To Ευρώ, ένας μηχανισμός νομισματικού στραγγαλισμού

Bernard Connolly*

Μετάφραση από τα Αγγλικά: Φωτεινή Μαστρογιάννη

Σε προηγούμενο άρθρο μου ισχυρίστηκα ότι η «Ελληνική κρίση» δεν αφορά, κατ’ουσίαν, μόνο την Ελλάδα αλλά ότι η κρίση αποτελεί σύμπτωμα ενός μεγαλύτερου προβλήματος που είναι το ίδιο το Ευρώ.

Εάν δεν ήταν το Ευρώ δεν θα χρειάζονταν μαζικές διασώσεις χωρών ούτε η Ευρωζώνη θα διένυε τον έβδομο χρόνο ύφεσης αλλά και η ανεργία θα ήταν πολύ χαμηλότερη εάν είχαμε καθεστώς ελεύθερα κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών** σε όλη την Ευρώπη αντί αυτού που καλείται  Μηχανισμός Νομισματικού Στραγγαλισμού (Monetary Strangulation Mechanism – MSM).

Δεν μπορεί να πει κάποιος πως θα ήταν ο κόσμος εάν είχαμε καθεστώς ελεύθερα κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών αντί του MSM. Ωστόσο, ευτυχώς, δεν μπήκαν όλες οι χώρες στο Ευρώ και οι οικονομικές επιδόσεις αυτών των χωρών μπορούν να μας δώσουν μία ένδειξη για το πώς θα ήταν τα πράγματα εάν δεν είχε δημιουργηθεί το Ευρώ.

Ας κοιτάξουμε το ρυθμό ανάπτυξης των χωρών της ζώνης του Ευρώ και αυτών που δεν έχουν Ευρώ αλλά κυμαινόμενες (ή σχεδόν) κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες.

Το δείγμα μου αποτελείται από χώρες του Ευρώ και χώρες με σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες έναντι του Ευρώ (Βουλγαρία και Δανία) καθώς και χώρες στην ΕΕ με κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες – Ηνωμένο Βασίλειο, Σουηδία, Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Ρουμανία.  Συμπεριέλαβα και την Ελβετία αλλά και τη Νορβηγία και την Ισλανδία (όλες χώρες με κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες). Τέλος, συμπεριέλαβα και τη γείτονα χώρα της Ελλάδας την Τουρκία η οποία έχει επίσης κυμαινόμενες ισοτιμίες.

Μερικές χώρες είναι πολιτικά δυσλειτουργικές και παλεύουν με τη διαφθορά (για παράδειγμα η Ρουμανία ή η Τουρκία) ενώ άλλες θεωρούνται σχετικά ικανές οικονομίες με εύρυθμες εργασιακές και προϊοντικές αγορές,ισχυρό εξωτερικό ισοζύγιο και καλά δημοσιονομικά όπως είναι η Δανία, η Φινλανδία και η Ολλανδία.

Γενικά μπορούμε να διακρίνουμε δύο ομάδες χωρών – τις χώρες του ευρώ και τις χώρες που είναι προσδεδεμένες  με το Ευρώ (οι «κόκκινες χώρες») και οι χώρες με περισσότερο ή λιγότερο κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες (οι «πράσινες» οικονομίες).

Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει το ρυθμό μεγέθυνσης αυτών των δύο ομάδων των Ευρωπαϊκών οικονομιών από το 2007 (εάν έτος πριν την έναρξη της κρίσης) μέχρι το 2015.

Η διαφορά είναι εντυπωσιακή – μεταξύ των 21 χωρών του Ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των δύο που είναι προσδεδεμένων με το Ευρώ), σχεδόν οι μισές (10) έχουν χαμηλότερο ΑΕΠ σε σχέση με το 2007 ενώ οι χώρες που έχουν κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες έχουν υψηλότερο ΑΕΠ σε σχέση με το 2007. Ακόμα και η Ισλανδία, που οι τράπεζές της κατέρρευσαν το 2008 και η πάντα πολιτικά δυσλειτουργική και με υψηλό χρέος Ουγγαρία (και οι δύο με κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες) έχουν ξεπεράσει την πλειοψηφία των χωρών του Ευρώ (και των προσδεδεμένων με το Ευρώ).

Οι δύο αυτές χώρες (Ισλανδία και Ουγγαρία)– οι πιο αργά αναπτυσσόμενες χώρες με κυμαινόμενες ισοτιμίες – ξεπέρασαν την Ολλανδία, τη Δανία και τη Φινλανδία – χώρες που πάντα θεωρούνταν παράδειγμα χωρών προσανατολισμένων στις μεταρρυθμίσεις με υπέρ – συνετή πολιτική, ισχυρό εξωτερικό ισοζύγιο και υγιή δημοσιονομική κατάσταση.

