Μετανάστευση και Brexit

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, Καθηγήτρια ΜΒΑ

Jean Monnet  (ο πατέρας της ΕΕ) : «τα έθνη της Ευρώπης πρέπει να κατευθυνθούν προς το υπερκράτος χωρίς να καταλάβουν οι άνθρωποι τι συμβαίνει.  Αυτό μπορεί να επιτευχθεί σε διαδοχικά στάδια, το κάθε ένα από αυτά συγκαλυμμένο και να φαίνεται ότι έχει οικονομικό σκοπό, αλλά τα οποία τελικά και αμετάκλητα θα οδηγήσουν στη δημιουργία ομοσπονδίας».

Με την παραπάνω άκρως αμφισβητούμενη, όσον αφορά την πίστη της στη δημοκρατία, φράση του πατέρα της ΕΕ θα συζητήσουμε για έναν από τους παράγοντες που επηρέασαν το Brexit.

Στην ανάλυση των αιτιών που προκάλεσαν το Brexit ακούστηκαν πλήθος φωνών με ιδιαίτερα έντονη συναισθηματική χροιά.

Σύμφωνα με διεθνή δημοσιεύματα, οι κύριοι ψηφοφόροι του Brexit ήταν άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας που προβληματίζονταν ιδιαίτερα για τον παράγοντα μετανάστευση στη χώρα τους.

Ο παράγοντας αυτός στηλιτεύθηκε ιδιαίτερα από μέρος του τύπου ο οποίος και αυθαίρετα  (ή μήπως εσκεμμένα;) χαρακτήρισε τους ψηφοφόρους αυτούς ως ρατσιστές, ακροδεξιούς κτλ. παραγνωρίζοντας τις αιτίες αλλά και τις συνέπειες της μετανάστευσης. H δε οποιαδήποτε ψύχραιμη συζήτηση για τη μετανάστευση στη χώρα μας αγγίζει τα όρια του ταμπού.

Σύμφωνα με διάφορες έρευνες, η μετανάστευση μπορεί να αλλάξει τη δημογραφική εικόνα μίας χώρας ειδικότερα εάν δεν γίνεται για οικονομικούς λόγους όπου σε αυτή την περίπτωση παρατηρούμε την είσοδο στην χώρα κυρίως ανδρών νεαρής ηλικίας. Πέραν όμως των κοινωνικών και πολιτισμικών λόγων έχουμε και τους οικονομικούς χωρίς όμως να υποτιμάται η σπουδαιότητα των προηγουμένων.

Από τη μετανάστευση, ειδικότερα εάν πρόκειται για ανειδίκευτο προσωπικό, ωφελούνται ιδιαίτερα οι βιομηχανίες γιατί οι μισθοί είναι χαμηλοί και συμπιέζουν προς τα κάτω και τους μισθούς των κατοίκων. 

Σύμφωνα με τον Mandel (2003) «η διαρκής οικονομική ανάπτυξη ευνοεί την μαζική και διεθνή μετανάστευση οποία επιτρέπει την αναπαραγωγή μιας εφεδρικής στρατιάς εργατικού δυναμικού, παρά την αυξημένη και έντονη συσσώρευση του κεφαλαίου». 

Τι γίνεται όμως σε περιόδους οικονομικής ύφεσης και κρίσης όπως αυτή που διανύουμε; Οι μισθοί συμπιέζονται προς τα κάτω και λόγω της υπερπροσφοράς εργασίας όπως είναι αυτή που προκύπτει από το μεταναστευτικό ρεύμα αλλά και από τον παράγοντα της παγκοσμιοποίησης και των ανοιχτών αγορών κατ’επέκταση. Η δραστηριοποίηση των πολυεθνικών τόσο στις αναπτυσσόμενες αλλά και στις αναπτυγμένες χώρες οδηγεί σε μαρασμό τις μικρομεσαίες αλλά και τις αγροτικές επιχειρήσεις. Όσοι από τους ανθρώπους αυτούς είναι «τυχεροί» γίνονται μισθωτοί στις μεγάλες επιχειρήσεις ενώ οι υπόλοιποι μετατρέπονται σε ένα μετακινούμενο και αναλώσιμο εργατικό δυναμικό (Ναξάκης 2001).

