Φωτεινή Μαστρογιάννη Take the Money and Run 25 09 2015 Γιώργος Καραμπελιάς

Διπλό νόμισμα

Διπλό Νόμισμα

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, Καθηγήτρια ΜΒΑ

Η συζήτηση για το διπλό νόμισμα ήταν αρκετά έντονη την περίοδο του καλοκαιριού και επανήρθε στην επικαιρότητα αυτές τις ημέρες (Σεπτέμβριος 2015).

Η άποψη που υποστηρίζει το διπλό νόμισμα προτείνει την έκδοση ενός εθνικού νομίσματος ελεύθερης συναλλαγματικής διακύμανσης (δηλαδή που θα πραγματεύεται στη συναλλαγματική αγορά και η προσφορά και η ζήτησή του θα καθορίζεται από αυτή σε σχέση με τα άλλα νομίσματα) και θα κυκλοφορεί παράλληλα με το Ευρώ. Η Ελλάδα θα χρησιμοποιεί το Ευρώ για τις συναλλαγές της με το εξωτερικό ενώ το «εθνικό» νόμισμα θα χρησιμοποιείται για την πληρωμή των συντάξεων, των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και για άλλες υποχρεώσεις όπως είναι η πληρωμή των φόρων. Εξυπακούεται σε αυτή την περίπτωση ότι και οι καταθέσεις θα είναι στο νέο νόμισμα.

Οι υποστηρικτές του παράλληλου αυτού νομίσματος λένε ότι κατ’αυτό τον τρόπο η κυβέρνηση δεν θα αναλάβει τον πολιτικό κίνδυνο περικοπής μισθών και συντάξεων και θα μπορεί να καλύπτει τις υποχρεώσεις αυτές με ένα «υποτιμημένο» εθνικό νόμισμα.  Επειδή όμως το νόμισμα αυτό θα είναι «υποτιμημένο» η κυβέρνηση θα μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των δανειστών για περικοπή μισθών και συντάξεων. Επιπλέον, θεωρείται ότι με την περαιτέρω υποτίμηση των μισθών και συντάξεων που θα συντελεστεί με αυτό τον τρόπο η Ελλάδα θα ξαναποκτήσει την ανταγωνιστικότητά της (σημ. έχω εκφράσει κατά καιρούς την εναντίωσή μου σε μια τέτοια αντίληψη γιατί το εργατικό κόστος δεν καθιστά μία οικονομία ανταγωνιστική γιατί το εργατικό κόστος αποτελεί μία μεταβλητή).  Θα πρέπει επίσης εδώ να αναφέρω και κάποιους άλλους προβληματισμούς στο θέμα όπως π.χ. οι μισθοί στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης είναι χαμηλότεροι από της Ελλάδας άρα πιο ανταγωνιστικοί (εκτός εάν το σχέδιο είναι οι μισθοί της Ελλάδας να πέσουν σε αυτά τα επίπεδα αλλά και πάλι θα πρέπει να ανταγωνισθούν οι Ελληνες εργαζόμενοι πολλούς από τους λαούς αυτούς) αλλά και ότι δεν αρκεί ο χαμηλός μισθός αλλά και η τεχνολογική εξέλιξη και η ποιότητα των αγαθών που παράγει μία χώρα για να καταστεί ανταγωνιστική.

Υποστηρίζουν λοιπόν ότι από τη στιγμή που το εργατικό κόστος θα είναι χαμηλό θα υπάρξει αύξηση της απασχόλησης στον εισαγωγικό και εξαγωγικό κλάδο κάτι που φυσικά όπως προείπα δεν είναι βέβαιο. Εάν μία χώρα εξάγει σε ένα αδύναμο νόμισμα αλλά πρέπει να πληρώσει τις οφειλές της σε ένα ισχυρό νόμισμα πώς θα το καταφέρει; Θα πρέπει να κάνει μεγάλο αριθμό εξαγωγών για να επιτύχει κάτι τέτοιο και με δεδομένη τη διάλυση του παραγωγικού ιστού της Ελλάδας και τη γενικότερη παγκόσμια ύφεση κάτι τέτοιο είναι μάλλον εξωπραγματικό.

Θεωρούνε επίσης ότι το νέο εθνικό νόμισμα θα δημιουργήσει περισσότερες αποταμιεύσεις και έτσι θα διοχετευτεί ρευστότητα στην αγορά εάν και ομολογουμένως δεν καταλαβαίνω πως μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο δεδομένου ότι δεν έχει συζητηθεί καμία μείωση των φόρων τουναντίον ακούμε διαρκώς για αυξήσεις.

Ενας βασικός λόγος εισαγωγής αυτού του παράλληλου νομίσματος είναι η διαφύλαξη του Ευρώ και η παράλληλη ανάκτη μέρους της δημοσιονομικής πολιτικής της Ελλάδας. Ωστόσο, το Ευρώ έχει δομικά προβλήματα (βλ. άρθρο μου Ευρώ και Ελλάδα) που πολύ αμφιβάλλω εάν η εφαρμογή μίας τέτοιας πολιτικής στην Ελλάδα θα το ωφελήσει.

