Φωτεινή Μαστρογιάννη
Οικονομολόγος, καθ. ΜΒΑ
Σε συνέχεια του
προηγούμενου κειμένου μου «Παγκόσμιος Πόλεμος, Οικονομία και Κύκλοι
Κοντράντιεφ» και με αφορμή την επίθεση των ΗΠΑ στη Συρία, θα δούμε τι έχουν
γράψει οι διάφοροι οικονομικοί αναλυτές για την περίοδο που διανύουμε.
Κάθε κύκλος
Κοντράντιεφ διαρκεί περίπου 60 χρόνια και έχει τέσσερα εσωτερικά στάδια: η
άνοιξη που έχει ως χαρακτηριστικά την καλή κατάσταση της οικονομίας, την εύρεση
ενός νέου μέσου παραγωγής και την άνοδο του πληθωρισμού, το καλοκαίρι στο οποίο
γίνεται ένας πόλεμος κορύφωσης (π.χ. Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος) ο οποίος στη
συνέχεια ακολουθείται από κοινωνική αμφισβήτηση και διψήφιο πληθωρισμό, το
φθινόπωρο το οποίο δημιουργεί μία πιστωτική άνθηση και κατά συνέπεια πλασματική
ευημερία η οποία καταλήγει σε μία κερδοσκοπική φούσκα και τέλος ο χειμώνας στον
οποίο υπάρχει οικονομική ύφεση και συνοδεύεται από ένα πόλεμο που διαλύει την «ψυχολογία
της καταδίκης» που έχει δημιουργήσει η οικονομική ύφεση (Quigley, 2015).
Βρισκόμαστε στον
Πέμπτο Κύκλο, του οποίου η άνοδος (σύμφωνα με τους ερευνητές) ξεκίνησε το 1984-1991
(η περίοδος 1982-2000 θεωρείται η περίοδος δημιουργίας της Νέας Τάξης Πραγμάτων)
και τελείωσε το 2008-2010. Η έναρξη της καθόδου
ήταν το 2008-2010 ενώ για το τέλος της οι απόψεις διίστανται. Ως στάδιο δε
βρισκόμαστε στον Χειμώνα ο οποίος θα διαρκέσει περίπου είκοσι χρόνια και οποίος
κατά κάποιους ξεκίνησε το 2000 και θα τελειώσει το 2020. Σύμφωνα με τον Dent (2013), η χειρότερη περίοδος
της κρίσης θα είναι τα έτη 2014-2019.
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος
Πόλεμος έγινε σε στάδιο Χειμώνα. Θεωρείται ότι χαρακτηριστικό του σταδίου του
Χειμώνα είναι η επικράτηση χθόνιων δυνάμεων θρησκευτικού χαρακτήρα (βλ. κείμενό μου Επαναστάτης με Αιτία). Η περίοδος
που διανύουμε (2000- σήμερα) θεωρείται ως περίοδος πολέμου κατά της τρομοκρατίας
των ισλαμιστών τρομοκρατών συνεπώς έχει θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Ο πρόεδρος
Μπους όπως και ο Ρέηγκαν αντίστοιχα πριν από αυτόν, θεωρείται ότι οφείλει την
εκλογή του σε συντηρητικές θρησκευτικές ομάδες. Αντίστοιχα και ο πρόεδρος Τραμπ
οφείλει την εκλογή του σε αναφορές στο θρησκευτικό (και όχι μόνο) συναίσθημα
των Αμερικανών και στην υπόσχεση για περιορισμό/αποκλεισμό μουσουλμάνων
μεταναστών στις ΗΠΑ.
Όσον αφορά το
πετρέλαιο, η ανάπτυξη της σχιστολιθικής εξόρυξης στις ΗΠΑ και η επακόλουθη
ανεξαρτητοποίησή της σε μεγάλο βαθμό από τη Μέση Ανατολή δεν είναι πλέον ante portas αλλά
πραγματικότητα. Μεγάλοι χρηματιστηριακοί αναλυτές στους ορυκτούς πόρους προτρέπουν
τους επενδυτές για αγορά μετοχών μικρών πετρελαϊκών εταιρειών στις ΗΠΑ και στον
Καναδά κάτι που μας επιβεβαιώνει την παραπάνω σχετική ανεξαρτητοποίηση των ΗΠΑ
και σχεδόν το αποκλείει ως λόγο της πολεμικής επιθετικότητας των ΗΠΑ στη Συρία.
