Ευτυχές το Νέον Έτος 2019!

Καλά Χριστούγεννα!

Εθνικές Καταστροφές και Συλλογικά Τραύματα

Φωτεινή Μαστρογιάννη 

Η ελληνική κοινωνία στη νεώτερη ιστορία της έχει ζήσει πολλές εθνικές καταστροφές αλλά και γεγονότα που έχουν επηρεάσει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και έχουν δημιουργήσει συλλογικά τραύματα τα οποία έχουν επηρεάσει και τις επόμενες γενιές και όχι μόνο αυτούς που τα έχουν υποστεί.  Ο ελληνισμός στη νεώτερη ιστορία του έχει ζήσει ουκ ολίγες εθνικές καταστροφές.  Η μικρασιατική καταστροφή, η γενοκτονία των Ποντίων, οι παγκόσμιοι πόλεμοι αλλά και οι βαλκανικοί, ο εμφύλιος, οι μαζικές εκτοπίσεις ατόμων, οι εξορίες και οι βασανισμοί, η εξαναγκαστική μετανάστευση, η απώλεια της Κύπρου και οι αγνοούμενοι είναι οι πιο ενδεικτικές  αλλά όχι οι μοναδικές εθνικές καταστροφές.

Όλα αυτά, σύμφωνα με τους σχετικούς επιστήμονες, έχουν δημιουργήσει ιστορικά τραύματα τα οποία είναι διαγενεακά και διαμορφώνουν τη στάση μιας κοινωνίας, στην συγκεκριμένη περίπτωση της ελληνικής.  Για τη διαμόρφωση αυτής της στάσης λίγοι μιλούν και ακόμα περισσότεροι κατακρίνουν χωρίς όμως, δυστυχώς, να προσπαθούν να βρουν τις αιτίες.  Οι άνθρωποι που έχουν υποστεί τραύματα φυλάκισης, βασανισμού και δίωξης σπάνια θεραπεύονται και το τραύμα τους μεταφέρεται στις επόμενες γενιές οι οποίες όμως μπορούν να θεραπευθούν όπως θα δούμε και παρακάτω.

Σύμφωνα με τους Ancharrof et al. (1998) οι μηχανισμοί μετάδοσης του διαγενεακού τραύματος είναι οι ακόλουθοι:

    Σιωπή. Τα μέλη της οικογένειας δεν μιλούν για τα περιστατικά που τους προκάλεσαν το τραύμα για να μην ενοχλήσουν τους άλλους. Οι γονείς μπορεί να μην επιθυμούν να μιλούν για ευαίσθητα θέματα και έτσι το τραύμα να παραμένει ανεπίλυτο.

  Αφήγηση λεπτομερειών για το τραύμα χωρίς όμως να γίνεται  αναφορά στις επιπτώσεις του.

  Ταυτοποίηση.  Τα παιδιά των γονιών που έχουν υποστεί τραύμα τείνουν να αισθάνονται ένοχα για το τραύμα των γονιών, προσπαθούν να μπουν στη θέση των γονιών κάτι που προκαλεί τα ίδια συμπτώματα με τους γονείς.

    Επανάληψη της τραυματικής εμπειρίας από τα παιδιά.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι επόμενες γενιές αισθάνονται ότι είναι εξαναγκασμένες να διατηρήσουν τις μνήμες και να βοηθήσουν τους προγόνους τους, αισθάνονται ότι δεν είναι ελεύθερες, κάποιοι δηλώνουν δυσαρέσκεια ενώ κάποιοι άλλοι ελκύονται από τις μνήμες και τις περιγραφές και επιθυμούν να εκφράσουν τον θυμό και τη λύπη των προηγούμενων γενεών και μεταφέρουν αυτό τον θυμό και τη λύπη στις επόμενες γενιές. 

Αυτοί που αισθάνονται ότι πρέπει να διατηρήσουν τις μνήμες, κάτι που τους είναι υπερβολικά δύσκολο γιατί είναι τραμαυτικές, τείνουν να κόβουν δεσμούς με την κοινότητα/εθνότητα που ανήκουν (ίσως αυτό να εξηγεί μερικώς τις εθνομηδενιστικές τάσεις ορισμένων κύκλων). Κάποιοι άλλοι αντίθετα προσπαθούν να καταπνίξουν τα αρνητικά τους συναισθήματα και να τα μετατρέψουν σε θετικά π.χ. με τη μελέτη της ιστορίας, την οργάνωση συλλόγων, το λόμπινγκ, το γράψιμο βιβλίων και το γύρισμα ταινιών για το θέμα κοκ.

Η δυσπιστία είναι επίσης ένα χαρακτηριστικό αρκετών από τις επόμενες γενεές  γιατί έχουν διδαχθεί ότι ο κόσμος είναι εχθρικός και ότι δεν θα πρέπει να εμπιστεύονται κάποιον που δεν ανήκει στην οικογένειά τους (σημ. ίσως και αυτό να είναι ένας λόγος για την έλλειψη συλλογικότητας των Ελλήνων).  

Σε αντίστοιχη γενοκτονία με των Ποντίων που είναι αυτή των Αρμενίων, οι επόμενες γενιές αισθάνονταν ότι ήταν αβοήθητες στο προσωπικό, συλλογικό και εθνικό επίπεδο και ενδιαφέρον είναι ότι αυτό το αίσθημα της ανικανότητας συνδεόταν με την επίμονη τουρκική άρνηση για τη γενοκτονία των Αρμενίων (και όχι μόνο, θα πρόσθετα).  Στο σημείο αυτό προβληματίζει η συστηματική άρνηση και υποβάθμιση από τους πολιτικούς ταγούς, τόσο της μικρασιατικής καταστροφής όσο και της γενοκτονίας των Ποντίων. Πρόκειται για αποφυγή μίας δυσβάσταχτης και τραυματικής μνήμης που δεν μπορούν να τη χειριστούν ή είναι μία προσπάθεια ενδυνάμωσης της ανικανότητας και της ανασφάλειας για λόγους καθαρά χειραγώγησης; Πολύ φοβάμαι ότι αυτό το ερώτημα δύσκολα μπορεί να απαντηθεί.

Για να επανέρθω στην αίσθηση της ανικανότητας που αισθάνονται οι μεταγενέστερες γενιές, αυτή  εκφράζεται πολλές φορές με θυμό είτε αυτός στρέφεται εσωτερικά μέσω της αυτοκριτικής είτε εξωτερικά.  Αυτός ο θυμός έχει κληρονομηθεί από τις προηγούμενες γενιές και όταν στρέφεται εξωτερικά τότε στρέφεται εναντίον των άλλων που ανήκουν στο ίδιο έθνος. Δεν είναι ίσως πάλι τυχαίο ότι στην περίοδο της κρίσης, έχει παρατηρηθεί να είναι όλοι εναντίον όλων, πιθανόν λοιπόν ένας από τους λόγους να είναι αυτός ο κληρονομημένος θυμός που η έλλειψη αυτογνωσίας και γνώσης της ιστορίας να τον κάνει να στρέφεται εναντίον των άλλων.

Όπως κάθε τι όμως έτσι και αυτού του τύπου τα τραύματα, σύμφωνα με τους ειδικούς, ευτυχώς θεραπεύονται. Οι τρόποι είναι πολλοί. Ένας από αυτούς είναι να συζητείται το θέμα ανοικτά εντός και εκτός οικογένειας. Με την ανοικτή συζήτηση η συλλογική μνήμη θεραπεύεται από τα τραύματα.  Ένας άλλος, εάν και πλήττεται ιδιαίτερα σήμερα από την παγκοσμιοποίηση, είναι η θρησκεία και η κοινωνική υποστήριξη και παρηγοριά που μπορεί να προσφερθεί μέσω μίας θρησκευτικής κοινότητας αλλά και με την εξάσκηση θρησκευτικών πρακτικών όπως είναι οι λειτουργίες, η προσευχή κτλ.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Είναι λοιπόν καιρός και σε αυτό τον τομέα να προχωρήσουμε, να κάνουμε μία ανοικτή συζήτηση χωρίς ενοχές και χωρίς θυμό, γνωρίζοντας ποιοι είμαστε και ερευνώντας την πραγματική μας ιστορία (και όχι αυτή που μας διοχετεύεται) γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουμε να οικοδομήσουμε ένα μέλλον σε στέρεες βάσεις.

