Σχολιασμός καθ. Γιώργου Κασιμάτη για το κείμενο «Θεωρία Διαχείρισης του Τρόμου και Κορωνοϊός»

Φ. ΜΑΣΤΡΟΓΙΑΝΝΗ: Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Γ. ΚΑΣΙΜΑΤΗ

Αγαπητή κυρία Μαστρογιάννη,

Μετά την προχθεσινή τηλεφωνική συνομιλία μας, θα μου επιτρέψετε να διατυπώσω μερικές σκέψεις μου για το πολύ σημαντικό διαδικτυακό άρθρο σας σχετικά με τη θεωρία διαχείρισης του τρόμου, που στηρίζεται στην επιστημονική γνώση της Κοινωνικής Ψυχολογίας. 

Είναι ιδιαίτερα σημαντική η επιστημονική επιβεβαίωση της σύνδεσης του τρόμου με τον θάνατο και, συγκεκριμένα, με την έννοια του θανάτου ως συνειδητοποίησης από τον κάθε άνθρωπο του φυσικού του τέλους. Αυτά σε παλαιότερες εποχές αποτελούσαν σκέψεις και θέσεις της φιλοσοφίας. 

Πράγματι, όπως αναφέρετε,  οι άνθρωποι συμβιβάζονται με την πλειονότητα και με το κατεστημένο σύστημα εξουσίας. Η ζωική τους υπόσταση τους μετατρέπει σε αγέλη μπροστά στον φόβο, στο άγνωστο, στο σκοτάδι, γιατί αυτό τους δίνει το αίσθημα της ασφάλειας ζωής. Το μαντρί προστατεύει. Είναι ο εύκολος δρόμος για να επιβιώσουμε. Αν οδηγείται το κοπάδι στον γκρεμό, θέλει γνώση που δεν είναι εύκολο πράγμα. Ο Χάρος κυνηγά τα άτομα. Ο θάνατος είναι ατομικός. Η συλλογικότητα δεν πεθαίνει. Ως ένωση, δίνει το αίσθημα της δύναμης. 

Άλλο μέσο που έχει σκοπό να απαλλαγούμε από τον φόβο, όπως σωστά αναφέρετε, είναι η υπέρβαση της γήινης ζωής με την κατασκευή υπερβατού κόσμου μεταθανάτιας ζωής, ενός πολυεύσπλαχνου θεού, που θα μας χαρίσει την αιωνιότητα, που δε γνωρίζει θάνατο. Αυτό είναι λειτουργία της πίστης, που δίνει τη βάση της ύπαρξης. Όμως, η πίστη αυτή νοθεύτηκε από την εκκλησία, ιδίως τη χριστιανική, η οποία, ως γήινη, για να εδραιώσει την εξουσία της στη γη, δημιούργησε το αμάρτημα και την μεταθανάτια αιώνια τιμωρία με τιμωρό τον θεό, ο οποίος από «πολυεύσπλαχνος» γίνεται εδώ «δίκαιος», με τη γήινη αντίληψη της δικαιοσύνης ως εκδίκησης. 

Γι’ αυτό οι πιστοί τρέμουν τον θάνατο, όχι σαν τέλος ζωής, αλλά σαν πέρασμα για αιώνια καταδίκη. Για να ξεφύγουν από αυτό τον τρόμο, μεταβάλλονται σε αγέλη πίστης προς κάθε ποιμένα, με την πατρική φροντίδα του οποίου διασφαλίζεται η συγχώρηση των αμαρτημάτων και η αιώνια ευτυχία.  Αυτό το γνωρίζουν σήμερα πολύ καλά -με πλήρη, μάλιστα, επιστημονική θεμελίωση-  όλοι οι μεγάλοι ποιμένες μας για να οδηγήσουν, όποιο μέρος του ποιμνίου και όποτε θέλουν, σε εκτροφεία κατάλληλα για άρμεγμα και για σφαγή. 

