυ θεωρεί ότι η επιμειξία του Ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού με τη γερμανική βιαιότητα δημιούργησε έναν παραμορφωμένο χριστιανισμό και αποκαλεί τις Σταυροφορίες «προπατορικό φασισμό». Δεν μένει όμως στην ιστορία αλλά προχωρά και με καυστικό λόγο αναφέρεται στην αστική μορφή της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπως αυτή δημιουργήθηκε στη Δύση, και την αποκαλεί «σκέτη απάτη και ποτέ δεν περιείχε την ελάχιστη δυνατότητα μιας αληθινής λαϊκής κυριαρχίας».

Λαυρέντιος Γκεμερέυ

Ενδιαφέρουσα είναι και η ανάλυση των τάξεων, όντας ιδιαίτερα επικριτικός για τον μικροαστό και τον αστό γενικότερα. Υποστηρίζει ότι ο μικροαστός το μόνο που θέλει είναι η αύξηση της ιδιοκτησίας του και καμία επαναστατική αλλαγή. Εάν και ιερέας αναλύει μπαίνει σε βάθος αναλύοντας την εξουσία. 

Γράφει: «Οι φορείς της εξουσίας, οι οποίοι διαμορφώθηκαν στον 19ο αιώνα, στρατός, αστυνομία και μυστική διπλωματία, στις μέρες μας έχουν γίνει ένα τέλεια οργανωμένο σύμπλεγμα παγκόσμιων και τοπικών παραγόντων, από τους χαφιέδες και τραμπούκους, την ασφάλεια, ΚΥΠ, και στρατιωτική αστυνομία, σε εσωτερική κλίμακα, έως τη ΣΙΑ και το ΝΑΤΟ στο διεθνές επίπεδο. Αυτοί είναι οι ρυθμιστές των πραγμάτων και όχι Κυβερνήσεις, κόμματα, Κοινοβούλια και λαοί». Αναφέρει δε και ένα γεγονός, άγνωστο στους περισσότερους από εμάς. «Στη δίκη βασανιστηρίων της ΕΣΑ, η κα Βιργινία Τσουδερού ανάφερε ένα βαρυσήμαντο γεγονός από τις φοβερές εμπειρίες της: στα Γραφεία της ΕΣΑ είδε ένα βιβλιαράκι για την εκπαίδευση των στρατιωτών του ΝΑΤΟ, το οποίο περιείχε οδηγίες για βασανισμούς. Κανείς δεν ασχολήθηκε μ'αυτήν την καταγγελία, ούτε ένας βουλευτής- και η ίδια είναι βουλευτής-δεν προσπάθησε να δημιουργήσει σάλο για να διελευκανθεί αυτή η υπόθεση. Απλώς διότι δεν γίνεται. Ο φασισμός έχει διαβρώσει όλους τους βασικούς μηχανισμούς της κρατικής δομής. Στη Δύση και στην Ανατολή».

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ο Γκεμερέϋ προτρέπει τους Ελληνες να αντιληφθούν ότι αυτός ο θαυμασμός τους για την Ευρώπη είναι ένας θαυμασμός μία νεκρής κουλτούρας ενώ ο Ελληνισμός έχει να επιδείξει μία ζωντανή γλώσσα, ανθρωπιά (λέξη που δεν υπάρχει στις δυτικές γλώσσες) και πραγματικό οικουμενισμό. Εκφράζεται με θαυμασμό για την Εθνική Αντίσταση την οποία χαρακτηρίζει ως «μοναδικό γεγονός στην ιστορία, ακόμα και σε σύγκριση με το αντάρτικό κίνημα της Γιουγκοσλαβίας, που δεν είχε αυτή την παλλαϊκή βάση» αλλά και γενικότερα γιατί η συνεχής αντίσταση των Ελλήνων χρονολογείται από τον 4ο π.Χ. Θεωρεί ότι ο Ελληνας όλους αυτούς τους αιώνες αντιστέκεται με σοφία είτε παθητικά είτε ενεργητικά και έτσι κατόρθωσε να διατηρήσει την ταυτότητά του επί δύο χιλιάδες χρόνια ξενοκρατίας. 