Προτεινόμενα αναγνώσματα

Dr. Anie Kalayjian and Ms. Marian Weisberg. Generational Impact of Mass Trauma: The Post-Ottoman Turkish Genocide of the Armenians. Διαθέσιμο στο: http://www.humiliationstudies.org/documents/KalayjianGenerationalTransmissionChapter.pdf

Elaine L. Enns. Trauma and Memory: Challenges to Settler Solidarity. Διαθέσιμο στο:

https://scholars.wlu.ca/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1335&context=consensus

Marianne Hirsch. The Generation of Postmemory. Διαθέσιμο στο: http://urokiistorii.ru/sites/all/files/hirsch_generation_of_postmemory.pdf

Ancharoff, M. R., Munroe, J. F., & Fisher, L. M. (1998). The legacy of combat trauma: Clinical implications of intergenerational transmission. In Y. Danieli (Ed.), International handbook of multigenerational legacies of trauma ( pp. 257 – 276). New York: Plenum

Το κείμενο γράφτηκε για τη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» του ηλεκτρονικού περιοδικού Writers Gang.

Η Eποχή της Ανοησίας – Οι Αρχοντοχωριάτες

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ζούμε σε μία εποχή ανοησίας, πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής.  Θα ξεκινήσω  με την κοινωνική γιατί τη θεωρώ και πιο σημαντική και σε επόμενα κείμενα θα περιγράψω και τις υπόλοιπες.

Ενώ η χώρα υποφέρει από δεκαετή σφοδρή οικονομική κρίση με ότι αυτό συνεπάγεται για τον κοινωνικό ιστό (φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός, ανεργία,  μισθοί επιδοματικού τύπου), μία μερίδα του πληθυσμού έχει αποκτήσει συμπεριφορά σνομπ ή στα καθ’ημάς αρχοντοχωριάτικη. 

Αποτελείται από κάποια τμήματα του πληθυσμού της μικρομεσαίας κυρίως τάξης τα οποία επιβιώνουν σχετικώς καλύτερα από τα κατώτερα.  Τα τμήματα αυτά έχουν υιοθετήσει μία στάση που χαρακτηρίζεται από θράσος, αγένεια και χυδαιότητα. Θεωρούν εαυτούς ανώτερους με βάση κυρίως την εισοδηματική τους «άνεση» (πάντα σε σύγκριση με τα κατώτερα ενώ ούτε κατά διάνοια να συγκρίνουν εαυτούς με τα ανώτερα ή με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά).  

Κατά δεύτερο λόγο, η ανωτερότητά τους επιδεικνύεται μέσω κάποιας μόρφωσης η οποία περιορίζεται αποκλειστικά στους πανεπιστημιακούς τίτλους (που αρκετές φορές έχουν αποκτηθεί με την άνεση που τους δίνει ο συνδικαλισμός τους σε κόμματα  ή με τη γενικότερη διολίσθηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό).  Δεν μπορούν να επιδείξουν οικογενειακή καταγωγή γιατί στην Ελλάδα δεν είχαμε ποτέ τίτλους ευγενείας παρά την ύπαρξη βασιλέων οι οποίοι όμως ποτέ δεν έδωσαν τίτλους ευγενείας σε Έλληνες, τους κρατούσαν μόνο για τους εαυτούς τους. Σε πολλές περιπτώσεις, δεν μπορούν να επιδείξουν ούτε αστική καταγωγή γιατί οι γονείς τους και οι παππούδες τους (στις περισσότερες περιπτώσεις) δεν  είχαν πανεπιστημιακούς τίτλους και ήταν αγροτικής καταγωγής.

Η αγάπη για την τέχνη, τη λογοτεχνία  και γενικά για την αισθητική τους είναι άγνωστη.  Άκρως ανταγωνιστικοί και ατομικιστές πιστεύουν στο «ο θάνατός σου η ζωή μου» ξεχνώντας ότι στις εποχές που ζούμε η ζωή θα είναι μόνο για τους πολύ λίγους.  Ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους και φθονούν οτιδήποτε θεωρούν καλύτερο από αυτούς. Πιστεύουν μόνο στο χρήμα. 

Συνήθως βρίσκονται στα μεσαία και ανώτερα τμήματα του δημοσίου τομέα, των τραπεζών και κάποιων επιχειρήσεων ή δραστηριοποιούνται ως ελεύθεροι επαγγελματίες και επιχειρηματίες (συνήθως της αρπαχτής και του ξεπλύματος μαύρου χρήματος από παράνομες δραστηριότητες), τηλεπερσόνες, μοντέλα και καλλιτέχνες (της συμφοράς) . Επιδιώκουν το χρήμα και την εξουσία που αυτό δίνει. Το χρήμα θεωρούν ότι τους δίνει αίγλη.

Είναι ενδιαφέρον γιατί διαφέρουν από το παρελθόν. Αρκετές δεκαετίες νωρίτερα αίγλη είχαν ο παπάς, ο αστυνομικός και ο δάσκαλος.  Η αίγλη των επαγγελμάτων αυτών έχει εξαϋλωθεί. Οι ιερείς έχουν δεχτεί μεγάλο πόλεμο που έχει όμως τροφοδοτηθεί από την αναίσχυντη, ανήθικη και αντιλαϊκή συμπεριφορά τμημάτων του ανώτερου κλήρου αλλά και κάποιων του κατώτερου που έχουν  μετατρέψει σε εμπόριο τα μυστήρια της θρησκείας με το αντίστοιχο αντίτιμο χρέωσης. 

Ο αστυνομικός έχει χάσει και αυτός την αίγλη του, συνήθως κακοπληρωμένος, μπλεγμένος ενίοτε ο ίδιος σε εγκληματικές δραστηριότητες (το γκράφιτι οι «μπάτσοι πουλούν την ηρωΐνη»  δεν είναι τυχαίο), επιδιδόμενος σε δίωξη συνταξιούχων και εν γένει διαδηλωτών και όχι πραγματικών εγκληματιών, εξευτελιζόμενος (βλέπε περιστατικά όπου μέλη του Ρουβίκωνα έκαναν έλεγχο των ίδιων των αστυνομικών), είναι ένα επάγγελμα που εδώ και αρκετό καιρό έχει χάσει την όποια αίγλη. 

Ο δάσκαλος από την άλλη, έχει και αυτός χάσει το όποιο κύρος διέθετε στο παρελθόν.  Κακοπληρωμένος και αυτός, με ελλιπείς γνώσεις που τα αποτελέσματά τους βλέπουμε στο πλήθος των ανορθόγραφων συμπατριωτών μας, με εμφάνιση πολλές φορές προκλητική (βλ. δασκάλες και καθηγήτριες στις παρελάσεις με ένδυση τραγουδίστριας λαϊκού κέντρου προς αναζήτηση πλούσιου γαμπρού) έχει χάσει, όπως έγραψα, το κύρος του. Τα ίδια ισχύουν και για τους καθηγητές της δευτεροβάθμιας οι οποίοι στο παρελθόν έβγαζαν αρκετά χρήματα κυρίως με τα παράλληλα, με τη θέση τους στο δημόσιο τομέα, ιδιαίτερα φροντιστήρια που πολλές φορές γίνονταν με εκβιαστικό τρόπο στους ίδιους τους τους μαθητές (ή κάνεις ιδιαίτερο μαζί μου ή παίρνεις κακό βαθμό). Και αυτοί όμως τόσο με τη στάση τους όσο και με τη μείωση του εισοδήματος τους, γιατί πλέον είναι αρκετά εύκολο να μπει κάποιος σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή, έχουν χάσει την αίγλη που είχαν στο παρελθόν.

Στη συνέχεια, τα επαγγέλματα που είχαν κύρος στη χώρα μας ήταν ο πολιτικός μηχανικός, ο γιατρός και ο δικηγόρος. Και αυτά τα επαγγέλματα έχουν χάσει την αίγλη τους. 