Λένε επίσης ότι το νόμισμα αυτό θα μπορεί να καλύψει μέρος του ελλείμματος και έτσι η Ελλάδα να μπορεί να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις χωρίς να προκληθεί υπερπληθωρισμός. Δεδομένου όμως του τεραστίου χρέους της Ελλάδας και της υποχρέωσης αποπληρωμής του σε ένα σκληρό νόμισμα, χωρίς καμία προϋπόθεση διαγραφής μεγάλου μέρους αυτού και αναδιάρθρωσης του υπολοίπου, η μείωση του ελλείμματος δεν είναι βέβαιη.

Η εισαγωγή του διπλού νομίσματος ή ενός αδύναμου Ευρώ στις περιφερειακές χώρες και ενός σκληρού ευρώ στο κέντρο υποστηρίζεται επίσης από κάποιους ακαδημαϊκούς (βλ. Τσουκαλάς και Αργυρού, Goodhart και Τσομώκος)

Φυσικά το πρόβλημα ενός διπλού νομίσματος ελεύθερης συναλλαγματικής διακύμανσης είναι ότι απλώς αυξάνει τη ρευστότητα αλλά δεν επιφέρει κάποιο άλλο αποτέλεσμα από αυτό που θα έφερνε η κυκλοφορία μεγαλύτερης ποσότητας του παλαιού νομίσματος κάτι όμως που η ΕΚΤ δεν επιθυμεί να κάνει στην περίπτωση της Ελλάδας και όχι μόνο.

Αναλυτές υποστηρίζουν ότι ένα τέτοιο νόμισμα θα έχει διάρκεια ζωής 4 έτη και μετά θα εξαφανισθεί. Συνεπώς γιατί υπάρχουν τέτοιες σκέψεις από την πλευρά των Ευρωπαίων;

Οι Ευρωπαίοι χειρίζονται, για ακόμη μία φορά λάθος την Ελληνική κρίση εν καιρώ παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που όπως είδαμε έχει πλήξει και πολύ μεγαλύτερες χώρες.

Η υιοθέτηση του Ευρώ από την Ελλάδα της έχει δημιουργήσει τα προβλήματα που έχουν όλες οι χώρες που έχουν μπει σε ένα καθεστώς σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας δηλαδή οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να καταπολεμήσουν μέσω αυτού ούτε την ύφεση ούτε τον αποπληθωρισμό μέσω της δημιουργίας χρήματος.

Για να αποφευχθεί αυτό που ο Κέυνς αποκαλούσε «παγίδα ρευστότητας» πρέπει να αυξηθεί η ποσότητα του χρήματος που διοχετεύεται σε μία οικονομία και οι Ευρωπαίοι δεν έχουν τα κατάλληλα εργαλεία για να το επιτύχουν. Συνεπώς, για άλλη μια φορά, επισημαίνω την αδυναμία του Ευρώ και την επικείμενη κατάρρευσή του λόγω του ότι οι χώρες δεν θα μπορούν να αντέχουν άλλο αυτή την υφεσιακή κατάσταση που δημιουργεί.

Σε ένα πλοίο που βουλιάζει σώζονται πάντα αυτοί που φεύγουν πρώτοι. Είναι όμως η Ελλάδα διατεθειμένη και προετοιμασμένη για κάτι τέτοιο;

Οικονομία της Ευρωζώνης - Πρόσφατες Τάσεις

 

Oικονομία της Ευρωζώνης – Πρόσφατες Τάσεις

 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Οικονομολόγος, καθηγήτρια ΜΒΑ

En-athinais.webnode.gr

 

Γίνεται μεγάλος λόγος για την οικονομία της Ελλάδας χωρίς όμως, δυστυχώς, να λαμβάνεται υπόψη η οικονομία της Ευρωζώνης. Ας δούμε ορισμένα στοιχεία.

Σύμφωνα με τη Eurostat, o ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ στην ΕΕ κατά το δεύτερο τετράμηνο του 2015 αυξήθηκε κατά 0,3% σε σχέση με 0,4% του προηγουμένου τετραμήνου, αντίθετα των σχετικών προβλέψεων. Ο ρυθμός ανάπτυξης της Ευρωζώνης για το διάστημα 1995-2015 είναι γενικά χαμηλός (0,36%), σημειώνοντας τη μεγαλύτερη αύξησή της (1,30%) το δεύτερο τετράμηνο του 1997 και τη μεγαλύτερη πτώση της (2,9%) το πρώτο τετράμηνο του 2009. Παρατηρούμε λοιπόν ότι για διάστημα δεκαετίας, η ΕΕ δεν κατόρθωσε να έχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

 

Παρά το γεγονός ότι η Ευρωζώνη είναι η δεύτερη οικονομία στον κόσμο, η τρέχουσα οικονομική κρίση επηρέασε μερικές από τις περιφερειακές οικονομίες της αλλά όπως θα δούμε όχι μόνο. Η κρίση αυτή σύμφωνα με τη γνώμη πολλών αναλυτών οφείλεται στο ίδιο το νόμισμα δηλ. το ευρώ το οποίο και εμποδίζει την ανάπτυξη. Τα  στοιχεία αποδεικνύουν ότι αυτή η γνώμη ευσταθεί, εάν σκεφθούμε ότι η Γερμανία για την ίδια χρονική περίοδο σημείωσε αύξηση 0,4% αντί του προβλεπόμενου 0,5%, η Ιταλία 0,2% αντί 0,3% και η Ολλανδία 0,1% αντί 0,2%. Μόνο η Ισπανία σημείωσε ρυθμό ανάπτυξης 1% ο οποίος είναι και ο υψηλότερος τα τελευταία οκτώ χρόνια αλλά είναι σύνηθες σε μία χώρα που έχει γνωρίσει μεγάλη ύφεση η ανάπτυξη που επακολουθεί να είναι υψηλή. Βασικό όμως είναι να παρατηρηθεί και να αναλυθεί η ποιότητα της ανάπτυξης γιατί ρυθμό ανάπτυξης έχει και η Ελλάδα για το ίδιο διάστημα (0,8% όπως και η Εσθονία αλλά και η Σλοβακία) αλλά η οικονομία της είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση.