Γενικότερα θεωρείται ότι η μετανάστευση έχει θετική επίδραση στην οικονομία λόγω της αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ που αυξάνεται είτε επειδή έχει αυξηθεί η παραγωγή είτε επειδή έχει σημειωθεί αύξηση των τιμών ή έχουν αυξηθεί και τα δύο. Πιο σημαντικό όμως είναι να μετράται το πραγματικό ΑΕΠ το οποίο αυξάνεται μόνο όταν αυξάνεται η ποσότητα παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών.

Για να αυξηθεί αυτό, οι ακόλουθοι παράγοντες είναι σημαντικοί που είναι ο βαθμός των επενδύσεων σε σχέση με το ΑΕΠ, αλλαγή σε μία πιο αποτελεσματική και ποιοτικότερη εκπαίδευση και η μετανάστευση. 

Ως εκ τούτου, εάν εξετασθεί ο παράγοντας μετανάστευση, για να επηρεάσει το πραγματικό ΑΕΠ θα πρέπει να οι μετανάστες να αποτελούνται  από εξειδικευμένο (συνδυασμός ποιοτικής εκπαίδευσης και μετανάστευσης) και όχι ανειδίκευτο προσωπικό. 

Με άλλα λόγια, η Γερμανία που απορροφά Ελληνες επιστήμονες  γνωρίζει ότι αυτό θα επιδράσει θετικά στο ΑΕΠ της ενώ η απορρόφηση ανειδίκευτου προσωπικού από την Ελλάδα και άλλες χώρες όχι μόνο δεν θα οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ αλλά θα επιβαρύνει περαιτέρω τις δημόσιες δαπάνες (ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση κτλ.). Η Κίνα και η Σιγκαπούρη δεν επιτρέπουν την είσοδο αθρόων ροών μεταναστών γιατί γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο θα είναι επιβαρυντικό για τον πλούτο της χώρας.

Αυτοί όμως που επίσης βλάπτονται από την είσοδο ανειδίκευτων μεταναστών  είναι κυρίως οι ανειδίκευτοι ντόπιοι εργαζόμενοι οι οποίοι βλέπουν τους μισθούς τους να συμπιέζονται ενώ αντίθετα οι βιομηχανίες επωφελούνται από το φθηνό μεταναστευτικό προσωπικό. Κατ’αυτό τον τρόπο συντελείται μία αναδιανομή του εισοδήματος από τους ανειδίκευτους φτωχούς ντόπιους εργαζόμενους προς τις επιχειρήσεις και τα υψηλά εισοδηματικά στρώματα.

Δεν θα πρέπει λοιπόν να εκπλήσσει η αντίδραση του Βρετανικού λαού στο μεταναστευτικό ζήτημα της χώρας του ούτε η αντίδραση των λοιπών ευρωπαίων εργαζόμενων και η λύση σίγουρα δεν είναι η απαξίωση  των εργαζομένων αλλά η προσπάθεια για αλλαγή του οικονομικού μοντέλου της ΕΕ που να συνυπολογίζει τις επιπτώσεις των πολιτικών της  στη φτώχεια, στην ανεργία και στην κοινωνική ευημερία των λαών.

.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Βακαλόπουλος, Κ. (2005). Η σχέση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και μετανάστευσης. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Mandel E. (2003) Τα μακρά κύματα της καπιταλιστικής εξέλιξης, εκδόσεις Εργατική Πάλη, Αθήνα.

Ναξάκης Χ. (2001). Το οικονομικό θαύμα οφείλεται (και) στους μετανάστες. Στο:  Ναξάκης Χ.–Χλέτσος Μ. (επιμ), Μετανάστες και μετανάστευση. Οικονομικές, Πολιτικές και Κοινωνικές Πτυχές (σσ. 179-193).Αθήνα: Πατάκης.