Οι πολιτικοί μηχανικοί δεν ασχολούνται με το βασικό αντικείμενό τους που είναι οι κατασκευές αλλά λόγω κρίσης ασχολούνται με τις ανακαινίσεις κατοικιών αρκετές φορές προσφέροντας χειρότερες υπηρεσίες από έναν εργολάβο. 

Οι γιατροί έχουν χάσει το κύρος τους κυρίως λόγω της απληστίας. Πολλοί ακολούθησαν το ιατρικό επάγγελμα όχι γιατί θέλουν να προσφέρουν στον άνθρωπο αλλά γιατί είναι αρκετά προσοδοφόρο. Στην Ελλάδα όσοι αποτύγχαναν στις εισαγωγικές για τις εγχώριες ιατρικές σχολές στρέφονταν στο εξωτερικό κυρίως σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης γιατί γνώριζαν ότι η απόσβεση των χρημάτων για την εκπαίδευσή τους θα γίνει πολύ σύντομα. Το κακό όμως είναι ότι η απόσβεση σε πολλές περιπτώσεις γίνεται με τις δωροδοκίες από τις φαρμακευτικές και ιατρικές εταιρείες, για παράνομες έρευνες που κάνουν σε ασθενείς παρά τη συγκατάθεσή τους, τα άπειρα φακελάκια τα οποία απεκόμιζαν από τους ασθενείς με εκβιαστικό τρόπο, την ανάμειξή τους ακόμα και σε αντιδεολογικές και εγκληματικές πράξεις όπως είναι η υποβολή ασθενών σε χειρουργεία άνευ λόγου και με πολλές φορές θανάσιμο αποτέλεσμα, τις λάθος διαγνώσεις λόγω έλλειψης γνώσεων αλλά και την εμπλοκή τους σε χειρουργεία εμπορίας οργάνων. 

Για τους νέους γιατρούς, η οικονομική κρίση τους οδηγεί λόγω χαμηλών μισθών να αναζητήσουν την τύχη τους στη Δυτική Ευρώπη και εκεί όμως ξεκινώντας από χαμηλούς μισθούς για τα δυτικοευρωπαϊκά δεδομένα ενώ τα προσοδοφόρα φακελάκια  είναι περιορισμένα. Και αυτό το επάγγελμα (για λειτούργημα ούτε λόγος) έχει χάσει την αίγλη που είχε στο παρελθόν.

Ο δικηγόρος, από την άλλη, έχει συνδεθεί με άνομες δραστηριότητες, εξαπάτηση των πελατών του αλλά και με υπερπληθώρα δικηγόρων που ξεπερνά τη ζήτηση καπ. Πλέον οι νέοι δικηγόροι είναι είτε άνεργοι είτε εργάζονται με εξευτελιστικούς μισθούς σε μεγαλύτερα γραφεία ελπίζοντας κάποια στιγμή να βελτιωθεί η οικονομική τους κατάσταση.

  

Ηρθε μετά η εποχή των χρηματιστών. Επάγγελμα που συνοδευόταν από την αίγλη του χρήματος και ότι αυτό συνεπάγεται. Η πτώση όμως του ελληνικού χρηματιστηρίου οδήγησε στο κλείσιμο πολλών χρηματιστηριακών και τη μείωση του αριθμού των χρηματιστών.

Η κρίση έδωσε για λίγο καιρό αίγλη στους οικονομολόγους. Θεωρήθηκαν ως οι σοφοί που θα δώσουν λύση στην κρίση. Αρκετά γρήγορα διαπιστώθηκε ότι δεν μπορούν να δώσουν στην κρίση και ότι η πληθώρα των οικονομικών σχολών σκέψης  μπέρδευε το κοινό που τους παρακολουθούσε , το οποίο δεν έβλεπε καμία βελτίωση της κατάστασης του αλλά αντίθετα έβλεπε επιδείνωση.

Οι πανεπιστημιακοί από την άλλη, γνώρισαν και αυτοί κάποια δόξα αλλά όχι δόξα διαρκείας. Η πληθώρα των πανεπιστημιακών σχολών και συνεπώς και καθηγητών, οι χαμηλοί μισθοί ειδικά γι’αυτούς που δεν μπορούν να επιδοτηθούν από ευρωπαϊκά προγράμματα λόγω αντικειμένου, η απομάκρυνσή τους από την πραγματική ζωή αλλά και η αποστασιοποιημένη στάση τους στην κρίση, μείωσε κατά πολύ την αίγλη που είχε το επάγγελμά τους.

Τι μας έμεινε σήμερα; Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι αίγλη μπορούν να έχουν αυτοί που ασχολούνται με την πληροφορική εάν και αρκετοί είναι εύποροι μάλλον είναι βαρετοί τύποι (βλ. Μπιλ Γκέητς).

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Μας έμειναν λοιπόν, οι τηλεπερσόνες, οι τηλεοπτικοί σεφ, τα μοντέλα και οι διάφοροι τραγουδιστές εύπεπτων ασμάτων και οι αγωνιζόμενοι σε διάφορα ριάλιτυ που εξευτελιζόμενοι προσπαθούν να κερδίσουν κάποια χρήματα.  Όπως όμως κάθε ψεύτικο και ανούσιο έτσι και αυτοί θα ξεφτίσουν γιατί φαίνεται ότι έρχεται κάτι καινούριο και πιο ουσιαστικό και έτσι από την εποχή της ανοησίας να μεταβούμε στην εποχή της αλήθειας.



Το κείμενο γράφτηκε για τη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» του περιοδικού Writers Gang.

Τί Συμβαίνει στην Ελλάδα;

Μία συζήτηση εφ'όλης της ύλης με τη Χριστίνα Γεωργαρά της Τηλεόρασης Όλυμπος. Η Ελλάδα σε κρίση τότε και τώρα και τι μπορούμε να κάνουμε.

Οδηγός Επιβίωσης στην Κρίση – Ο Κανόνας του Αγίου Βενέδικτου

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Καὶ τοῦτο εἰδότες τὸν καιρόν, ὅτι ὥρα ἤδη ὑμᾶς ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι, νῦν γὰρ ἐγγύτερον ἡμῶν ἡ σωτηρία ἢ ὅτε ἐπιστεύσαμεν.

Προς Ρωμαίους 13:11

Ο Ροντ Ντρέερ ήταν ένας Μεθοδιστής ιερέας που αποφάσισε να γίνει Χριστιανός Ορθόδοξος. Εκτός όμως από ιερέας είναι και συγγραφέας, συντάκτης και ιστολόγος. Εγραψε το βιβλίο (ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά «Η επιλογή του Βενέδικτου, μία στρατηγική για τους Χριστιανούς σε ένα μετά – χριστιανικό έθνος) το οποίο έγινε ευπώλητο και συζητήθηκε εκτενώς.

Ο πατέρας Ροντ βασίστηκε στον Κανόνα του Αγίου Βένεδικτου (540 μ.Χ.) και προτείνει έναν οδηγό επιβίωσης για τους Χριστιανούς σε ένα μετα-χριστιανικό έθνος, όπως αποκαλεί την Αμερική. 

Θεωρώ ότι το βιβλίο παρουσιάζει ενδιαφέρον και για όσους αναζητούν μία ζωή με αξίες, μακριά από τα όσα επιτάσσει η παγκοσμιοποίηση αλλά και για όσους ενδιαφέρονται για τις νέες τάσεις και έχουν ανοικτό μυαλό χωρίς στερεότυπα.

Η Αμερική, μέσα από το βιβλίο του πατέρα Ροντ, εμφανίζεται ως μία χώρα όπου οι χριστιανοί βρίσκονται υπό διωγμό ανεξάρτητα από το εάν οι Δημοκρατικοί ή οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν την εξουσία. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας. 

Ο λόγος είναι, σύμφωνα με τον πατέρα Ροντ, ότι η Δύση βρίσκεται σε παρακμή, μία παρακμή που όπως αναφέρει ο φιλόσοφος Αλαστνταιρ ΜακΙντάιρ οφείλεται στο ότι η Δύση παραδόθηκε στον σχετικισμό, στην πεποίθηση ότι οι ηθικές επιλογές μας βασίζονται στο τι θεωρούμε εμείς ως άτομα ότι είναι το σωστό και όχι τι είναι σωστό για το σύνολο.