Η Ελλάδα συγκέντρωσε την προσοχή αλλά θα πρέπει σε αυτό το σημείο να δούμε το πρόβλημα μίας άλλης οικονομίας της Ευρωζώνης όπως είναι η Φινλανδία η οποία ενώ είχε χρηστή διακυβέρνηση και καλή διαχείριση του χρέους ωστόσο αντιμετωπίζει πρόβλημα κάτι που ενδυναμώνει τους προβληματισμού για το Ευρώ ως υφεσιακό νόμισμα. Η ανεργία στη Φινλανδία ανέρχεται στο 11,8% ως αποτέλεσμα της πτώσης της Nokia και το ΑΕΠ της τα τελευταία τρία χρόνια συρρικνώνεται διαρκώς. Πέραν της πτώσης της Nokia, ο άλλος εξαγωγικός τομέας της Φινλανδίας που είναι το χαρτί αντιμετωπίζει πρόβλημα λόγω της πτώσης της ζήτησης. Η Ρωσία, που είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Φινλανδίας, έχει μία παραπαίουσα οικονομία λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου και των κυρώσεων που της επιβλήθηκαν από τη Δύση.

Ενας λόγος που η Φινλανδία δεν μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει την κρίση είναι το ίδιο το Ευρώ το οποίο δεν μπορεί να προσαρμοσθεί κατά τρόπο που να μπορεί να προστατεύσει τη Φινλανδική οικονομία. Εάν η Φινλανδία είχε κρατήσει το παλιό της νόμισμα το markka θα μπορούσε να το υποτιμήσει και έτσι τα προϊόντά της να είχαν ανταγωνιστικότερη τιμή έναντι των Γερμανικών και ως εκ τούτου θα προκαλούνταν ανάπτυξη  και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Είναι όμως προφανές ότι μία υποτίμηση του νομίσματος χωρίς την ύπαρξη μίας οικονομικής πολιτικής που να διορθώνει τα κακώς κείμενα και να διενεργεί μεταρρυθμίσεις που να βοηθούν στην ανάπτυξη, θα ήταν άχρηστη.

Τα όχι ιδιαίτερα ευνοϊκά στοιχεία της Ευρωζώνης που προαναφέρθηκαν είναι ιδιαίτερα απογοητευτικά εάν αναλυθούν ποιοτικά γιατί η Ευρωζώνη δεν κατάφερε παρά την πτώση των τιμών του πετρελαίου και την ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ να γνωρίσει κάποια σημαντικά στοιχεία ανάπτυξης.

Η κακή κατάσταση της Κινεζικής οικονομίας, θα επιδράσει στη Γερμανία η οποία εξάγει πολυτελή προϊόντα και επενδυτικά αγαθά στην Κίνα. Η πρόσφατη υποτίμηση του γουάν ως τρόπου ενδυνάμωσης των εξαγωγών στην Κίνα, θα οδηγήσει σε συμπίεση του κόστους παραγωγής στην Ευρωζώνη πιθανόν περαιτέρω ποσοτική χαλάρωση και μείωση μισθών προκειμένου τα προϊόντα της να είναι ανταγωνιστικά.

Η διάσωση της Ελλάδας απομακρύνει την πιθανότητα μίας εξόδου από την Ευρωζώνη τα αποτελέσματα της οποίας όμως δεν είναι προβλέψιμα παρά τους ισχυρισμούς ότι ο φόβος μόλυνσης έχει αποφευχθεί.

Η Ευρωζώνη πάσχει από υψηλά χρέη, δομικές αδυναμίες, γηράσκοντα πληθυσμό που η πρόχειρη αντιμετώπιση του μεταναστευτικού από τους Ευρωπαίους ιθύνοντες ως λύση για την υπογεννητικότητα μόνο ως επικίνδυνη αστειότητα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ύφεση η οποία μεγαλώνει τα ελλείμματα του προϋπολογισμού. Τα προβλήματα όμως δεν είναι μόνο αυτά. Οι εμπορικές τράπεζες της Ευρωζώνης θα σημειώσουν περαιτέρω απώλειες γιατί οι επενδυτές είναι πλέον πιο προσεκτικοί σε όλους τους τύπους. Οι χώρες της περιφέρειας όπως είναι η Ελλάδα, δεμένες στο άρμα του Ευρώ, δεν μπορούν να υποτιμήσουν το νόμισμα για να κάνουν ανταγωνιστικά τα προϊόντα τους. Η συνεχής συμπίεση του εργατικού κόστους μέσω των εσωτερικών υποτιμήσεων δεν μπόρεσε να βοηθήσει στην ανταγωνιστικότητα των χωρών αυτών. Συνεπώς τα έσοδα των χωρών αυτών θα βαίνουν μειούμενα.