Εάν παρατηρήσουμε τον απλή διάμεσο των βαθμών ανάπτυξης του πραγματικού ΑΕΠ από το 2007 μέχρι το 2015, οι χώρες με κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες ξεπέρασαν τις χώρες του Ευρώ (7,9% έναντι 1,5%).

Ακόμα και εάν αφαιρέσουμε τις τρεις γρηγορότερα αναπτυσσόμενες χώρες με κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες (Τουρκία, Ρουμανία και Πολωνία), οι χώρες με κυμαινόμενες ισοτιμίες εξακολουθούν μαζικά να έχουν υψηλότερες επιδόσεις σε σχέση με τις χώρες του Ευρώ (6,5% έναντι 1,5%).

Η κρίση θα είχε ξεπεραστεί εδώ και καιρό εάν δεν είχε δημιουργηθεί το Ευρώ.

Κατά την άποψή μου δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι δεν είναι τυχαίες οι μεγάλες οικονομικές επιδόσεις των χωρών κυμαινόμενων ισοτιμιών σε σχέση με τις χώρες του Ευρώ. Το Ευρώ είναι ένας μηχανισμός νομισματικού στραγγαλισμού και εάν δεν είχαμε το Ευρώ η κρίση στην Ευρώπη θα είχε ξεπερασθεί προ καιρού. 

Μπορούμε να συζητήσουμε γιατί το Ευρώ υπήρξε μία τέτοια φονική μηχανή της ανάπτυξης και θα το αναπτύξω αναλυτικότερα σε μελλοντικά μου άρθρα, ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κρίση που μαστίζει την Ευρώπη σήμερα προκλήθηκε από το ίδιο το Ευρώ και όχι από την κακοδιαχείριση των ατομικών οικονομιών.

ΥΓ. Δεν ισχυρίζομαι ότι οι δομικοί παράγοντες δεν είναι σημαντικοί και ούτε ισχυρίζομαι ότι οι χώρες με κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες έχουν πολύ καλές νομισματικές πολιτικές. Το μόνο που ισχυρίζομαι είναι ότι ο κύριος παράγοντας για τις χαμηλές επιδόσεις των χωρών του Ευρώ είναι το ίδιο το Ευρώ.

Κάποιος θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι το Γερμανικό Μάρκο «D-mark» κυμαίνεται ελεύθερα και ότι αυτός είναι ο λόγος για την υπεραπόδοση της Γερμανίας σε σχέση με τις άλλες χώρες του Ευρώ. 

Με το σύντομο αυτό άρθρο προσπάθησα να αποδείξω ότι το Ευρώ δεν δίνει τη δυνατότητα ονομαστικών προσαρμογών στις μεμονωμένες χώρες του Ευρώ και ως εκ τούτου τα ασύμμετρα σοκ θα έχουν αρνητικά αποτελέσματα. Δεν προβάλλω επιχειρήματα για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης των επιμέρους χωρών της ευρωζώνης και δεν υποστηρίζω ότι η ζώνη του ευρώ θα είναι για πάντα καταδικασμένη σε χαμηλή ανάπτυξη. Η εστίαση μου είναι στο πώς η ζώνη του ευρώ έχει αντιμετωπίσει το σοκ του 2008 και τα επακόλουθα αποτελέσματα. Ωστόσο, μερικοί με έχουν ρωτήσει πως θα ήταν το γράφημά μου εάν πηγαίναμε  πίσω στο 2000. Ο Tim Lee όμως το έπραξε για λογαριασμό μου - και θα δείτε ότι η διαφορά στα  συνολικά αποτελέσματα δεν είναι μεγάλη. Δες εδώ.

Ενημέρωση ΙΙ: Το ευρώ δεν είναι μόνο ένας μηχανισμός νομισματικού στραγγαλισμού, αλλά και ένας  Μηχανισμός Δημοσιονομικού Στραγγαλισμού.

* Ο Bernard Connolly είναι Βρετανός οικονομολόγος. Μετά την έκδοση του βιβλίου του The Rotten Heart of Europe: The Dirty War for Europe's Money, απολύθηκε από την Κομισιόν λόγω της αρνητικής κριτικής που άσκησε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (Σημ. Μτφ)

** «Το σύστηµα των ελεύθερα κυµαινόµενων ισοτιµιών διακρίνεται σε δύο βασικές µορφές. Στη «γνήσια» µορφή του, το ύψος της ισοτιµίας διαµορφώνεται αποκλειστικά από τις οικονοµικές µονάδες και τις αυτόνοµες αποφάσεις τους, χωρίς δηλαδή τις εξισωτικές παρεµβάσεις της κεντρικής τράπεζας στην αγορά συναλλάγµατος. Αντίθετα, στη «µη γνήσια» µορφή του συστήµατος, το ύψος της ισοτιµίας διαµορφώνεται τόσο µε βάση τις αυτόνοµες αποφάσεις των µικροοικονοµικών µονάδων όσο και των διορθωτικών παρεµβάσεων της κεντρικής τράπεζας στην αγορά συναλλάγµατος.» (Παν.Πειραιά).