Σε αυτή την απώλεια αξιών και στον απόλυτο ατομικισμό, ο Γιουβάλ Λεβίν προτείνει για όλους όσους έχουν παραδοσιακές αξίες και υποστηρίζουν το γενικό καλό, αντί του να βρίσκονται σε μεγάλους οργανισμούς και ιδρύματα να διασκορπισθούν στην περιφέρεια και να δώσουν όλη τους την προσοχή στην κοινότητα στην οποία ανήκουν χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να αποτραβηχτούν από τη σύγχρονη ζωή.

Ζούμε σε μία εποχή αθεΐας ή το λιγότερο σε μία εποχή αγνωστικιστών. Σύμφωνα με τον Αλεξίς  ντε Τοκβίλ εάν ένα δημοκρατικό έθνος απωλέσει τη θρησκεία του τότε θα  πέσει θύμα ενός άμετρο ατομικισμού, υλισμού και δημοκρατικού δεσποτισμού και αναπόφευκτα «ετοιμάζει τους πολίτες του για σκλαβιά».  Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον ντε Τοκβίλ «θα πρέπει να διατηρηθεί ο Χριστιανισμός στις νέες δημοκρατίες με οποιοδήποτε κόστος».

Σε αυτές τις συνθήκες ποιοι είναι αυτοί που ζουν σύμφωνα με τον Κανόνα του Αγίου Βενέδικτου; Ο πατέρας Ροντ αναφέρει τον Βάτσλαφ Χάβελ, τον πρώτο Πρόεδρο της Τσεχίας, συγγραφέα, αντικαθεστωτικό και δραματουργό. 

Βάτσλαφ Χάβελ

Ο Χάβελ είχε δώσει πολλά παραδείγματα. Ακολουθούν τον Κανόνα του Αγίου Βενέδικτου οι δάσκαλοι που διδάσκουν τα παιδιά όλα όσα δεν θα μάθουν στα κρατικά σχολεία. Οι συγγραφείς που είναι αληθινοί και γράφουν ότι πιστεύουν και βρίσκουν τον τρόπο να τα δημοσιεύσουν ανεξάρτητα από το προσωπικό κόστος που μπορεί να έχουν. Οι ιερείς που ζουν σύμφωνα με τους κανόνες της θρησκείας παρά τα νομικά εμπόδια και τις καταδίκες. Οι καλλιτέχνες που δεν ενδιαφέρονται για την επίσημη άποψη. Οι νέοι που δεν ενδιαφέρονται για την επιτυχία όπως αυτή τους επιβάλλεται από την κοινωνία αλλά αποφασίζουν να ζήσουν μία ζωή με ακεραιότητα ανεξάρτητα από το κόστος. Οι άνθρωποι που αρνούνται να αφομοιωθούν αλλά αντίθετα δημιουργούν τις δικές τους δομές. Ολοι αυτοί ζουν σύμφωνα με τον Κανόνα του Αγίου Βενέδικτου.

Ο πατέρας Ροντ συμβουλεύει να ξεκινήσουμε την αντιπολιτική πολιτική με το να αποτραβηχτούμε από τα πολιτισμικά «πρότυπα» - να κλείσουμε τις τηλεοράσεις και την ενασχόληση με τα κινητά. Να διαβάζουμε βιβλία, να παίζουμε παιχνίδια (προφανώς όχι ηλεκτρονικά), να δημιουργούμε μουσική, να γιορτάζουμε με τους γείτονες, να φτιάξουμε μία εκκλησία ή μία ομάδα εντός της εκκλησίας μας, να δημιουργήσουμε ένα κλασσικό Χριστιανικό σχολείο ή να στείλουμε τα παιδιά μας σε ένα ήδη υπάρχον. Να ασχοληθούμε μετην κηπουρική και να μάθουμε τα παιδιά  να παίζουν μουσική και να φτιάξουν μία μπάντα. Να ασχοληθούμε με τον εθελοντισμό. Συμβουλές που, κατά τη γνώμη μου, προτρέπουν στην επιστροφή σε μία πιο απλή και φυσική ζωή και στη συλλογικότητα.

Αναφορικά με την παιδεία και αυτό που ονομάζεται επιστροφή στην κλασσική Χριστιανική εκπαίδευση, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η  επιστροφή στην ελληνορωμαϊκή και χριστιανική παράδοση την οποία τα παιδιά θα πρέπει να μελετήσουν εις βάθος. Ο πατέρας Ροντ αναφέρει ότι η παράδοση αυτή είναι άγνωστη στους σύγχρονους Αμερικάνους και πολύ φοβάμαι ότι θα γίνει άγνωστη και στα σύγχρονα Ελληνόπουλα με όλη αυτή την πολεμική σε οτιδήποτε αφορά την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό και την περίεργη εμμονή στην εξάλειψή της. Η σύγχρονη τάση στην παιδεία είναι να τα αποδίδει όλα στον Διαφωτισμό και αντίθετα η αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο να καλύπτονται από ένα πέπλο μυστηρίου. Ο στόχος βέβαια είναι ευνόητος και δεν είναι παρά η δημιουργία γενιών αμαθών που θα πλανώνται χωρίς σκοπό, χωρίς ρίζες και οι οποίοι δεν θα αισθάνονται υποχρέωση σε κανέναν άλλο παρά στους εαυτούς τους.

Η λύση θα είναι να πάρουν οι γονείς τα παιδιά τους από τα δημόσια σχολεία και να τους δώσουν την κατάλληλη εκπαίδευση που θα μαθαίνει στα παιδιά την ιστορία και τη θρησκεία. Στην Αμερική, η διδασκαλία κατ’οίκον είναι εφικτή και θεωρώ ότι και στην Ελλάδα επιτρέπεται, εάν και σε αυτό καταλληλότεροι να απαντήσουν είναι οι νομικοί.  Ο πατέρας Ροντ αποκαλεί την κλασσική Χριστιανική εκπαίδευση «νέα αντικουλτούρα», ένας πράγματι ενδιαφέροντας όρος.

Θεωρεί ότι ο διωγμός των χριστιανών θα συνεχισθεί γι’αυτό και προτρέπει οι χριστιανοί να μάθουν μία τέχνη και να επιδεικνύουν πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ τους. Προτρέπει δε να σιωπούν όταν κάτι δεν παραβιάζει τη συνείδησή τους και να αποφεύγουν τις συγκρούσεις . Η σιωπή και ιδιαίτερα μέσω της προσευχής βοηθά επίσης να απαλλαγούμε από το άγχος.

Είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικός με την τεχνολογία ειδικότερα με το Διαδίκτυο και τα κινητά γιατί διασπούν την προσοχή και έτσι δεν μπορούμε αφενός να σκεφθούμε αλλά και αφετέρου γιατί είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για τα παιδιά γιατί μέσω αυτών έχουν  πρόσβαση σε πορνογραφικό υλικό κτλ. Αναφέρει δε ότι ο Στηβ Τζομπς δεν άφηνε τα παιδιά του να χρησιμοποιούν τα ipad και περιόριζε αυστηρά την πρόσβασή τους στην τεχνολογία.

Πιστεύει ότι η τεχνολογία δημιουργεί μία νοοτροπία που αποτρέπει τον άνθρωπο να σκεφθεί ότι υπάρχουν σημαντικότερα θέματα και δεν αρκεί η απλή κατασκευή πραγμάτων. Χρησιμοποιώντας τις ελληνικές λέξεις «τέχνη» και «επιστήμη» όπου ενώ η τέχνη είναι η γνώση δημιουργίας/κατασκευής πραγμάτων, η επιστήμη αναφέρεται στη γνώση για το πώς είναι τα πράγματα έτσι ώστε να γνωρίζουμε τι θα πρέπει να κάνουμε. Η τεχνολογία κάνει τη διάδραση με τον εξωτερικό κόσμο να είναι αφηρημένη ενώ πράξεις όπως η κηπουρική, το μαγειρική, η άσκηση, η ραπτική, οι πράξεις που χρησιμοποιούμε τα χέρια μας με άλλα λόγια, βοηθούν στο να έχουμε σχέση με τον πραγματικό κόσμο και να ερχόμαστε σε προσωπική επαφή με τους άλλους ανθρώπους (και όχι μέσω των κοινωνικών μέσων, θα πρόσθετα, που έχουν στην κυριολεξία καθηλώσει τους ανθρώπους μπροστά από μία οθόνη).