Πέραν αυτού η ΕΚΤ δεν παίζει το ρόλο του δανειστή έσχατης ανάγκης κάτι που προκαλεί ανησυχία στις αγορές που έχουν χρέη της Ευρωζώνης.

Η Ιταλία που είναι μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης, σε περίπτωση περαιτέρω επιδείνωσης της οικονομίας της, θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα γιατί το χρέος της δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί από την Ευρωζώνη.

Συνεπώς, η Ευρωζώνη θα πρέπει να επιλύσει μία σειρά προβλημάτων και κυρίως τη μορφή του Ευρώ το οποίο εάν συνεχισθεί η ύπαρξή του ως έχει θα προκαλεί αρνητική ανάπτυξη, αυξανόμενο χρέος (το οποίο θα οδηγεί σε αυξανόμενα επιτόκια που με τη σειρά τους θα αυξάνουν το χρέος και έτσι θα συνεχισθεί ο κύκλος του θανάτου) και υψηλή ανεργία. Τα μέτρα δε που θα λαμβάνονται δεν θα είναι ουσιαστικά αλλά θα συνεχίσουν να «σπρώχνουν τη σκόνη κάτω από το χαλί», κάτι που δεν θα μπορεί να γίνεται εσαεί.

 

Ευρώ και Ελλάδα

Η συζήτηση το τελευταίο διάστημα έχει επικεντρωθεί στο ερώτημα της πιθανής αλλαγής του νομίσματος στη χώρα. Κατά την άποψή μου κακώς γιατί το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι το νόμισμα αλλά η οικονομική πολιτική που εφαρμόζεται η οποία ως γνωστόν υπακούει πάντα σε συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές οι οποίες θα έπρεπε να φροντίζουν πρωτίστως για την ευημερία των πολιτών.

Πέραν αυτού επειδή υπάρχει μία σύγχυση στο ευρύ κοινό για το τι είναι το Ευρώ και παραθέτω μία σύντομη ανάλυση.

Το πρόβλημα με το Ευρώ είναι ότι υπόκειται σε ένα σύστημα σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας. Ως σύστημα σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας καλούμε εκείνο στο οποίο οι κυβερνήσεις επεμβαίνουν ενεργητικά στην αγορά κάθε φορά που η ισοτιμία του νομίσματος αποκλίνει από ένα αποδεκτό εύρος τιμών. Οι χώρες που συμμετέχουν στο σύστημα αυτό συγχρονίζουν τη νομισματική τους πολιτική προκειμένου να έχουν παρόμοιο πληθωρισμό όπως κάνουν οι χώρες της Ευρωζώνης.

Στο σύστημα αυτό διατηρούνται τα ονομαστικά επιτόκια σταθερά αλλά δεν μπορεί να τακτοποιήσει τα πραγματικά επιτόκια τα οποία και καθορίζονται από παράγοντες όπως είναι ο πληθωρισμός, οι διαφορές ανάπτυξης του προϊόντος και οι κρίσεις στο εμπόριο. Για όσους δεν γνωρίζουν τι είναι το ονομαστικό επιτόκιο είναι αυτό π.χ. που παίρνει κάποιος από μία τραπεζική κατάθεση αλλά χωρίς να γίνεται προσαύξηση για τον πληθωρισμό. Με άλλα λόγια εάν η τράπεζα σας δίνει επιτόκιο καταθέσεων ύψους 6% αλλά ο πληθωρισμός είναι 2% τότε το ονομαστικό σας επιτόκιο είναι 6% αλλά το πραγματικό είναι 4%.

Σε ένα σύστημα κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών, η οικονομία μπορεί να προσαρμοσθεί σε τυχόν αλλαγές στα πραγματικά επιτόκια μέσω της προσαρμογής του ονομαστικού επιτοκίου. Σε ένα σύστημα σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας, η μοναδική προσαρμογή που μπορεί να γίνει είναι η στροφή σε εσωτερικό και ειδικότερα σε εργατικό αποπληθωρισμό. Ο αποπληθωρισμός σημαίνει ότι οι τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών πέφτουν. Ας μην βιαστεί κάποιος να πει «μα αυτό είναι καλό» γιατί ουσιαστικά ο αποπληθωρισμός βάζει την οικονομία σε τέλμα γιατί όλοι αντί να αγοράσουν περιμένουν να πέσουν κι άλλο οι τιμές (και λόγω του μειωμένου εισοδήματος) και άρα έχουμε λιγότερες πωλήσεις, λιγότερους φόρους, λιγότερα έσοδα, αύξηση της ανεργίας κοκ.

Οσον αφορά το Ευρώ, ο αποπληθωρισμός που αναφέραμε καλείται «εσωτερική υποτίμηση».

Οι διάφορες σχολές οικονομίας όπως είναι αυτή των Κεϋνσιανιστών πιστεύουν ότι μία τέτοια αποπληθωριστική κατάσταση θα πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία. Δεν είναι μόνο όμως οι Κεϋνσιανιστές αλλά και ο Μίλτον Φρήντμαν, εκπρόσωπος της φιλελεύθερης σχολής προέβλεψε την αποτυχία του Ευρώ λόγω του ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν την νομισματική πολιτική για να ανταποκριθούν στα διάφορα σοκ όπως αυτό που βιώνει σήμερα η Ελλάδα.