Το βιβλίο παρουσιάζει  εξαιρετικό ενδιαφέρον. Θα κλείσω πάλι με λόγια του συγγραφέα: «Είναι αυτή η ιδιότητα που όλοι οι «συστηματικοί» Βάρβαροι δεν μπορούν να υποφέρουν στους Ελληνες, από τους Ρωμαίους ως τους σύγχρονους Ευρωπαίους: πάντα καυτηρίασαν αυτήν την ιδιότητας σαν «άστατο χαρακτήρα», σαν «απατηλό», σαν «ανεύθυνο». Και αυτός ο καυτηριασμός, αυτή η τελική ανικανότητα των Βαρβάρων, να κατανοήσουν τον βασικό χαρακτήρα των Ελλήνων, τους εμπόδισε να γίνουν πραγματικοί μιμητές των Ελλήνων. Δεν καταλάβανε ποτέ, ότι ελευθερία σημαίνει απόφαση, συνεχώς καινούργια, όχι υποδούλωση κάτω από μία απόφαση που έχει παρθεί μια για πάντα, μία σχέση δούλου και ιδιοκτήτη, δουλοπάροικου και φεουδάρχη, μέλους κόμματος και ηγεσίας, του υπάκοου και του κυρίαρχου κρατικού μηχανισμού. Δεν μπορούσαν να το καταλάβουν, επειδή βασικά πάντα φοβόντουσαν την ελευθερία, σαν επικείμενο κίνδυνο για τα ιδανικά της «πειθαρχίας», της «υπακοής» και της «συνέπειας». Ποτέ ο Ελληνας δεν θα είναι «πειθαρχημένος», «υπάκουος», «συνεπής» απέναντι αφηρημένων ιδεών: αλλά πάντα θα είναι απέναντι του εαυτού του».

Λευκά Σκουπίδια

Πώς μπορεί να εξηγηθεί η άνοδος του Τραμπ, το φαινόμενο του Brexit και η άνοδος της Λε Πεν; Έχουμε άνοδο του φασισμού όπως μερικοί ισχυρίζονται (εάν και μάλλον στις μέρες μας θα ήταν παρωχημένο να μιλάμε για φασισμό) ή κάτι άλλο;

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ποια είναι η σιωπηρή πλειοψηφία που τους ψηφίζει;  Ενώ έχουν γραφτεί αρκετά βιβλία στο εξωτερικό, στη χώρα μας η αναφορά σε αυτή είναι περιορισμένη ή είναι αρκούντως υποτιμητική όπως άλλωστε γίνεται και στο εξωτερικό.

Στην Αμερική τους αποκαλούν λευκά σκουπίδια (white trash) ή "βλάχους" (hillbilly, rednecks). Είναι αυτό που παλαιότερα κάποιοι θα αποκαλούσαν εργατική τάξη ενώ στις ημέρες μας (τι ειρωνεία αλήθεια!) αποκαλείται «λευκό σκουπίδι». 

Τα λευκά σκουπίδια λοιπόν είναι φτωχοί, λευκοί, τόσο φτωχοί που έχουν χαρακτηριστικά των αντίστοιχων μαύρων φτωχών, αρκετοί από αυτούς έχουν αποφοιτήσει από το κολέγιο ή το πανεπιστήμιο (δεν είναι όλοι τους αμόρφωτοι όπως  τα μέσα μαζικής παραπληροφόρησης υποστηρίζουν), ζούνε στις φτωχές περιοχές των πόλεων ενώ ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς και πλέον βρίσκονται και στα παλιά μεσοαστικά προάστια ενώ δεν παίρνουν κοινωνικά επιδόματα γιατί δεν τα δικαιούνται (το ίδιο δεν συμβαίνει και με πολλούς Έλληνες στην Ελλάδα;). Είναι οι σύγχρονοι απόκληροι της εργατικής τάξης αλλά και μίας  πάλαι ποτέ μεσαίας τάξης που ενώ αποτελεί το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει μόνο το 14% του παγκόσμιου πλούτου. Αυτή η μεσαία τάξη βάλλεται συνεχώς και υποβαθμίζεται, η δε κοινωνική της αναβάθμιση είναι μάλλον απίθανη γιατί μέρος αυτής δεν έχει ούτε πλέον τα χρήματα ούτε κυρίως τις κοινωνικές διασυνδέσεις που θα διευκόλυναν την κοινωνική της αναρρίχηση.

Οι εναπομείναντες της μεσαίας τάξης τους αντιπαθούν, φοβούνται μήπως καταλήξουν σαν κι αυτούς (οι τουρίστες και οι αλήτες που ανέφερα σε προγενέστερο άρθρο μου) εάν και αρκετοί από τη μεσαία τάξη  θα γίνουν απόκληροι, θα ενταχθούν στο σύγχρονο πρεκαριάτο λόγω της αυτοματοποίησης της εργασίας και της επακόλουθης εξαφάνισης των θέσεων εργασίας κάτι που αποσιωπάται στη χώρα μας.