Με την τεχνολογία χάνουμε τη συλλογική μας μνήμη και χωρίς μνήμη δεν γνωρίζουμε ποιοι είμαστε και εάν δεν ξέρουμε ποιοι είμαστε τότε κάνουμε ότι μας υπαγορεύουν τα πάθη της στιγμής.

Συνοψίζοντας λοιπόν τις οδηγίες του πατέρα Ροντ, μας προτρέπει να ασχοληθούμε με την κλασσική εκπαίδευση, να μάθουμε ιστορία και να διαβάσουμε τις Γραφές, να επιδεικνύουμε συλλογικότητα και να βοηθάμε ο ένας τον άλλο και να δημιουργούμε δίκτυα αλληλεγγύης, να μάθουμε μία τέχνη και να ασχολούμαστε με χειρωνακτικές ενασχολήσεις, να κλείσουμε την τηλεόραση, να μάθουμε μουσική και να βάλουμε στην άκρη τα κινητά και τα κοινωνικά μέσα. Να συναντιόμαστε με τους άλλους αλλά όπου πρέπει να σιωπούμε.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Αυτός είναι ένας οδηγός επιβίωσης, διαφορετικός από τους άλλους, που υποστηρίζει την  επιστροφή στις παλαιές αξίες για τις δύσκολες και απόλυτα σκοτεινές ημέρες που έρχονται. Η επιλογή για το εάν θα τον εφαρμόσουμε εναπόκειται σε εμάς.

* Rod Dreher "The Benedict Option - A strategy for Christians in a post-Christian nation". Εκδ. Sentinel.

Το κείμενο γράφτηκε για τη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» που διατηρώ στο ηλεκτρονικό περιοδικό Writer's Gang.

Σωματεμπορία Γυναικών – Η Σκοτεινή Πλευρά της Παγκοσμιοποίησης

 Φωτεινή Μαστρογιάννη

Η σωματεμπορία γυναικών είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη σεξουαλική εκμετάλλευση τους. Ο όρος που έχει επικρατήσει είναι η αγγλική λέξη τράφικινγκ και περιλαμβάνει εκτός από τις γυναίκες και τα παιδιά. Διαβάζουμε ότι ο τζίρος από το τράφικινγκ στην Ευρώπη αγγίζει τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ ενώ διεθνώς τα 25,7 δισεκατομμύρια δολάρια. Στην Ελλάδα, το διεθνικό τράφικινγκ συνδέεται με τη διακίνηση και αναγκαστική εκπόρνευση αλλοδαπών γυναικών.

Πρόκειται λοιπόν για μία άκρως επικερδή «επιχειρηματική δραστηριότητα» από την οποία δεν επωφελούνται όμως μόνο οι ιδιώτες αλλά και ολόκληρα κράτη.

Λόγω της παγκοσμιοποίησης και των διαρκώς αυξανόμενων κρατικών χρεών (η Ελλάδα εντάσσεται στις άκρως χρεωμένες χώρες), τα χρεωμένα κράτη εξαναγκάζονται από τους δανειστές να ακολουθήσουν πολιτικές που προάγουν την «ανάπτυξη» και να αυξήσουν τα έσοδα από συνάλλαγμα για να αποπληρώσουν τους δυσβάσταχτους τόκους και δάνεια.  Ενώ δεν τίθεται ρητά ως πολιτική, ερευνητές από τη Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, υποστηρίζουν ότι τα κράτη που βρίσκονται σε αυτή τη θέση εμμέσως πλην σαφώς στηρίζουν την αύξηση της πορνείας και συνεπώς και του τράφικινγκ γυναικών γιατί αυξάνονται τα έσοδα από συνάλλαγμα που προέρχονται από γυναίκες οι οποίες έχουν εξαναγκασθεί να εργάζονται στη βιομηχανία του σεξ στην αλλοδαπή.

Σε περιοχές όπως είναι η Μανίλα η εσωτερική μετανάστευση των γυναικών από τις αγροτικές στις αστικές περιοχές για εύρεση εργασίας τις οδηγεί στο τράφικινγκ. Η εστίαση της κυβέρνησης στην ανάπτυξη του τουρισμού ενθαρρύνει και τον επονομαζόμενο «ψυχαγωγικό» τουρισμό και συχνά αποτελεί και κρατική προώθηση της βιομηχανίας του σεξ στις περιοχές αυτές.  Το Διαδίκτυο έχει παίξει  σημαντικό ρόλο στην προώθηση του τράφικινγκ γυναικών στο εξωτερικό. Η έμμεση κρατική πολιτική και ενθάρρυνση από την πλευρά του κράτους των Φιλιππινών στη μετανάστευση των γυναικών αποτέλεσε και σημαντική διευκόλυνση του τράφικινγκ.

Μία παρόμοια κατάσταση περιγράφεται και για το Νεπάλ όπου εκεί το τράφικινγκ γυναικών συνδέεται και με το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο του γυναικείου πληθυσμού, τη φτώχεια, τον έντονο σεξισμό εναντίον των γυναικών, την περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων και την έλλειψη οικονομικών ευκαιριών στους αγροτικούς πληθυσμούς.

Η παγκοσμιοποίηση έδωσε την ευκαιρία σε αρκετές γυναίκες να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό. Ωστόσο, οι θέσεις εργασίας δεν είναι αρκετές και δεν μπορούν να καλύψουν τη ζήτηση. Οι σωματέμποροι έχουν αδράξει την ευκαιρία και παρασύρουν τις γυναίκες στη βιομηχανία του σεξ υποσχόμενοι εργασιακές ευκαιρίες (που δεν υπάρχουν) ενώ αυτοί επωφελούνται από τη σεξουαλική εκμετάλλευση των γυναικών. Αυτή είναι άλλη μία σκοτεινή πλευρά της παγκοσμιοποίησης.

Η Ελλάδα φαίνεται ότι ακολουθεί έναν παρόμοιο δρόμο με τις χώρες αυτές. Βαθύτατα χρεωμένη χωρίς καμία ελπίδα ευημερίας για τους κατοίκους της, με μία οικονομική στρατηγική που υπαγορεύεται από τους δανειστές, με υπερβολική έμφαση στον τουρισμό και κατ’επέκταση στη βιομηχανία του σεξ (βρίθουν οι περιγραφές για τα κυκλώματα πορνείας και μαφίας σε τουριστικά νησιά όπως είναι η Μύκονος), με έμμεση προτροπή των κατοίκων για μετανάστευση στο εξωτερικό λόγω έλλειψης επαγγελματικών ευκαιριών (μάλιστα χρησιμοποιείται εύσχημα η φράση «τα καλύτερα μυαλά πάνε στο εξωτερικό» ως προτροπή για τη μετανάστευση, υπονοώντας ότι μόνο οι βλάκες ή έστω τα «μυαλά» που δεν είναι τόσο καλά παραμένουν στη χώρα), έχοντας ως απώτερο στόχο τη συλλογή συναλλάγματος για την αποπληρωμή ενός αμφισβητούμενου χρέους.  

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Αυτή είναι άλλη μία σκοτεινή πλευρά τόσο της παγκοσμιοποίησης όσο και της διαφημιζόμενης αλλά ασαφούς οικονομικής «ανάπτυξης».  Θα την ανεχθούμε κλείνοντας συνεχώς τα μάτια και αποφεύγοντας την πραγματικότητα; Η πραγματικότητα όμως δεν αποφεύγεται αλλά αντιμετωπίζεται.

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» του ηλεκτρονικού περιοδικού Writers Gang.

Ηλικιακές Διακρίσεις και ο Εξοβελισμός των Ηλικιωμένων

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ο γέρων νέος εγένετο, ο δε νέος άδηλον ει εις γήρας αφίξεται.

Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος

Απόδοση στη νέα ελληνική: Ο γέρος υπήρξε νέος αλλά ο νέος δεν είναι σίγουρο ότι θα φτάσει να γίνει γέρος.