Συνεπώς ποιος είναι
ο λόγος του πολέμου και μάλιστα η πιθανότητα ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου;
Αν επανέρθουμε στους
αναλυτές του Κοντράντιεφ και πιο συγκεκριμένα στους Korotayev και Grinin (2014) θα δούμε ότι στην
κάθοδο (σύμφωνα με αυτούς τα έτη 2001/7-2015/20) υπάρχει εξασθένιση του Κέντρου
(σημ. ως Κέντρο θεωρείται ο Δυτικός κόσμος ) και ενεργοποίηση νέων κέντρων άρα
κάποιος θα συμπέραινε ότι έτσι θα επιτευχθεί μία νέα ισορροπία. Συνήθως αυτό
που γίνεται είναι ότι όταν βρισκόμαστε στην πτώση στον κύκλο Κοντράντιεφ (όπως σήμερα), οι χώρες του Κέντρου
θέλουν επέκταση στην Περιφέρεια (σημ. βλ. Συρία και όχι μόνο) και ότι αυτή η επέκταση
είναι το αποτέλεσμα των μέτρων κατά της κρίσης που βιώνουν οι χώρες του Κέντρου
(οικονομική κρίση).
Λόγω του φαινομένου
του ανταγωνιστικού μιμητισμού η ένταση της επέκτασης που επιθυμεί ένα κράτος
(βλ. ΗΠΑ) προκαλεί την ένταση της αντίδρασης από τα ανταγωνιστικά κράτη (βλ. Ρωσία).
Ως αποτέλεσμα αυτής της έντασης της ενέργειας οι χώρες του Κέντρου εξαντλούνται
από τις ανταγωνιστικές τους προσπάθειες επικράτησης στην Περιφέρεια. Οι προσπάθειες
αυτές συνεπάγονται σημαντικό οικονομικό κόστος και αρκετές φορές μεγάλες
καταστροφές.
Η πτώση του κύκλου
συνοδεύεται και από εξασθένιση του παλαιού Ηγεμόνος (βλ. ΗΠΑ) και ως αποτέλεσμα
επιβραδύνεται η ανάπτυξη περαιτέρω. Ωστόσο, οι Korotayev και Grinin (2014) δεν θεωρούν ότι
οι ΗΠΑ θα παύσουν να είναι ο Παγκόσμιος Ηγεμόνας γιατί είναι πολυλειτουργικές
και δεν υπάρχει άλλη δύναμη που να μπορεί να διαδραματίσει τέτοιο ρόλο, θα πρόσθετα όμως ότι, κατά τη γνώμη μου, θα είναι ένας αρκετά αποδυναμωμένος Ηγεμόνας. Ωστόσο
η επαναδιαμόρφωση ολόκληρου του Παγκόσμιου Συστήματος θεωρείται πιθανή (κάτι
αντίστοιχο είχα γράψει στο κείμενό μου Χάος και ΕΕ για την αναδιαμόρφωση της ΕΕ
σύμφωνα με τη θεωρία του Χάους).
Στα πλαίσια λοιπόν
αυτά της αναδιαμόρφωσης ολόκληρου του Παγκόσμιου Συστήματος αλλά και σύμφωνα με
το στάδιο του Χειμώνα του πτωτικού σταδίου του κύκλου Κοντράντιεφ που διανύουμε,
ένας πόλεμος «εκτόνωσης της κατάθλιψης» και αναδιαμόρφωσης είναι σχεδόν σίγουρος,
η έκτασή του όμως και το βάθος των καταστροφών είναι ακόμα απρόβλεπτα.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Διαδικτυακές Πηγές