Αλλά ακόμη και ο Φρήντριχ Χάγιεκ, ένας άλλος οικονομολόγος της κλασικής φιλελεύθερης σχολής πίστευσε στην κρατική παρέμβαση η οποία και θα προλάμβανε ή θα καταπολεμούσε το «δευτερογενή αποπληθωρισμό» και ήταν επίσης επικριτικός για το Ευρώ όπως και ο Φρήντμαν.

Είναι σημαντικό σε αυτό το σημείο να επισημανθεί ότι όλες οι οικονομικές σχολές καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα δηλαδή στο ότι σε μία σοβαρή ύφεση είναι τρέλα οι κυβερνήσεις να περιορίζουν την προσφορά χρήματος και τη μείωση των δαπανών γιατί έτσι κινδυνεύουν να πέσουν σε «παγίδα ρευστότητας».

Παρά όμως τις απόψεις των διάφορων οικονομικών σχολών, στην περίπτωση της Ελλάδας το Eurogroup έπραξε ακριβώς το αντίθετο.

Τι μας λένε όμως οι διάφορες οικονομικές σχολές για την επίλυση του προβλήματος. Ολες οι σχολές συμφωνούν ότι στην περίπτωση μίας σοβαρής ύφεσης μία κυβέρνηση θα πρέπει να εφαρμόσει αντικυκλική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα που δημιουργεί η παγίδα ρευστότητας. Η αντικυκλική νομισματική πολιτική σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να επιταχύνει την ανάπτυξη (ενώ σε περιόδους γρήγορης ανάπτυξης θα προσπαθήσει να την επιβραδύνει). Αντίστοιχα η αντικυκλική δημοσιονομική πολιτική είναι επεκτατική με την έννοια ότι η κυβέρνηση αυξάνει τις δαπάνες της ή μειώνει τους φόρους εισοδήματος ή άλλους φόρους. Προφανώς είναι προσωρινή ως πολιτική γιατί ανεβάζει το χρέος και έτσι η κυβέρνηση στο μέλλον θα αυξήσει τους φόρους ή θα περιορίσει τις δαπάνες της. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημάνουμε ότι υπάρχουν διάφοροι συνδυασμοί που η ανάλυσή τους δεν είναι αντικείμενο του άρθρου.

Ολες οι οικονομικές σχολές υποστηρίζουν το σύστημα ευέλικτης συναλλαγματικής ισοτιμίας. Οι φιλελεύθεροι ειδικότερα είναι απολύτως κατά του συστήματος σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας και γι’αυτό υποστήριζαν ότι το Ευρώ θα αποτύχει. Υποστήριζαν επίσης ότι το σύστημα σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας θα κατέληγε σε υψηλή ανεργία. Κατά συνέπεια παρατηρούμε ότι σύμφωνα με όλες τις οικονομικές σχολές, η Ελλάδα θα πρέπει να αποδεσμευτεί από το Ευρώ που αντιστοιχεί σε ένα σύστημα σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας.

Η μεγάλη αναδιάρθρωση του χρέους υποστηρίζεται ειδικότερα από τους Κεϋνσιανιστές αλλά δεν θα διαφωνούσαν και οι φιλελεύθεροι. Η αναδιάρθρωση του χρέους βοηθά στη μεγιστοποίηση της συνολικής μακροπρόθεσμης οικονομικής ευημερίας και οι τιμές της αγοράς αποτελούν έναν καλό δείκτη όσον αφορά το βαθμό του «κουρέματος» που απαιτείται.



Σε επόμενο άρθρο θα μιλήσουμε για τις πρακτικές λύσεις που προτείνονται για την επίλυση του Ελληνικού προβλήματος. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη Take the Money and Run 18 09 2015 Καθηγητής Γ. Κοντογιώργης

Εφημερίδα Ελευθερία Κεντρικής Ελλάδας - Συνέντευξή μου για τη διεθνή και ελληνική οικονομία

Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη

«Το Ευρώ είναι ένα υφεσιακό νόμισμα, δηλαδή τρέφεται από την ύφεση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ολόκληρη η Ευρώπη μέσα σε επτά χρόνια έχει υποστεί τρεις υφέσεις». Αυτά ανάμεσα σε άλλα τονίζει στην «Ελευθερία» η Φωτεινή Μαστρογιάννη, οικονομολόγος, καθηγήτρια ΜΒΑ, συγγραφέας, και αρθογράφος. Σπούδασε στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Μακεδονίας. Απέκτησε επίσης μεταπτυχιακό τίτλο (Μsc) από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο τμήμα Μάρκετινγκ και Επικοινωνία με Νέες Τεχνολογίες. Αποφοίτησε με έπαινο από το Chartered Institute of Marketing του Λονδίνου και είναι διδάκτορας στο HRM & Marketing με εξειδίκευση στην πρόσληψη και εκπαίδευση πωλητών. Μιλάει άπταιστα Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά και Ρωσικά.