Στις μέρες μας αλλά και στο πρόσφατο παρελθόν ( η πρόταση του Ανδρέα Λοβέρδου «οι άνθρωποι δεν πεθαίνουν κιόλας, ζούνε πολλά χρόνια μετά τη σύνταξή τους» σοκάρισε την ελληνική κοινή γνώμη και έχει μείνει αξέχαστη) οι πολιτικοί ταγοί με δηλώσεις τους στράφηκαν εναντίον των ηλικιωμένων υπονοώντας ότι ο θάνατός τους (των ηλικιωμένων) θα είναι μία λύση για το ασφαλιστικό σύστημα. 

Όχι μόνο αυτό αλλά και με πρόσφατα μέτρα οι άνω των 74 ετών (στερώντας τους πολύτιμους βαθμούς ελευθερίας και δυσχεραίνοντας στο μέγιστο βαθμό την καθημερινότητά τους χωρίς αντίστοιχα να υπάρχει καμία κρατική μέριμνα για τη διευκόλυνσή τους) θα πρέπει να αποδείξουν ότι ξέρουν να οδηγούν και να περνούν τις αντίστοιχες εξετάσεις (οι οποίες θα επαναλαμβάνονται κάθε τρία και δύο χρόνια) παρά το γεγονός ότι μπορεί να είναι έμπειροι οδηγοί. Θα πρέπει να υποστούν λοιπόν το χρηματικό και ψυχικό κόστος της επανάληψης εξετάσεων οδήγησης ενώ θα αρκούσε μία ιατρική εξέταση για την κατάσταση των αντανακλαστικών τους.  Για τους νέους όμως που οδηγούν υπό την επήρεια αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών ή οδηγούν με μεγάλη ταχύτητα δεν γίνεται κανένας λόγος εξέτασης της υγείας τους και επανάληψης εξετάσεων. 

Οι δηλώσεις και τα μέτρα αυτά είναι ενδεικτικά του άκρατου καπιταλισμού που έχει κυριαρχήσει στη χώρα μας και διεθνώς όπου όποιος δεν δημιουργεί χρήμα καθίσταται περιττός δηλαδή «περιττοί» είναι οι ηλικιωμένοι, οι μητέρες που δεν εργάζονται, οι ανάπηροι αλλά και τα παιδιά. 

Το πογκρόμ αυτό κατά των ηλικιωμένων αποτελεί δείγμα ρατσισμού όπως είναι ο σεξισμός κτλ. Δεν είναι μόνο οι πολιτικοί ταγοί που στρέφονται εναντίον τους αλλά και όλο το οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον παρά την ύπαρξη του Ν. 4443/2016, άρθρο 2 όπου η διάκριση με βάση την ηλικία θεωρείται έμμεση διάκριση. Το αστείο είναι λοιπόν ότι οι πολιτικοί με αυτές τις δηλώσεις τους εναντιώνονται σε έναν ήδη υπάρχοντα νόμο. 

Οσον αφορά το επιχειρηματικό περιβάλλον είναι δύσκολο εάν όχι αδύνατον να βρει κάποιος εργασία εάν είναι μεγαλύτερος των 45 ετών (εάν και με βάση το προσδόκιμο ζωής δεν θα χαρακτηρίζαμε ηλικιωμένο κάποιον που είναι 45 ετών). Φυσικά για τις γυναίκες αυτής της ηλικίας η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη. Οι νέοι θεωρούνται πιο μορφωμένοι ενώ παραβλέπεται το γεγονός ότι υπάρχουν μεγαλύτεροι το ίδιο ή και περισσότερο μορφωμένοι και σίγουρα με μεγαλύτερη επαγγελματική εμπειρία. 

Το να είσαι νέος και ει δυνατόν και ωραίος θεωρείται ένα προσόν που με τις κατάλληλες γνωριμίες μπορεί να σου προσφέρει και υπουργικές θέσεις όπως έχουμε δει πολλαπλώς στη χώρα μας (καταπατώντας για άλλη μία φορά τον Ν.4443/2016 άρθρο 2 που ορίζει ότι ως «διάκριση λόγω νομιζόμενων χαρακτηριστικών» νοείται η λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση ενός προσώπου που εικάζεται ότι διαθέτει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης, σε ξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτη ριστικών φύλου), με άλλα λόγια η προτίμηση σε νέους και ωραίους (;) είναι διάκριση λόγω νομιζόμενων χαρακτηριστικών. 

Ο ρατσισμός έναντι των μεγαλυτέρων τονίζεται και από τη μετανάστευση νέων επιστημόνων. Το μήνυμα που μεταφέρεται είναι ότι φεύγουν τα «καλύτερα μυαλά» υπονοώντας ότι όσοι μεγαλύτεροι ηλικιακά αλλά και νέοι επιμένουν να ζουν σε αυτή τη χώρα και να αγωνίζονται για ένα καλύτερο μέλλον είναι βλάκες συλλήβδην αφού τα «καλύτερα μυαλά» έχουν φύγει. Αποτελεί λοιπόν έμμεση «προτροπή» να εγκαταλείψει κάποιος την Ελλάδα αφού εδώ μόνο βλάκες παραμένουν ενώ στο εξωτερικό είναι όλα τέλεια (εικόνα που απέχει βέβαια πολύ της πραγματικότητας) ειδικά για τα «καλύτερα μυαλά». Φυσικά αποκρύπτεται το γεγονός ότι η μεταναστευτική αυτή εκροή δεν συνοδεύεται από την αντίστοιχη μεταναστευτική εισροή «καλύτερων μυαλών» αλλά αυτό είναι θέμα ενός άλλου κειμένου. 

Οι ρατσιστικές διακρίσεις που υφίστανται οι ηλικιωμένοι εκτείνονται και στα θέματα εμφάνισης («δεν ντύνεσαι όπως αρμόζει στην ηλικία σου» λες και η ηλικία καθορίζει με γραπτούς κανόνες τα χρώματα και το είδος ένδυσης κάποιου) αλλά και στο γενικότερο τρόπο ζωής. Πρέπει να καταβάλλουν προσπάθειες να μοιάζουν νέοι (κάνουν χρυσές δουλειές οι πλαστικοί χειρουργοί, δερματολόγοι, γυμναστές, αισθητικοί κτλ) συνοδευόμενες από το αντίστοιχο άγχος του να φαίνονται διαρκώς νέοι αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μιλούν, να ντύνονται ή να συμπεριφέρονται ως νέοι. Άλλο ένα δείγμα της σχιζοφρενικής κατάστασης της σύγχρονης κοινωνίας. 

Η ηλικιακή διάκριση κατά των ηλικιωμένων αποτελεί άλλη μία ρατσιστική διάκριση που δεν διαφέρει από τον σεξισμό εναντίον των γυναικών, τη διάκριση λόγω αναπηρίας, φυλής κτλ. Οι ηλικιωμένοι αποτελούν ένα τμήμα του πληθυσμού που διαρκώς μεγαλώνει και η αντιμετώπιση του ρατσισμού εναντίον τους δεν πρέπει μόνο να περιορίζεται σε νομοθετήματα αλλά να γίνεται διαρκής ενημέρωση του κοινού και αλλαγή νοοτροπίας. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Θα πρέπει να συνοδεύεται επίσης και από αλλαγή του οικονομικού συστήματος με ένα νέο που δεν θα προάγει τον ακραίο ατομισμό και την πλήρη ιδιωτικοποίηση των πάντων καθιστώντας έτσι δύσκολη, εάν όχι αδύνατη, την πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας, υγείας και εκπαίδευσης για την πλειονότητα των ανθρώπων. Αντίθετα, το οικονομικό σύστημα θα πρέπει να είναι τέτοιο που να προάγει την ευημερία και όχι την άκρατη και καταστροφική πολλές φορές ανάπτυξη που γίνεται εις βάρος των πιο ευπαθών τμημάτων του πληθυσμού, μεταξύ αυτών και οι ηλικιωμένοι. 