Αυτοί οι σύγχρονοι απόκληροι  αποτελούν τμήμα των 2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που το σύστημα θεωρεί περιττούς όπου περιττός θεωρείται αυτός που δεν έχει χρήματα να καταναλώσει τα πραγματικά σκουπίδια που σερβίρουν όλων των ειδών οι βιομηχανίες. Το θέμα είναι βέβαια ποιος θα αποφασίσει ότι οι περιττοί αυτοί θα πρέπει να εξαφανισθούν γιατί το βήμα μεταξύ του ποιος θεωρώ ότι θα εξαφανισθεί και του πότε θα εξαφανισθεί- εξοντωθεί  είναι πολύ μικρό. Αυτή η απόφαση είναι δείγμα του σύγχρονου πραγματικού φασισμού.

Το περίεργο με αυτή τη νέα μαζική τάξη των απόκληρων είναι ότι προσπαθούν να κρατηθούν σε ότι είχε αξία γι’αυτούς στο παρελθόν δηλαδή η οικογένεια, η πατρίδα κτλ., μισούν το κράτος γιατί ούτως ή άλλως δεν επωφελούνται από αυτό, αντίστοιχα επωφελούνται τρίτοι όπως οι μετανάστες  και το θεωρούν έναν από τους λόγους που δεν έχουν εργασία. Η διαφορά τους από την αριστερή πτέρυγα είναι η πολιτισμική. Και οι σύγχρονοι αριστεροί πρεσβεύουν ως οικονομικό μοντέλο τον νεο-φιλελευθερισμό ενώ αντίθετα με τους δεξιούς η διαφορά είναι μόνο στο πολιτισμικό πλαίσιο βλ. ανοικτά σύνορα, ευνοϊκή μεταχείριση των μεταναστών, μειοψηφιών κτλ. και επιδεικτική αδιαφορία για τους εξαθλιωμένους των κρατών τους. Ο ρόλος δε του κράτους περιορίζεται, γι’αυτούς, μόνο στα πλαίσια της κοινωνικής επιδοματικής πολιτικής για τμήματα του πληθυσμού και τίποτε άλλο. Το παράδοξο είναι ότι πάλαι ποτέ αριστερές προτάσεις όπως είναι π.χ. η εθνικοποίηση στρατηγικών επιχειρήσεων δεν πρεσβεύεται από αριστερούς αλλά από πολιτικούς όπως η Λε Πεν (το εάν θα το έκανε όμως εάν έπαιρνε την εξουσία είναι μία άλλη υπόθεση, η εμπειρία με τον Τραμπ δημιουργεί σοβαρές επιφυλάξεις).

Το αποτέλεσμα είναι ότι μία ιδεολογική στήριξη των απόκληρων και όλων των μελλοντικών απόκληρων δεν υπάρχει και είναι ανάγκη να δημιουργηθεί (βλ. κείμενό μου «η επανάσταση του καναπέ») πριν είναι πολύ αργά και τα φαινόμενα μαζικής εξόντωσης ενταθούν μέσω της κατάργησης των κρατών και της δημιουργίας ειδικών οικονομικών ζωνών (όπως έχει αναφερθεί πολλαπλώς για το μέλλον της χώρας μας) όπου οι κυβερνήσεις, κυρίως οι διεφθαρμένες διορισθείσες στα σύγχρονα προτεκτοράτα από τους αποικιοκράτες, θα είναι κι αυτές περιττές ως κοστοβόρες, ενώ οι άνθρωποι θα επιβιώνουν ως φτωχοί εργαζόμενοι ή με κάποια πενιχρά επιδόματα.

Η εικόνα του μέλλοντος φαίνεται ζοφερή ωστόσο είναι αρκετά πιθανή. Η μεσαία τάξη θα ανακτήσει τον πάλαι ποτέ δυναμισμό της ή θα παραμείνει στον γνωστό και καλλιεργούμενο από τους δημαγωγούς αποπροσανατολισμό της; Ο καιρός της μαζικής ύπνωσης και απάθειας πλησιάζει στο τέλος.

Προτεινόμενα βιβλία

Louis, E. En finir avec Eddy Belleguelle. Points.

Vance, J.D. 2016. Hillbilly Elegy. William Collins