Η συνέντευξη

* Πού οδηγείται η παγκόσμια οικονομία; Ποιοι κατά τη γνώμη σας είναι οι ισχυροί παίκτες και ποιοι οι αδύναμοι;

- Παρά τις διάφορες κρίσεις π.χ. όπως αυτή της Ουκρανίας, υπήρξε μία γενική αισιοδοξία που οφειλόταν κυρίως στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ το 2014 (7.000 την ημέρα) με μία ελαφρά αύξηση των μισθών και τη γενικότερη ανάπτυξη της Αμερικανικής Οικονομίας η οποία αναμένεται να ανέλθει, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, στο 3,2% φέτος (σε σχέση με 2,4% του 2014) και να σταθεροποιηθεί στο 3% και 2,4% για τα έτη 2016 και 2017. Γι’ αυτό τον λόγο θεωρώ ότι θα ανέβουν και τα αμερικανικά επιτόκια αλλά όχι σε μεγάλο βαθμό. Το δε αμερικανικό δολάριο θα ισχυροποιηθεί περαιτέρω προκαλώντας όμως κατ’ αυτόν τον τρόπο πιέσεις στις αναδυόμενες οικονομίες. Οι ΗΠΑ λοιπόν παραμένουν, παρά τα οικονομικά τους προβλήματα, η ηγέτιδα οικονομική δύναμη κάτι που δεν θεωρώ ότι θα αλλάξει, τουλάχιστον άμεσα.

Το μόνο που μπορεί να προκαλέσει κάποια ανησυχία αλλά αυτό αφορά κυρίως στους επενδυτές, είναι η αμερικανική αγορά η οποία θα υποστηρίζαμε ότι είναι υπερεκτιμημένη και θα κάνει διόρθωση πιθανόν κάποια στιγμή το 2016.

Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και οι υπόλοιπες χώρες. Εάν λάβουμε υπόψη μας την υπόθεση περί ενδυνάμωσης της τιμής του δολαρίου αλλά και της πτώσης της τιμής του πετρελαίου, οι επιπτώσεις στον υπόλοιπο κόσμο δεν θα είναι αμελητέες. Πολλές χώρες έχουν χρέη σε δολάρια άρα η θέση τους θα αποδυναμωθεί περαιτέρω.

Η Ρωσία, για παράδειγμα, θα είναι σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση βραχυμεσοπρόθεσμα εάν και δεν θεωρώ ότι θα είναι μακροπρόθεσμα γιατί οι αναλυτές θεωρούν ότι η τιμή του πετρελαίου θα αρχίσει να ανεβαίνει από το 2016. Πέραν αυτού όμως η σύνδεση της οικονομίας της με την ενέργεια την καθιστά ευάλωτη.

Τα νέα όμως δεν είναι καλά ούτε για την Ιαπωνία η οποία αναμένεται να παραμείνει σε ύφεση.

Ενδιαφέρον όμως για εμάς τους Έλληνες είναι το οικονομικό μέλλον της Τουρκίας. Η άνοδος της τιμής των επιτοκίων στις ΗΠΑ θα προκαλέσει δυσχέρειες και στην Τουρκία. Ο ρυθμός ανάπτυξής της για το 2015 επιβραδύνθηκε σε σχέση με το 2014 αλλά αναμένεται ότι θα ανέλθει πάλι το 2016 εάν όμως ξεπερασθούν οι γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή και η πολιτική αστάθεια. Πέραν όμως των παραπάνω, η Τουρκία εξακολουθεί να υποφέρει από υψηλό πληθωρισμό που δεν ξέρουμε εάν θα μπορέσει να τον «δαμάσει» δεδομένου ότι είναι πολύ υψηλότερος από τους στόχους που έχει θέσει.

* Πώς εκτιμάτε την περίπτωση της Κίνας...

- Στην Κίνα υπήρχε φούσκα στα στεγαστικά ιδιαίτερα στα επαγγελματικά ακίνητα. Πλέον οι τιμές των ακινήτων είναι στο ναδίρ όπως και το μέσο εισόδημα. Το 2014 η κεντρική της τράπεζα σε μια προσπάθεια ενδυνάμωσης της οικονομίας της μείωσε τα επιτόκια χωρίς όμως επιτυχία.

Πρόσφατα υποτίμησε το νόμισμά της σε μια προσπάθεια πάλι ενδυνάμωσης της οικονομίας της. Το κινεζικό νόμισμα υποτιμήθηκε περίπου 3,5% ενώ η ανάπτυξη είναι κάτω του 7%. Η υποτίμηση αυτή προκάλεσε ανησυχία σε αρκετούς εάν και δεν θα έπρεπε γιατί είναι μία σύνηθης κίνηση σε μία οικονομία να υποτιμά το νόμισμά της όταν μειώνονται οι ρυθμοί ανάπτυξής της. Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι το Ευρώ υποτιμήθηκε πέρυσι 18% έναντι του δολαρίου ενώ το ιαπωνικό γιεν 22%.

Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι η κινεζική οικονομία είναι σε εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση. Το μοντέλο της κινεζικής οικονομίας βασιζόταν κυρίως στις εξαγωγές που παρά την υποτίμηση του νομίσματος δεν φαίνεται ότι θα ξαναβρούν τις παλιές τους δόξες.