Το κείμενο γράφτηκε για τη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» του ηλεκτρονικού περιοδικού Writers Gang

Γυναίκες και Εργασία στην Αττική

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Τα μέτρα που εφαρμόζονται στην Ελλάδα κατ’εντολή των δανειστών έχουν, ως γνωστόν, προκαλέσει τεράστια ύφεση στην οικονομία. Ένα από τα μέτρα αυτά είναι η απορρύθμιση της εργασίας που έχει πλήξει ιδιαίτερα τις γυναίκες.

Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον νομό Αττικής βλέπουμε ότι ο αριθμός των ανέργων γυναικών αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης (από 100.427 το 2006 σε 198.455) το 2017. Σε σχέση με τους άντρες η ανεργία και στα χρόνια πριν την κρίση αλλά και κατά τη διάρκεια της κρίσης πλήττει κυρίως τις γυναίκες.

Εντυπωσιακό όμως είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία, η ανεργία πλήττει κυρίως τις γυναίκες μεταλυκειακής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, δηλαδή με άλλα λόγια γυναίκες ανώτερου εκπαιδευτικού επιπέδου θέτοντας έτσι πολλά εύλογα ερωτήματα όπως γιατί δεν αξιοποιείται κατάλληλα το γυναικείο ανθρώπινο δυναμικό αλλά και το τι είδους στρατηγική ανάπτυξης ακολουθείται όταν το εκπαιδευμένο προσωπικό ωθείται στην ανεργία. Τίθεται όμως και ένα άλλο βασικό ερώτημα που είναι αυτό της ίσης πρόσβασης των γυναικών στην εργασία.

Αυξάνεται όμως και ο αριθμός των γυναικών στην Αττική που απασχολούνται σε θέσεις μερικής απασχόλησης. Σημειωτέον ότι αντίθετα με τα όσα προσπαθούν να υποστηρίξουν οι διάφορες νεοφιλελεύθερες πολιτικές, δηλαδή ότι οι γυναίκες επιδιώκουν να εργάζονται σε θέσεις προσωρινής απασχόλησης γιατί κατ’αυτό τον τρόπο θα μπορούν να ανταποκρίνονται καλύτερα στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (έρευνα Εργατικού Δυναμικού, τρίτο τρίμηνο 2017), οι γυναίκες στρέφονται στην προσωρινή απασχόληση γιατί δεν μπορούν να βρουν θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης και όχι γιατί θέλουν ανταποκριθούν καλύτερα στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις ή για να επιτύχουν την περιβόητη ισορροπία ζωής – εργασίας που τόσο διαφημίζεται. 

Η συνεχής δε μείωση του υποτυπώδους κράτους πρόνοιας που υπήρχε στην Ελλάδα, λόγω των νεοφιλελεύθερων πολιτικών λιτότητας που επιβάλλονται στη χώρα μας από τους δανειστές, εξαναγκάζει τις γυναίκες στην Ελλάδα να θέσουν ως αποκλειστική τους προτεραιότητα τον ρόλο τους ως σύζυγοι και μητέρες αντί του να αναζητούν μία θέση εργασίας ή να θέλουν να εξελιχθούν επαγγελματικά.

Οι θέσεις μερικής απασχόλησης είναι συνήθως θέσεις με πολύ χαμηλές αμοιβές, χαμηλών εκπαιδευτικών απαιτήσεων, οι οποίες δεν απαιτούν κάποια εξειδίκευση – θέσεις που είναι περισσότερο «γυναικείες» π.χ. φροντίδα ηλικιωμένων, τηλεφωνήτριες κτλ. 

Ως εκ τούτου, η απασχόληση των γυναικών σε τέτοιες θέσεις, ενδυναμώνει το χάσμα στην αγορά εργασίας μεταξύ ανδρών και γυναικών και έχουμε μία επιστροφή της γυναίκας σε πιο «παραδοσιακούς» ρόλους όπως είναι η ανατροφή παιδιών, η οικιακή εργασία, η φροντίδα των ηλικιωμένων. Το δε εισόδημα που αποκτά από την εργασία της θεωρείται συμπληρωματικό στο οικογενειακό εισόδημα ενώ η συμμετοχή της στην παραγωγή κρίνεται ως περιστασιακή. 

Η ανεργία των γυναικών μεταλυκειακής εκπαίδευσης και αποφοίτων πανεπιστημίου στην Αττική συνεχίζει να αυξάνεται αντί να μειώνεται ενώ αντίθετα η ανεργία των γυναικών αποφοίτων λυκείου από το 2014 αρχίζει να μειώνεται γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι οι θέσεις μερικής απασχόλησης δεν απαιτούν κάποια εξειδίκευση.

Εάν απεικονίσουμε αυτή την ανισότητα με πιο γλαφυρούς όρους, βλέπουμε ότι οι γυναίκες προορίζονται για θέσεις μερικής εργασίας χαμηλής εξειδίκευσης και χαμηλών απολαβών (και έτσι καθίστανται περισσότερο ευάλωτες στην κρίση λόγω της οικονομικής ανασφάλειας) ενώ οι άντρες προορίζονται για θέσεις πλήρους απασχόλησης, υψηλής εξειδίκευσης και υψηλών απολαβών (πάντα στο πλαίσιο που μπορεί να βρει κάποιος εργασία στην Ελλάδα του σήμερα).

Οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι φθηνό εργατικό δυναμικό. Ο μισθός των γυναικών που απασχολούνται σε πλήρη απασχόληση αντιστοιχεί στο 87,18% του μέσου ανδρικού μισθού, ωστόσο, όσον αφορά τη μερική απασχόληση παρατηρούμε μία σύγκλιση δηλαδή ο μέσος μισθός των γυναικών που απασχολούνται με μορφή μερικής απασχόλησης αντιστοιχεί στο 97,27% των ανδρών. Με άλλα λόγια, οι άντρες που θα απασχοληθούν σε τέτοιες μορφές απασχόλησης θα έχουν και αυτοί χαμηλές αποδοχές.

Μία από τις λύσεις που προτείνονται για τη μείωση της ανεργίας των γυναικών είναι και η λεγόμενη γυναικεία επιχειρηματικότητα. Τίθεται το εύλογο ερώτημα για το τι είδους επιχειρηματικότητα μιλάμε όταν οι επιχειρήσεις κλείνουν συνεχώς ενώ η κυριαρχία των πολυεθνικών θέτει ακόμα μεγαλύτερα εμπόδια για το επιχειρείν. Οι δε νέες επιχειρήσεις που ανοίγουν είναι συνήθως πολύ μικρές ή δεν έχουν καθόλου εργαζόμενους. Πρόκειται δε για επιχειρήσεις εντάσεως εργασίας και όχι για κάποιες τεχνολογικά εξελιγμένες επιχειρήσεις. Συνεπώς, πρόκειται και για τεχνολογική οπισθοδρόμηση παρά τις πολλές εξαγγελίες για επιχειρηματικότητα σε συνδυασμό με την καινοτομία.

Στην Αττική σκιαγραφείται πλέον το προφίλ της άνεργης γυναίκας που είναι (κυρίως) ηλικίας 30-44 ετών, μεταλυκειακής εκπαίδευσης ή απόφοιτης πανεπιστημίου. 

Ο περιορισμός δε της πρόσβασης στο δημόσιο τομέα χειροτερεύει την ανεργία των γυναικών όπως και οι πολιτικές που ακολουθούνται που είναι ουδέτερες ως προς το φύλο αντί του να προσαρμόζονται στο φύλο και έτσι να λαμβάνουν υπόψη τους τις ανάγκες των γυναικών, να περιορίζουν τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις εναντίον των γυναικών στην αγορά εργασίας αλλά και να αυξάνουν τις κοινωνικές δομές που είναι απαραίτητες για τις γυναίκες βλ. παιδικοί σταθμοί κτλ. 