Αυτή η διαχείριση του τρόμου, που τόσο παραστατικά αναφέρετε στο δημοσίευμά σας, έχει γίνει σήμερα το μεγάλο όπλο κατάλυσης της αξίας του ανθρώπου, της ελευθερίας και της δημοκρατίας,  που χρησιμοποιούν οι ποιμένες μας για ενίσχυση της αντικοινωνικής και απάνθρωπης εξουσίας τους: η αγελοποίηση του ανθρώπου. Το θαυματουργό μέσο για τη δημιουργία αγέλης που έχουν σήμερα ολοκληρωτικά στα χέρια τους, είναι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Τη διαχείριση του τρόμου και τη δημιουργία κοινωνικού σοκ τα ζήσαμε και το 2010 για την υποδούλωσή μας και σήμερα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, τα ζούμε δε κάθε μέρα και για τα δύο. Η οργουελική αυτή επιδίωξη των εκάστοτε ποιμένων δεν πετυχαίνει ποτέ να ευοδωθεί, γιατί η ιστορία θανατώνει τους ποιμένες, έστω και με καθυστέρηση. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει θάνατος της ζωής, ούτε μακροζωία της απάνθρωπης εξουσίας -ούτε τέλος της ιστορίας.

Θα μπορούσε κανείς να αναφέρει άπειρες σε αριθμό στάσεις ζωής του ανθρώπου-ζώου, που υπαγορεύονται από τον φόβο του θανάτου και άπειρες μορφές αγέλης που σημάδεψαν την ιστορία της ανθρωπότητας. Θα περιοριστώ, όμως, στη διατύπωση δύο μόνο θέσεων, που έχουν μέχρι σήμερα εδραιωθεί μέσα μου: 

Η πρώτη είναι η υπέρβαση του «θανάτου»: Αυτό επιτυγχάνεται, κατά τη γνώμη μου, με τη συνειδητή «δημιουργία». Να δημιουργούμε συνειδητά το κάθε τι που μπορούμε από το πιο απλό (φύτεμα ενός δέντρου) μέχρι το πιο σημαντικό για την κοινωνία έργο και να ζούμε τη διάρκειά του. Η κοινωνία και η ζωή δεν πεθαίνουν, πεθαίνει, όποιος δε δημιουργεί, δεν χτίζει κάτι, έστω ένα λιθαράκι, που θα μείνει για την κοινωνία. «Θάνατος» είναι το σταμάτημα του να ζει κανείς, το σταμάτημα να  δημιουργεί, γεννά. Η δημιουργία είναι πάντοτε γέννα, διαιώνιση της ζωή. 

Η δεύτερη θέση μου είναι ότι ο άνθρωπος, ως «ζώον πολιτικόν» (= κοινωνικό ζώο με αυτοσυνειδησία) πρέπει να συμμετέχει στη διαλεκτική της ιστορίας. Η συμβολή του είναι μόνο η κάθε μορφής «αντίσταση» (κριτικός λόγος, πράξη, δράση),  κατά του «κακού» και υπέρ του «καλού», σύμφωνα με τις αξίες και τις αξιολογήσεις της ιστορίας, και όχι τις ατομικές μας αξιολογήσεις με βάση τις ατομικές μας επιθυμίες και τα ατομικά μας συμφέροντα. Εδώ ο άνθρωπος πρέπει να λειτουργεί ως συνειδητό μέλος της κοινωνίας. Η πραγμάτωση των δύο αυτών θέσεων είναι πολύ δύσκολη. Προϋποθέτουν τη δύναμη της ελευθερίας, όπως την διατύπωσε ο Καζαντζάκης, που στηρίζεται στην απαλλαγή από τον φόβο και από την μοιρολατρική ελπίδα.

Κυρία Μαστρογιάννη, σας ευχαριστώ ειλικρινά για τις σκέψεις που μου προσφέρατε με το δημοσίευμά σας.

Γιώργος Κασιμάτης

Το κείμενο «Θεωρία Διαχείρισης του Τρόμου και Κορωνοϊός» μπορείτε να διαβάσετε εδώ: http://mastroyanni.blogspot.com/2020/05/blog-post.html