Η Κίνα συνέδεσε το νόμισμά της με το δολάριο που ενώ στο παρελθόν την είχε βοηθήσει, πλέον με την άνοδό του δεν τη βοηθά γιατί το κάνει ακριβό με συνέπεια να ανεβαίνει και η τιμή των προϊόντων που εξάγει. Λόγω του ότι το νόμισμά της δεν ήταν ιδιαίτερα εμπορεύσιμο, η υποτίμησή του το οδηγεί περισσότερο στην κατεύθυνση των αγορών που είναι αυτές που καθορίζουν την τιμή ενός νομίσματος. Η υποτίμηση όμως συνοδεύεται από υψηλότερο πληθωρισμό και έτσι οι κινεζικές επιχειρήσεις που έχουν δανεισθεί σε δολάρια θα επιβαρυνθούν ακόμα περισσότερο. Η χώρα όμως έχει, επίσης, μεγάλο χρέος και κυρίως εξωλογιστικό που κανείς δεν ξέρει την έκτασή του.

Είναι επίσης γνωστό ότι το κεφάλαιο στην Κίνα διανέμεται ανάλογα με τις γνωριμίες που έχει κάποιος στο Κομμουνιστικό Κόμμα και δεν διαχέεται ανάλογα με τα επιτεύγματά του στην αγορά. Συνεπώς, επιβάλλεται μία αλλαγή τακτικής αντιμετώπισης της οικονομίας από την κινεζική κυβέρνηση, κάτι που η υποτίμηση άρχισε αχνά να δείχνει προκειμένου να αποφευχθεί αυτό που κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι θα συμβεί δηλαδή η πλήρης κατάρρευση της κινεζικής οικονομίας το 2020.

* Είναι γεγονός πλέον η νέα δανειακή σύμβαση ή διαφορετικά το νέο μνημόνιο. Ποια κατά τη γνώμη σας είναι τα πιο σκληρά μέτρα τα οποία θα χαρακτηρίζουν την πορεία και εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας για τα επόμενα χρόνια;

- Σαφέστατα δεν θεωρώ λύση τα συνεχή μνημόνια στα οποία υποβάλλεται η Ελλάδα τα οποία ήδη από το πρώτο μνημόνιο έδειξαν ότι είναι αναποτελεσματικά ή για να το πούμε καλύτερα, καταστροφικά.

Θεωρώ ότι και το τρίτο μνημόνιο πάσχει από τις ιδεολογικές αγκυλώσεις των προηγουμένων που θα έλεγα ότι αγγίζουν τον θρησκευτικό οικονομικό φανατισμό.

Για παράδειγμα, η Γερμανία για μία ακόμη φορά απαγορεύει το κούρεμα του χρέους ενώ συζητά για επιμήκυνση με καλύτερους όρους εάν και εφόσον το «πρόγραμμα» τύχει θετικής αξιολόγησης. Δηλαδή ενώ ξέρουν ότι το πρόγραμμα είναι ανεφάρμοστο, αυτό που ουσιαστικά ζητούν είναι ο ασθενής να είναι στην εντατική για χρόνια και να απομυζούν τους πόρους του κατά συρροή.

Για το Ταμείο «Αξιοποίησης» Περιουσίας και το ένα μέρος που θα απευθυνθεί σε «επενδύσεις». Ως γνωστόν, λόγω της κρίσης τα περιουσιακά στοιχεία της χώρας έχουν απολέσει την αξία τους άρα η πώλησή τους δεν θα αποφέρει τα αναμενόμενα. Ως εκ τούτου, η χώρα θα στερηθεί από τα περιουσιακά της στοιχεία χωρίς ιδιαίτερο όφελος. Φυσικά μένει και να δούμε το υπόλοιπο των 12,5 δισεκατομμυρίων αυτού που θα επενδυθεί και από ποιους, γιατί πολύ φοβάμαι ότι θα έχουμε για μία ακόμα φορά το φαινόμενο των κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών που τόσο κακό προκάλεσαν τις προηγούμενες δεκαετίες.

Εγκληματική θεωρώ και την αύξηση του ΦΠΑ. Ως γνωστόν οι έμμεσοι φόροι όπως είναι ο ΦΠΑ πλήττουν τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα κυρίως τα οποία έχουν ήδη ανεπανόρθωτα πληγεί από την κρίση. Είναι επίσης γνωστά δύο πράγματα ότι σε οικονομίες σε κρίση δεν αυξάνεις τη φορολογία και δεύτερο ότι η αύξηση της φορολογίας οδηγεί μαθηματικά στη φοροδιαφυγή. Συνεπώς δεν καταλαβαίνω τη χρησιμότητα του μέτρου αυτού. Για τον δε τουριστικό κλάδο θεωρώ ότι θα δεχθεί μεγάλο χτύπημα αποστερώντας την Ελλάδα από το μόνο παραγωγικό κλάδο που της έχει μείνει και ο οποίος της αποφέρει συνάλλαγμα.

Σχετικά με το εργασιακό η περαιτέρω ελαστικοποίηση των όρων εργασίας αλλά και η πτώση μισθών σαφέστατα και δεν βοήθησε τις εξαγωγές, ούτε την οικονομία γενικότερα. Η αγοραστική ζήτηση έχει καταποντισθεί και ενώ είναι γνωστόν ότι το εργασιακό κόστος αποτελεί μόνο μία μεταβλητή στην τιμή ενός προϊόντος προκειμένου αυτό να είναι ανταγωνιστικό, υπάρχουν και σημαντικότερες μεταβλητές όπως είναι η επωνυμία, η καινοτομία του κτλ. Συνεπώς μόνο με τη συμπίεση των μισθών δεν επιτυγχάνεται κάτι. Να προστεθεί ότι οι μισθοί στην Ελλάδα ούτως ή άλλως εδώ και πολλά χρόνια ήταν κάτω του ευρωπαϊκού μέσου όρου κάτι όμως που δεν έκανε τη χώρα ανταγωνιστική.

* Μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη με τέτοια μέτρα;

- Φυσικά και όχι.

* Πιστεύετε ότι το ευρώ δεν θα αντέξει τελικά και θα υποστεί πλήγμα;

- Όπως έχω εξηγήσει και σε προηγούμενα άρθρα μου, ναι πιστεύω ότι το Ευρώ θα υποστεί πλήγμα. Το Ευρώ είναι ένα υφεσιακό νόμισμα, δηλαδή τρέφεται από την ύφεση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ολόκληρη η Ευρώπη μέσα σε επτά χρόνια έχει υποστεί τρεις υφέσεις.

Η Γερμανία που είναι επικεφαλής της Ευρωζώνης δεν θα μείνει αλώβητη γιατί ήδη η κινεζική ζήτηση έχει σταματήσει και λόγω της παγκόσμιας κατάστασης θα είναι δύσκολο να πωλήσει τον εξοπλισμό της σε άλλες χώρες. Από ό,τι φαίνεται οι χώρες της Ευρωζώνης θα παραμείνουν για πολλά χρόνια σε κατάσταση στασιμότητας με υψηλή ανεργία, χαμηλή ανάπτυξη και αποπληθωρισμό, κάτι που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ίδιο το νόμισμα.

Αντίστοιχα, εάν δούμε τα μεγέθη της Μεγάλης Βρετανίας που δεν είναι στην Ευρωζώνη, σημείωσε ρυθμούς ανάπτυξης και το 2014 και αναμένεται να συνεχίσουν και για ολόκληρο το 2015. Η δε στερλίνα βρίσκεται ήδη στα 1,40 ευρώ και ξεπέρασε ήδη τις προβλέψεις που συζητούσαν άνοδό της πέραν των 1,30 ευρώ.

* Μπορεί αυτό να λειτουργήσει αναπτυξιακά;

- Το Ευρώ όπως ανέφερα δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να λειτουργήσει αναπτυξιακά. Θα πρέπει όμως να τονίσω, λόγω του ότι δόθηκε μεγάλη βαρύτητα στην Ελλάδα στο θέμα του νομίσματος ότι σημασία δεν έχει τόσο το νόμισμα όσο η οικονομική πολιτική που ακολουθείται.

*-Με ποιο τρόπο μπορεί να δοθεί μια αποτελεσματική λύση χρέους στην περίπτωση της χώρας μας;

- Μέσω ενός ουσιαστικού κουρέματος του χρέους και αναδιάρθρωση του υπολοίπου και φυσικά μέσω της ανάπτυξης.

Σύμφωνα με διεθνείς αναλύσεις η Ελλάδα μπορεί να επιστρέψει σε ονομαστική ανάπτυξη (πληθωρισμός + πραγματική ανάπτυξη) ύψους 2% (!) η οποία θα μπορέσει να σταθεροποιήσει το δανειακό της βάρος.

Σίγουρα εάν ακολουθηθούν μέτρα περαιτέρω λιτότητας δεν θα δούμε καμία ανάπτυξη. Από το 2009 μέχρι σήμερα υπήρξε σωρευτική μείωση του ΑΕΠ της ύψους 25%, τα μέτρα λιτότητας που έχουν εφαρμοσθεί στην Ελλάδα δεν έχουν εφαρμοσθεί πουθενά στον κόσμο.

Χρειάζεται επίσης και αλλαγή πολιτικής από την ΕΚΤ γιατί είναι αυτή που προκάλεσε, με τις λάθος εκτιμήσεις της, την τραπεζική κρίση στην Ελλάδα που επηρέασε με αρνητικό τρόπο όλη την οικονομία. Εάν συνεχισθεί αυτή η κατάσταση, η Ελλάδα θα αναγκασθεί να φύγει από τη ζώνη του Ευρώ κάτι για το οποίο, παρά τα επικοινωνιακά λεγόμενα των Ευρωπαίων πολιτικών, δεν ξέρουμε τι περαιτέρω επιδράσεις θα έχει.

Επειδή το πρόβλημα είναι σε μεγάλο βαθμό πολιτικό, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την κατάσταση με λογικό τρόπο σε συνεργασία με τους Έλληνες ομόλογούς τους, να αποκαλύψουν την αλήθεια στους φορολογούμενούς τους και να σταματήσουν την παράλογη τιμωρητική διάθεση που έχουν έναντι της Ελλάδας. Ο ελληνικός λαός έχει υποφέρει και υποφέρει τα μάλα από αυτή την κατάσταση και χρειάζεται να δοθεί ένα τέλος.

- See more at: http://www.eleftheria.gr/%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B1/item/25964-%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BD%CE%AE-%CE%BC%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7-%C2%AB%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CE%AD%CF%87%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CF%8C%CF%83%CE%BF-%CF%84%CE%BF-%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1-%CF%8C%CF%83%CE%BF-%CE%B7-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%C2%BB.html#sthash.HbEBMbW6.dpuf