Το σύγχρονο δε φεμινιστικό κίνημα διαπνέεται από νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις. Υποστηρίζει ότι η γυναίκα πρέπει να φροντίσει μόνη της για τη ζωή της (ως και η ζωή και η ευημερία να είναι ανεξάρτητες από το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον) και δεν ασκεί καμία κριτική για τις χαμηλές απολαβές , την εργασιακή ανασφάλεια , την αύξηση των ωρών εργασίας ανά νοικοκυριό (που σε συντριπτικό ποσοστό δεν αμείβονται), την αύξηση της φτώχειας των γυναικών και των μονογονεϊκών οικογενειών αλλά αντίθετα απασχολείται με θέματα όπως είναι η ταυτότητα του φύλου.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Όπως βλέπουμε λοιπόν, η κρίση και οι πολιτικές που ακολουθούνται για την εργασία έχουν χειροτερεύσει τη ζωή όλων των Ελλήνων και ειδικότερα των γυναικών και δυστυχώς δεν έχει προταθεί οτιδήποτε ουσιαστικό για τη βελτίωση των άσχημων συνθηκών διαβίωσης. Αντίθετα, το μόνο που βλέπουμε είναι μία εμμονική προσήλωση σε αποτυχημένες οικονομικές πολιτικές. 




Tο κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά με τον τίτλο «Γυναίκες της Αττικής - Θύματα της κρίσης» στη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» του ηλεκτρονικού περιοδικού Writers Gang.

Οι πηγές στις οποίες βασίστηκε το παραπάνω κείμενο μπορούν να δοθούν μέσω ηλεκτρονικού μηνύματος σε όποιον αναγνώστη τις ζητήσει.

Να Έχεις ή Να Είσαι;

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Ένα γνώρισμα των ανθρώπων της εποχής μας είναι η απάθεια, η πλήρης αδιαφορία. Η αδιαφορία αυτή δεν αφορά μόνο την προσωπική ζωή αλλά εκτείνεται στους πάντες και στα πάντα ακόμα και σε ό,τι αφορά τα παιδιά και τα εγγόνια. Δεν είναι όμως, δυστυχώς, ένα τωρινό φαινόμενο.

Ο Εριχ Φρομ έδωσε τη δική του ερμηνεία γι’αυτό το φαινόμενο ήδη από το μακρινό 1976 στο βιβλίο του «Να έχεις ή να είσαι;».

Θεωρεί ότι αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος ακόμα και για τα μέλη της ίδιας της οικογένειας είναι αποτέλεσμα του ανθρώπου της «αγοράς», ενός ανθρώπου που δεν έχει εγγύτητα με τον εαυτό του, ενός ανθρώπου που αλλάζει σύμφωνα με όσα του επιτάσσουν, δεν ενδιαφέρεται για τη φιλοσοφία ούτε για θρησκευτικά θέματα, αποφεύγει τα αισθήματα είτε αυτά είναι κακά είτε καλά, ενός ανθρώπου που ενδιαφέρεται μόνο για την εκτέλεση των καθηκόντων του με τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα, ένας άνθρωπος μηχανή. Ακόμα και ο καταναλωτισμός του γίνεται με αδιαφορία, καταναλώνει τα αντικείμενα όπως καταναλώνει φίλους, εραστές κτλ.

Αναφέρεται δε στην έρευνα του Μισέλ Μακόμπι «Gamesman – The New Corporate Leader». Ο Μακόμπι ανέλυσε τον χαρακτήρα 250 διοικητικών υπαλλήλων και μηχανικών μία από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες. Τα συμπεράσματα ήταν εντυπωσιακά.

Οι άνθρωποι αυτοί έδιναν υπερβολική σημασία στη «λογική» και θεωρούσαν την εργασία είτε ως μέσο για την απόκτηση οικονομικής ασφάλειας είτε ότι δεν τους προκαλούσε ενδιαφέρον που να  διατηρείται από μόνο του. Οσον αφορά την «κλίμακα αγάπης» έδειχναν είτε ένα περιορισμένο ενδιαφέρον ή δεν μπορούσαν καθόλου να αγαπήσουν. 

Πρόκειται λοιπόν για άτομα που χαρακτηρίζονται από αυτό που ο Φρομ αποκαλεί 

«συναισθηματική ατροφία».

Παραθέτει επίσης κάποια πολύ ενδιαφέροντα χωρία από το έργο του Αλβερτ Σβάιτσερ «Die Schuld der Philosophie an dem Nierdergang der Kultur» το οποίο εκδόθηκε το 1923. Θα σταθώ σε ένα απόσπασμα ενός από αυτά «Έχουμε έτσι μπει σε έναν νέο μεσαίωνα. Μέσα από μία πράξη γενικής αποδοχής, η ελευθερία της σκέψης τέθηκε εκτός λειτουργίας καθώς πολλοί άνθρωποι παραιτούνται μόνοι τους από το να σκέφτονται ως άτομα ελεύθερα και άγονται από την ομάδα στην οποία ανήκουν…Θυσιάζοντας όμως την ανεξαρτησία της σκέψης μας, χάσαμε – και αυτό ήταν αναπόφευκτο – την πίστη μας στην αλήθεια».

Ο Φρομ υποστηρίζει ότι για να μπορέσει να επιβιώσει η δυτική κοινωνία και η ανθρώπινη φυλή γενικότερα θα πρέπει οι άνθρωποι να επιβληθούν στην τεχνολογία αλλά και στις «παράλογες κοινωνικές δυνάμεις και θεσμούς» αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να έχουν ένα όραμα και να μπορούν να καταλάβουν πως μπορεί να πραγματοποιηθεί βήμα προς βήμα. 

Πέραν των φωτισμένων μυαλών που πρέπει να δημιουργήσουν και να στηρίξουν το όραμα, οι άνθρωποι πρέπει να δημιουργήσουν εκατοντάδες χιλιάδες μικρές ομάδες οι οποίες θα λαμβάνουν αποφάσεις για τα προβλήματα σε όλους τους τομείς της ζωής από την οικονομία μέχρι την παιδεία και την εξωτερική πολιτική. Συμπίπτει, σε αυτό το σημείο, με το Τάο Τε Κινγκ, το κλασικό βιβλίο του Ταοϊσμού, σύμφωνα με το οποίο το μεγάλο κατόρθωμα γίνεται με μία σειρά μικρών πράξεων. 

Για να πραγματοποιηθεί όμως αυτό, ο άνθρωπος θα πρέπει να αποκεντρωθεί τόσο στη βιομηχανία όσο και στην πολιτική και να σκέπτεται. Ιδιαίτερα επικριτικός είναι στο θέμα των εκλογών. Αναφέρει χαρακτηριστικά (πολύ επίκαιρο κατά τη γνώμη μου) ότι «από μία άποψη, το να ψηφίζεις στις πολιτικές εκλογές είναι ακόμη χειρότερο από το να απαντάς στις δημοσκοπήσεις, καθώς στις εκλογές, η σκέψη θολώνει μέσα από υπνωτικές, κατά κάποιο τρόπο, τεχνικές. Οι εκλογές γίνονται μία μελοδραματική σαπουνόπερα, όπου σημασία δεν έχουν τα πολιτικά ζητήματα αλλά οι ελπίδες και οι προσδοκίες των υποψηφίων. Στο μελόδραμα αυτό οι ψηφοφόροι έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν δίνοντας την ψήφο τους στον υποψήφιο που επιλέγουν. Και, παρότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού αρνείται να παίξει αυτό το παιχνίδι, η πλειονότητα γοητεύεται με αυτά τα σύγχρονα ρωμαϊκού τύπου θεάματα, όπου, αντί για μονομάχους, κατεβαίνουν στην αρένα οι πολιτικοί».

Κλείνοντας αυτή την πολύ σύντομη ανασκόπηση στο έργο του Φρομ «Να έχεις ή να είσαι;» θα ήθελα να θέσω κι εγώ το ερώτημα.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Σκεπτόμαστε; Καταλαβαίνουμε πλέον τον λόγο της απάθειάς μας; 

Είμαστε σε θέση να οργανωθούμε σε μικρές ομάδες για να αλλάξουμε τη ζωή μας ή περιμένουμε ακόμα σαν ανώριμα παιδιά να μας πάρει κάποιος από το χέρι και ως δια μαγείας να εξαφανισθούν όλα μας τα προβλήματα; Πιθανόν, όταν αρχίσουμε να τα απαντάμε τότε θα κάνουμε και ένα μικρό αλλά σημαντικό βήμα προς μία καλύτερη ζωή.

Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη στήλη «Πλάτωνας όχι Πρόζακ» στο ηλεκτρονικό περιοδικό Writers Gang.